TOUOCƲ- 30–-JILECƲ- 5, 2026
ˈDHƲ Aˈ 76 -NƲN ˗Kawɛ ˗man ˈjhe ɛɛˈ dhɛ tu ˗ɛ?
˗A jhibho˗ ˗ghwlu ka ˈdhe ɲʋn bho ˈdhe ˗bobhlaaˈ
“ Zoova, tɔˈdɩ aˈ Ɲɔnsoa.”—PS. 31:5.
DHƐ KƆANDƖ KA
˗Ka ˗a ˈyea tɔˈdɩ nɩan ˈe Biiblʋ ˈdhi aˈ dɩ ˈtmʋn sʋn nʋn ˗wɛeˈ ɩn ˈyea ɲʋn dhɛjɛɛn ˈˈdhrui nʋn ɛn.
1. Dhɛ ˗a ˈye nʋn ˗wɛeˈ ˗a ˈye ˈe Zoova aˈ ˈˈgbuzɔncɛ ˈˈklun ˈkpa ˗a?
˗BHO ˗a ˗nɩn ˈdhoudhi ˈjhee˗ dheeˈ ˈmʋn ɛnˈ, dɩ ˗aa deeɔ dhi ɩanˈ dhueˈ ˗mɛn ˗nɩn, “ka nʋn tɔˈdɩ˗ jhibho˗ sʋn ˗ɛn?” ˗ˈNʋʋn ˗ˈnaan, “ˈɩn ˈbhɔɔa ˈdhe tɔˈdɩ ˈdhi”. ˗ˈNʋʋn ˈbhɛɛ ʋʋ ˈye ka nʋn: “ˈƖn ˈkpa ˈe tɔˈdɩ ˈdhi ɛ ˈse ˈo ˗gwle.” ˗Aa za ˈe dɩ ˗ˈnɩn ˈmɛn kaˈ, dhɛ nɩan ˈo ɛ, tɔˈdɩ nɩan ˈe Ɲɔnsoa aˈ Ghwlu ˈdhi a zian ˗aaˈ ˈkmʋn ˈˈɩ. Dhɛɛdɩ˗ ˗ɛ? Dhɛ nɩan ˈo ɛ, ˗a jhibhiˈ ˗ka ˗bho ˗a ˈye ˈe Zoova aˈ ˈˈgbuzɔncɛ ˈˈklun ˈkpa aˈ, ˗a ˈyeɛ ˗to ˗ka ˗a kman tɔˈdɩ aˈ dɩ ˈˈdhe ˗aa naan ˈdhe ɩn ˈdhi ɛ. ˗Ka ˗aa nʋan ɛɛˈ ˗to sʋn ɛn, ɛɛˈ kpɔ dhueˈ ˗mɛn ˗nɩn ˗aa ˈtmʋɛn tɔˈdɩ˗ ˈdhe ˗aaˈ ˈtmʋʋndɩ˗ ˗e ˗aaˈ nʋʋndhɩ ˈdhi.—Ps. 15:1-3.
2. (1) Dhɛwɛ˗ ɲʋn jhibho˗ ˈdhe Zezi ɔˈ dɩ ˈdhi ˗dhe ˗ɛ? (2) Tɔˈdɩ˗ Zezi ɔɔ tɔɔn ɲʋn ɛn, ka ʋa nʋn ɩanˈ kpʋn sʋn ˗ɛn?
2 Zezi ɔɔ ˈtmʋʋɛn ɲʋn tɔˈdɩ˗ ˗dhe nɔnˈˈ ooˈˈ nɔnˈˈ. Ɲʋn ɲɩɔnˈ ˈmʋn ˈnaan ɔɔ ˈtmʋɛn tɔˈdɩ˗ nɔnˈˈ ooˈˈ nɔnˈˈ ˗bho dɩ ɔɔ ˈtmʋan anˈ nʋbʋ ˈtʋn mɔn ˗dhe ɛˈ. (Mat. 22:16) ˗Ka ɲʋn an muan dhɩ ɔɔ tɔɔan ɲʋn anˈ ˗kpʋn sʋn nʋn ɛn, Zezi ˈtmʋʋɛn˗ ɔɔˈ dhɛcɩaʋn˗ ɔ ˈnaan: “ˈƖn jhiˈ ˗wɛeˈ ˈye ɲʋn in zela˗ ˈbho ˈˈjhu ˗e ˈˈbho ˗e ˈˈjhu ɔˈ ˈɲnɔn ˗e ˗kʋan ˈdhou ˈɲnɩn po.” (Mat. 10:35) Zezi ˈse ˈbɔn ɲʋn ˈye dɩ ɔmɔn ˗e ɔɔˈ dhɛcɩaʋn an ˈtmʋan ˗ka saʋn ka kpʋn, ˈklaa ˗ka dɩ nɩan ˈkamɔn˗ ɔɔ ˈtmʋʋɩn. (Mat. 23:37) Ɔ jhibhiˈ ˗dhe ˗ka dhɩ ɔɔ tɔɔan ɲʋn an muan ɲʋn nɩan da ˈbhlʋa ˈˈkpe kpɛ ˈsɔɔn ˗za: Ɲʋn kman tɔˈdɩ aˈ dɩ ˗e ɲʋn ˈɲɩn ˈmʋn ˗e.—2 Tes. 2:9-11.
