Kon Ano ang Nagadihon sang Imo Panglawas—Kon Ano ang Imo Mahimo

DIKAANGAY sang bugas ukon harina, ang panglawas indi maserbe sang isa ka relief worker. Indi ini masulod sa isa ka puyo bangod indi ini isa ka butang kundi isa ka kahimtangan. Ang “panglawas,” suno sa WHO (World Health Organization), “isa ka kahimtangan sang bug-os nga pisikal, mental kag sosyal nga kapagros.” Apang, ano ang talaksan sina nga kapagros?

Ang isa ka diutay nga balay mahimo nga nahuman sang mga tapi, mga lansang, kag mga sin, apang ang nanuhaytuhay nga mga bahin sini masami nga ginasakdag sang apat ka haligi sa pamusod. Sing kaanggid, ang aton panglawas ginadihon sang nanuhaytuhay nga mga impluwensia, apang ang tanan naangot sa apat ka “pamusod” nga impluwensia. Ini amo ang (1) pamatasan, (2) palibot, (3) medikal nga pag-atipan, kag (4) biolohiko nga kinaugali. Kon paano nga mapabakod mo ang imo balay paagi sa pagpili sing maayo nga kalidad sang mga haligi, sarang mo man mapaayo pa ang imo panglawas paagi sa pagpauswag sang kalidad sining nagaimpluwensia nga mga butang. Ang pamangkot amo, Paano ina mahimo kon limitado lamang ang kuwarta?

Ang Imo Pamatasan kag ang Imo Panglawas

Sa apat ka butang, ang imo pamatasan amo ang makontrol mo gid. Ang pagpauswag sini makabulig. Matuod, ginalimitehan sang kaimulon ang mga pagbag-o nga sarang mo mahimo sa imo pagkaon kag pamatasan, apang paagi sa paghimulos sa mga pililian nga sarang matigayon, daku nga kinatuhayan ang mahimo mo. Talupangda ang masunod nga halimbawa.

Ang isa ka iloy masami may pililian sa ulot sang pagpasuso kag pagbiberon sa iya bata. Ang pagpasuso, siling sang Children’s Fund sang Nasyones Unidas, amo “ang labing maayo nga pagpili, para sa lawas kag sa galastuhan.” Ang gatas sang iloy, siling sang mga eksperto amo “ang pinakamaayo sa lawas nga pagkaon,” nga nagahatag sa bata sing “husto nga kadamuon sang protina, tambok, lactose, mga bitamina, mga mineral kag iban pa nga mga elemento nga kinahanglanon para sa balanse nga pagtubo.” Ang gatas sang iloy nagapaliton man sing nagabato-sa-balatian nga mga protina, ukon mga antibody, gikan sa iloy pakadto sa bata, nagahatag sa bata sing bentaha sa pagbato sa mga balatian.

Ilabi na sa tropiko nga kadutaan diin mahigko ang mga palibot, ang pagpasuso amo ang labing maayo. Dikaangay sang gatas sa biberon, ang gatas sang iloy indi mapalasaw sing sobra agod makakinot sa kuwarta, wala sing sayop nga mahimo sa pagtimpla sini, kag pirme ini ginaserbe gikan sa isa ka matinlo nga suludlan. Sa kabaliskaran, “ang ginabiberon nga bata sa isa ka imol nga komunidad,” siling sang Synergy, isa ka report gikan sa Canadian Society for International Health, “ginabanta nga may 15 ka pilo nga posibilidad nga mapatay sa lupot kag may apat ka pilo nga posibilidad nga mapatay sa pulmonya sangsa bata nga ginapasuso lamang.”

Nian yara man ang bentaha sa galastuhon. Sa nagauswag nga kalibutan, ang gatas nga pulbos tuman ka mahal. Sa Brazil, halimbawa, ang pagbiberon sa bata mahimo nga magasaklam sang ikalima nga bahin sang binulan nga sweldo sang isa ka imol nga pamilya. Ang kuwarta nga sarang makinot paagi sa pagpasuso makaaman sing maayo sa lawas nga mga pagkaon para sa bug-os nga pamilya​—lakip ang iloy.

