Pagtukod sang Madinalag-on nga Tapik nga Pamilya
SANG adlaw nga ginkasal sia gilayon nangin ginikanan si Felix. Ang iya asawa may siete-anyos nga anak nga babayi sa iya una nga bana. Samtang nagalakat upod sa iya bag-o nga manak sang ulihi sadto nga adlaw, nakibot sia nga mabatian ang iya manak nga nagagamit sing malaw-ay nga hambal kag malulo nga ginsaway niya sia. Nakibot sia sa iya masakit nga sabat: “Aba, indi ikaw ang tatay ko!” Subong isa ka Cristiano, luyag ni Felix magtukod sing madinalag-on nga pamilya nga nagahimaya sa Isa ‘nga ginkautangan sang tanan nga pamilya sang iya ngalan.’ Apang karon, nabanaag niya ang sobra nga balatyagon nga alatubangon sang iya bag-o tapik nga pamilya (stepfamily).—Efeso 3:15.
Samtang sang nagligad ang pagminyo liwat sadtong namatyan sing tiayon amo ang panguna nga kabangdanan sang nasamu nga pamilya, ang nagatimbuok nga kataason sang diborsio sa sining “katapusan nga mga adlaw” nagdul-ong karon sa madamu nga tapik nga pamilya. (2 Timoteo 3:1-5) Ngaa? Bangod halos 80 porsiento sang mga diborsiado—madamu sa ila may kabataan—ang nagminyo liwat. Dugang pa, nagaasawahay man yadtong may kabataan nga wala makasal. Suno sa Stepfamily Foundation, sang 1990 mas madamu nga tawo sa Estados Unidos ang mangin bahin sang ikaduha nga pag-asawahay sang sa nahauna—nagahimu sa tapik nga pamilya nga isa sang pinakalapnag nga sahi sang panimalay! Apang ang tapik nga pamilya may pinasahi nga mga problema.
Tuhay nga Kahimtangan
Samtang sa nahauna nga pag-asawahay ang pagkadihamtong sang tiayon amo sing masami ang ginasambit nga pangunang ginhalinan sang palaligban, sa liwat nga pagminyo ang pangunang ginhalinan ginkabig nga amo ang pagpadaku sa bata. Para sa bag-o nga ginikanan, ang pagtigayon sang gugma kag pagtahod sang kabataan diin wala ka sing kinaugali nga labot—nga ayhan magatamod sa imo nga hilabtero—isa ka mabug-at nga hilikuton. Dapat ton-an sang matuod nga ginikanan nga ipakita ang gugma sa bag-o nga tiayon nga wala nagapahilayo sa iya kaugalingon nga kabataan. Kag kon tingubon sang tapik nga pamilya ang kabataan nga lainlain sing sekso ukon kon ang bana may manak nga babayi, posible ang dugang nga halit: ang katalagman sang seksuwal nga imoralidad. Ginakunokuno nga 25 porsiento sang tapik nga pamilya ang may imoral seksuwal nga kaangtanan sa panimalay.—1 Corinto 6:9, 10.
Ang mga manak man, masami nga nagapakig-away sa madamu nga balatyagon—pagkaindi mabaton, pagkaimon, pagkaakig kag pag-inaway sa katutom. Ang halit sang diborsio ukon ang kamatayon sang isa ka ginikanan nagapabudlay pa gid sa sining dugang nga pagpasibu. Sing masubo, ginapakita sang mga rekord nga kapin sa apat sa kada napulo ka nasamu nga pamilya ang nagadangat sa diborsio sa sulod sang una nga lima ka tuig. Apang, sarang matukod ang isa ka madinalag-on nga tapik nga pamilya. Paano?
Sadsaran sa Paglubad sa mga Palaligban
“Kon indi si Jehova magpatindog sang balay nagapangabudlay sa wala sing pulos ang mga nagapatindog sini.” (Salmo 127:1) Ang pagpahanugot kay Jehova nga ‘tukoron’ ang tapik nga pamilya nagakahulugan sang pagtuytoy sa mga panikasog agod matigayon ang iya pagpakamaayo paagi sa pag-una sang iya mga sugo, mga prinsipio kag laygay. “Ang lamang nga kinatuhayan para sa amon,” tu-ad ni Felix, “amo nga ginauna namon ang Pulong sang Dios sang sa balatyagon sang iban sa pamilya. Ginalikawan ko ang paghambal sa akon manak sang akon opinyon sa mga bagay, apang paagi sa paggamit ko sa Biblia napaluntad ang pareho nga sadsaran diin ang duha ka hunahuna magaugyonay.” Gingamit niya ang Biblia sa ‘pagsaway’ kag agod mangin talaksan sa panimalay. (2 Timoteo 3:16) Kon makita sang kabataan nga bisan ang mga ginikanan nagatuman sa “laygay ni Jehova,” mahangpan nila nga ang iya malig-on nga mga prinsipio, indi lamang ang mga luyag sang manding ukon tiyo, ang nagagahom sa balay.—Hulubaton 19:21; 20:7.