3. Dhɛwɛ˗ ˗aa mun ˈcɩan˗ ˈnɔn ˈcɩaandhɛ nɛn ˈdhi ˗ɛ?
3 ˗Ka Zezi nʋan, ˗a ˈye ˈe ˈkpɩ po ˗a ˈye tɔˈdɩ ˈtmʋn jheejhee ˈˈdhe ˗a ˈye ˗gwlɩˈˈ ˗de ˗ka ˗nɩn ˗bho ˗a ˈye ˈe ɲʋn ˈˈjhriɛ ˈdhe i ˗ɲnin mɔn ˗dhe ɛˈ. ˗Aa bhla tɔˈdɩ nɩan ˈe Biiblʋ ˈdhi aˈ ˗bo ˈˈdhe ˗aa tɔɔn ɲʋn dhɛ ˗bho ɩan sa ɲʋn in ɲaan mɔn ˗dhe ɛˈ. Dhɛ ˗ˈmɛn ˈdhaa ˗mɛn ˗nɩn nɔnˈˈ ˗e ˗ka ˗aa ˈbɔan ˈkamɔn˗ ˗a ˈye tɔˈdɩ aˈ dɩ ˈtmʋn? ˈˈƖɩn˗, ɛ seɛ mɛn ˗nɩn. ˈNɔn ˈcɩaandhɛ nɛn ˈdhi ɛ, ideedɩ˗ ˗ɩn kɔan ɲan ˗a ˈyea ˈe ˗za ɩn ka: ˗Dawɛ ˗a ˈye tɔˈdɩ ˈjhee˗ ˗ɛ? ˈBho ˗ˈmɛn ˈdhe ɛ, ˗a ˈye ˈe ideedɩ nɩn ˗za: Dhɛɛdɩ˗, ˗kawɛ ˈˈdhe ˗bhlaa ˗a ˈye tɔˈdɩ ˈtmʋn ˗ɛn? Ɩanˈ ˈdhe ˗za aˈ muɛn ˗aʋ sʋn bho ˗po ˗a ˈye ˗bɔyaˈˈ bo bhla ˗kajɔɔnka ˈˈdhe ˗a ˈye tɔˈdɩ aˈ ɲʋn ˗nɩn.
˗DAWƐ ˗A ˈYE TƆˈDƖ ˈJHEE˗ ˗Ɛ?
4. Dhɛɛdɩ˗ ˗a ˈbhɛɛ ˗a ˈye ka nʋn ˈdhe Zoova bho ˗mɔn tɔˈdɩ a ˈghwlʋ ˗ɛ?
4 ˈDhe Zoova bho ˗mɔn tɔˈdɩ a ˈghwlʋ. Dɩ aˈ klɛɛ ɔɔ ˈtmʋan ˗nɩɛn˗ tɔˈdɩ˗. Ɛɛˈ kpɔ dhueˈ ˗mɛn ˗nɩn dɩ ɔ ˈtmʋan ˈdhe dhɛjɛɛn ˗e dhɛsaʋn ɛnˈ dɩ ˈdhi ˗nɩɛn˗ tɔˈdɩ˗. (Ps. 19:9; 119:142, 151) Dhɩ aˈ klɛɛ ɔ ˗zaa ɲan ɔ ˈtmʋan ɩan ɲnin ˈo ˈmɛn. (Is. 55:10, 11) ˗Bho ɔ cɛn dhɛ ɛˈ ghwlu ɛˈ, ɔɔ nʋɛnˈ. (Nomb. 23:19) Zoova se ˈbhɛɛ˗ ɔ ˈye sɩ ˈtmʋn. (Eble. 6:18) ˗ˈMɛn dhɛ nɩan ˈo ˗wɛeˈ Biiblʋ a ˈdhaa Zoova “tɔˈdɩ aˈ Ɲɔnsoa” a, ˗aa ˈŋwɔɛn in ˈmɛn.—Ps. 31:5.