Bangod sining tanan nga bentaha, mapaabot mo nga magadamo ang mga magapasuso. Apang, ang mga health worker sa Pilipinas, nagreport nga ang pagpasuso didto “yara sa daku nga katalagman nga madula,” kag ginpakita sang isa ka pag-usisa sa Brazil nga ang isa sang pangunang mga butang nga ginaangot sa kamatay sang mga lapsag bangod sa impeksion sa respiratoryo amo ang “kakulang sing pagpasuso.” Apang, mahimo nga malikawan sang imo lapsag ina nga kamatayon. May pililian ikaw.

Apang, ang mga panikasog sang iloy sa pag-amlig sa maayong panglawas sang bata masami nga ginapaluya sang mahigko nga pagginawi sang iban nga mga katapo sang pamilya. Binagbinaga subong isa ka halimbawa ang isa ka iloy sa Nepal. Nagaambit sia sa isa ka magim-ang nga hulot upod sa iya bana kag tres-anyos nga bata nga babayi. Ang diutay nga hulot, sulat sang magasin nga Panoscope, ginahil-ob sang aso halin sa kusina kag sa sigarilyo. Naimpeksion sa respiratoryo ang bata. “Indi ko mapunggan ang akon bana gikan sa pagpanigarilyo,” panghayhay sang iloy. “Ginabaklan ko karon ang akon bana sing sigarilyo kag ang akon bata sing bulong.”

Sing makapasubo, ang iya problema nangin kinaandan sing dugang pa kay nagadamo ang mga tawo sa nagauswag nga mga pungsod nga nagauyang sang kinahanglanon gid nga kinitaan paagi sa pagpanigarilyo. Sa katunayan, sa kada isa ka nagapanigarilyo nga nagauntat sa Europa ukon sa Estados Unidos, duha ka tawo ang nagasugod sa pagpanigarilyo sa Latin Amerika ukon sa Aprika. Ang nagapatalang nga mga pasayod, siling sang Olandes nga libro nga Roken Welbeschouwd, amo ang daku nga balasulon. Ang mga eslogan subong sang “Varsity: para sa alisto sing panghunahuna nga balatyagon” kag “Gold Leaf: importante gid nga sigarilyo para sa importante gid nga mga tawo” nagakombinse sa mga imol nga ang pagpanigarilyo may kaangtanan sa pag-uswag kag kabuganaan. Apang ang matuod amo ang kabaliskaran. Ginasunog sini ang imo kuwarta kag ginapierdi ang imo panglawas.

Binagbinaga ini. Sa kada tion nga manigarilyo ang isa ka tawo, ginapalip-ot niya ang iya kabuhi sing napulo ka minuto kag ginapadugang ang katalagman sa atake sa tagipusuon kag sa stroke, subong man sa kanser sa baga, tutunlan, baba kag iban pa nga mga balatian. Ang magasin nga UN Chronicle nagsiling: “Ang konsumo sa sigarilyo amo ang isahanon nga sarang matapna nga kabangdanan sang hilaw nga kamatayon kag pagkainutil sa kalibutan.” Talupangda palihug nga nagasiling ini nga “sarang matapna nga kabangdanan.” Sarang mo mapalong ang imo katapusan nga sigarilyo.

Sa pagkamatuod, may madamo pa nga pililian sa pamatasan nga nagaimpluwensia sa imo panglawas. Ang kahon sa pahina 11 sining artikulo nagalista sang pila ka materyal nga imo mabasa sa librarya sang Kingdom Hall of Jehovah’s Witnesses. Matuod, ang pagpahibalo sa imo kaugalingon nagakinahanglan sing panikasog. Walay sapayan, ang isa ka opisyal sang WHO nagsiling: “Indi mahimo magluntad ang isa ka maayo sing panglawas nga katilingban kon wala sing pagpakigbahin sang nasanagan nga mga tawo nga ginpahibalo kag gintudluan nahanungod sa kahimtangan sang ila panglawas.” Gani himua ining wala sing bayad nga tikang para sa ikaayong-lawas: Tudlui ang imo kaugalingon.

Ang Panglawas kag ang Palibot sang Puluy-an

Ang palibot nga nagaimpluwensia sa imo panglawas sing labi, siling sang libro nga The Poor Die Young, amo ang imo puluy-an kag ang imo palibot. Ang imo palibot mahimo makatalagam sa panglawas bangod sang tubig. Ang mga impeksion, mga balatian sa panit, lupot, kolera, balaod, tipos, kag ang iban pa nga mga balatian ginatuga sang indi bastante kag mahigko nga tubig.

