Kapitulo 22
Ang Nahauna nga Kailo—Mga Apan
1. Sa tapos mapatunog sang mga anghel ang mga trumpeta, sin-o ang nagabalita sini sa duta, kag ano ang ginpahayag sang pagpatunog sa ikalima nga trumpeta?
NAGHANDA ang ikalima nga anghel sa pagpatunog sang iya trumpeta. Apat ka langitnon nga trumpeta ang napatunog na, kag apat ka kalalat-an ang napadangat na sa ikatlo nga bahin sang duta nga ginkabig ni Jehova subong pinakamalaut—ang Cristiandad. Ang iya nagatagumatayon nga kahimtangan nadayag na. Mga anghel ang nagapatunog sa mga trumpeta, apang mga tawo ang nagabalita sini sa duta. Buot na karon ipahayag sang pagpatunog sang anghel sa ikalima nga trumpeta ang nahauna nga kailo, nga mas makahaladlok sangsa mga natabo na. May kaangtanan ini sa makakulugmat nga kalalat-an sang mga apan. Apang, usisaon anay naton ang iban pa nga mga teksto agod mahangpan naton kon ano gid ini nga kalalat-an.
2. Ano nga tulun-an sang Biblia ang nagalaragway sang kalalat-an sang mga apan nga kaanggid sa nakita ni Juan, kag ano ang nangin epekto sini sa dumaan nga Israel?
2 Ginalaragway sang tulun-an sang Joel sa Biblia, nga ginsulat sang ikasiam nga siglo B.C.E., ang isa ka kalalat-an sang mga insekto, lakip ang mga apan, nga kaanggid sa nakita ni Juan. (Joel 2:1-11, 25)a Gintuyo ini indi lamang agod mabudlayan ang apostata nga Israel kundi agod maghinulsol man ang indibiduwal nga mga Judiyo kag manumbalik sa kahamuot ni Jehova. (Joel 2:6, 12-14) Kon mag-abot ina nga tion, ibubo ni Jehova ang iya espiritu sa “tagsa ka sahi sang unod,” samtang mahanabo anay ang makahaladlok nga mga tanda kag kalatingalahan antes “mag-abot ang daku kag tuman ka makakulugmat nga adlaw ni Jehova.”—Joel 2:11, 28-32.
Ang Kalalat-an Sang Nahauna nga Siglo
3, 4. (a) San-o natuman ang Joel kapitulo 2, kag paano? (b) Paano natabo ang isa ka kalalat-an kaangay sang panong sang mga apan sang nahauna nga siglo C.E., kag daw ano kalawig nagpadayon ang kalalat-an?
3 Natuman ang Joel kapitulo 2 sang nahauna nga siglo. Sang Pentecostes 33 C.E., ginbubo ang balaan nga espiritu, sa amo ginhaplas ang nahauna nga mga Cristiano kag ginhatagan sing gahom sa paghambal sing “halangdon nga mga butang sang Dios” sa madamo nga lenguahe. Subong resulta, isa ka daku nga kadam-an ang nagtipon. Sa pagpakighambal ni apostol Pedro sa sining natingala nga tumalan-aw, ginbalikwat niya ang Joel 2:28, 29 kag ginpaathag sa ila nga ang ila ginasaksihan amo ang katumanan sini. (Binuhatan 2:1-21) Apang wala sing rekord nga may natabo sadto nga isa ka literal nga kalalat-an sang mga insekto, nga nagtuga sing kabudlayan sa pila kag nagpahulag sa iban sa paghinulsol.
