Ngaa Nagaluya ang Impluwensia sang Simbahan?

“Ang tagsa ka Estoico isa anay ka Estoico; apang diin ang Cristiano sa Cristiandad?”

RALPH WALDO EMERSON, IKA-19 SIGLO NGA AMERIKANONG ENSAYISTA KAG MAMALAYBAY.

“ISA ako ka Katoliko​—⁠apang indi ako aktibo,” paathag sang isa ka batan-on nga iloy. “Wala ko ginasapak ang relihion,” dugang pa sang isa ka tin-edyer. Ang ila mga komento kinaandan sa batan-on nga kaliwatan sang mga Europeo. Bisan pa ang ila mga ginikanan​—⁠ukon mahimo gid ang ila mga lolo kag mga lola⁠—​nagasimba pa gihapon, ang relihiosong pagtuo wala mapaliton sa batan-on nga kaliwatan.

Ngaa ginsikway ang relihioso nga mga batasan nga ginpakabahandi anay sang kaliwatan sang mga Europeo?

Wala Na sing Kahadlok

Sa sulod sang mga siglo ang kahadlok sa kalayuhon nga impierno ukon sa purgatoryo may mabaskog nga impluwensia sa mga Europeo. Ang mainit nga mga sermon kag maathag nga mga laragway sa simbahan sang isa ka indi mapalong nga pagdabdab sang impierno naghaylo sa lego nga ang makaluwas lamang sa ila gikan sa katagudilian amo ang madebosyonon nga pagsimba. Ang Catechism of the Catholic Church nagsiling sing dugang pa nga “ginaobligar sang Simbahan ang mga matutom nga “makigbahin sa Balaan nga Liturhiya kon Domingo kag kon piesta.’ ”a Daku man ang pag-ipit sa katilingban sa mga uma​—⁠ang tanan ginapaabot nga magsimba kon Domingo.

Apang nagbag-o na ang panahon. Nagabatyag na karon ang katawhan sing kahilwayan sa paghimo sang luyag nila. Wala na sing kahadlok. Wala na ginapatalupangod ang impierno, bangod wala man nagapati sa sini ang kalabanan nga Katoliko sang Europa.

Sa kamatuoran, ang indi pagtambong sa Misa kon Domingo wala ginakabig nga isa ka mabug-at nga sala. Si Tirso Vaquero, isa ka Katolikong pari sa Madrid, Espanya, nagbaton: “Kon ang isa ka Cristiano [Katoliko] wala nagatambong sa Misa kon Domingo, nagakasubo gid kami bangod nawasi niya ining tion sang komunikasyon sa Dios kag sa iya kauturan, indi bangod nakahimo sia sing sala. Ikaduha lamang ina.”

Gani ang kahadlok nga nagainspirar sing debosyon nadula na. Kamusta naman ang moral nga awtoridad sang simbahan kag sang mga lider sini​—⁠sarang bala nila maobligar ang katutom gikan sa ila mga panong?

Krisis sa Awtoridad

Ang pagluya sang relihioso nga kahadlok nagdungan sa talalupangdon nga pagnubo sang moral nga panindugan sang simbahan. “Sa sulod sang mga siglo may yara kita . . . madamo gid nga manunudlo sing moralidad kag pila lamang ka huwaran sa moral nga mga manunudlo,” reklamo sang Italyano nga istoryador nga si Gior­dano Bruno ­Guerri. Ining kakulang sing pagpanguna sa moral ginpadaku sang duha ka inaway kalibutanon nga naghapay sa Cristiandad. Ang mga simbahan sang Europa wala sing gahom sa pagpugong sa mga tumuluo nga magpatyanay. Mas malain pa, aktibo nga nadalahig ang mga simbahan sa panikasog para sa inaway​—⁠sa nagakontrahanay nga mga bahin.