5. Dhɛɛdɩ˗ tɔˈdɩ aˈ Ɲɔnsoa aˈ jhibhɛ˗ se ˈˈɩ ˗kman ˗an? (Nʋʋ. 17:27)
5 ˗Ka ɲʋn ˈjhe ʋʋ ˈdha mɔn ˗dhe ɛˈ, “tɔˈdɩ aˈ Ɲɔnsoa” Zoova aˈ jhibhɛ˗ se ˈˈɩ ˗kman. Dhɩ ˗ɩan˗ toɛ ˗ka ɔ nɩan ˈkmʋn jhiɛ ˗aaˈ klɛɛ ˈdhe i. (Rɔm. 1:20) ˗Da Pɔʋ ɔɔ ghwlua ˈdhe Glɛkɩkɔʋn anˈ ˈsɛɩjhibhoʋn˗ bho ˈdhe Atɛnɩn ɛnˈ, ɔ ˈnaan Ɲɔnsoa a ˈbɔn ˗a ˈyeɔ ‘jhibho˗’ ˈˈdhe ‘˗ka ˗a dea dhueˈ dhueˈ ɛ, ɔ se ˗aʋ bho ˗tɛɛn.’ (Zro Nʋʋdhɩ- 17:27.) Ɲʋn ˗ʋa˗ toɛ ˗ka ʋa jha ʋaˈ ˈˈjɛ jha ˈbho tɔˈdɩ aˈ i ˈbɔan an, Zoova a jri ʋbʋ ˈmɛn ˈdhe ɔ bho.—Zan 6:44.
6. Tɔˈdɩ ˗wɛ ˗nɩn ˈe Biiblʋ ˈdhi ˗ɛ, ˈˈdhe dhɛɛdɩ˗ ˗aa po Zoova ˈsɛ˗ dhɛ ˗a jhibha tɔˈdɩ˗ ˗ɛ?
6 Dhɛ ɛɛˈ kpɔ dhueˈ ˗a ˈbhɛɛa ˗a ˈyea nʋn ˗wɛeˈ ˗a ˈyea Zoova jhibho˗ ɛ, ɛ Biiblʋ ˈcɩan˗. Ɲʋn ˈcrea Biiblʋ ɛ, Ɲɔnsoa aˈ ˗zuu pʋbʋ jie bho. (2 Piɛ. 1:20, 21) ˗ˈMɛn dhɩ aˈ klɛɛ nɩan ˈe Biiblʋ ˈdhi ˗nɩɛn˗ tɔˈdɩ˗ ˈˈdhe ɩn ˗nɩɛn˗ ˗gwlɩˈˈ ˗de ˗ka. Ɛɛˈ kpɔ dhueˈ ˗mɛn ˗nɩn, dɩ ʋan ˈtmʋan ˈdhe ˈbhlʋa ˗e dhɩ jhia ˗aʋ ˈdhe i aˈ dɩ ˈdhi ˗nɩɛn˗ ˗gwlɩˈˈ ˗de ˗ka. (Gen. 1:1, 26) Dɩ ʋan ˈtmʋan ˈdhe ˗ka ˗aaˈ klɛɛ nʋan dhɛsaʋn ˗nʋʋn ˈkpa sʋn ˗e dhɛ nɩan ˈo ˗wɛeˈ ˈklejheɛ˗ ˗e ˈmɛan ˗sia i ɛ, ˗a ˈbhɛɛ ˗a ˈyɩ ˗gwlɩˈˈ de ˗ke. (Rɔm. 5:12; 6:23) Dɩ ʋn ˈtmʋan ˗ɩn nɩan dhɩ ‘sɩ aˈ ˈˈbho Satan’ ˈkɔɔa, Zoova a muɩn ˈkpa ˗po ˈdhe ɔɔˈ ˈˈJhu ɔˈ ˈsaa ˈmʋn ɛn, ˗a ˈbhɛɛˈ ˗a ˈyɩ ˗gwlɩˈˈ de. (Zan 8:44; Rɔm. 16:20) Dɩ Biiblʋ ˈtmʋan ˗ɩn nɩan Zezi ɔɔ muɛn ɲʋnsaɩn in ˗za, ɔɔ muɛn ɲʋn ˗ˈmɛan ˈkmʋn ˈdhe ˗jha, ɔɔ muɛn ˈbhlʋa ˈkpa ˗po ˈˈdhe ɔɔ muɛn ˗aʋ sʋn bho ˗po ˗a ˈyea i ˗gwɛ ɛ, ˗a ˈbhɛɛˈ ˗a ˈyɩ ˗gwlɩˈˈ de ˗ke. (Zan 11:25, 26; 1 Zan 3:8) Ɛ nɩn ˗baanˈ˗ ˗klaaˈˈ Zoova nʋn ˗aʋ ˈˈdhrui. Ɔ nʋɛnˈ ˗a ˈye tɔˈdɩ˗ jhibho˗ ˈˈdhe ˗a ˈbhɛɛˈ ˗a ˈyɩ ɲʋn ˗ˈnʋʋn ˗tɔɔn ˗ke.—Mat. 28:19, 20.
DHƐƐDƖ˗ ˗A ˈYE TƆˈDƖ ˈTMƲN ˗ƐN?
7-8. Dhɛ ˗ɛɛ ˈˈtun ˗aʋ ˗wɛeˈ ˗aa ˈtmʋan tɔˈdɩ ɛ, dhɛɛdɩ˗ ɛ ˗kɔndɩ ˗ɛ? ˗To ˈo ˗bo dhueˈ ˗ɔɔ toɛ. (Makɩ 3:11, 12) (˗Ŋmʋn foto ˗ˈnɔn jha ˗ke.)