4 May natabo bala sadto nga isa ka malaragwayon nga kalalat-an? Huo! Natabo ini subong resulta sang walay untat nga pagbantala sang bag-o mahaplas nga mga Cristiano.b Paagi sa ila, gin-agda ni Jehova ang mamati nga mga Judiyo nga maghinulsol sila kag agumon ang mga pagpakamaayo gikan sa iya. (Binuhatan 2:38-40; 3:19) Ang mga indibiduwal nga namati talalupangdon gid nga nakabaton sang iya kahamuot. Apang sa mga nangindi sa imbitasyon, ang nahaunang siglo nga mga Cristiano nangin kaangay sang makahalapay nga panong sang mga apan. Umpisa sa Jerusalem, naglapta sila sa bug-os nga Judea kag Samaria. Wala madugay yara na sila bisan diin, nga nagapaantos sa di-tumuluo nga mga Judiyo paagi sa dayag nga pagbantala tuhoy sa pagkabanhaw ni Jesus, lakip ang tanan nga ginapahangop sini. (Binuhatan 1:8; 4:18-20; 5:17-21, 28, 29, 40-42; 17:5, 6; 21:27-30) Nagpadayon ini nga kalalat-an tubtob sa “makakulugmat nga adlaw,” sang 70 C.E., sang gindala ni Jehova ang Romano nga mga kasuldadusan batok sa Jerusalem agod laglagon ini. Ang mga Cristiano lamang nga may pagtuo nga nagtawag sa ngalan ni Jehova ang naluwas.—Joel 2:32; Binuhatan 2:20, 21; Hulubaton 18:10.
Ang Apan nga Kalalat-an Karon
5. Paano natuman ang tagna ni Joel kutob sang 1919?
5 Makatarunganon lamang nga paabuton naton nga ang tagna ni Joel makatigayon sing hingapusan nga katumanan sa tion sang katapusan. Nagmatuod gid ini! Sa kombension sang mga Estudyante sang Biblia sa Cedar Point, Ohio, E.U.A., sang Septiembre 1-8, 1919, ang isa ka talalupangdon nga pagbubo sang espiritu ni Jehova nagpapagsik sa iya katawhan nga organisahon ang bug-os kalibutan nga kampanya sa pagbantala. Bangod nahangpan nila nga si Jesus ginpalingkod na sa trono subong langitnon nga Hari, sila lamang, sa tanan nga nagapangangkon nga mga Cristiano, ang nanikasog sing bug-os nga ibantala ang maayong balita. Ang ila walay untat nga pagpanaksi, bilang katumanan sang tagna, nangin isa ka nagapaantos nga kalalat-an sa apostata nga Cristiandad.—Mateo 24:3-8, 14; Binuhatan 1:8.
6. (a) Ano ang nakita ni Juan sang ginpatunog sang ikalima nga anghel ang iya trumpeta? (b) Sin-o ang ginasimbulo sini nga “bituon” kag ngaa?
6 Ginalaragway man sang Bugna, nga ginsulat mga 26 ka tuig sa tapos malaglag ang Jerusalem, ina nga kalalat-an. Ano ang ginadugang sini sa ginlaragway ni Joel? Binagbinagon naton ang rekord, suno sa ginsugid ni Juan: “Kag ginpatunog sang ikalima nga anghel ang iya trumpeta. Kag nakita ko ang isa ka bituon gikan sa langit nga nahulog sa duta, kag ginhatag sa iya ang yabi sang buho sang kadadalman.” (Bugna 9:1) Tuhay ini nga “bituon” sa bituon nga ginasambit sa Bugna 8:10 nga nakita ni Juan sa akto sang pagkahulog. Nakita niya ang “isa ka bituon gikan sa langit nga nahulog” kag may butang nga ginpahimo sa sini sa duta. Isa bala ini ka espiritu ukon undanon nga persona? Ang nagauyat sini nga “yabi sang buho sang kadadalman” ginlaragway sang ulihi nga nagtagbong kay Satanas sa “kadadalman.” (Bugna 20:1-3) Gani pat-od gid nga isa sia ka gamhanan nga espiritu nga persona. Sa Bugna 9:11, ginasugiran kita ni Juan nga ang mga apan may ‘hari, ang anghel sang kadadalman.’ Mahimo gid nga isa lamang ka indibiduwal ang ginapatuhuyan sining duha ka bersikulo, kay makatarunganon lamang nga ang anghel nga nagauyat sang yabi sang kadadalman amo man ang anghel sang kadadalman. Kag mahimo gid nga ang bituon nagasimbulo sa Hari nga gintangdo ni Jehova, kay isa lamang ka angheliko nga Hari ang ginakilala sang hinaplas nga mga Cristiano, si Jesucristo.—Colosas 1:13; 1 Corinto 15:25.
7. (a) Ano ang natabo sang ginbuksan ang “buho sang kadadalman”? (b) Ano ang “kadadalman,” kag sin-o ang naghinguyang sing malip-ot nga tion sa sini?