Kon ang paghugas sang imo mga kamot nagakinahanglan lamang sing pagbukas sa gripo, mahimo mabudlayan ka sa paghanduraw kon daw ano ka daku nga tion ang ginahinguyang sang mga tawo nga wala sini sa ila balay sa pagpanag-ub sing tubig kada adlaw. Sa masami kapin sa 500 ka tawo ang nagagamit sa isa ka gripo. Nagakinahanglan ina sang paghulat. Apang ang manubo sing sweldo nga mga tawo nagatrabaho sa madugay nga inoras, kag ang paghulat, siling sang libro nga Environmental Problems in Third World Cities, “nagakuha sang tion nga sarang magamit sa pagpangita sing kuwarta.” Indi katingalahan nga agod makakinot sing tion ang isa ka pamilya nga may anom ka katapo masami nga nagadala pauli sing kubos sa 30 ka balde sang tubig nga kinahanglanon kada adlaw para sa isa ka pamilya nga amo sina ka daku. Apang diutay na lamang ang tubig para sa paghugas sang mga kalan-on, mga pinggan, kag mga panapton kag sa pagpaligo. Nagadul-ong ini sa mga kahimtangan nga nagaganyat sa mga kuto kag mga langaw, nga makatalagam sa panglawas sang pamilya.

Hunahunaa ining kahimtangan. Kon ang ginasaligan mo sa pagkadto sa imo malayo nga ginatrabahuan amo ang bisikleta, kabigon mo bala nga kapierdihan ang paghinguyang sing pila ka tion kada semana sa pag-asayte sang kadena, pagpasibu sang preno, ukon pag-ilis sang radyos? Indi, kay narealisar mo nga bisan pa kon makaganansia ikaw sing pila ka oras karon sa imo pagpatumbaya nga mentinaron ini, mahimo nga madulaan ikaw sing isa ka adlaw nga pagtrabaho sa ulihi kon maguba ang imo bisikleta. Sing kaanggid, mahimo nga makaganansia ikaw sing pila ka oras kag sing diutay nga kuwarta kada semana kon indi ikaw magsag-ub sing bastante nga tubig sa pagmentinar sang imo panglawas, apang sa ulihi mahimo nga madulaan ikaw sing madamo nga inadlaw kag kuwarta kon, bangod sang indi maayo nga pagmentinar, mapierdi ang imo panglawas.

Ang pagsag-ub sing bastante nga tubig sarang mahimo nga isa ka proyekto sang pamilya. Bisan pa ang lokal nga kultura mahimo magadikta nga ang manugsag-ub amo ang iloy kag kabataan, ang isa ka mainulikdon nga amay indi magalikaw sa paggamit sang iya kusog sa pagpanag-ub.

Apang, sa tion nga ang tubig makalab-ot na sa balay, ang ikaduha nga problema amo​—kon paano ini mahuptan nga matinlo. Ang mga eksperto sa ikaayong-lawas nagalaygay: Indi pag-ibutang ang ilimnon nga tubig kag ang tubig nga ginagamit para sa iban nga mga katuyuan sa isa ka duog. Takpi pirme sing hugot ang bulutangan sing tubig. Hulata nga maglugdang ang lagdo sang tubig. Indi pagkutawa ang tubig kon ginasandok ini, kundi maggamit sing matinlo nga tasa nga may malaba nga uluyatan. Tinlui ang mga suludlan sing tubig sing regular nga nagagamit sing bleach nga tinimpla, kag pagkatapos sini bunlawi ini sing matinlo nga tubig. Kag ang tubig sang ulan? Sa pagkamatuod isa ini ka bentaha (kon nagaulan!), kag matinlo ini kon wala sing higko nga nakasulod sa tangke sang ulan kag kon ang tangke naamligan gikan sa mga insekto kag mga ilaga kag iban pa nga mga sapat.

Kon ginaduhaduhaan mo ang katinlo sang tubig, ginapanugda sang WHO nga butangan mo ini sing chlorine, subong sang sodium hypochlorite ukon calcium hypochlorite. Epektibo ini, kag barato pa. Sa Peru, halimbawa, ini nga metodo nagabili sa isa ka kasarangan nga pamilya sing kubos sa duha ka dolyar kada tuig.