Isa ka mag-asawa nga ang tagsa nagdala sing tatlo ka kabataan sa tapik nga pamilya ang nakasapo sing kadalag-an bangod “gintinguhaan gid sang kabataan nga iaplikar ang Biblia.” Sang magdalagku na, ang isa sining kabataan nagsulat: “Kon ginatingob ang duha ka pamilya, madali nga mangin sosyal sa kinaugali ang daku nga hulusayon sa baylo sang sa alagdon si Jehova subong isa ka yunit sang pamilya.” Nagaugyon ang madamung madinalag-on Cristianong tapik nga mga pamilya nga ang sekreto amo ang pagpanikasog para sa maayo personal nga kaangtanan sa Dios paagi sa pagpaninguha sing lakas nga tumanon ang iya Pulong.
Pagkinahanglan sang Paghantup
Dili madugay sang mamana liwat ang iya iloy, ang 12-anyos nga si Maria nangin rebelyuso kag pila ka beses pa nga naglayas. Makatarunganon nga ginapangayo sang mga ginikanan ang pagkamatinumanon apang nalaktawan nila ang emosyonal na gamut sang palaligban. “Suod kami kaayo ni nanay,” paathag ni Maria, “kag daw mag-utod lang ang pamatyag namon. Nagatulog kami nga magkatupad sa higdaan. Apang sang magsulod ang akon tiyo (stepfather) nadula na ining pagkasuod. Nabatyagan ko nga wala ako sing lugar.” Huo, masami nga wala marealisar sang tiyo ukon manding kon paano niya ginbuslan ang manak sa pagpalangga sang iya matuod nga ginikanan kag napasapayanan ang kagumon sa balatyagon nga ginapahanabo sini. Ano ang kinahanglan?
“Paagi sa paghantup,” siling sang Hulubaton 24:3, “ginapatindog” ang balay. Ginatulok sang paghantup ang labi pa sa buhat ukon hambal agod tan-awon ang mga rason sa sina. Halimbawa, ang isa ka manak mahimu nga daw malayo. Apang ngaa? Indi ayhan bangod sang pagpakig-away sa katutom nga nagadalahig sa iya napatay nga ginikanan? Ang mananalawsaw nga si Elizabeth Einstein, nga isa mismo ka manding, nagsulat sa iya libro The Stepfamily: “Ang biolohiko nga ginikanan indi gid mabuslan—indi gid. Bisan ang isa ka ginikanan nga patay na ukon ang isa nga nagbiya sa iya kabataan may yara gihapon importante nga lugar sa kabuhi sang kabataan. Subong sang naton-an ko sa sining karon lang, ang sekreto sang pagkamangin manding ukon tiyo amo, indi mamilit ukon mang-agaw.” Nagsiling sia nga “amo gid sina ang pinakaposible nga matabo sa tagipusuon sang imo manak.” Nagahantup sini, tinguhaan sang isa ka Cristianong manding ukon tiyo nga indi paabuton ang “gilayon nga gugma” ukon personal nga magabatyag nga wala maluyagi kon indi ini mag-abot. Apang indi ini mahapos.
“Anad na ako nga wala maluyagi luwas sa anak nga babayi sang akon bana,” panalabiton sang isa ka manding. “Kon indi maluyagan ni Amy nangin masubo ang isa ka malipayon nga adlaw, walay pulos ang mapagsik nga tagipusuon.” Dugang niya: “Importante sa akon si Amy. Importante ang akon kadalag-an subong manding.” Sing halangpunon, masakit inang pagkaindi maluyagan. Apang ang Biblia nagalaygay: “Dili ka magmadagmit sa imo espiritu sa pagpangakig, kay ang kaakig nagapuyo sa dughan sang mga buangbuang.” (Manugwali 7:9) Kon ang isa maluya—madali maakig—kag nagatanum sing kaakig “sa dughan,” mahimu nga magapatubas ini sing padasudaso nga hambal kag buhat.
