May Kinamatarong Ka sa Pagpili

Ang pagbuligay sang mga doktor kag mga pasyente sa paglikaw sa dugo ginapahapos sang bag-o nga medikal nga paagi (ginatawag nga risk/benefit analysis [pag-usisa sa katalagman ukon benepisyo]. Ginatimbangtimbang sang mga doktor ang mga katalagman sang isa ka partikular nga bulong ukon operasyon kag ang posible nga mga benepisyo. Ang mga pasyente makapakigbahin man sa sini nga pag-usisa.

Gamiton naton ang isa ka halimbawa nga mahangpan sang mga tawo sa madamo nga duog​—ang pirme nga pagbanog sang tonsil. Kon problema mo ini, mahimo gid nga magpadoktor ka. Sa kamatuoran, mahimo nga magpakonsulta ka sa duha ka doktor, kay pirme ginarekomendar sang mga eksperto sa panglawas ang pagtigayon sing ikaduha nga opinyon. Mahimo irekomendar sang isa ang operasyon. Ginabalay niya kon ano ang buot silingon sini: kalawigon sang pagtener sa ospital, ang kasakiton, kag ang bili. Tuhoy sa katalagman, magasiling sia nga ang grabe nga pagdugo indi kinaandan kag malaka lang ang nagakapatay sa sini nga operasyon. Ang doktor nga nagahatag sing ikaduha nga opinyon magalaygay sa imo nga tilawan ang antibiotic nga bulong. Ginapaathag niya ang sahi sang bulong, ang posibilidad nga magmadinalag-on ini, kag ang gasto. Tuhoy sa katalagman, magasiling sia nga pila lamang ang mga pasyente nga nakaagi sing delikado-sa-kabuhi nga reaksion sa bulong.

Mahimo gid nga ginbinagbinag sang tagsa ka sangkol nga manugbulong ang mga katalagman kag mga benepisyo, apang karon dapat mo timbangtimbangon ang mga katalagman kag ang posible nga mga benepisyo, subong man ang iban pa nga mga butang nga nahibaluan mo gid. (Ikaw gid ang makadesisyon tuhoy sa imo emosyonal ukon espirituwal nga kusog, materyal nga ikasarang sang pamilya, epekto sa pamilya, kag sa imo konsiensia.) Pagkatapos madesisyon ka. Mahimo nga ihatag ninyo ang may ihibalo nga pagsugot sa isa ka paagi apang pangindian ninyo ang ikaduha.

Matuod man ini kon bata mo ang may nagabanog nga tonsil. Ang mga katalagman, mga benepisyo, kag ang mga bulong ipaathag sa inyo, ang mahigugmaon nga mga ginikanan nga amo ang labing direkta nga naapektohan kag may salabton sa pag-atubang sa mangin resulta. Sa tapos mabinagbinag ang tanan nga bahin, makahimo ka sing may ihibalo nga desisyon sa sini nga butang nga nagadalahig sa panglawas sang imo anak kag bisan sang iya kabuhi. Mahimo nga magasugot ka sa operasyon, upod ang mga katalagman sini. Mahimo nga pilion sang iban nga mga ginikanan ang antibiotic, upod ang mga katalagman sini. Subong nga wala nagapalareho ang laygay sang mga manugbulong, amo man ang mga pasyente ukon mga ginikanan sa kon ano ang ginabatyag nila nga labing maayo. Nahangpan ina nga bahin sang paghimo sing may ihibalo sa (katalagman/benepisyo) nga desisyon.

Ano ang masiling sa paggamit sing dugo? Ang bisan sin-o nga nagahimo sing walay nadampigan nga pag-usisa sa mga kamatuoran indi makapanghiwala nga ang pagpatayhon sing dugo may daku nga katalagman. Maathag gid nga ginpakita ini ni Dr. Charles Huggins, nga direktor sang pagtayhon nga serbisyo sa daku nga Massachusetts General Hospital: “Ang dugo mas sigurado karon. Apang indi pa gihapon makabig nga ini sigurado gid. Amo ini ang labing makatalagam nga butang nga ginagamit namon sa medisina.”​—The Boston Globe Magazine, Pebrero 4, 1990.

Upod ang maayong rason, ang mga mediko ginlaygayan: “Kinahanglan nga usisaon liwat ang mga katalagman sang benepisyo/katalagman nga kaangtanan sang pagtayhon sing dugo kag ang pagpangita sing mga tal-us.” (Italiko amon.)​—Perioperative Red Cell Transfusion, National Institutes of Health nga komperensia, Hunyo 27-29, 1988.