7 Nagpadayon ang rekord: “Kag ginbuksan niya ang buho sang kadadalman, kag nagtub-ok ang aso gikan sa buho subong sang aso sang daku nga hurno, kag ang adlaw nagdulom, subong man ang kahanginan, tungod sa aso sang buho. Kag gikan sa aso naggua ang mga apan sa ibabaw sang duta; kag ginhatagan sila sing awtoridad subong sang awtoridad sang mga iwiiwi sang duta.” (Bugna 9:2, 3) Sa Kasulatan, ang “kadadalman” isa ka duog sang walay paghikot, sang kamatayon pa gani. (Ipaanggid ang Roma 10:7; Bugna 17:8; 20:1, 3.) Ang gamay nga hubon sang mga kauturan ni Jesus naghinguyang sing malip-ot nga tion sa sina nga “kadadalman” sang halos walay paghikot sang matapos ang nahauna nga bug-os kalibutan nga inaway (1918-19). Apang sang ginbubo ni Jehova ang iya espiritu sa iya mahinulsulon nga mga alagad sang 1919, nagpanong sila sa pag-atubang sa hangkat sang hilikuton nga yara sa ila palaabuton.
8. Paano nga ang paggua sang mga apan gin-updan sang madamol nga “aso”?
8 Subong sang nakita ni Juan, gin-updan sang madamol nga aso ang paggua sang mga apan, kaangay sang “aso sang daku nga hurno.”c Amo sina ang natabo sang 1919. Ang kahimtangan nagdulom para sa Cristiandad kag para sa kalibutan sa kabilugan. (Ipaanggid ang Joel 2:30, 31.) Ang paggua sang mga apan, ang Juan nga klase, isa gid ka pagkalutos para sa klero sang Cristiandad, nga nagplano kag nagpadihot sang pagpadulog sa hilikuton sang Ginharian kag nagasikway karon sa Ginharian sang Dios. Ang pamatuod sang tulad-aso nga panganod nagsugod sa paglapta sa ibabaw sang apostata nga Cristiandad samtang ang panong sang mga apan ginhatagan sang Dios sing awtoridad kag ginsugdan nila nga gamiton ini sa pagpahayag sing mabaskog nga mga mensahe sang paghukom. Ang “adlaw” sang Cristiandad—ang iya dagway nga daw nasanagan—nagdulom, kag “ang kahanginan” napuno sang mga pagpahayag sing paghukom kay ang “manuggahom sang awtoridad sang hangin” sining kalibutan napamatud-an nga amo ang dios sang Cristiandad.—Efeso 2:2; Juan 12:31; 1 Juan 5:19.
Ang Nagapaantos nga mga Apan!
9. Ano nga mga instruksion sa pagpakig-away ang nabaton sang mga apan?
9 Ano nga mga instruksion sa pagpakig-away ang nabaton sang mga apan? Nagsugid si Juan: “Kag ginsilingan sila nga indi paghalitan ang mga tanom sang duta ukon bisan ano nga hilamon ukon bisan ano nga kahoy, kundi ang mga tawo lamang nga wala sing pat-in sang Dios sa ila agtang. Kag gintugutan ang mga apan indi sa pagpatay sa ila kundi sa pagpaantos sa ila sa sulod sang lima ka bulan, kag ang pagpaantos sa ila subong sang pagpaantos sang iwiiwi kon magkutot ini sa tawo. Kag sa amo nga mga adlaw pangitaon sang mga tawo ang kamatayon apang indi gid nila makita ini, kag magahandum sila nga mapatay apang ang kamatayon padayon nga nagapalagyo sa ila.”—Bugna 9:4-6.
10. (a) Batok kay sin-o una nga ginatumod ang kalalat-an, kag ano ang epekto sini sa ila? (b) Ano nga sahi sang pagpaantos ang nadalahig? (Tan-awa man ang footnote.)