“Ang Unang Inaway Kalibutanon, ang inaway sibil sa tunga sang Cristianong mga sekta, nagbukas sang isa ka panahon sang trahedya kag kahuy-anan para sa Cristianismo,” siling sang istoryador nga si Paul John­son. “Ang Ikaduhang Inaway Kalibutanon nagtuga sing kapin pa ka makapasubo nga mga resulta sa moral nga panindugan sang Cristianong pagtuo sangsa Una. Ginbuyagyag sini ang pagkawalay pulos sang mga simbahan sa Alemanya, ang ginsuguran sang Repormasyon, kag ang pagkatalaw kag kakagod sang Santa Sede.”

Ang pagpakigsugot sang Batikano sa Nazi nga panguluhan ni Hitler kag ang Pasista nga mga panguluhan ni Mussolini sa Italya kag ni Franco sa Espanya naghalit man sa moral nga awtoridad sang simbahan. Sang ulihi, ang relihioso nga bayad sa sining pagpakighimbon sa politika amo ang pagkadula sang pagkamapatihan.

Simbahan kag Estado​—⁠Paghubad sa Higot

Sa tion sang ika-20 nga siglo, ginhubad sang ulihi sang kalabanan nga pungsod sa Europa ang higot nga nagahugpong sa Simbahan kag Estado. Sa katunayan, wala sing daku nga pungsod sa Europa ang nagakilala karon sa Romanong Katolisismo subong amo ang opisyal nga relihion sini.

Bisan pa mahimo nga ginabuligan gihapon sang estado ang nagapanguna nga mga simbahan, nadula na nila ang politikal nga impluwensia nga ginauyatan nila anay. Indi tanan sang mga pari nagbaton sining bag-ong katunayan. Ang kilala nga Katsila nga Jesuita nga si José María ­Díez-Aleg­ría nagapati nga “ang mga lider sang [Katolikong] simbahan nagahunahuna⁠—​madamo sa ila sinsero gid​—⁠nga indi nila mahimo ang ila katungdanan sa pagbantay kon wala ang tawhanon nga plataporma sang ‘gahom.’ ”

Apang ining “tawhanon nga plataporma sang ‘gahom’ ” nalusod. Ang Espanya, nga sang una may “pungsudnon-Katoliko” nga panguluhan tubtob sang 1975, amo ang isa ka halimbawa sining kahimtangan. Sining nagligad nga tinuig ang Espanyol nga hirarkiya may dalayon nga pagpakig-away sa Sosyalista nga panguluhan tuhoy sa pagsakdag sa simbahan. Ang obispo sang Teruel, Espanya, nagreklamo kasan-o lang sa iya mga parokyano nga “subong isa ka Katoliko ginabatyag [niya] nga ginahingabot [sia]” bangod ang panguluhan sang Espanya wala nagahatag sing bastante nga pinansial nga suporta sa simbahan.

Sang 1990 ginpahibalo sang Katsila nga mga obispo nga ang “daku nga krisis sa konsiensia kag moralidad” nagahalit sa katilingban sang mga Katsila. Sin-o ang ginabasol nila sa sining ‘krisis sa moral’? Ang mga obispo nagsiling nga ang isa sang daku nga mga kabangdanan amo ang “indi maathag nga mentalidad nga masami ginapalig-on sang administrasyon publiko [ang Espanyol nga panguluhan].” Maathag nga ginapaabot sang mga obispo ang gobierno nga sakdagon ang Katolikong ideolohiya subong man maghatag sing bulig.

Ginabuhat Bala sang mga Klerigo ang Ila Ginbantala?

Ang daku nga manggad sang Katolikong Simbahan masami nga nangin isa ka kahuy-anan sa mga pari nga nagapangabudlay sa imol nga mga parokya. Nangin kapin pa ka makahuluya sang ang Banko sang Batikano naulamid sa gintawag sang Time nga magasin nga “ang pinakagrabe nga iskandalo sa kuwarta sa Italya sa tapos sang inaway.” Sang 1987, ang Italyano nga mga mahistrado nagpaguwa sing mandamyento sa pag-aresto sa isa ka arsobispo kag sa duha pa ka opisyal sang banko sang Batikano. Apang, bangod sang pinasahi nga pagkasoberano sang Batikano, wala maaresto ang ginsumbong nga mga tinawo sang simbahan. Nag-insister ang Bangko sang Batikano nga wala sing sala nga nahimo apang napaslawan ini sa pagpanas sang impresyon nga ang simbahan wala nagabuhat sang ginabantala sini.​—⁠Ipaanggid ang Mateo 23:⁠3.

