Isa ka Asawa Ukon Madamu—Importante Bala Ini?
Sang koresponsal sang “Magmata!” sa Nigeria
ANG kombension sa Ibadan, Nigeria, natapos, kag ang malipayon—apang kapoy nga mga kombensionista manugpauli. Apang, ang isa ka tawo nga nagahingalan kay Johnson, nagpabilin sa kawayan nga balay-balay sang kombension upod sa iya tatlo ka asawa kag napulo ka kabataan. Naghimu sia sing mga kahimusan nga bugtuon ang iya poligamo nga pag-asawahay.
Ang nabatian ni Johnson kag sang iban pa sa sadto nga kombension sang mga Saksi ni Jehova nagtandog sa ila sing daku amo kon ngaa napahulag sila nga biyaan ang isa ka madugay na nga bahin sang pagkabuhi sa Aprika: ang poligamya. Apang ano ang ila nabatian? Ang ila bala desisyon sa paghimu sining pagbalhin napasad sa praktikal lamang nga mga butang? Ukon sila bala nakombinse nga ang paghupot sing madamu nga asawa sayop?
Poligamya Batok sa Monogamya
Ang pila ka sinsero nga mga tawo magaduhaduha sa ginahimu ni Johnson, walay duhaduha bangod sang kamatuoran nga ang poligamya nagaluntad sa madamu nga kultura sa sulod kag sa guwa sang Aprika. Madamu ang nagabais nga may yari ini praktikal nga mga kaayohan. Halimbawa, sa duog nga diin ang poligamya batok sa kasugoan, ang panghilahi masami nga kinaandan. Sa amo, ang mga tawo nagakuha gihapon sing dugang nga mga tiayon—paagi sa diborsio kag pagminyo liwat. Apang, ang pag-asawa sing madamu ginasiling nga nagadula sang salamwanan nga pakigrelasyon sa iban nga indi tiayon. Ang iban nagasiling gani nga ang poligamya isa ka proteksion batok sa pagpamampam kag balatian sa kinatawo.
Apang, ang daku nga mga rason kon ngaa ang poligamya nagapadayon sosyal, indi moral. Ang isa ka panimalay nga nadalahig sa poligamya nga may madamu nga anak nagahatag sa isa ka lalaki sing kadungganan kag kalig-onan sa katilingban. Sa ulihi ang iya mga anak nga babayi makatigayon sing daku nga bili sang nobya, ukon dowry. Sa mga uma, ang mga kabataan kag mga asawa makaobra sa uma, kag sa amo magadugang ang manggad sang pamilya. Gani ang mga lalaki sa Aprika yara sa idalom sang pag-ipit nga magpangasawa sing madamu nga babayi. Halimbawa, ang isa ka Aprikano nga nagahingalan kay Moses nagsiling: “Namat-od ako nga ang akon lamang una nga asawa ang akon pangasaw-on. Apang bangod isa lamang ka anak nga babayi ang iya nahatag sa akon, namilit ang akon amay nga magkuha ako sing ikaduha nga asawa, nga nagasiling: ‘Paano ikaw makabatas nga isa lang ang anak? Kag babayi pa!’”
Apang walay sapayan sang daw mahayluhon nga mga argumento, ang poligamya may yara serioso nga mga palaligban. Ang paghupot sing madamu nga asawa wala nagapugong sa mga lalaki nga mahuyugon sa imoralidad nga mangita sing relasyon sa iban pa nga babayi. Ukon ang mga babayi indi pirme malipayon sa ideya nga sila nagaambit sa isa ka asawa; ang iban nangin mga pampam. Busa, ang poligamo nga pag-asawahay, may diutay lamang nga pag-amlig batok sa balatian sa kinatawo.
Kag may yara iban pa nga disbentaha. Si Moses nagsiling: “Lima ang asawa sang akon amay kag kagamu gid bangod pirme lang nagabinangig kag nagasakitay ang mga babayi.” Amo ini ang rason kon ngaa halin sang una luyag ni Moses nga isa lang ang iya mangin asawa. Tuhoy kay Johnson, nga ginsambit kaina, ang iya anak nga lalaki nga si Rufus nagsiling sing dugang pa: “Sang una ang mga asawa sang akon amay nagakinamug tuhoy sa pagluto kag sa iban pa nga hilikuton. Nagakinamug sila tuhoy sa pagdisiplina sa kabataan. Nagahinisaay man sila. Indi nila luyag mag-ambitay sa ila bana. Bangod sini nangin miserable ang kabuhi para sa amon tanan.
