Mga Litik sa Edipisyo

Sang koresponsal sang Magmata! sa Pransya

SADTO nga adlaw ang daku nga mga torre sang katedral sang Notre Dame sa Paris daw nagsimbulo sa pagkapag-on sang tradisyonal nga Iglesia Katolika Romana. Sa daku nga wayang sa atubangan sang ika-12 nga siglo nga edipisyo, ang isa ka opisyal nga prosesyon sang iglesia nagsaulog sang As­sump­tion of Mary.

Apang, sing makatilingala, sadto man nga petsa sang Agosto 15, 1986, mga pila gatos ka yarda lamang ang kalayuon sa tabok sang Suba ­Seine, may karibal nga prosesyon nga nagporma sa atubangan sang Katoliko nga simbahan nga Saint-­Nicolas-du-Char­don­net. Samtang nagalabay ang prosesyon sa mga kalye sang Latin Quart­er, ginsundan ini sang pila ka libo ka Katoliko, nga suno sa report mas madamo sang sa opisyal nga seremonya nga ginhiwat sa Notre Dame. Apang, ang duha ka prosesyon gin-organisar sang mga pari sang Iglesia Katolika Romana, kag lunsay sa kadungganan ni Maria. Ngaa may duha ka magkaribal nga prosesyon sa pagsaulog sang pareho nga Katoliko nga piesta?

Ining hitabo nagailustrar gid sang mga litik nga nagabahin karon sa Iglesia Katolika. Nagalapta ini sa tanan nga direksion, nagaagi sa tunga sang edipisyo kag nagatunga sini gikan sa wala pa tuo kag gikan sa ibabaw pa idalom.

Progresibo Kontra sa Tradisyonal nga mga Katoliko

Sa wala amo ang progresibo, ukon liberal, nga mga Katoliko. Madamo sini ang ginasulay sang ginatawag nga teolohiya sang kahilwayan, nga nagsugod sa Latin Amerika. Para sa ila sini, ang ekumenismo, sosyalismo, kag bisan ang komunismo indi makahaladlok nga mga tinaga. Apang bisan sa Latin Amerika, indi tanan sang mga Katoliko nagaugyon sa teolohiya sang kahilwayan. Sa Brazil, halimbawa, ang Katoliko nga mga klero nabahinbahin sa tunga sang mga progresibo kag mga tradisyonal.

Ang tradisyonalista nga mga Katoliko mga konserbatibo nga nagabatyag nga ang Ikaduha nga Konsilyo sang Batikano amo ang nagbukas sang ganhaan padulong sa mga reporma nga nagapakita sang tradisyonal nga Katolisismo. Nagapamilit sila nga ang Misa dapat ihambal sa Latin kag nagadumili sa pagpakig-upod sa mga Protestante ukon sa politikal nga mga leftist.

Sa tunga amo ang kadamuan sang mga Katoliko, wala sing duhaduha amo ang pinakamadamo apang indi ang labing mainit. Ang mga progresibo kag ang mga tradisyonalista nagabatyag nga ang sa tunga sang dalan nga Katolisismo nagakadulaan sing identidad subong resulta sang tuman ka diutay ukon tuman kadamo nga mga reporma. Madamo nga mga progresibo ang nagabatyag nga wala sing nahimuan ang mga reporma kag nga ang politikal nga pagpahilabot sang iglesia pabor sa mga imol tuman ka mahuluy-on. Ang mga tradisyonalista nakombinse nga ang Katolisismo sa tapos sang Batikano II nagareporma sang iya kaugalingon.

Nagaagi sa tunga sining duha ka daku nga mga huyog ang dugang pa nga mga litik sa tanan nga nibel. Ang mga Katoliko nabahinbahin tuhoy sa mga butang sang pagtuo kag mga moral. Tuhoy sa mga hulusayon sang pagtuo, ukon mga pagtuluohan, ang opisyal nga mga panudlo sang Katoliko subong sang kalayuhon nga impierno, purgatoryo, orihinal nga sala, kag bisan ang Trinidad ginapamatukan na sa sulod sang Katoliko nga Iglesia. Ang surbe kasan-o lang sa Pransya, nga amo kuno “ang panganay nga anak sang iglesia,” nagpakita nga 71 porsiento sang Pranses nga mga Katoliko nga gin-interbyu ang nagpabutyag sing duhaduha nahanungod sa pihak nga kinabuhi, 58 porsiento ang nagpanghiwala sa pagluntad sang impierno, 54 porsiento ang wala na nagapati sa purgatoryo, kag 34 porsiento ang wala nagabaton sa Trinidad.

Matuod, madamo nga katapo sang Katoliko nga Iglesia sa bug-os nga kalibutan ang mainit gihapon nga nagapati sa sining mga doktrina. Apang nagapamatuod lamang ina nga ang mga Katoliko nabahinbahin tuhoy sa mga butang sang pagtuo.

“Ang Sentral nga Hulusayon . . . Amo ang Pagkamatinumanon sa Roma”

Tuhoy sa moral, ang mga Katoliko nabahinbahin gid sa mga butang subong sang sekso sa wala pa ang kasal, panghilahi, kag homoseksuwalidad. Madamo sang sinsero nga mga Katoliko ang nagakakibot gid sa matinuguton nga panimuot sang mga katapo sang ila iglesia, lakip ang pila ka klero kag pila ka teologo. Ang mga Katoliko nga may maayong moral mahimo nga malipay sa kamatuoran nga ang papa mabaskog nga nagpamatok sa seksuwal nga imoralidad. Apang wala bala ini nagapadaku sang makatulublag nga kamatuoran nga kapin kag kapin nga mga Katoliko ang nagapamatok sa awtoridad sang papa sa sina nga mga butang?

Ang London Observer nagsulat kasan-o lang: “Ang mga tension sa ulot sang Papa kag sang madamo sang iya panong ginpabutyag sa ginbalhag nga mga pagsumpakilay nahanungod sa aborsion, artipisyal nga pagkontrol sa pagpamata, pagbaton sa mga babayi sa pagkapari kag pagpakigbahin sa komunyon sang diborsiado nga mga Katoliko. Ang sentral nga hulusayon sa idalom sini amo ang pagkamatinumanon sa Roma.”

Si Obispo James Malone, presidente anay sang Na­tion­al (Amer­ican) Coun­cil of Cath­o­lic Bish­ops, nagpaandam tuhoy sa “nagatubo kag makatalagam nga pagpain sang mga elemento sang iglesia sa Estados Unidos gikan sa Santa Sede.” Naghambal sia tuhoy sa “pagsumpakil,” “pagbahinbahin,” kag “nagatubo nga pagpain.”

Sa pihak nga bahin, ang tradisyonalista nga mga Katoliko dayag nga nagarebelde sa papa bangod ginabatyag nila nga indi sia estrikto. Ang nagapanguna sa sining pag-alsa amo ang Pranses nga Katoliko nga arsobispo. Naghimo sia sing isa ka kahublagan nga nagbahin sing dugang pa sa Iglesia Katolika Romana, subong ipaathag sang masunod nga artikulo.