Apang, paano mahimu ang paghantup? Sang ang bag-o nga manak ni Felix padasudaso nga naghambal sing masakit, ginpanumdom niya sa iya manak nga suod gid sia katama sa iya napatay nga amay. “Husto ka, indi ako ang imo amay, apang luyag ko makig-abyan, kag mangin imo espirituwal nga utod,” amo ang iya mahantupon nga sabat. Busa, “magmaalam sa tagipusuon”—apang sa amo man nga tion palamboa ang ‘kabakud.’—Hulubaton 16:21; 14:1.
Ang kakulang sing pagkapamilyar sa tapik nga pamilya masami nga nagadul-ong sa ginatawag sang Biblia nga “bugal,” nga amo “ang batinggilan nga paggawi” ukon ‘pag-angkon nga indi makatarunganon kag pagpamilit sini sing malig-on,’ subong sang ginasiling sang isa ka Hebreo nga diksionaryo. Inang pagkamakinaugalingon nagatuga sing pagpakig-away. (Hulubaton 13:10) “Bisan pa mabudlay ini himuon, ginatinguhaan ko nga indi lamang ang akon kaugalingon nga balatyagon ang hunahunaon,” tu-ad sang manak. “Sang ginhimu ko ini, nahangpan ko ang balatyagon sang iban kag nangin mahinuklugon. Yara gihapon ang imo balatyagon nga nagalakip sa iban.”
Agod mapalambo inang pagkamahaklugon dapat maghambalanay ang tapik nga pamilya. Ang Hulubaton 13:10 nagadugang: “Apang sa nalaygayan sing maayo yara ang kaalam.” Ang tayuyon nga paghambalanay sang pamilya—nga ‘nagalaygayay’—magalubad sa mga palaligban kag magapaluntad sang paghiusa sa pamilya. Apang, ang mga ginikanan dapat nahiusa sa ila panghunahuna sa sina nga paghambalanay. Sa ulihi, ang pagkamapinadayunon sa sinang paghambalanay masami nga nagadala sing maayo nga resulta. Talupangda ang iban mabuligon nga mga panugda sa pahina 22.—1 Pedro 3:8.
Paagi sa ‘paglaygayay’ bisan ang posible na sayop sa sekso maalamon nga malubad. Prangka nga ginhambalan sang iban nga mga ginikanan ang ila kabataan antes magminyo liwat kag ginbinagbinag ang mga butang subong sang kon paano mamayo ukon maggawi ang mga babayi kon yara ang ila tiyo kag sa anak nga lalaki sang ila tiyo. Samtang nagadalagku ang kabataan, ang padayon nga paghambalanay masami nga kinahanglan, kag ang mga ginikanan amo ang magauna, bangod ang kabataan mahimu nga nahuya kag mangalag-ag.
Kon Kinahanglan ang Disiplina
Walay duhaduha, ang makatalandog nga butang sa pagtukod sang tapik nga pamilya amo sa kon paano magdisiplina. Sanglit ang “kabuangan naputos sa tagipusuon” sang bata—lakip sang manak—kinahanglan ang padayon nga disiplina. (Hulubaton 22:15; 13:1) Natukiban sang isa ka Cristiano nga ang iya bag-o nga manak nga babayi nagkabuhi sing walay pagpugong. “Naghalong gid ako sa pagsakdag sa kahimusan sang pagkaulo,” siling ni Pat, nga ang manak nangin isa sang iya pinakasuod nga abyan sang ulihi. “Pirme ako handa nga ipaathag sa iya kon ngaa, nga hambalan kag lubaron ini, apang wala ako nagapaayon kon indi niya luyag. Malig-on gid ako sa mga kahimusan ni Jehova.”