Busa wala sing pagkasuod ang poligamo nga mga pamilya. Ang relasyon sang lalaki sa pamilya subong sang isa ka ginuo sa baylo nga subong sang isa ka bana kag amay. Ang paghanas kag pagdisiplina sa iya madamu nga kabataan masami nga ginabilin sa mga asawa nga ang ila mga metodo kag mga talaksan nagasinumpakilay. Ang kabataan nagadalagku sa isa ka lugak kag magamu nga kahimusan sa baylo sang may kainit kag pagkasuod.
Labi ka Importante nga Rason
Madamu ang nagabais nga ginaaprobahan sang Dios ina nga kahimusan bangod gintugutan niya anay ang poligamya sa tunga sang dumaan nga mga Israelita. Matuod, ginapakita sang Biblia nga ang pila sang talalupangdon nga alagad sang Dios may madamu nga asawa. Apang, ang poligamya, wala magsugod sa katawhan sang Dios. Dumduma nga sia nagtuga sing isa lamang ka asawa para sa una nga lalaki, si Adan, “subong isa ka komplemento niya.” (Genesis 2:18-24) Tubtob lamang sang mag-abot si Lamec nga makabasa kita tuhoy sa poligamya. Nagkuha sia sing duha ka asawa. Apang ang espisipiko nga pagsambit sini nagapahangop nga indi ini isa ka kinaandan nga butang sa katilingban sang tawo bisan sadtong tion.—Genesis 4:19-24.
Sang ulihi, ang mga lalaki subong ni Noe, ang iya tatlo ka anak nga lalaki, kag si Lot may isa lang ka asawa. Apang kamusta si Abraham? Tubtob sang sia mag-edad sing dimagkubos 85 anyos, si Abraham naghiusa lamang sa iya asawa nga si Sara. Bangod wala sia makapanganak, ginhimu ni Sara ang isa ka dumaan nga kinabatasan kag ginpanugda ang isa ka halili nga kahimusan. Ang iya suluguon nga si Hagar nanganak para sa iya. (Genesis 16:1-11) Apang, wala ginapakita nga si Abraham nagpadayon sa paghiusa kay Hagar sa tapos sia mangin amay sang iya anak nga si Ismael. Sa pagkamatuod, si Jehova nagpadayon sa pagtawag kay Sara subong “asawa ni Abraham,” apang kay Hagar subong iya “ulipon nga babayi.” Dugang pa, sang ulihi ginpahalin ni Abraham si Hagar gikan sa iya panimalay.—Genesis 17:19; 21:8-16.
Apang, ang poligamya, isa na ka bahin sang madamu nga tribu. Gani sang ang Kasugoan nga ginhatag sang ulihi kay Moises nagsambit sing poligamya, wala ini ginpakilala subong isa ka bag-o nga butang. Ginkontrol lamang sang Kasugoan ang isa ka nagaluntad na nga institusion kag ginpunggan ang pag-abuso sa sini. Ginhimu sini ini paagi sa mga regulasyon kag mga pagdumili, nga ang katuyoan amo nga agod paluyahon ang pag-asawa sing madamu. (Exodo 21:9-11; Deuteronomio 21:15-17; 1 Samuel 21:3-5; 2 Samuel 11:11) Busa ang kalabanan sang mga Israelinhon indi poligamo. Ang poligamya ginbuhat labi na sang manggaranon kag nagagahom nga klase. Apang, nagpaandam si Jehova nga ang hari dapat “indi magpadamu sing mga asawa, agod nga indi magpahilayo ang iya tagipusuon.” (Deuteronomio 17:17) Kag si Jehova may pagkasinanto nga naghambal tuhoy sa modelo nga pag-asawahay nga isa lamang ang asawa.—Salmo 128:3; Hulubaton 5:18; 31:10-31.
Wala, wala ginpatok ni Jehova ang poligamya. Wala sia nahamuot sa sini subong man sa diborsio, nga ginbuhat man sang iya katawhan.—Malaquias 2:14-16.
Ang Poligamya kag ang Cristianismo
Si Jesus nagsiling: “Bangod sang katig-a sang inyo tagipusuon, si Moises nagtugot sa inyo sa pagbulag sa inyo asawa, apang kutob sa ginsuguran indi subong sini.” (Mateo 19:8) Amo man ang masiling sa poligamya. “Sa ginsuguran indi subong sini.” “Wala bala ninyo mabasahi nga ang nagbuhat sa ila sa ginsuguran nagbuhat sa ila nga lalaki kag babayi, ‘Bangod sini bayaan sang lalaki ang iya amay kag iloy kag maghiusa sa iya asawa, kag ang duha mangin isa ka unod’? Sa bagay nga indi na sila duha, kundi isa. Busa ang gintingob sang Dios, dili pagbulagon sang tawo.”—Mateo 19:4-6.