Panglawas kag Pag-atipan sa Panglawas

Sa masami duha lamang ka porma sang pag-atipan sa panglawas ang nahibaluan sang mga imol: (1) matigayon apang indi masarangan kag (2) masarangan apang indi matigayon. Si Donna Maria, isa sang halos 650,000 ka pumuluyo sa iskuwater sang São Paulo, nagapaathag sang una nga porma: “Para sa amon, ang maayong pag-atipan sa panglawas kasubong sang isa ka balaklon sa istante sang isa ka maluho nga shopping mall. Matan-aw namon ini, apang indi namon masarangan.” (Vandaar nga magasin) Sa pagkamatuod, si Donna Maria nagapuyo sa isa ka siudad diin ang mga ospital nagatanyag sing heart-bypass nga operasyon, transplant, CAT scan, kag iban pa nga pagpamulong sang abanse nga teknolohiya. Apang, para sa iya, ining mga butang indi masarangan.

Kon ang indi masarangan nga pag-atipan sa panglawas kasubong sang isa ka malahalon nga balaklon sa isa ka mall, nian ang masarangan nga pag-atipan sa panglawas kasubong gid sang isa ka baratuhon nga balaklon nga luyag matigayon sang ginatos ka nagaginutok nga mga kustomer sa isa ka tion. Ang isa ka balita kasan-o lang sa isa ka pungsod sa Bagatnan nga Amerika nagsiling: ‘Ang mga nagamasakit duha ka adlaw nga nagalinya agod magpakonsulta. Wala sing bakante nga mga katre. Ang publiko nga mga ospital kulang sing kuwarta, bulong, kag pagkaon. Ang sistema para sa pag-atipan sa panglawas may problema.’

Agod mapauswag ining mapigaw nga sistema sa pag-atipan sa panglawas para sa mga tawo, amat-amat nga ginsaylo sang WHO ang iya pagpanghikot halin sa pagkontrol sa balatian padulong sa pagsakdag sa panglawas paagi sa pag-edukar sa mga tawo tuhoy sa pagtapna kag pagkontrol sa mga balatian. Ang mga programa nga nagasakdag sang sadsaran nga pag-atipan sa panglawas, subong sang nagakaigo nga pagkaon, matinlo nga tubig, kag kinahanglanon nga katinluan, sulat sang UN Chronicle, nagresulta sa “isa ka daku nga pag-uswag sa panglawas sang bug-os nga globo.” Nagabenepisyo ka bala sa sining mga programa? Mahimo nga nakabenepisyo ka sa isa sini. Diin sini? Ang EPI (Expanded Program on Immunization).

“Ginbuslan sang manugbakuna ang kartero subong amo ang labing kilala nga bisita sa mga puluy-an kag sa mga minuro,” siling sang isa ka report tuhoy sa EPI. Sang nagligad nga dekada, ang dagom sang bakuna nabatyagan halin sa Amazon tubtob sa Himalayas, kag sang 1990, suno sa report sang WHO, 80 porsiento sang mga lapsag sang kalibutan ang nabakunahan batok sa anom ka manugpatay nga balatian.a Kada tuig, ginaluwas sang EPI ang kabuhi sang tatlo ka milyon ka kabataan. Kag 450,000 pa nga mahimo nangin inutil ang makalakat, makadalagan, kag makahampang. Sa amo, agod matapna ang mga balatian, madamo nga ginikanan ang personal nga nagdesisyon nga pabakunahan ang ila kabataan.

Kon kaisa indi mo mapunggan ang isa ka balatian, apang mahimo mo pa ini makontrol. “Ginabanta nga kapin sa katunga sang tanan nga sistema sa pag-atipan sa panglawas,” siling sang magasin nga World Health, “ang pag-atipan sa kaugalingon ukon pag-atipan nga ginaaman sang pamilya.” Ang isa ka porma sinang pag-atipan sa kaugalingon amo ang simple kag barato lamang nga sinamo sang asin, kalamay, kag matinlo nga tubig nga ginatawag oral rehydration solution (ORS).