“Sing sadsaran, nagamadinalag-on ang disiplina,” siling sang manuglaygay sa tapik nga pamilya nga sanday Drs. Emily kag John Visher, “lamang kon ang isa nga ginadisiplina nabalaka sa reaksion kag sa kaangtanan sang isa nga nagadisiplina.” Kon wala pa ini nga higut, ginatugotan sang iban ang matuod nga ginikanan nga amo ang una nga magadisiplina. Sa pagkamatuod, ang tiyo amo gihapon ang ulo sang panimalay, apang nagapakigsugilanon sing maathag sa iya asawa sang mga rason sa pagdisiplina, mahimu niya sia tugotan nga ipatuman gid ini. Sing Makasulatanhon, ang duha sarang makahimu sing ‘mga kasugoan’ sa pagdisiplina. (Hulubaton 1:8; 6:20; 31:1) Sanglit magkatuhay ang tagsa ka tapik nga pamilya, wala sing malig-on nga kasugoan kon paano magdisiplina. Apang ang ginikanan dapat ‘magtadlong suno sa kon ano ang husto,’ wala nagapasobra sa reaksion kag nagapaakig sa bata bangod sang pagpaabot dayon sing tuman kadamu nga pagbag-o. (Isaias 28:26-29; Colosas 3:21) Sa pihak nga bahin, ang mga manak dapat magbaton sing disiplina. Si Ester sang panahon sang Biblia mainapresyahon nga matinumanon sa iya manugbantay ukon tiyo nga si Mardoqueo nga nagbatiti sa iya sang mapatay ang iya mga ginikanan. Nabuligan sia sang iya disiplina nga mangin ekselente na babayi.—Ester 2:7, 15, 20.
Kon kaisa ang disiplina sang tiyo ginapakadiutay paagi sa pagpabor sang asawa sa iya matuod nga anak kag sa indi pagtuman sina nga disiplina. Ang isa ka Cristianong iloy nga may tatlo ka kabataan, kag namana liwat, nagpaathag: “Daw subong nga naipit ikaw sa duha ka tawo nga ginahigugma mo katama.” Indi pagkalimti nga ang imo relasyon sa imo tiayon amo ang una. Bisan nga kon kaisa masakit ini, panikasogi nga indi mangibabaw sa inyo nga duha ang kinaugali nga pagpalangga. Maalamon nga wala pagpahanugoti ni Abraham ang bisan sin-o nga katapo sa panimalay nga mahalitan ang iya relasyon sa iya asawa nga si Sara ukon nga mapunggan ang pagtuman sa balaan nga kabubut-on.—Genesis 16:1-6; 21:8-14.
Bisan pa nga indi pareho ang balatyagon sang isa ka manak sang sa tunay nga anak, dapat sila lunsay tratahon sing pareho. Ang sadsaran nga prinsipio sa pagpamat-od amo: “Magwalay paborito.” (1 Timoteo 5:21, Phillips) Mahapos pasayluhon ang sayop sang tunay nga anak kag padakuon ang iya sang manak. Mas maayo para sa bana kag asawa nga hambalan ang bisan anong dipag-ugyonay nahanungod sa disiplina sing pribado, magadesisyon kag ugaling magaatubang sing nahiusa sa kabataan. Sang magdaku na sia sa isa ka madinalag-on nga tapik nga pamilya nga may duha ka grupo sang kabataan, si Alesia, karon 19, nagsiling: “Ang importante nga butang amo ang pagkamapinadayunon sang akon ginikanan sa disiplina. Nahibal-an namon nga bisan kay sin-o kami anak disiplinahon kami bangod sang amon sala. Pirme pareho ang ila mga talaksan ukon mga ginapaabot.”
Magpailob—Nagakinahanglan Ini sing Tion
“Maayo pa ang katapusan sang butang sang sa pamuno sini. Maayo pa ang mapailubon sa espiritu sang sa bugalon sa espiritu.” (Manugwali 7:8) Samtang madamu ang nagauntat sa alang-alang nga ginsugoran nga dag-on, yadtong nagpadayon masami nakatukib nga nasugdan sang pamilya nga malubad ang mga problema. “Siling sang mga mananalawsaw nga nagakinahanglan sing apat tubtob pito ka tuig para sa bag-ong tapik nga pamilya nga mangin malig-on, nga magbatyag sing ‘kami,’” siling sang masaligan nga si Elizabeth Einstein. Mahimu palip-uton sang pag-aplikar sa mga prinsipio sang Biblia ining panag-on nga nagapasibu; apang, ‘pagpailob sa espiritu’ ang kinahanglan!