7 ˗Ka ˗a nʋan ɛɛˈ ˈtmʋn sʋn ˈbho ˗deenanˈ an, ˗bho ˗a ˈye ˈe Zoova aˈ ˈcɛ ˈˈklun ˈkpa aˈ, ˗a ˈye tɔˈdɩ ˈtmʋʋn˗ ˗nɩn. ˈKlaa ˗bho ˗a ˈye ˈdhe ɔ ˈˈjhri ˈdhe i ˗nmɔn ɔnˈ, ɛ se ˈbho tɔˈdɩ ˈtmʋɛn ɛnˈ ˈsʋ ˈˈkpe ˗a ˈye ˈˈtii˗ ˗nɩn. Dhɛɛdɩ˗ ˗a ˈyea tɔˈdɩ˗ ˈtmʋn gblein ˗mɛn ˗nɩn, ɛɛˈ dhɛ tu ˗kɔndɩ ˈjɛɛn˗ ˈdhe Zoova bho. Dhɛ ˗nʋʋan ˗da Zezi ɔɔ bhlaa bho da ˈbhlʋa ˈˈkpe ˗dhe ɛ, ˗a ˈtmʋn ɛnˈ dɩ. (Zro Makɩ 3:11, 12.) ˗Da Zezi ɔɔ bhla bo ˈbho Galile ɛˈ ˈtɔnin ˈˈbun ˗dhe ˗ɛ, ɲʋn ˗duuˈˈ gbaeɔ ˈdhei ˗dhe. ˈDhe ʋbʋ ˈˈklun ɛn, ɲʋn ˗ziisaɩn nɩan ˈe ˈmʋn poɛ ˈkɔi glu ˈbho ɔ ˈˈjhibhaˈ ˈˈdhe ʋʋ ˈnaan: “˗Nɩɛn˗ Ɲɔnsoa aˈ ˈˈJhu.” Dhɛɛdɩ˗ ˗ziisaɩn ˗ˈnɩn ˈtmʋn tɔˈdɩ ˈdhe Zezi ɔˈ dɩ ˈdhi ˗ɛ? Ɩan ˈbɔn ɲʋn ˗an pʋɩ ˗dheinˈˈ bho ˈye ɩanˈ ghwlu ˗gwlɩˈˈ de ˈˈdhe ˗bho ɛɛ sa ˈo ˈbhɔɔ ɩn ˈyʋbʋ Zoova bho ˗tɛɛn. ˗Bho ɩn ˈtmʋn tɔˈdɩ ˈbho ˗deenanˈ mɔn ˗dhe ɛˈ, ɩanˈ ˈˈjɛ ɛˈ dɩ ɩan ˗zi. Zezi jhibho˗ dhɩ nɩan ˈbho ɩn ˗gwlɩˈˈ ˈmɛn, ˈˈdhe ɩn ˈseɔ ˈtʋn nʋn. Ɔ ˗ghwluɛ˗ ˈdhe ɩn bho ɔ ˈnaan, ɩanˈ bhla ɔɔˈ bo ˗dhe.
8 ˈSrɩn ˗wɛ ˗aa za ˈe ˗bo ˗ˈnɔn ˈdhi ˗ɛ? Dhɛ ˗ɛɛ ˈˈtuan ˗aʋ ˗wɛeˈ ˗aa ˈtmʋan tɔˈdɩ ˗kɔndɩ ˈdhe Zoova ˈˈjhriɛ ˈdhe. ˗ˈMɛn ɛ ˗kɔndɩ ˗bho ˗a tɔɔn ɲɔn tɔˈdɩ ˈdhe Zoova aˈ dɩ ˈdhi ˈˈdhe ɔ po ˗aʋ dɩ bho ɛˈ, ˗a ˈyeɔ ˈtmʋʋn˗ ɔ ˈye Zoova ˈsɛ po.—Mat. 5:16; ˗ŋmʋn ˈe Nʋʋdhɩ- 14:12-15 ˈdhi ˗ke.
˗Bho ˗man sa ɲɔn Biiblʋ tɔɔn ɔnˈ, ɲɔnwɛ˗ ˗man ˈbhɛɛ ˈˈɩ ˗ɛ? (˗Ŋmʋn kpɔ 7˗8 jha.)