Madamo nga propesyonal sa panglawas ang nagakabig sang oral rehydration nga terapiya, lakip ang paggamit sing ORS, subong amo ang labing epektibo nga bulong sa pagmala sang pluido sang lawas bangod sa lupot. Kon gamiton sa bug-os nga kalibutan sa pagkontrol sa 1.5 bilyones ka kaso sang lupot nga nagakatabo kada tuig sa nagauswag nga mga pungsod, ang isa ka diutay nga pakete sang ORS nga asin nga nagabili sing napulo ka cent lamang makaluwas sang kabuhi sang madamo sa 3.2 milyones ka kabataan nga nagakapatay kada tuig sa lupot.

Mahimo ini matabo, apang ang paggamit sing mga bulong batok sa lupot sa pila ka pungsod, siling sang Essential Drugs Monitor, isa ka pamantalaan sang WHO, amo gihapon ang “kinaandan nga ginagamit sangsa ORS.” Sa pila ka nagauswag nga pungsod, halimbawa, ang bulong tatlo ka pilo nga ginagamit para sa lupot sangsa ORS. “Ining dikinahanglanon nga paggamit sing mga bulong tuman gid ka mahal,” siling sang pamantalaan. Ang imol nga mga pamilya nagabaligya pa gani sing pagkaon para sa sining katuyuan. Dugang pa, paandam sini, ang mga bulong sa lupot wala sing napamatud-an nga praktikal nga kapuslanan, kag ang pila makatalagam pa. “Indi dapat ireseta sang mga doktor ina nga mga bulong, . . . kag indi dapat magbakal sina ang mga pamilya.”

Sa baylo nga manugda sing mga bulong, ang WHO nagapanugda sang masunod para sa lupot. (1) Tapnaa ang pagmala sang pluido sang lawas paagi sa paghatag sa bata sing dugang pa nga pluido, subong sang suam ukon tsa. (2) Kon padayon gihapon ang pagbuhin sang pluido sa lawas sang bata, magpatan-aw sa isa ka health worker, kag bulnga ang bata paagi sa ORS. (3) Pakan-a sing normal ang bata sa tion kag sa tapos sang lupot. (4) Kon masobrahan ang pagmala sang pluido sang lawas sang bata, dapat sia tughungan sing pluido paagi sa ugat.b

Kon wala ka sing mabakal nga napakete na nga ORS, sunda sing mahalungon ining simple lamang nga resipe: Samua ang isa ka kutsarita sang asin, walo ka kutsarita sang kalamay, kag isa ka litro (5 ka tasa nga tig-200 mililitros ang kada isa) sang matinlo nga tubig. Ipainom ang isa ka tasa sa kada tapos pamus-on, tungaa ini para sa diutay nga kabataan. Tan-awa ang kahon sa pahina 10 para sa dugang pa nga impormasyon tuhoy sini.

Apang, ano naman ang ikap-at nga porma, ang aton biolohiko nga kinaugali? Paano ini maimpluwensiahan? Ipaathag sang masunod nga artikulo ini nga pamangkot.

[Mga footnote]

[Kahon sa pahina 8, 9]

SADSARAN NGA PAG-ATIPAN SA PANGLAWAS​—PAANO INI NAGAPANGHIKOT?

Agod makita ang sabat sa sining pamangkot, nakighambal ang Magmata! kay Dr. Michael O’Carroll, isa ka tiglawas sang WHO sa Bagatnan nga Amerika. Ang pila ka kinutlo amo ang masunod.

‘NAKAPANUBLI kita sing isa ka sistema sa pag-atipan sa panglawas nga napasad sa paagi sang medisina. Kon nagamasakit ka, nagakadto ka sa doktor. Wala mo ginadumdom nga nakainom ka sing duha ka botelya sang alak. Wala mo ginadumdom nga wala gid ikaw sing ehersisyo. Nagkadto ka sa doktor kag nagsiling: “Doktor, bulnga ako.” Nian ang doktor may isulod sa imo baba, may iturok sa imo butkon, may utdon sa imo, ukon may itakod sa imo. Ang ginahambal ko amo ang kabilugan nga kahimtangan agod mahangpan mo ang buot ko silingon, apang ini nga sahi sang pagpamulong sang medisina amo ang ginahimo. Sayop nga ginkabig naton ang mga problema sang katilingban subong medikal nga mga problema. Ang paghikog, malnutrisyon, kag ang pag-abuso sa droga nangin medikal nga mga problema. Apang sayop ini. Indi gani ini mga problema sa panglawas. Mga problema ini sa katilingban nga nagadalahig sa panglawas kag sa medisina.