Mahimo indi mag-ugyon ang mga manugbulong sa mga benepisyo ukon mga katalagman sang paggamit sing dugo. Ang isa mahimo magahatag sing madamo nga pagtayhon kag makombinsi nga takus ini sa katalagman. Ang isa mahimo magabatyag nga ang mga katalagman wala sing sadsaran, kay maayo ang mga resulta sang iya paggamit sing dugo. Walay sapayan, ikaw nga pasyente ukon ginikanan amo ang katapusan nga dapat magdesisyon. Ngaa ikaw? Bangod nadalahig ang imo lawas (ukon sang imo anak), kabuhi, konsiensia, kag ang importante nga kaangtanan sa Dios.

GINAKILALA ANG IMO KINAMATARONG

Sa madamo nga duog karon, ang pasyente may kinamatarong kon ano nga pagbulong ang batunon niya. “Ang kasuguan tuhoy sa may ihibalo nga pagdesisyon ginapasad sa duha ka pangatarungan: nahauna, nga ang pasyente may kinamatarong sa pagbaton sing nagakaigo nga impormasyon agod makahimo sing may ihibalo nga desisyon nahanungod sa pagbulong nga ginarekomendar; kag ikaduha, nga ang pasyente mahimo magdesisyon nga batunon ukon pangindian ang ginarekomendar sang manugbulong. . . . Luwas kon ang mga pasyente ginatamod subong may kinamatarong sa pagsiling sing indi, subong man sing huo, kag bisan sing huo nga may mga kondisyon, wala sing pulos ang halos tanan nga pangatarungan tuhoy sa may ihibalo nga desisyon.”​—Informed Consent​—Legal Theory and Clinical Practice, 1987.a

Ang iban nga mga pasyente ginpamatukan sang gintinguhaan nila nga gamiton ang ila kinamatarong. Mahimo naghalin ini sa isa ka abyan nga indi pabor sa pag-utod sang tonsil ukon nahanungod sa antibiotic. Ukon mahimo nga ang manugbulong nakombinse nga husto ang iya laygay. Ang opisyal sang ospital mahimo nga wala mag-ugyon, pasad sa legal ukon pinansial nga interes.

“Madamo nga ortopediko ang nagdesisyon nga indi mag-opera sa [Saksi] nga mga pasyente,” siling ni Dr. Carl L. Nelson. “Nagapati kami nga ang pasyente may kinamatarong nga pangindian ang isa ka sahi sang pagbulong. Kon mahatag ang may kasiguruhan nga operasyon nga wala ginalakip ang isa ka partikular nga pagbulong, subong sang pagtayhon, nian dapat ini mangin resulta sang pagdesisyon.”​—The Journal of Bone and Joint Surgery, Marso 1986.

Indi pag-ipilit sang makonsiderasyon nga pasyente sa manugbulong ang isa ka terapiya nga indi hanas ang doktor. Apang, subong ginsiling ni Dr. Nelson, mahimo pasugtan sang madamo nga dedikado nga mga manugbulong ang pagpati sang pasyente. Ang isa ka Aleman nga opisyal naglaygay: “Ang doktor indi dapat mangindi . . . kag magsiling nga indi niya mahatag ang tanan nga medikal nga pangtal-us sa isa ka Saksi ni Jehova. Katungdanan niya gihapon nga ihatag ang bulig bisan pa nabuhinan ang mga paagi nga mapilian niya.” (Der Frauenarzt, Mayo-Hunyo 1983) Sing kaanggid, ang mga ospital nagaluntad indi lamang agod magganar sing kuwarta kundi agod mag-alagad sa tanan nga tawo nga wala sing pili. Ang Katoliko nga teologo nga si Richard J. Devine nagsiling: “Bisan dapat himuon sang ospital ang tanan nga panikasog sa pagtipig sang kabuhi kag panglawas sang pasyente, dapat pat-uron sini nga ang medikal nga pag-atipan wala nagalalis sang [iya] konsiensia. Dugang pa, dapat likawan sini ang tanan nga sahi sang pagpamilit, halin sa paghaylo sa pasyente tubtob sa pagkuha sing mando sang korte agod ipilit ang pagtayhon sing dugo.”​—Health Progress, Hunyo 1989.

SA BAYLO NGA SA KORTE

Madamo nga tawo ang nagaugyon nga ang korte indi duog para sa personal nga hulusayon sa medisina. Ano ang batyagon mo kon ginpili mo ang antibiotic nga terapiya apang may isa nga nagkadto sa korte agod piliton ka nga ipakuha ang tonsil? Mahimo luyag ihatag sang doktor ang ginahunahuna niya nga labing maayo, apang wala sia sing katungdanan nga tinguhaon ang legal nga paagi agod tasakon ang imo sadsaran nga mga kinamatarong. Kag sanglit ang moralidad sang paglikaw sa dugo ginapatupong sang Biblia sa pagpakighilawas, ang pagpilit sang dugo sa isa ka Cristiano mangin katumbas sa ginapilit nga sekso​—paglugos.​—Binuhatan 15:​28, 29.