9. Dhɛwɛ˗ ˗a ˈse ˗nʋn in ˗ɛn, ˈˈdhe dhɛɛdɩ ˗ɛ?
9 Dɩ ˗ˈnɩɩn ˈdhe ˈdhi ˗a ˈseaˈ ˗aaˈ ˈˈjɛ ɛˈ ˈɲnɩn ˈghwlʋa i ˈbɔn in ɛn, ˗a ˈtmʋn ɩanˈ dɩ. ˗A ˗poo dɩ ˈˈɩ keaˈ, ˈdhoudhi dhueˈ ˗ɔɔ poa ˗aaˈ dhbho jie bho ˈtmʋʋɛn˗ ˗abʋ ˈˈsrandɩ˗, ˈˈdhe ˗a mun ˗a ˗gbaa ˈˈsrandɩ˗ ˗ˈnɩn in. Ɛɛ ˈbhɔɔa ˈbho ˈsʋ ˈdhoudhi ˗ˈˈwe ˈjheɛˈ ˗ka dɩ ˗a ˈtmʋʋn ʋbʋ ˗dhe ɛ, ɩn nɩan tɔˈdɩ˗ ˈjaa. Ʋʋ ˈbhɛɛˈ ʋʋ ˈye ˗aʋ ˈjhe ˗ka ˗a ˈdha dhɛ, dhɛ nɩan ˈo ɛ, ˗a jhibhɛ˗ ˈˈsrandɩ˗ ˗duuˈˈ. ˈKlaa, ɛ ˈbhɛɛ ɛ ˈyeɛ nʋn ˗a ˈse ˈe Ɲɔnsoa ˈˈjhriɛ ˈdhei ˗nmɔn in. (Prov. 11:13) Dhɛɛdɩ˗ ˗ɛ? ˗Jɛn ˗a muan mɔn ˗wɛeˈ ˗a ˗gbaa ˈˈsrandɩ ɛ, ɛɛˈ dhɛ tu se ˈˈjhriinmɔn˗ ˈˈdhe ˈbho ɛ dhe ɛ, dhɛ ˈˈtuan ˗aʋ ˗wɛeˈ ˗a nʋan ɛɛˈ dhɛ tu se ˈˈjhriinmɔn˗ ˗ke.
˗KAWƐ ˗A ˈYE TƆˈDƖ Aˈ ˈTMƲN SƲN NƲN ˗ƐN?
10. Dhɛwɛ˗ ˗ghwlu sʋn ˈdhɔɛeˈ ˈdha ˗a? (Kolɔsɩ-Kɔʋn 4:6)
10 Zro Kolɔsɩ-Kɔʋn 4:6 ˈdhii. Dhbhoi Pɔʋ poɛ kletiɛn ˗ˈˈwe nɩan Kolɔsɩ ˈkpɩ ˗wɛeˈ ʋaˈ ˗ghwlu ˗sʋn ˈye ˈe ɲʋn ‘˗dheinˈˈ dhii ˗nmɔn.’ Dhɛwɛ˗ ˗ˈmɛn ˈdha ˗a? Dhɛ ɔ ˈtmʋan an, ˈdhe Glɛkɩ ghwlu ˈdhi ɛ, dhɛ ɛ ˈdhaa ˗mɛn ˗nɩn ˗aaˈ ˗ghwlu sʋn ˈye ɲʋn ˗an poa ˗aʋ ˗dheinˈˈ bho dhɛjɛɛn ˈˈdhrui nʋn, ʋn ˈye dhiŋwɔnmɔɛn˗ ˈzɔn ˗nɩn ˈˈdhe ʋn ˈye ˈe ɲʋn ˗dheinˈˈ dhii ˗nmɔn.
11-12. ˗Bho ˗aa sa ɲʋn Biiblʋ tɔɔn ɔnˈ, dhɛɛdɩ˗ ˗a ˈye ɛɛˈ ka jhibho˗ ˗ɛ? ˗Poo dɩ ˈˈɩ. (˗Ŋmʋn foto ˗ˈnɔn jha ˗ke.)
11 ˈSrɩn Pɔʋ toa ˈo ɛ, ɩanˈ ˈˈjhriɛ ˈˈduɛ˗ ˗kɔndɩ ˗ke ˈjɛɛn ˈdhe ˗bo bhlaaˈ. Biiblʋ aˈ ˈˈjɛ ɛɛ pooɛ tɔˈdɩ nɩan ˈdhe ʋn ˈdhi ˗blajrɛnˈ ɛnˈˈ, ˗blajrɛnˈ ˗ɛ nmanˈˈ ˈfɛ ˈsɔɔn bho i ˗ɛ ˈbhɛɛa ˗ɛ ˈyea dhɩ nɩan ˈe ɲɔn ɔnˈ ˗pɛɛ ˗e tɔˈ bho jhibho ɛ. Dhɛ ˗ˈmɛn ˈdhaa ˗mɛn ˗nɩn ʋn ˈbhɛɛˈ ʋn ˈye ˗aaˈ ˈtɔinaandhɩ ˗e dɩ nɩan ˈbho ˗a ˗gwlɩˈˈ ˈkpaeˈˈ po. (Eble. 4:12) ˈKlaa ˗bho ˗aaˈ ˗nʋʋn Biiblʋ dhbho ˈˈo ˗kajɔɔnka aˈ, ˗a ˈbhɛɛˈ ˗a ˈye ɲʋn ˈcɛn po ˈˈdhe ʋʋ ˗nɩn ˗a ˈse ghwluiˈ ˈŋwɔɔn˗ in. ˗Kawɛ ɛɛˈ dhɛ tu ˈbhɛɛ ɛ ˈye ˈo ɲnin sʋn ˗nʋn ˗ɛn?