10 Talupangda nga ini nga kalalat-an wala ginatumod sing una batok sa katawhan ukon sa prominente nga mga tawo sa tunga nila—ang ‘hilamon kag mga kahoy sang duta.’ (Ipaanggid ang Bugna 8:7.) Ang halitan lamang sang mga apan amo ang mga tawo nga wala sing pat-in sang Dios sa ila agtang, ang mga katapo sang Cristiandad nga nagapangangkon nga napat-inan sila apang ginahimutig ini sang ila rekord. (Efeso 1:13, 14) Sa amo, ang nagapaantos nga mga pulong sining modernong-adlaw nga mga apan una nga ginatumod batok sa relihioso nga mga lider sang Cristiandad. Daw ano nga pag-antos ang nabatyagan sining matinaastaason nga mga tawo sang mabatian nila nga ginapahibalo sa publiko nga indi lamang nga napaslawan sila sa pagtuytoy sa ila panong padulong sa langit kundi sila man mismo indi makadangat didto!d Isa gid ini ka halimbawa sang isa ka ‘bulag nga nagatuytoy sa bulag’!—Mateo 15:14.
11. (a) Daw ano kalawig ginhatagan ang mga apan sing awtoridad sa pagpaantos sa mga kaaway sang Dios, kag ngaa indi ina malip-ot nga tion? (b) Daw ano kagrabe ang pagpaantos?
11 Ang pagpaantos nagdugay sing lima ka bulan. Malip-ot bala ina nga tion? Indi kon tuhoy sa literal nga apan. Ang lima ka bulan amo ang normal nga kalawigon sang kabuhi sang apan. Gani, kututon sang modernong-adlaw nga mga apan ang mga kaaway sang Dios tubtob nagakabuhi ini. Dugang pa, ang pag-antos tuman kagrabe amo nga luyag na lang sang mga tawo nga mapatay sila. Matuod, wala kita sing rekord nga ang ginkutot sang mga apan nagtinguha gid nga patyon ang ila kaugalingon. Apang ang mga pulong nga gingamit nagabulig sa aton sa paglaragway sang kagrabehon sang pagpaantos—nga daw kaangay sang walay untat nga pagpangutot sang mga iwiiwi. Kaangay ini sang pag-antos nga gintagna sadto ni Jeremias tuhoy sa di-matutom nga mga Israelinhon nga paaplaagon sang Babilonianhon nga mga manugbihag kag bangod sini mas pakamaayuhon pa nila nga mapatay sangsa mabuhi.—Jeremias 8:3; tan-awa man ang Manugwali 4:2, 3.
12. Ngaa gintugutan ang mga apan nga paantuson ang relihioso nga mga lider sang Cristiandad, sa espirituwal nga kahulugan, apang indi sila pagpatyon?
12 Ngaa gintugot nga paantuson ini sila, sa espirituwal nga kahulugan, apang indi sila pagpatyon? Amo ini ang nahauna nga kailo sa pagbuyagyag sang kabutigan kag kapaslawan sang Cristiandad, apang sa ulihi pa, samtang nagapadayon ang adlaw sang Ginuo, nga mapahayag sing bug-os ang iya tulad-kamatayon nga kahimtangan sa espirituwal. Ang ikatlo nga bahin sang mga tawo pagapatyon sa tion sang ikaduha nga kailo.—Bugna 1:10; 9:12, 18; 11:14.
Ang mga Apan Nasangkapan sa Pagpakig-away
13. Ano ang dagway sang mga apan?
13 Talalupangdon gid ang dagway sang mga apan! Ginlaragway ini ni Juan: “Kag ang dagway sang mga apan kaangay sang mga kabayo nga nahanda sa inaway; kag sa ila ulo may daw mga korona nga kaangay sang bulawan, kag ang ila nawong subong sang mga nawong sang mga tawo, apang ang ila buhok subong sang buhok sang mga babayi. Kag ang ila mga ngipon subong sang mga ngipon sang mga leon; kag may mga limbutong sila kaangay sang mga limbutong nga salsalon. Kag ang tunog sang ila mga pakpak subong sang gahod sang mga kangga sang madamo nga kabayo nga nagadalagan sa pagpakig-away.”—Bugna 9:7-9.