Apang, ang Informed Consent for Blood Transfusion (1989) nagreport nga ang iban nga mga korte nagamuhan kon ang isa ka pasyente handa sa pag-atubang sa katalagman bangod sang iya relihioso nga mga kinamatarong “amo kon ngaa nagahimo sila sing pila ka legal nga mga eksepsion​—legal nga mga patupato, kon sa aton pa​—agod ipilit ang pagtayhon.” Mahimo mamalibad sila paagi sa pagsiling nga nadalahig ang pagbusong ukon nga may yara kabataan nga salakdagon. “Mga legal nga patupato ini,” siling sang libro. “Ang sangkol nga mga adulto may kinamatarong sa pagpangindi sa isa ka pagbulong.”

Ginasikway sang iban nga nagapamilit sa pagtayhon sing dugo ang kamatuoran nga wala ginapangindian sang mga Saksi ang tanan nga terapiya. Isa lamang ka terapiya ang ginasikway nila, nga bisan mga eksperto nagasiling nga puno sing katalagman. Sa masami ang isa ka medikal nga problema mahimo maatubang sa nanuhaytuhay nga mga paagi. Ang isa may amo sini nga katalagman, ang isa naman may amo sina nga katalagman. Ang isa bala ka korte ukon doktor daw subong sang amay nga nakahibalo kon ano nga katalagman ang “para sa imo labi nga kaayuhan”? Ikaw ang dapat magdesisyon sa sina. Malig-on ang mga Saksi ni Jehova nga indi pagpadesisyunon ang iban para sa ila; personal nga salabton nila ini sa atubangan sang Dios.

Kon ginpilit sang isa ka korte ang makangilil-ad nga pagbulong sa imo, paano ini magaapektar sang imo konsiensia kag sang imo handum nga mabuhi? Si Dr. Konrad Drebinger nagsulat: “Isa ka nagtalang nga ambisyon ang magdul-ong sa isa nga ipilit sa pasyente ang iya ginarekomendar nga paagi, ginapangibabawan ang iya konsiensia, sa amo ginabulong ang iya lawas apang ginapatay ang iya kalag.”​—Der Praktische Arzt, Hulyo 1978.

MAHIGUGMAON NGA PAG-ATIPAN SA MGA ANAK

Ang mga kaso sa korte tuhoy sa dugo una nga nagadalahig sa mga anak. May mga tion nga sang matinahuron nga ginpangabay sang mahigugmaon nga mga ginikanan nga wala sing dugo nga gamiton, ang iban nga mga mediko nagtinguha sa pagkadto sa korte agod pilit nga ihatag ang dugo. Sa pagkamatuod, nagaugyon ang mga Cristiano sa kasuguan ukon sa aksion sang korte agod punggan ang pag-abuso ukon pagpatumbaya sa mga anak. Ayhan may nabasa kamo nga mga kaso nga sa diin ginpintasan sang isa ka ginikanan ang iya anak ukon wala ginpabulong. Daw ano ka makapasubo ini! Sing maathag, ang Estado mahimo kag dapat magpahilabot agod amligan ang ginapatumbayaan nga bata. Apang, mahapos makita ang kinatuhayan sang maatipanon nga ginikanan nga nagapangabay sing de-kalidad nga pagbulong nga wala nagagamit sing dugo.

Ining mga kaso sa korte masami nga nagadalahig sing isa ka bata nga yara sa ospital. Paano nakadangat diri ang bata, kag ngaa? Sa masami gindala sang nabalaka nga mga ginikanan ang ila anak agod makatigayon sing de-kalidad nga pag-atipan. Subong nga si Jesus anay interesado sa mga bata, ang Cristianong mga ginikanan nagaatipan sa ila mga anak. Ang Biblia nagahambal tuhoy sa ‘iloy nga nagabatiti sa iya kaugalingon nga mga anak.’ Ang mga Saksi ni Jehova may subong sina kadaku nga gugma para sa ila mga anak.​—1 Tesalonica 2:​7; Mateo 7:​11; 19:​13-15.

Kinaugali lamang, nga ang tanan nga mga ginikanan maghimo sing mga desisyon nga nagaapektar sa kalig-unan kag kabuhi sang ila mga anak: Magagamit bala ang pamilya sing gas ukon langis sa pagpainit sang balay? Paupdon bala nila ang ila anak sa malawig nga paglakbay? Mahimo bala sia mag-swimming? Ini nga mga butang nagadalahig sing mga katalagman, bisan sing kabuhi kag kamatayon. Apang ginakilala sang katilingban ang desisyon sang mga ginikanan, gani ginabilin sa mga ginikanan ang katapusan nga pagpamat-od sa halos tanan nga desisyon nga nagaapektar sa ila mga anak.