Sa amo ginpalig-on ni Jesus ang talaksan sang pag-asawahay sa ginsuguran. (Mateo 19:3-8) Dugang pa nga ginapakita sang Biblia nga ang isa ka manugtatap sa Cristianong kongregasyon dapat, kon minyo, mangin “bana sang isa ka asawa.” Subong man, ang “balo nga babayi” dapat man mangin “asawa sang isa ka bana.” Isa pa ini ka pamatuod nga ang monogamya amo ang talaksan para sa tanan nga Cristiano. Ang mga manugtatap, subong “mga halimbawa sa panong,” indi makapangangkon nga ang ila posisyon sang pagkamanugtatap nagahatag sa ila sing kinamatarong sa isa ka talaksan sang pag-asawahay nga tuhay sa iban sa sulod sang kongregasyon. (1 Timoteo 3:2; 5:9; 1 Pedro 5:3) Gani ang pililian sang mga Cristiano amo ang pagkadiminyo ukon monogamya. Ang bisan diin sini himpit nga kalahamut-an sa Dios. (1 Corinto 7:8, 9) Apang, ang poligamya, indi gid tugot.
Ining talaksan sang Dios nagahatag sing dignidad sa mga lalaki kag mga babayi. Ang minyo nga mga babayi indi dapat mabalaka nga ang ila mga bana magakuha sing ikaduha nga asawa. Ukon ang diminyo nga Cristianong babayi magaplano nga mangin ikaduha nga asawa sang iban—bisan pa kon pila lamang ang mga soltero sa palibot. Sia magahulat tubtob sia “makatigayon sang iya kaugalingon nga bana.” (1 Corinto 7:2) Huo, ang mag-asawa matuod gid nga para sa isa kag isa. Sila may paghiusa nga makahatag sing maayo kag balanse nga kabuhi sang pamilya para sa ila kabataan.—1 Pedro 3:7; Efeso 5:21-31; 6:1-4.
Ang Cristianong Talaksan
Amo ining sadsaran nga mga kamatuoran ang nagpahulag kay Johnson, sang 1947, sa paghimu sing hinali nga mga pagbalhin sa iya kabuhi. Ang iya anak nga si Rufus nagsiling: “Ginpapauli sang akon amay ang duha sang iya mga asawa sa ila mga ginikanan. Naghatag sia sa ila sing sustento apang wala gid sia magpahaylo nga padayunon liwat ang iya relasyon sa ila. Luyag niya nga tumanon ang mga kinahanglanon sang Dios.”
Indi mahapos para kay Johnson nga talikdan ang iya poligamo nga pagkabuhi. Ang paghimu sini nagdalahig sing serioso nga moral, emosyonal, kag kultural nga mga pagpasibu. Kapin pa ang nadalahig sang sa pagpili sa duha ka sistema sang katilingban. Isa yadto ka desisyon nga tumanon ang Dios kag mangin hilway sa pag-alagad sa iya. Gani bisan pa ang poligamo nga kahimusan ni Johnson naghatag sa iya kag sa iya mga asawa sing materyal nga mga kaayohan, nagpabilin ini nga nagabalabag sa ila tanan gikan sa pagtigayon sang kahamuot sang Dios.
Madamu ang nagsunod sa maisugon nga dalanon ni Johnson. Si Théodore, halimbawa, nagsiling: “Nagatambong ako sa mga miting sang mga Saksi ni Jehova kag luyag ko mabawtismohan. Apang walo ang akon asawa. Paano ko mapapauli ang pito sa ila? Nagkabuhi ako sa sina nga kahimtangan sa sulod sang lima ka tuig, nga nagapangamuyo kay Jehova nga buligan ako sa paglubad sini. Nagpadayon ako sa pagtuon sa Biblia kag sa pagpakig-upod sa mga Saksi ni Jehova. Sing amat-amat ang akon nagadugang nga ihibalo tuhoy sa Pulong sang Dios kag ang akon handum nga pahamut-an sia nagpalig-on sa akon sa paghimu sing husto nga desisyon. Ginpaathag ko sa akon mga asawa nga ang Biblia nagasiling nga ang akon una nga asawa amo ang ‘asawa sang akon pagkapamatan-on’ kag nga dapat ako magpabilin nga nakasal sa iya lamang. (Malaquias 2:14-16) Nian ginpapauli ko ang pito kag nag-aman ako sing mga puluy-an para sa ila kag sa ila 12 ka kabataan. Gani napahisuno ko ang akon kabuhi sa Cristianong talaksan kag natuman ko ang akon handum nga mag-alagad kay Jehova. Ang akon man mga asawa anay, hilway na karon sa pag-alagad kay Jehova sing kalahamut-an kag sa pagpamana liwat kon luyag nila.”