14. Ngaa ang paglaragway ni Juan sa mga apan nagabagay sa grupo sang ginpapagsik liwat nga mga Cristiano sang 1919?
14 Nagakaigo gid nga ginailustrar sini ang matutom nga grupo sang ginpapagsik liwat nga mga Cristiano sang 1919. Kaangay sang mga kabayo, nakahanda sila sa pagpakig-away kag nalangkag gid nga pangapinan ang kamatuoran suno sa paagi nga ginlaragway ni apostol Pablo. (Efeso 6:11-13; 2 Corinto 10:4) Nakita ni Juan sa ila ulo ang daw mga korona nga kaangay sang bulawan. Indi nagakaigo nga magsuksok sila sing aktual nga mga korona bangod indi anay sila maggahom samtang yari pa sila sa duta. (1 Corinto 4:8; Bugna 20:4) Apang sang 1919 natigayon na nila ang isa ka harianon nga dagway. Mga kauturan sila sang Hari, kag natigana para sa ila ang ila langitnon nga mga korona kon magmatutom sila tubtob sa katapusan.—2 Timoteo 4:8; 1 Pedro 5:4.
15. Tuhoy sa mga apan, ano ang ginapahangop sang (a) mga limbutong nga salsalon? (b) mga nawong nga subong sang nawong sang tawo? (c) buhok nga kaangay sang buhok sang babayi? (d) mga ngipon nga subong sang mga ngipon sang leon? (e) nagatuga sing daku nga gahod?
15 Sa palanan-awon, ang mga apan may yara mga limbutong nga salsalon, nga nagasimbulo sang di-mationg nga pagkamatarong. (Efeso 6:14-18) May yara man sila mga nawong nga subong sang nawong sang tawo kag ini nga bahin nagapatuhoy sa kinaiya nga gugma, kay ang tawo ginhimo sa dagway sang Dios, nga personipikasyon sang gugma. (Genesis 1:26; 1 Juan 4:16) Ang ila buhok malaba kaangay sang buhok sang babayi, nga nagalaragway gid sang ila pagpasakop sa ila Hari, ang anghel sang kadadalman. Kag ang ila mga ngipon kaanggid sa mga ngipon sang leon. Ginagamit sang leon ang iya mga ngipon sa pagpang-it sang karne. Kutob sang 1919 padayon, nagakaon na liwat ang Juan nga klase sing matig-a nga espirituwal nga pagkaon, labi na ang mga kamatuoran tuhoy sa paggahom sang Ginharian sang Dios paagi sa “Leon sa tribo ni Juda,” si Jesucristo. Subong nga ang leon nagasimbulo sa kaisog, kinahanglan ang daku nga kaisog agod usapon, ibalhag kag ipanagtag ining matig-a nga mensahe sa bug-os nga kalibutan. Yadtong malaragwayon nga mga apan nagtuga sing daku nga gahod, subong sang “gahod sang mga kangga sang madamo nga kabayo nga nagadalagan sa pagpakig-away.” Sa pagsunod sa huwaran sang mga Cristiano sang nahauna nga siglo, wala sila sing plano nga maghipos.—1 Corinto 11:7-15; Bugna 5:5.
16. Ano ang kahulugan nga ang mga apan may ‘mga ikog kag mga sudlot nga kaangay sang mga iwiiwi’?
16 Ini nga pagbantala nagadalahig indi lamang sing nabungat nga pulong! “Subong man, may mga ikog sila kag mga sudlot kaangay sang mga iwiiwi; kag sa ila mga ikog yara ang ila awtoridad sa paghalit sa mga tawo sa sulod sang lima ka bulan.” (Bugna 9:10) Ano ayhan ang kahulugan sini? Samtang ginahimo sang mga Saksi ni Jehova ang ila hilikuton sa Ginharian, nagapaalinton sila, paagi sa ginabungat nga pulong kag naimprinta nga mga publikasyon, sing may awtoridad nga mga pulong nga napasad sa Pulong sang Dios. Ang ila mensahe daw subong sa sudlot sang iwiiwi bangod nagapaandam sila tuhoy sa nagahilapit nga adlaw sang pagtimalos ni Jehova. (Isaias 61:2) Antes matapos ang kalawigon sang kabuhi sang karon nga kaliwatan sang espirituwal nga mga apan, ang hilikuton nga ginhatag sa sini sang Dios nga ipahayag ang mga paghukom ni Jehova matapos—sa kahalitan sang tanan nga tingkuyan nga mga manugpasipala.
17. (a) Ano ang ginpahibalo sa kombension sang mga Estudyante sang Biblia sang 1919 nga magapagrabe sa kutot sang ila pagpanaksi? (b) Paano ginpaantos ang klero, kag paano sila nagbalos?