Ang daku nga publisidad tuhoy sa seksuwal nga pag-abuso nagtuga sing kapin pa nga halit. Sang Mayo 1992 ang isa ka Irlandes nga obispo, nga kilala sa iya pagsakdag sa indi pagpangasawa, nangabay sa iya diosesis nga “patawaron sia” kag “ipangamuyo sia.” Napilitan sia sa paghalin sa tapos maburuka nga sia ang amay sang isa ka 17-anyos nga solterito kag gingamit niya ang kuwarta sang simbahan sa pagpatuon sa iya. Isa ka bulan antes sini ang isa ka Katoliko nga pari nagguwa sa isa ka telebisyon sa Alemanya upod sa iya “kaupod” kag sa ila duha ka anak. Nagsiling sia nga ginahandum niya nga “buksan ang paghambalanay” tuhoy sa likom nga mga relasyon nga ginahuptan sang madamo gid nga mga pari.

Ang mga iskandalo indi malikawan nga may epekto. Ang istoryador nga si Guerri, sa iya libro nga Gli italia­ni sot­to la ­Chiesa (Ang mga Italyano sa Idalom sang Simbahan), nagsiling nga “sa sulod sang mga siglo gin-iskandalo sang Simbahan ang mga Italyano.” Ang isa ka resulta, siling niya, amo ang “pagtubo sang lapnag nga pagpamatok sa mga klerigo, bisan sa tunga sang mga matutom.” Mahimo masulay ang akig nga mga Katoliko nga ipamangkot sa ila klero ang ginpamangkot man ni apostol Pablo sa mga taga-Roma: “Nagabantala ka batok sa pagpangawat, halimbawa, apang sigurado ka bala sa imo mismo pagkabunayag? Ginapakamalaut mo ang buhat nga pagpanginlahi, apang sigurado ka bala sang imo mismo pagkaputli?”​—⁠Roma 2:​21, 22, Phillips.

Ang Kal-ang sa Ulot sang Klero kag Lego

Ang indi tanto ka kitaon apang mahimo nga kapin ka makapaluya nga problema amo ang kal-ang sa ulot sang klero kag lego. Ang pastoral nga mga sulat gikan sa mga obispo daw nagapaakig sa baylo nga magtudlo sa mga parokyano. Sa isa ka surbe sa Espanya, 28 porsiento lamang sang mga gin-interbyu ang “nag-ugyon sa mga pinamulong sang mga obispo.” Amo man nga kadamuon ang “wala nagasapak,” kag 18 porsiento ang nagsiling nga ‘wala [nila] mahangpan kon ano ang ginahambal nila [sang mga obispo].” Si Arsobispo Ubeda sang Majorca, Espanya, nagbaton: “Kita nga mga obispo dapat man magbaton sang aton bahin sa salabton sa proseso sang pagtalikod sa Cristianismo​—⁠nga isa ka katunayan.”

Ang kakulang sing maathag nga mensahe gikan sa Kasulatan dugang pa nga nagatulod palayo sa lego. Suno sa Catholic Herald, “madamo nga pari [sa Pransia] ang namat-od nga magbuylog sa politika agod may ‘kapuslanan,’ ” bisan pa ginapakamaayo sang kalabanan sa ila mga parokyano nga magkonsentrar sila sa espirituwal nga mga butang. Ang Italyano nga pari kag sosyologo nga si Silvano Burgalassi nagbaton: “Mahimo nga nagpalayo sila [mga pamatan-on] sa Dios bangod sang aton malain nga huwaran. Ginhatagan naton sila sing isa ka ‘sinamo’ sang pagkompromiso, relihion kag negosyo, kakagod kag kagarukan.” Sing indi makapakibot, ginadula sang mga pari ang ila dungganon nga panindugan. “Isa ako ka Katoliko, apang wala ako nagapati sa mga pari” amo ang masami mabatian gikan sa Katsila nga mga Katoliko.