Ang mga Resulta Walay Sapayan sang Pagpamatok
Ina nga mga pagbalhin masami nga ginbangdan sang mabaskog nga pagpamatok sang mga paryente kag mga kaingod. Ang eksperiensia ni Warigbani nagailustrar sini: “Ikaduha ako sa duha ka asawa sang akon bana kag duha ang akon kabataan sa iya. Sang maton-an ko nga ang una nga asawa amo ang may kinamatarong sa panulok sang Manunuga, gin-atubang ako sining mga pamangkot: Dapat ko bala biyaan ang akon bana? Kon himuon ko ini kag tugutan ako nga dalhon ang akon kabataan, ano ang amon kaunon? Dapat ko bala sikwayon ang akon konsiensia kag dingotan ang akon kaugalingon sining daku nga kalipay nga nasapwan ko ang matuod nga relihion? Kay man, nagatuon ako sing Biblia upod sa mga Saksi ni Jehova. Nangayo ako sing bulig kay Jehova sa pangamuyo.
“Sang ginsilingan ko ang akon bana nga malakat ako kag luyag ko dalhon ang akon kabataan, naakig gid sia kag wala mamati sa akon. Sang ulihi gintugutan niya ako nga maglakat upod sa kabataan apang wala sing pinansial nga bulig—bisan gani sing plete.
“Masunod gin-atubang ko ang kaakig sang akon kaugalingon nga pamilya. Nagsiling sila nga nagbuang ako. Gintawag ako sang akon utod nga lalaki nga isa ka ‘buhaha nga anak’ kag ginkadlawan ako. Apang nagpadayon ako sa pagbantala sa ila kag, pagligad sang pila ka tion, ang pila sa ila nagsugod sa pagtuon sing Biblia. Karon lima ka katapo sining pamilya ang nagabuylog sa akon sa pag-alagad kay Jehova. Matuod, madamu nga butang ang nadula sa akon. Kinahanglan ako mag-obra sing lakas agod nga may ibuhi ako para sa akon kaugalingon kag sa akon duha ka kabataan. Apang ang kalipay sa paghibalo sang kamatuoran kag ang pagtuman sini labaw sa materyal nga mga butang. Ang manggad indi mapaanggid sa pagpahamuot kay Jehova.”
Si Moses naghinakop sing kaanggid man: “Nalipay ako karon bangod sang isa ka matinlo, nahiusa nga pamilya. Ang akon kabataan nagdalagku subong isa ka dedikado, matutom nga mga sumilimba ni Jehova. Nagpahalipay gid ini sa akon.”
Sa pagbinagbinag kon paano ang ginhimu ni Johnson nagdala sing mga kaayohan, ang iya anak nga si Rufus nagsiling: “Wala na sing mga pagkinamug sa balay, kag ang akon amay nakahatag sa amon sing suod nga pagbantay kag paghanas nahisuno sa mga panudlo sang Biblia. Nangin payunir [bug-os tion nga manugbantala] sia sa daku nga bahin sang 20 ka tuig, kag nagpabilin nga matutom kay Jehova tubtob sang mapatay sia sang nagligad nga duha ka tuig.”
Luyag mo bala makatuon sing dugang pa nahanungod sa mga talaksan sang Dios? Ginaagda namon ikaw sa pagpangabay sa mga Saksi ni Jehova nga ton-an ang Biblia upod sa imo. Malipay sila sa pagsugid sa imo nahanungod sa nagapakari nga Paraiso nga duta nga sa diin ang mga talaksan sang Dios magaluntad!—Isaias 11:9.
[Retrato sa pahina 10]
Sa poligamya ang isa ka babayi dapat magpaambit sang iya bana sa iban
[Retrato sa pahina 11]
Sa monogamya ang magtiayon para gid sa isa kag isa kag sila may paghiusa nga makahatag sing maayo nga kabuhi sang pamilya para sa ila kabataan