Kon Ngaa Nagakinahanglan sing Tulog ang Imo Lawas

“ANO ang dapat ko ihatag agod lamang makatulog sing maayo sa kagab-ihon!” Ina nga reklamo kinaandan sa karon nga mga adlaw. Madamo nga tawo ang padayon nga nagapanikasog, kag ang adlaw-adlaw nga kahuol kag kabalaka sang moderno nga pagpangabuhi nagatuga sing halit.

Ang mga doktor, mga pulis, mga bombero, mga tsuper, nagarilyebo nga mga mamumugon, mga iloy nga may magagmay nga kabataan, kag ang madamo pa nga iban amo ang madali nga madingutan sing tulog nga ginakinahanglan sang ila lawas. Ang minilyon ka tawo nga napaslawan sa pagtulog sing bastante interesado kaayo sa paghibalo kon paano makatigayon sing mahamuok, makarepresko nga katulugon.

Ang Papel sang Tulog

Ang pagtulog, ukon sa dimagkubos ang tion sang pagpahuway, nangin kinaugali sa buhi nga mga tinuga. Kon may mga hinuptanan ikaw subong sang mga kuring, mga ido, ukon mga pispis, ayhan natalupangdan mo nga ang mga kuring kag mga ido masami nga nagabarikutot kag nagakatulugan kag ang mga pispis nagalinong kag nagatulog kon magdulom na. Halos tanan nga kasapatan, mga pispis, kag mga insekto may kinahanglanon sa pagtulog, ukon mga tion sing pagpahuwayhuway. Para sa mga tawo, ang pagtulog kinahanglanon gid.

Nagahunahuna ang pila ka tawo nga ang pagtulog isa lamang ka tion sang pagpahuway. Apang kapin pa sa sina. “Sa pagkamatuod ang pagtulog isa ka masibod nga paagi sang pagpalanghugot kag pagrelaks sang mga kaunuran, pagdasig kag paghinay sing pulso, pagtaas kag pagnubo sing presyon sang dugo kag ang pagpatubas sang hunahuna sang iya kaugalingon nga mga sintas,” siling sang The Toronto Star. “Kon ang isa ka tawo nagakatulog,” siling sang The World Book Encyclopedia, “ang tanan nga pagpanghikot nagabuhin kag ang mga kaunuran nagarelaks. Ang pitik sang tagipusuon kag ang pagginhawa nagahinay.”

Bisan pa ginatun-an sang mga sientipiko, mga doktor, kag mga mananalawsaw ang tulog sa madamo nga dekada, nagpabilin ang sadsaran nga misteryo tuhoy sa pagkaimportante sini. Wala gani matukiban sining mga imbistigador kon ano gid ang tulog ukon kon ngaa nagatulog kita. Nagsiling si Dr. Eliot Phillipson sang laboratoryo sa pagpanalawsaw sa tulog sa Queen Elizabeth Hospital sang Toronto: “Wala namon mahibaluan ang importante biolohiko nga mga hitabo sa tion sang katulugon nga nagapasag-uli sang aton kapagsik.”

Sa tion sang katulugon, may mga pagbag-o nga nagakatabo sa lawas nga nagaapektar sang aton sistema sang imunidad. Nagarelaks kag nagapahuway ang mga bahin sang lawas, ginabatuan ang kalapyo nga gintuga sang hilikuton sa adlaw. Ang kabilugan nga pagtinlo nga ginahimo sa kaugatan nagapanghikot sing maayo, kag ang pagkabalanse sa kemiko napasag-uli. Gani ang pagtulog mahimo mapaanggid sa isa ka grupo sang mga tawo nga nagatrabaho sa gab-i sa pagkay-o kag pagtinlo sing mga butang para sa masunod nga adlaw.

