Ang “New World Translation”—Sibu kag Bunayag

“PUNO sing kabutigan!” Sadto sang ika-16 nga siglo, amo sina ang ginsiling nahanungod sa Biblia nga binadbad ni Martin Luther. Nagpati sila nga sarang nila mapamatud-an nga ang Biblia ni Luther nagaunod sing “1,400 ka erehison nga mga sayop kag mga butig.” Sa karon, ang Biblia ni Luther ginatamod subong isa ka importante nga badbad. Ginatawag pa gani ini sang libro nga Translating the Bible nga “isa ka binuhatan sang henyo”!

Sa sining ika-20 nga siglo, ang New World Translation ginsumbong man nga may kabutigan. Ngaa? Bangod wala ini magsunod sa kinaandan nga pagbadbad sa madamo nga bersikulo kag ginapadaku sini ang paggamit sa ngalan sang Dios, nga Jehova. Busa, wala ini nagahisanto sa kinaandan nga talaksan. Apang butig bala ini bangod sini? Indi. Ginhimo ini nga may daku nga paghalong kag pagtalupangod sa detalye, kag ang butang nga daw indi kinaandan nagarepresentar sang sinsero nga panikasog sa paglaragway sing mahalungon sang mga pagkatuhay sang orihinal nga mga hambal. Ang teologo nga si C. Houtman nagpaathag sang rason sang pagkamoderno sang New World Translation: “Ang nanuhaytuhay nga kinaandan nga mga pagbadbad sang importante nga mga termino gikan sa orihinal nga teksto ginsikway, mahimo agod makadangat sa labing posible nga paghangop.” Binagbinagon naton ang pila ka halimbawa sini.

Tuhay—Apang Indi Sayop

Nahauna, ang halos magkaangot nga mga tinaga sa orihinal nga mga hambal sang Biblia ginbadbad, kon posible, sa nanuhaytuhay nga Ingles nga mga tinaga, sa amo nagapaalisto sa estudyante sang Biblia sa posible nga nanuhaytuhay nga sahi sang kahulugan. Sa amo, ang syn·teʹlei·a ginbadbad nga “konklusion” kag ang teʹlos “katapusan,” bisan pa ining duha ka tinaga ginbadbad nga “katapusan” sa madamo nga iban pa nga mga bersion. (Mateo 24:​3, 13) Ang tinaga nga koʹsmos ginbadbad nga “kalibutan,” ang ai·onʹ “sistema sang mga butang,” kag ang oi·kou·meʹne “napuy-an nga duta.” Sa liwat, madamo nga badbad sang Biblia ang nagagamit lamang sing “kalibutan” sa paglaragway sang duha ukon sang tatlo sining Griegong mga tinaga, bisan pa, sa kamatuoran, may yara kinatuhayan sa ulot nila.—Mateo 13:38, 39; 24:14.

Sing kaanggid, mahalungon nga ginapakita sang New World Translation ang kinatuhayan sa ulot sang gnoʹsis (“ihibalo”) kag sang e·piʹgno·sis (ginbadbad nga “sibu nga ihibalo”)​—⁠isa ka kinatuhayan nga wala ginasapak sang madamo pa. (Filipos 1:​9; 3:8) Ginapatuhay man sini ang taʹphos (“grave,” isa ka indibiduwal nga lulubngan), ang mneʹma (“tomb”), ang mne·meiʹon (“memorial tomb”), kag ang haiʹdes (“hades,” sa Biblia nagapatuhoy sa kinaandan nga lulubngan sang patay nga mga tawo). (Mateo 27:​60, 61; Juan 5:​28; Binuhatan 2:​29, 31) Ginapatuhay sang pila ka badbad sang Biblia ang taʹphos kag ang mne·meiʹon sa Mateo 23:​29 apang indi pirme sa iban nga bahin.​—⁠Tan-awa ang Mateo 27:​60, 61, New International Version.

Ang panahon sang berbo mahalungon kag sibu nga ginabadbad. Halimbawa, sa Revised Standard Version, ang 1 Juan 2:1 mabasa: “Kon ang bisan sin-o makasala, may sumalakdag kita sa Amay, si Jesucristo nga matarong.” Wala madugay sa tapos sini, ang amo gihapon nga badbad nagbadbad sang 1 Juan 3:​6: “Wala sing bisan sin-o nga nagaunong [kay Jesus] ang nagapakasala.” Kon wala sing sumulunod ni Jesus ang nagapakasala, paano naaplikar ang 1 Juan 2:1?