12 ˗A ˗naan dɩ nɩn tɔˈ i keaˈ. ˗A muɛn ˗bo bhlaaˈ ˗wɛeˈ ˗a ˈjhe ɲɔn ˗ɔɔˈ ˗pɛɛ ˗nmɔn ˈˈjhrii, ˈklaa ˗ɔɔ bhae ˈbho ˗baadhɩ ˈˈjhibhaˈ jheejhee, ˗ɔ ˗nɩn ɔɔˈ ˈˈgbuzɔncɛ ɛ po Noɛ ˗e Pakɩ ɛˈ fɛtɩ. Ɛgwɛ ˗a ˈye Biiblʋ i ˗jhii ˗wɛeˈ ˗a ˈyeɛ ˗to ˗ka bhae˗ ˈbho ˗baadhɩ ˈˈjhibhaˈ ˗e Noɛ ˗e Pakɩ aˈ fɛtɩ poaˈ sea ˈˈjhriinmɔn˗. (Is. 44:14-20; 2 Ko. 6:14-17) ˗Bho ˗a nʋɛn ˈbho ɲankɔn ˗zɔn ˈˈkpe ɛˈ, ɛ tɔˈdɩ˗ ˗a ˈtmʋn, ˈklaa ˗a ˈse Ɲɔnsoa aˈ Ghwlu dhbho ˈˈo ˗nʋʋn ˗kajɔɔnka.
˗Kawɛ ˈbhɛɛ ˗ˈye ɲɔn tɔˈdɩ ˗tɔɔn ˗kajɔɔnka ˗a? (˗Ŋmʋn kpɛ 11-12 jha.)a
13. Ka ˗a ˈye nʋn ˗wɛeˈ ˗aaˈ ˗ghwlu sʋn ˈye ˈe ɲʋn ˗dheinˈˈ ˈdhii ˗nmɔn ˗ɛn?
13 Pɔʋ ˈtmʋʋn˗ ɲʋn ɔ ˈcrea ɔ kpa ˈmɛn ˗ka ʋʋ ˈyea ˈe ˈkpɩ po ˗wɛeˈ ʋaˈ ˗ghwlu sʋn ˈyea ˈe ɲʋn ˗dheinˈˈ ˈdhii ˗nmɔn ɔn. Ɔ ˈse ka nʋn ʋʋ gbeie tɔˈdɩ ˗aeˈˈ ʋʋ ˈˈdu tɔˈdɩ i. ˈBho ɛɛˈ gɔˈ ɔˈˈ ɔ, ɔ pʋbʋ ˈkpɩ ˗wɛeˈ ʋʋ ˈye ˗ghwlu ka jhibho˗ ˈˈdhe tɔˈdɩ ʋa ˈtmʋan ˈye ˈe ɲʋn ˗dheinˈˈ ˈdhii ˗nmɔn ˈˈdhe ɩn ˈye ʋaˈ ˗pɛɛ i ˈtʋn. (Job 12:11) Ɛɛ nʋanˈ ˈbhɛɛˈ ɛ ˈye ˈˈɩkman˗. ˗Ka ɛ nɩan ˈdhe dhiidhɛ ɛˈ dɩ ˈdhi ɛ, ˗a ˈbhɛɛ ˗a ˈye ka nʋn ˗bho dhɛ ˗nmɔn ŋwɔn ˈdhe ˗abʋɔn ˈŋwɔn ɔnˈ, ˗ˈmɛn ɛɛ muɛn ŋwɔn ˗nmɔn ˈdhe ɲʋn ˗ˈnʋʋn ˈŋwɔn ˗ke. ˗Ka nɩan dhueˈ ɛ, ˈbho ˗a ˗gwlɩˈˈ ˗a ˈbhɛɛ ˗a ˈye ka nʋn ˗ka ˗aa nʋan ˗ghwlu sʋn ɛn, ɛɛ ˈtʋɛnˈ ɲʋn anˈ klɛɛ ɛˈ ˗pɛɛ i. ˈKlaa ɛ se anˈ ˗nɩn. Ɛɛˈ kpɔ dhueˈ ka. ˈDhe ɲʋn ˗ˈnʋʋn bhliˈˈ ˗bho ʋa sa ˈe bha bho ghwlu, ˗bho ɛ ˗nɩn ɲɔn ˈjɔɔn mɔn ˗dhe ɛˈ, ʋa ghwluˈ ˗ka ʋaˈ ghwlua ˈe ʋaˈ dhaiˈˈ bho ɛ. ˈBhlʋɩ˗ ˗ˈnɩɩn ˈdhii ɛ, ɲʋn anˈ ˗ghwlu ˈe bha bho ˗kaˈ. ˗Ka ˗manˈ ˈjheaˈ ɲʋn ŋwɔn ˈkamɔn˗ ɛ ˗nɩn. Pɔʋ ˈnaan ˗ka ˗a ˈyea ‘˗ghwlu sʋn nʋn ˈdhe ɲʋn bho dhueˈ dhueˈ ɛ, ˗a ˈyeɛ jhibho˗.’ ˗ˈMɛn ˗bho ˗aa sa ˈe ɲʋn bho ghwlu ɛˈ, ɛ ˈse ˗ka ɲʋn an nʋan ˈe bha bho ˗ghwlu sʋn ˈdhe ˗a bhliˈˈ ˗nɩn in, ɛ ˈye ˗ka ɲɔn ˗aa ghwlu ˈe bho ɔɔ ˈbɔan ˗nɩn.