Ang isa sang pinakaimportante nga papel sang tulog amo ang pagtugot sa sistema sang nerbios nga maumpawan gikan sa paggamit sini sa adlaw. Subong sa ginasiling sang The World Book Encyclopedia, “ang pagtulog nagapasag-uli sing enerhiya sa lawas, ilabi na sa utok kag sistema sang nerbios.”

Ano Kalawig nga Pagtulog?

Kalabanan nga mga adulto nagakinahanglan sing pito ukon walo ka oras sang pagtulog kada gab-i. Ang iban nagakinahanglan sing kubos, ang iban sing kapin pa. May mga nagasiling nga bastante na sa ila ang apat ukon lima ka oras, walay sapayan ang pila sa ila nagapiyung-piyong kon adlaw. Ang mga lapsag nagakinahanglan sing malawig nga tulog sangsa mga adulto.

Ilabi na kon ang tawo nagatigulang, mahimo masapwan nila nga nagabulubugtaw sila sing pila ka beses sa kagab-ihon. Mahimo magbatyag ang iban nga isa ini ka tanda sang pamuno sang serioso nga mga problema sa tulog. Apang, samtang ang tigulang nga mga tawo wala sing pareho nga katulugon sangsa lamharon pa sila, ginapakita sang mga eksperimento nga ang pagbugtaw sing pila ka beses kon gab-i indi dapat kabalak-an. Sa masami, ang oras sang pagbugtaw para sa kalabanan nga nagahimo sini malip-ot, ayhan mga pila lamang ka minuto, antes sila matulugan liwat.

Apang, walay sapayan kon pila ang pangidaron sang isa, indi sia dapat magpaabot sing pareho nga kahamuok sang katulugon sa bug-os nga kagab-ihon. Ang pagtulog nagabulubag-o sa mga siklo sang mahamuok nga katulugon nga ginabuslan sang hapaw nga katulugon. Sa tion sang kagab-ihon, ang isa ka tawo mahimo nga may pila ka pagbulubag-o sining mga siklo.

Mga Katalagman sang Kakulang sing Tulog

“Dugang kag dugang pa nga nagakabalaka ang mga mananalawsaw tuhoy sa kadamuon sang mga tawo nga haluson makatulog. Ang dalayon nga kakulang sing tulog, paandam nila, may makahalalit nga resulta sa aton kaugalingon kag sa mga tawo sa aton palibot,” siling sang The Toronto Star.

“Ang mga tawo nga gindingutan sing tulog nagapalangluya kag dali maakig. Pagkatapos sang duha ka adlaw nga wala sing tulog, masapwan sang isa ka tawo nga mabudlay ang magkonsentrar sing malawig. . . . Madamo nga sayop ang nahimo, ilabi na sa rutina nga mga buluhaton, kag kon kaisa indi makatalupangod. . . . Ang mga tawo nga wala sing tulog sa kapin sa tatlo ka adlaw ginabudlayan sa pagpamensar, sa pagtulok kag sa pagpamati sing maayo. Ang iban nagahandurawan kon kaisa, diin makakita sila sing mga butang nga wala gid nagaluntad,” siling sang The World Book Encyclopedia.

Nasapwan sang mga pagpangusisa nga pagkatapos sang apat ka adlaw nga wala sing tulog, ang isa nga gintilawan makahimo lamang sing diutay nga rutina nga mga buluhaton. Yadtong mga buluhaton nga nagakinahanglan sing atension ukon sing diutay nga pagkaalisto nangin tuman ka budlay. Ang pagkadula sang konsentrasyon kag pagkaalisto indi ang pinakamalain nga mga resulta. Pagkatapos sang apat kag tunga ka adlaw, may mga tanda sang pagsalimuang, kag ang makita sang tawo sa iya palibot mangin dikinaandan.