Ang bugalon ukon “nagapaimportante sa kaugalingon nga lalaki [ukon babayi]” nga ayhan nagahunahuna nga nahibal-an gid niya kon paano palakaton ang pamilya, kag nagapaabot sang hinali nga mga pagbag-o, “nagapainit sang kaawayon.” Ang lainlain nga talaksan sang pagkabuhi sang pamilya kag makusog nga mga opinyon nga ginhimu sing tinuig nga batasan indi dayon mabaylohan. Maalamon nga indi ‘magsalig sa iya kaugalingon nga kaalam’ ukon hinali nga silakbo, kundi mapainubuson nga magsalig sa panuytoy kag bulig ni Jehova.—Hulubaton 28:25, 26, The New English Bible.
Ang Padya sang Kadalag-an
Ang ihibalo, ikasarang kag eksperiensia sadtong yara sa tapik nga pamilya sarang mapalambo paagi sa pagsamo sa lainlain nga ginhalinan sang pamilya. Siling sang isa ka Cristianong iloy tuhoy sa iya manak nga babayi: “Gindugangan ni Valerie sing kadakuon ang amon pamilya. May iban sia nga paagi sang pagtamod sa mga butang nga kon kaisa nagapasangkad sang amon pagtamod.” Ang mahiusa sa isa ka bata nga imo sing biolohiko isa ka butang, apang ang mangin malapit diin wala sing kinaugali nga pagpalangga—nga ayhan ina nga bata masakit nga nagsabat sa imo—ginalaragway sang madamung malipayon nga tiyo ukon manding subong “espesyal nga dulot.”
Samtang ang mga problema mabug-at, kon malubad ini ang tagipusuon napahalipay. Inang mabug-at nga pagtilaw sarang makapasapayan sang importante espirituwal nga mga kinaiya, subong sang pagpailob, paghangop, kahanuklog kag pagsakripisyo sa kaugalingon. “Naton-an ko nga lubaron ang kahimtangan tubtob sa masarangan ko kag ginatugyan ang iban kay Jehova,” panugiron ni Louise sa tapos mapadaku ang tatlo ka manak. “Tuman ini ka importante nga leksion. Nabuligan ako sini nga mangin maayo pa nga espirituwal nga tawo. Marealisar mo nga kon imo ginaalagad si Jehova wala mo ginapas-an sing isahanon ang tanan.”
Ang makita ang imo pamilya nga nagahimaya sa Dios nagahimu sa mga panikasog nga takus sini. Sang ginsilingan ni Hari David ang iya anak kon paano tukoron ang templo sa kadayawan ni Jehova, naghatag man sia sang masiling nga sekreto sang pagtukod sing madinalag-on nga tapik nga pamilya. Siling niya: “Kabay nga mag-upod sa imo si Jehova, . . . kabay nga si Jehova maghatag sa imo sing paghangop kag paghantup, kag . . . mabantayan mo ang kasugoan ni Jehova nga imo Dios. Nian magamadinalag-on ka.”—1 Cronica 22:11-13.
[Kahon sa pahina 22]
(1) Hibaloa ang nagakaigo nga tion kag lugar para makahambalanay sing tayuyon nahanungod sa mga balatyagon.
(2) Dapat nga ang tanan magahambal gikan sa tagipusuon kag magapabutyag sang bisan ano nga kaakig ukon kasaklaw sa imosyon. Athaga nga importante ang balatyagon sang tagsa ka katapo.—Job 33:3.
(3) Maghambal subong pabutyag sang balatyagon sa baylo nga panumbungon. Halimbawa, “Sang pagpauli ko nasaklaw kag naakig ako nga wala sing naghugas sing pinggan,” sa baylo nga, “Wala gid sing nagadipara diri. Makagud gid kamo kag iresponsable tanan.”—Colosas 4:6.
(4) Magmaayo sa isa kag isa kag tinguhai nga kahanuklugan ang balatyagon sang iban.—Efeso 4:31, 32.
(5) Pangabudlayi ang praktikal kag rasonable nga solusyon, nagabinagbinag sang nadalahig nga prinsipio sa Biblia.
(6) Tapusa ang hambalanay paagi sa positibo, makapalig-on nga komento nga magabulig sa pamilya nga mapalambo ang kainit kag mahatagan ang tagsa ka katapo sing pagbatyag nga takus.—Efeso 4:29.
[Piktyur sa pahina 21]
Ang ginikanan nga nagahambalanay sing tingob masami nga nakalikaw sa mga problema tuhoy sa manak