˗BHLAA ˗A ˈYE TƆˈDƖ ˈTMƲN ˗ƐN?
14. ˗Da Zezi nɩan da ˈbhlʋa ˈˈkpe ˗dhe ɛ, dhɩ aˈ klɛɛ ɔ jhibha ˗mɩn ɔ ˗tɔɔn ʋbʋ? Zelɛ ˈˈkpe i.
14 ˗Bho Zezi ɔɔ sa ˈe ɔɔˈ dhɛcɩaʋn bho ghwlu ˗dhe ɛˈ, ɔɔ jhibhɛ ˗ghwlu ˗ka ˈˈdhe ˈdhe ŋwɔnpeɛ˗ ˈmʋn ɛn, ɔɔ tɔɔn ʋbʋ dhɩ ˗duuˈˈ. (Makɩ 6:34) ˈKlaa dhɩ ˗duuˈˈ ˗nɩn ˈo ʋʋ ˈye ˈcɩan ke ˗dhe. Zezi sʋbʋ dhɩ aˈ klɛɛ ɔ jhibha ˗tɔɔn. Ɔ ˈŋwɔɛn in ˈmɛn ˗ka tɔˈdɩ˗ ˗ˈnɩɩn ˗nɩn ˈo ʋʋ se ˈbhɛɛ˗ ʋʋ ˈye i ˈŋwɔn ˈdhe nɔnˈˈ nɔn ˈdhi. Ɛɛˈ dɩ ɔ ˈnaan ˗bho ɔ ˈtmʋʋn˗ ʋbʋ ɩanˈ dɩ mɔn ˗dhe ɛˈ, ʋʋ ˈsɩ i ˈŋwɔn in. (Zan 16:12) Dhɛwɛ˗ ɛɛ tɔɔn ˗abʋ ˗ɛ?
15. Ɲʋn ˗aa tɔɔan Biiblʋ ɛ, ˗a ˈyʋbʋ dhɩ ˗a jhibha aˈ klɛɛ ˗tɔɔn ˈdhe ˗zɔn nɩan dhueˈ ˈdhi? Zelɛ ˈˈkpe. (Proverbes 25:11) (˗Ŋmʋn foto ˗ˈnɔn jha ˗ke.)
15 Zezi ɔˈ bo ɔɔ toɛˈ ˗ka ˗bho ˗a jhibho˗ tɔˈdɩ mɔn ˗dhe ɛˈ, ɛ se ˗ˈmɛn ˗a ˈye dhɩ aˈ klɛɛ ˗a jhibha ɲɔn ˗tɔɔn ˈdhe ˗zɔn nɩan dhueˈ ˈdhi ˗nɩn. ˗Kawɛ ˗a ˈbhɛɛ ˗a ˈye Zezi ˗sraan ˗an? ˗A ˈye dɩ ɲɔn nɩan ˈe ˈdhi tɔˈ ˈˈkpei ˗naan. ˈˈJhu ˗ɔɔˈ dɩ ˗a ˈtmʋanˈ ˗kaan ˗ɔ ˗nɩn ɔɔˈ ˈcɛ ɛɛ poa Noɛ ˗e Pakɩ ɛˈ fɛtɩ ɛ, ˗a ˈtmʋn ɔɔˈ dɩ ˗kenɛnˈ. ˗A jhibhiˈ ˗ka fɛtɩ ˗ˈnɩn tbha ˈe ˈˈɲɩnsʋn˗ ˗saʋn bho i ˈˈdhe ɩanˈ nʋan Ɲɔnsoa ˈtʋn ɛn. ˗Bho Noɛ ɛˈ fɛtɩ ˗sie˗ ˈdhɔɔ dhueˈˈ ˗aeˈˈ ˈsɔɔn ˗wɛeˈ ɔ ˗nɩn ˗a ˗dee Biiblʋ ˈcɩaanˈ ˈsʋ ˗a ˈtmʋʋɔn ˗ka fɛtɩ ˗ˈnɛn tbha ˈe ˈˈɲɩnsʋn˗ ˗saʋn bho i ˈˈdhe ɔ ˈye ɛɛˈ poaˈ i ˗ɲnan anˈ, ˗a ˈseɔˈ tɔˈdɩ ˈtmʋʋɔn˗ ˗kajɔɔnka ˈdhe nɔnˈˈ nmɔan ˈo dhi ˈdhi. Ɛ tɔˈdɩ˗, Biiblʋ ˈcɩaʋn˗ ˗ˈnʋʋn ˈbhɛɛˈ ʋʋ ˈye ˈˈdoo˗ ʋʋ ˈye dhɩ ʋa ˈcɩan ˈˈjhriɛ ˈˈdu. ˈKlaa ˗bho ˗ˈnʋʋn ˈyeɛ nʋn ɛnˈ, ɛɛ poɛ ˈo nɔnˈˈ ˗duuˈˈ. ˗A ˈbhɛɛˈ ˗a ˈye ɲʋn ˗aa tɔɔan Biiblʋ sʋn bho po ˗bho ˗aa sʋbʋ dhɩ kman ʋbʋ bhliˈˈ tɔɔn ˈdhe nɔnˈˈ ˗ɔ ˈdhe ˈdhi ʋʋ ˈbhɛɛa ʋʋ ˈyɩ i ˈŋwɔn ˈdhi.—Zro Proverbes 25:11.