Ang kakulang sing tulog makadul-ong sa dalagku nga mga problema. Kapin sa isa ka ginatuyo nga tawo ang natulugan sa manobela samtang nagamaneho sing awto kag nagdul-ong sa makamamatay nga aksidente. Ang pagkadimakatulog makadul-ong man sa mga problema sa pamilya kag pag-asawahay, bangod ang padayon nga kakulang sing tulog nagahimo sa tawo nga maakigon kag mabudlay pakigbagayan. Ang pagtulog sing mahamuok kon gab-i labi pa ka importante sangsa ginahunahuna sang iban.

Pagtulog sing Mahamuok Kon Gab-i

Ang espisyalista sa tulog nga si Dr. Jeffrey J. Lipsitz sang Sleep Disorders Centre of Metropolitan Toronto nagapanugda sang mga masunod agod makatulog sing mahamuok kon gab-i. Magtulog sa hilway, malinong, madulom nga palibot kag sa komportable nga kama. Indi magpiyung-piyong kon hapon na, bisan pa wala ikaw makatulog sing maayo sang nagligad nga gab-i; tinguhai nga magbugtaw kag magtulog sa imo kinaandan nga oras. Likawi ang caffeine antes magtulog. Indi magbasa ukon magtan-aw sing telebisyon sa kama. Likawi ang sobra nga ehersisyo kag tuman ka busog antes magtulog. Padayuna ang regular nga oras sang pagtulog, sanglit makabulig ini sa lawas nga matigayon ang tayuyon nga siklo sang pagtulog kag pagbugtaw.

Himua nga batasan ang pagrelaks antes magtulog. Likawi ang paghimo sing mga butang nga nagapakunyag sa imo kag nagapamata. Halimbawa, likawi ang makakulunyag nga mga sine, mga programa sa telebisyon, ukon balasahon. Ang makalilipay nga paghambalanay antes magtulog mahimo man makapabilin sa imo nga nagamata.

Para sa iban, makabulig ang pagpaligo sing maalabaab (indi mainit) ukon pagbasa sing makaparelaks nga balasahon nga indi makapakunyag. Amo man ang nagapatuyo nga mga butang, subong sang mainit nga gatas, buttermilk, diutay nga alak, ukon mga tsa sang hops, mint, ukon chamomile​—apang indi ang may caffeine nga tsa.

Apang, ginpatihan sa kabilugan, nga ang pagrelaks lamang antes magtulog mahimo nga indi bastante. Ang maayo, balanse nga kabuhi upod ang regular nga ehersisyo nga wala sing kahuol kag kabang-awan nga gintuga sang kakagod, kahisa, kapintas, kag ambisyon nagaamot sa pagtigayon sing isa ka mahamuok nga katulugon sa gab-i. Amo man ang isa ka pagkabuhi nga wala sing pagpatuyang sa pagkaon kag pag-inom kag isa ka kabuhi nga wala sing kasubo nga tuga sang imoralidad.

Ang pagpaayaw sang aton espirituwal nga kinahanglanon may importante man nga papel sa pagtigayon sing mahamuok, malinong nga katulugon. Makabulig ini sa aton sa paghangop sa masibod nga kalibutan nga aton ginapuy-an kag sa pagsunod sang isa ka balanse, makaalayaw nga paagi sang pagkabuhi. Ang isa ka maalam nga alagad sang Dios nagapalig-on sa aton sa paghantop kag sa pagpabilin sa kaalam ni Jehova, sanglit magadul-ong ini sa “isa ka maayo kag makalilipay nga kabuhi.” Kag nagdugang sia: “Indi ka mahadlok kon maghigda ka, kag magatulog ka sing mahamuok sa bug-os nga gab-i.”​—Hulubaton 3:​21-24, Today’s English Version.

[Blurb sa pahina 18]

Ang kalabanan nga mga adulto nagakinahanglan sing pito ukon walo ka oras sang pagtulog kada gab-i

[Retrato sa Pahina 18]

Ang padayon nga kakulang sing tulog may malubha nga mga resulta

[Retrato sa Pahina 18]

Madamo nga tawo ang nabudlayan gid sa pagtulog