Ang iban nga mga Katoliko nabudlayan magsalig sa mga klero, kag ang iban naman may daku nga mga pagduhaduha nahanungod sa doktrina sang simbahan​—⁠labi na ang mga panudlo nga ginakabig nila nga dimakatarunganon ukon dipraktikal.

Indi Mahangpan nga mga Doktrina

Ang isa ka talalupangdon nga halimbawa amo ang opisyal nga Katolikong panudlo tuhoy sa tema sang impierno. Ang Catechism of the Catholic Church nagasiling: “Ang panudlo sang Simbahan nagapalig-on sa pagluntad sang impierno kag sang pagkadayon sini.” Walay sapayan, ginapakita sang mga surbe sining karon lang nga un-kuarto lamang sang Pranses nga mga Katoliko kag un-tersia sang ila Katsila nga mga Katoliko ang nagapati nga nagaluntad ang impierno.

Subong man, kon tuhoy sa moral nga mga hulusayon, may huyog ang mga Europeo nga mangin “himua-ang-luyag-mo nga mga Cristiano.” Si Mimmi, isa ka tin-edyer nga Luterano nga taga-Sweden, nagapati nga ang moral nga mga pamangkot, subong sang pagpanganak nga indi kasado, mga “butang nga dapat pamat-uran sang isa sa iya kaugalingon.” Ang kalabanan sang Pranses nga mga Katoliko magaugyon sa iya. Kon atubangon sang importante nga mga desisyon sa kabuhi, 80 porsiento ang nagsiling nga sundon nila ang panuytoy sang ila konsiensia sa baylo sang iya sang simbahan.

Sang una ang awtoridad sang simbahan bastante na agod pahipuson ang bisan anong tingog nga nagapamatok. Gikan sa pagtamod sang Batikano, diutay lamang ang nabag-o. Ang Cat­e­chism matigdas nga nagasiling nga “ang tanan nga nasiling na tuhoy sa paagi sang pagpatpat sa Kasulatan napaidalom sa ulihi sa paghukom sang Simbahan.” Apang, ang awtoritaryan nga paagi daw wala ginasakdag. “Ang argumento tuhoy sa awtoridad nagapabilin gihapon,” reklamo ni Antonio Elorza, isa ka Katsila nga propesor sa pagtuon sa politika. “Ginapasulabi sang Simbahan nga magtukod sing napaderan nga torre, wala nagatugot nga pamatukan ang pagkamakatarunganon sang iya tradisyon sa atubangan sang maragtas.” Sa guwa sang “napaderan nga torre,” ang impluwensia sang simbahan kag ang awtoridad sini padayon nga nagaluya.

Luwas sa espirituwal nga pagkalusod, ang sosyal nga mga kabangdanan amo pa ang importante nga butang nga nagaamot sa relihioso nga dipagsapak. Ang katilingban nga nagaamlig sa interes sang mga konsumidor nagaaman sing madamo nga kalingawan kag kalipayan​—⁠kag ang kalabanan nga Europeo may handum kag paagi sa pagpanginpulos sa sini. Kon ipaanggid, ang pagkadto sa simbahan daw isa ka makatalaka nga paagi agod ihinguyang ang Domingo sang aga. Luwas pa, ang mga serbisyo sang simbahan daw talagsa lang nagasigo sa espirituwal nga mga kinahanglanon sang mga tawo.

Daw indi na posible nga matigayon liwat sang tradisyonal nga relihion ang impluwensia sini sa Europeo nga panong. Ang relihion bala isa ka puwersa sang nagligad​—⁠nga madula kaangay sang di­no­saur?

[Footnote]

[Blurb sa pahina 6]

Ang kulto sang pagpangalipay nagdaug sa sentro sang Cristiandad

[Laragway sa pahina 7]

Kon papilion sa sermon ukon magpainit-init sa adlaw, walay pagpangalag-ag nga pilion sang kalabanan nga Europeo ang baybayon