˗Sraan Zezi: ˗Tɔɔn ɲʋn tɔˈdɩ ʋʋ ˈbhɛɛa ʋʋ ˈyea i ˈŋwɔn ˈdhe nɔnˈˈ nmɔn ˈo dhi ˈdhi. (˗Ŋmʋn kpɔ ɔˈ 15 jha.)
16. ˗Kawɛ ˗a ˈbhɛɛ ˗a ˈye ɲɔn ˗aa tɔɔan Biiblʋ sʋn bho po ˗wɛeˈ ɔ ˈye naanˈ ɲan kpa ˈdhe tɔˈdɩ ˈdhi ˗ɛ?
16 ˗Bho ˗a po ɲɔn sʋn bho ˗wɛeˈ ɔ jhibho˗ Zoova aˈ, dhɛ ˈyea ˗aaˈ ˈmʋnan ˈbhle ˗ɛ ˈyeɛ ˗zii ɛ se ˗nɩn. ˗A ˈbhɛɛˈ ˗a ˈyʋbʋ sʋn bho po ʋʋ ˈye ‘naanˈ ɲan kpa ˈdhe tɔˈ dɩ ˈdhi’ ˗bho: ˗Aa sa ˈo gɔˈ ˈdhɔɛeˈ ʋʋ ˈyea ˈe ˈdhi ˗naan to. (3 Zan 3, 4) ˗Aa sa ˈe ˈkpɩ po ˗aa sɛ to ˗ka ˗a dea dhɩ ˗ɩanˈ ghwlu Ɲɔnsoa cɩan ˈdhe Biiblʋ ˈdhi ˗gwlɩˈˈ. ˗Bho Zoova aˈ dɩkman an sa ˗aʋ ˈˈtun ˗aa sa tɔˈdɩ aˈ bo bhla. ˗Bho ˗aa sa tɔˈdɩ aˈ dɩ ˈtmʋn ka jhibho ˈdhe nɔnˈˈ nmɔn ˈo dhi ˈdhi. ˈˈDhe ˗aa sa Zoova ˈˈɩ ˈbhɛɛˈ dhɩ ˗aa nʋan ˈdhe ˗bobhlaaˈ aˈ dɩ. ˗Bho ˗a nʋɩn ɛnˈ, ˗aa toɛˈ ˗ka ˗aa ˈˈɲɩanˈˈ tɔˈdɩ aˈ Ɲɔnsoa Zoova a.
ˈDHƲ Aˈ 160 -NƲN “˗Bɔyaˈˈ ˗dɩ”!
a DHƐ FOTO ˈDHAA : ˗Bho ˗a ˗ŋmʋn ˈo foto kɔan ɲan ˈˈkpe ɛˈ, ˈdhoudhi ˗ɲmau dhueˈ ˗ɔ ˈjhe Noɛ ɛˈ foto ˈdhe ɲɔn bho ˈˈgbu ˈˈdhe ˗ɔɔ toɔn ˗ka Noɛ ˈghwlʋa ˈe ˈˈɲɩnsʋn ˗saʋn ˈdhi ɛ. ˈBho foto ɔˈ ˈsɔɔn ˗nɔn ˈˈkpe ɛ, ˈcɩaandhɛ˗ ˗ɛ ˈbhɛɛa ˗ɛ ˈyea ˈˈbho ˗ˈˈwe sʋn bho po ɛ, ɛmɛn˗ ɔɔ tɔɔn ˈˈjhu ˗ˈnɔn. ˈBho ˗ɩn nɩan ˈsɔɔn ˈɲnɩn ɛn, ˗jɛnwɛ ˈbhɛɛ ˗ɛ ˈye ɲɔn ɔnˈ ˗pɛɛ i ˈtʋn ˗ɛn?