Sang 1979 ang Korte Suprema sang E.U. maathag nga nagsiling: “Ang pagtamod sang kasuguan sa pamilya napasad sa pagpati nga yara sa mga ginikanan ang wala sa bata nga pagkahamtong, eksperiensia, kag ikasarang sa pagdesisyon nga kinahanglan sa paghimo sing mabudlay nga mga desisyon sang kabuhi. . . . Bangod lamang ang desisyon sang isa ka ginikanan [tuhoy sa isa ka medikal nga butang] nagadalahig sing mga katalagman wala sing awtomatiko nagahalin sang gahom sa paghimo sing desisyon gikan sa mga ginikanan padulong sa pila ka ahensia ukon opisyal sang estado.”​—Parham v. J.R.

Sadto gihapon nga tuig ang Court of Appeals sang Nueva York nagdesisyon: “Ang labing importante nga butang sa pagpat-od kon bala ginadingutan ang isa ka bata sing nagakaigo nga pagpabulong . . . amo kon bala ang mga ginikanan nag-aman sing nagakaigo nga pagpabulong para sa ila anak sa kapawa sang tanan nadalahig nga mga sirkumstansia. Ining hulusayon indi mapasad sa kon bala ang ginikanan nakahimo sing ‘husto’ ukon ‘sayop’ nga desisyon, kay ang karon nga kahimtangan sang pagpamulong, walay sapayan sang daku nga mga pag-uswag, talagsa lang makahatag sing subong sini ka pat-od nga konklusion. Indi man dapat angkunon sang korte ang papel subong salili nga ginikanan.”​—In re Hofbauer.

Dumduma ang halimbawa sang mga ginikanan nga nagapili sa ulot sang operasyon kag antibiotic. Ang tagsa sini nga terapiya may kaugalingon nga mga katalagman. Ang mahigugmaon nga mga ginikanan may salabton sa pagtimbangtimbang sang mga katalagman, mga kaayuhan, kag iban pa nga mga butang kag dayon maghimo sing desisyon. May kaangtanan sa sini, si Dr. Jon Samuels (Anesthesiology News, Oktubre 1989) nagpanugda nga repasuhon ang Guides to the Judge in Medical Orders Affecting Children, nga may amo sini nga tindog:

“Ang ihibalo sa medisina wala sing bastante nga pag-uswag nga makahimo sa isa ka manugbulong sa pagpakot sing pat-od nga ang iya pasyente mabuhi ukon mapatay . . . Kon may mapilian nga mga paagi​—kon, halimbawa, ang doktor nagarekomendar sing paagi nga may 80 por siento nga kahigayunan nga magmadinalag-on apang indi ugyon ang mga ginikanan, kag ang mga ginikanan wala sing pagpamatok sa isa ka paagi nga may 40 por siento lamang nga kahigayunan nga magmadinalag-on​—dapat himuon sang doktor ang mas makatalagam apang ginaugyunan sang mga ginikanan nga paagi.”

Bangod madamo sing makamamatay nga katalagman sa pagtayhon sing dugo ang natukiban kag bangod may yara epektibo nga pangtal-us nga mga paagi, indi ayhan mas diutay ang katalagman sa paglikaw sa dugo?

Kinaugali lamang, nga binagbinagon sang mga Cristiano ang madamo nga butang kon ang ila anak nagakinahanglan sing operasyon. Ang tagsa ka operasyon, may dugo man ukon wala, may mga katalagman. Sin-o nga manugbusbos ang magahatag sing garantiya? Nahibaluan sang mga ginikanan nga ang lantip nga mga manugbulong nagmadinalag-on sa wala sing dugo nga operasyon sa mga anak sang mga Saksi. Gani bisan pa kon lain ang luyag sang isa ka manugbulong ukon sang opisyal sang isa ka ospital, sa baylo nga himuon ang makapahuol kag mauyang sing tion nga paghusay sa korte, indi bala makatarunganon para sa ila nga magkooperar sa mahigugmaon nga mga ginikanan? Ukon mahimo isaylo sang mga ginikanan ang ila anak sa lain nga ospital nga sa diin ang mga doktor sini may eksperiensia sa pag-atubang sini nga mga kaso kag handa sa paghimo sini. Sa kamatuoran, ang indi paggamit sing dugo mahimo nga mangin de-kalidad nga pag-atipan, kay makabulig ini sa pamilya nga “lab-uton ang lehitimong medikal kag indi medikal nga mga tulumuron,” nga ginsambit sa umpisa.

[Footnote]