17 Ini nga panong sang mga apan nalipay gid sang ang bag-o nga magasin, ang The Golden Age, ginpahibalo sa ila kombension sang 1919. Isa ini ka makaduha kada bulan nga magasin, nga gintuyo agod pagrabehon pa ang kutot sang ila pagpanaksi.e Ginbuyagyag sang Num. 27 nga gua sini, sang Septiembre 29, 1920, ang pagkamalimbungon sang klero sang ginhingabot sini ang mga Estudyante sang Biblia sa Estados Unidos sa tion sang 1918-19 nga panahon. Sang katuigan 1920 kag 1930, ginpaantos sang The Golden Age ang klero paagi sa dugang pa nga nagapangutot nga mga artikulo kag mga laragway nga nagbuyagyag sang ila malalangon nga pagpasilabot sa politika, kag labi na ang pagpakighiusa sang Katoliko nga hirarkiya sa Pasista kag sa Nazi nga mga diktador. Bilang balos, ang klero ‘nagplano sing halit paagi sa kasuguan’ kag nag-organisar sing masingki nga pagsalakay sa katawhan sang Dios.—Salmo 94:20, King James Version.
Ginpahibalo ang mga Manuggahom Sang Kalibutan
18. Ano ang hilimuon sang mga apan, kag ano ang natabo bilang sabat sa pagpatunog sa ikalima nga trumpeta?
18 May hilimuon ang modernong-adlaw nga mga apan. Dapat mabantala ang maayong balita sang Ginharian. Dapat ibuyagyag ang mga kabutigan. Dapat pangitaon ang nadula nga mga karnero. Samtang ginahimo sang mga apan ini nga mga hilikuton, napilitan ang kalibutan sa pagdulog kag magtalupangod. Bilang pagtuman sa pagpatunog sang mga anghel sa mga trumpeta, nagpadayon ang Juan nga klase sa pagbuyagyag sa Cristiandad subong takus sa malaglagon nga mga paghukom ni Jehova. Subong sabat sa ikalima nga trumpeta, ang partikular nga bahin sini nga mga paghukom ginpadaku sa isa ka kombension sang mga Estudyante sang Biblia sa London, Inglaterra, sang Mayo 25-31, 1926. Nagpresentar ini sing resolusyon nga, “Isa ka Pamatuod sa mga Manuggahom Sang Kalibutan,” kag sing pamulongpulong publiko sa Royal Albert Hall nga “Kon Ngaa Nagadulingduling ang mga Kagamhanan Sang Kalibutan—Ang Remedyo,” kag ining duha ka pamulongpulong lunsay ginbalhag sa nagapanguna nga pamantalaan sa London pagkadason nga adlaw. Sang ulihi, 50 milyones ka kopya sini nga resolusyon nga ginhimo nga tract ang napanagtag sang panong sang mga apan sa bug-os nga kalibutan—isa gid ka pagpaantos sa klero! Pagligad sang mga tinuig, ginahambalan gihapon sang mga taga-Inglaterra ining masakit nga pagbuyagyag.
19. Ano nga dugang pa nga kasangkapan sa pagpakig-away ang nabaton sang simbuliko nga mga apan, kag ano ang ginsiling sini tuhoy sa isa ka manifesto sa London?
19 Sa sini nga kombension, nakabaton ang simbuliko nga mga apan sing dugang pa nga kasangkapan sa pagpakig-away, isa ka bag-o nga libro nga natig-uluhan Deliverance. Naglakip ini sing Makasulatanhon nga paathag tuhoy sa tanda nga nagapamatuod nga ang ‘anak nga lalaki’ nga panguluhan, ang langitnon nga Ginharian ni Cristo, nabun-ag sang 1914. (Mateo 24:3-14; Bugna 12:1-10) Pagkatapos, ginbalikwat sini ang manifesto nga ginbalhag sa London sang 1917 kag ginpirmahan sang walo ka klerigo, nga ginlaragway subong “lakip sa labing daku nga mga predikador sang kalibutan.” Gintiglawas nila ang nagapanguna nga Protestante nga mga denominasyon—Baptist, Congregational, Presbyterian, Episcopalian, kag Methodist. Ini nga manifesto nagsiling nga “ang karon nga krisis nagatudlo sa pagtakop sang mga panag-on sang mga Gentil” kag nga “ang pagpahayag sang Ginuo mahimo paabuton sa bisan ano nga tinion karon.” Huo, ginkilala sini nga mga klerigo ang tanda sang presensia ni Jesus! Apang may luyag bala sila himuon sa sini? Ang libro nga Deliverance nagpahibalo sa aton: “Ang labi gid nga talalupangdon sa sini nga hitabo amo nga ang mga tawo mismo nga nagpirma sang manifesto nagpanghiwala sini sang ulihi kag nagsikway sa pamatuod nga yara na kita sa katapusan sang kalibutan kag sa panahon sang ikaduha nga presensia sang Ginuo.”