‘Nian, sa sulod sang nagligad nga 20 ka tuig, ang mga tawo nagsiling, “Hoy, maghinayhinay lang kita. Sayop ang aton mga pagsinalayo. Dapat naton bag-uhon ang aton pagtamod sa panglawas.” Naglutaw ang pila ka prinsipio para sa sadsaran nga pag-atipan sa panglawas, subong sang:

‘Mas tawhanon kag mas makinuton sa ulihi nga tapnaon ang balatian sa baylo nga bulngon ini. Halimbawa, batok sa sining prinsipio ang magpatindog sing isa ka klinika para sa pag-opera sa tagipusuon samtang wala ikaw sing ginahimo nahanungod sa mga kabangdanan sini. Indi buot silingon nga indi mo pagbulngon ang balatian kon maglutaw ini. Sa pagkamatuod bulngon mo ini. Kon may buho sa karsada nga ginabangdan sang mga aksidente kada adlaw sang semana, bulngon mo ang makaluluoy nga tawo nga mahulog kag mabalian sing tiil, apang ang mas tawhanon kag makinuton nga butang nga himuon amo ini: Tampuki ang buho.

‘Ang isa pa ka prinsipio amo nga gamiton sing maayo ang imo nahibal-an nga mga pamaagi para sa ikaayong-lawas. Batok sa sining prinsipio ang pakadtuon ang isa sa isa ka klinika bangod sa isa ka problema nga sarang mabulong sa balay. Ukon ang pakadtuon ang isa sa isa ka moderno nga ospital agod ipabulong ang isa ka problema nga sarang maatipan sa isa ka klinika. Ukon ang magpadala sing isa ka doktor, nga nahanas sa napulo ka tuig sa isa ka unibersidad, agod magbakuna samtang sarang ini mahimo sang isa nga nahanas sa anom ka bulan. Kon ina nga doktor dapat maghimo sang hilikuton nga iya ginhanasan, dapat yara sia. Amo sini ang ginasugid sa aton sang sadsaran nga pag-atipan sa panglawas: Tudlui ang mga tawo, tapnaa ang mga balatian, kag gamita sing maalamon ang imo nahibal-an nga mga pamaagi para sa panglawas.’

[Kahon sa pahina 10]

ISA PA KA ORS PARA SA KOLERA

Ginarekomendar karon sang WHO nga ang suam sa ORS (oral rehydration solution), sa baylo sang kinaandan nga glucose sa ORS, amo ang dapat gamiton sa pagbulong sa may kolera nga mga pasyente. Ginapakita sang mga pag-usisa nga ang may kolera nga mga pasyente nga ginbulong sang suam nga ORS may 33 porsiento nga kubos nga pagpamus-on kag mas wala nagadugay nga paglupot sangsa may kolera nga mga pasyente nga ginhatagan sang kinaandan nga ORS. Ang isa ka litro sang suam nga ORS ginahimo paagi sa pag-ilis sing duha pa tatlo ka onsa sang naluto na nga ginaling nga bugas sa isa ka onsa sang kalamay.—Essential Drugs Monitor.

[Kahon sa pahina 11]

BASAHON SING DUGANG PA ANG TUHOY SA . . .

Pamatasan: “Good Health​—What Can You Do About It?” (Awake!, Disiembre 8, 1989) “Tobacco and Your Health​—Is There Really a Link?” (Awake!, Hulyo 8, 1989) “Helping the Children Stay Alive!” (Awake!, Septiembre 22, 1988) “What Alcohol Does to Your Body”​—Awake!, Marso 8, 1980.

Palibot: “Meeting the Challenge of Cleanliness” (Awake!, Septiembre 22, 1988) “Stay Clean, Stay Healthy!”​—Awake!, Septiembre 22, 1977.

Pag-atipan sa Panglawas: “Other Lifesaving Measures” (Awake!, Septiembre 22, 1988) “A Salty Drink That Saves Lives!”​—Awake!, Septiembre 22, 1985.

[Retrato sa Pahina 7]

Ang pagpanag-ub sing tubig nagakinahanglan sing paghulat kag pagpangabudlay

[Credit Line]

Mark Peters/Sipa Press

[Retrato sa Pahina 9]

Ang bastante nga matinlo nga tubig​—isa ka kinahanglanon para sa maayong panglawas

[Credit Line]

Mark Peters/Sipa Press