Aids—Nagapadayon ang Epidemya

NAGDAKU si Karen sa nakatundan nga bahin sang Estados Unidos.a Subong isa sang mga Saksi ni Jehova, ginhuptan niya ang mataas nga mga talaksan sa moral sang pamatan-on sia. Sang 1984, sang 23 anyos sia, nagpakasal sia kay Bill, nga duha ka tuig pa lang nga nangin Saksi. Ginbugayan sila sing duha ka anak, isa ka lalaki kag isa ka babayi.

Sang 1991 labi pa nga nagdalom ang ila paghigugmaanay, kag kontento sila kag malipayon. Sang ulihi nga bahin sadto nga tuig, may daw lamuti nga nagtubo sa dila ni Bill nga wala mag-ayo. Nagpadoktor sia.

Wala madugay pagkatapos sadto, si Karen kag ang iya kabataan didto sa guwa sang ila balay nga nagapanipon sing mga dahon. Nagapungko si Bill sa hagdan sang portiko kag gintawag niya si Karen nga magpungko sa tupad niya. Ginhakos niya sa hawak si Karen kag nagaluha ang iya mga mata nga nagsiling sia nga ginahigugma niya si Karen kag luyag niya nga mabuhi sing dayon upod sa iya. Ti, ngaa nagahibi sia? Nagsuspetsa ang doktor nga si Bill gintapikan sing HIV, ang virus nga nagadul-ong sa AIDS.

Gin-eksamin ang pamilya. Positibo ang nangin resulta sang eksamin ni Bill kag ni Karen. Nakuha ni Bill ang balatian antes sia mangin isa sang mga Saksi ni Jehova; nian, ginlaton niya kay Karen ang balatian. Negatibo ang resulta sang eksamin sa kabataan. Wala pa magtatlo ka tuig, napatay si Bill. Si Karen nagsiling: “Indi ko mapabutyag kon ano ang akon ginabatyag samtang ginatan-aw mo ang isa anay ka maambong nga lalaki nga imo ginahigugma kag luyag makaupod sing dayon nga amat-amat nga nagaluya kag naganiwang nga halos panit kag tul-an na lang. Naghilibion ako sa sulod sang madamo nga gab-i. Napatay sia nga tatlo ka bulan na lang antes sang ikapulo nga anibersaryo sang amon kasal. Maayo sia nga amay kag maayo nga bana.”

Bisan pa nagsiling ang doktor kay Karen nga sa indi madugay sia naman ang madason sa iya bana, buhi pa sia gihapon. Ang iya AIDS indi pa grabe.

Si Karen isa lamang sa mga 30 milyones ka tawo nga nagakabuhi karon nga may HIV/AIDS, kadamuon nga daku pa sa tingob nga populasyon sang Australia, Irlandiya, kag Paraguay. Ginapakita sang mga pagbulubanta nga sa Aprika, 21 milyones ang biktima sini. Suno sa numero sang Nasyones Unidas, sa paglumbos sang siglo, ina nga kadamuon mahimo magtimbuok sa 40 milyones ka tawo. Ang isa ka report sang Nasyones Unidas nagasiling nga ini nga balatian nagatupong sa pinakadaku nga mga epidemya sa maragtas. Tuhoy sa aktibo sa sekso nga mga hamtong sang kalibutan nga nagaedad sing 15 tubtob 49, 1 sa kada 100 ang natapikan sing HIV. Sa sini, isa lamang sa 10 ang nakahibalo nga nagabalatian sia sini. Sa pila ka bahin sang Aprika, 25 porsiento sang mga hamtong ang nagabalatian sini.

Sugod sang magduging ang epidemya sang 1981, ginabanta nga 11.7 milyones ka tawo ang napatay sa AIDS. Ginabulubanta nga sang 1997 lamang, mga 2.3 milyones ka tawo ang napatay. Walay sapayan, may yara bag-o nga mga rason nga maglaum nga madaug ang pagpakig-away batok sa AIDS. Sa sulod sang nagligad nga pila ka tuig, nagnubo ang bag-o nga mga kaso sang AIDS sa manggaranon nga mga pungsod. Dugang pa, may mga bulong nga nagatanyag sing mas maayo nga lawas kag malawig nga kabuhi.

Paano mo maamligan ang imo kaugalingon batok sa AIDS? Ano ang pinakaulihi nga mga tukib sa pamaagi sa pagbulong kag sa mga bakuna? Mapapas ayhan ang balatian? Sabton ining mga pamangkot sa masunod nga mga artikulo.

[Mga footnote]