20. (a) Ano ang ginpili sang klero may kaangtanan sa panong sang mga apan kag sa ila Hari? (b) Sin-o ang ginasiling ni Juan nga nagagahom sa panong sang mga apan, kag ano ang iya ngalan?
20 Sa baylo nga ipahibalo ang nagapakari nga Ginharian sang Dios, ginpili sang klero sang Cristiandad nga magpabilin upod sa kalibutan ni Satanas. Indi nila luyag magbuylog sa panong sang mga apan kag sa ila Hari, nga tuhoy sa ila nakita ini ni Juan karon: “May hari sila, ang anghel sang kadadalman. Sa Hebreo ang iya ngalan Abaddon, [buot silingon “Kalaglagan”], apang sa Griego may ngalan sia nga Apollyon [buot silingon “Manuglaglag”].” (Bugna 9:11) Subong “anghel sang kadadalman” kag “Manuglaglag,” nagpagua si Jesus sa pagkamatuod sing nagasalot nga kailo sa Cristiandad. Apang kapin pa ang magasunod!
[Mga nota]
a Ipaanggid ang Joel 2:4, 5, 7 (diin ang mga insekto ginalaragway subong mga kabayo, katawhan, kag mga tawo, kag nagagahod kaangay sang kangga) sa Bugna 9:7-9; subong man, ipaanggid ang Joel 2:6, 10 (nga nagalaragway sang masakit nga epekto sang kalalat-an nga insekto) sa Bugna 9:2, 5.
b Tan-awa ang artikulo nga “Nahiusa Batok sa mga Pungsod sa Nalupyakan Sang Desisyon” sa Disiembre 1, 1961 nga gua sang The Watchtower.
c Talupangda nga ini nga teksto indi magamit sa pagpamatuod nga may kalayo sa kadadalman, nga subong bala ang kadadalman isa ka sahi sang kalayuhon nga impierno. Nagsiling si Juan nga nakakita sia sing madamol nga aso nga “subong,” ukon kaangay, sang aso sang isa ka daku nga hurno. (Bugna 9:2) Wala sia magsiling nga nakakita sia sing aktual nga mga dabdab sang kalayo sa kadadalman.
d Ang Griego nga tinaga nga gingamit diri naghalin sa tinaga nga ba·sa·niʹzo, nga kon kaisa ginagamit sa literal nga pagpaantos; apang, mahimo man ini gamiton sa pagpaantos sa hunahuna. Halimbawa, sa 2 Pedro 2:8 mabasa naton nga si Lot “nagpaantos sa iya matarong nga kalag” bangod sang kalautan nga nakita niya sa Sodoma. Ang relihioso nga mga lider sang dag-on sang mga apostoles nakaeksperiensia sing pag-antos sa hunahuna apang, tuhay ang kabangdanan.
e Ang ngalan sini nga magasin gin-islan sing Consolation sang 1937 kag sing Awake! sang 1946.
[Retrato sa pahina 143]
Ang pagpatunog sa lima ka trumpeta nagpahibalo sang nahauna sa tatlo ka kailo
[Retrato sa pahina 146]
Ang imo mga baslay matalom sa tagipusuon sang mga kaaway sang Hari. (Salmo 45:5) Ang laragway sa ibabaw, lakip ini nga kapsion, isa lamang sa madamo nga ginbalhag sang katuigan 1930 nga nangin sudlot sa “mga tawo nga wala sing pat-in sang Dios”
[Mga Retrato sa pahina 147]
Ang Royal Albert Hall, diin ginpagua ang libro nga Deliverance kag ginbaton ang resolusyon nga “Isa ka Pamatuod sa mga Manuggahom Sang Kalibutan”