Ginalubad sang New World Translation ining daw indi paghisantuanay? Sa 1 Juan 2:​1, ini nagasiling: “Ginasulat ko sa inyo ining mga butang agod nga indi kamo makahimo sing sala. Apang, kon ang bisan sin-o makahimo sing sala, may mananabang kita sa Amay, si Jesucristo, nga matarong.” Gingamit ni Juan ang aorist nga panahon sa sining bersikulo, nga nagapakita sang paghimo sang isa ka sala, ang sahi sang butang nga ginahimo naton tanan sa tion kag tion bangod dihimpit kita. Apang, ang 1 Juan 3:6 mabasa: “Ang tagsatagsa nga nagapabilin nga nahiusa sa iya wala nagabuhat sing sala; wala sing bisan sin-o nga nagabuhat sing sala ang nakakita sa iya ukon nakakilala sa iya.” Gingamit diri ni Juan ang presente nga panahon, nga nagapakita sang dalayon, batasan nga pagpakasala nga magahimo nga wala sing pulos sang pangangkon sang bisan sin-o nga isa ka Cris­tiano.

Nagaugyon ang Iban nga mga Eskolar

Ang pila ka indi kilala nga mga termino nga gin-imbento kono sang mga Saksi ni Jehova ginasakdag sang iban nga mga badbad sang Biblia ukon mga reperensya. Sa Lucas 23:​43, ang New World Translation nagarekord sang ginhambal ni Jesus sa kriminal nga ginpatay upod sa iya: “Sa pagkamatuod ginasiling ko sa imo karon, Mangin kaupod ko ikaw sa Paraiso.” Sa orihinal nga Griego, wala sing mga punc­tua­tion mark subong sang com­ma; apang sa masami nagasal-ot ang mga manugbadbad sing punc­tua­tion agod magbulig sa pagbasa. Apang, ginhimo sang kalabanan nga ang Lucas 23:​43 mabasa nga subong bala si Jesus kag ang kriminal nagkadto sa Paraiso sadto gid nga adlaw. Ang The New English Bible mabasa: “Ginasiling ko ini sa imo: karon makaupod ko ikaw sa Paraiso.” Apang, indi tanan nagapaalinton sini nga panghunahuna. Si Propesor Wil­helm Mi­chaelis nagabadbad sang bersikulo: “Sa pagkamatuod, ginahatagan ko na ikaw karon sing pasalig: (sa isa ka adlaw) mangin kaupod ko ikaw sa paraiso.” Ini nga badbad mas makatarunganon sang sa The New English Bible. Indi mahimo nga ang malapit na patyon nga kriminal makakadto sa Paraiso upod kay Jesus sadto gihapon nga adlaw. Wala ginbanhaw si Jesus tubtob sang ikatlo nga adlaw sa tapos sang iya kamatayon. Samtang wala pa ini, nagpabilin sia sa Hades, ang kinaandan nga lulubngan sang katawhan.​—⁠Binuhatan 2:​27, 31; 10:​39, 40.

Suno sa Mateo 26:26 sa New World Translation, si Jesus, sang ginpatok niya ang pagsaulog sang Panihapon sang Ginuo, nagsiling tuhoy sa tinapay nga ginpasa niya sa iya mga disipulo: “Nagakahulugan ini sang akon lawas.” Ang kalabanan nga manugbadbad nagabadbad sining bersikulo: “Amo ini ang akon lawas,” kag ginagamit ini sa pagsakdag sang doktrina nga sa tion sang pagsaulog sang Panihapon sang Ginuo, ang tinapay literal nga nangin unod ni Cristo. Ang tinaga nga ginbadbad sa New World Translation subong “nagakahulugan” (es·tinʹ, isa ka porma sang ei·miʹ) naghalin sa Griegong tinaga nga nagakahulugan “mangin,” apang mahimo man ini magkahulugan sing “nagakahulugan.” Sa amo, ang Greek-English Lexicon of the New Testament ni ­Thayer nagasiling nga ining berbo “masami nga katumbas sa nagakahulugan, nagapakita, nagapatuhoy.” Sa pagkamatuod, ang “nagakahulugan” amo ang makatarunganon nga badbad sa sini. Sang ginpatok ni Jesus ang Katapusan nga Panihapon, ang iya unod yara pa sa iya mga tul-an, gani paano ang tinapay nangin literal nga unod niya?

Sa Juan 1:1 ang New World Translation mabasa: “Ang Pulong isa ka dios.” Sa madamo nga badbad ining ekspresyon mabasa lamang subong: “Ang Pulong Dios” kag ginagamit sa pagsakdag sang Trinidad nga doktrina. Sing indi makapakibot, wala maluyagi sang mga Trinitaryo ang badbad sa New World Translation. Apang ang 1 Juan 1:1 wala ginlubag agod pamatud-an nga si Jesus indi ang Labing Gamhanan nga Dios. Lakip sa madamo pa, ginduhaduhaan sang mga Saksi ni Jehova ang paggamit sing daku nga letra sa “dios” madugay na antes magguwa ang New World Translation, nga nagatinguha sing sibu sa pagbadbad sang orihinal nga hambal. Lima ka Aleman nga manugbadbad sang Biblia ang nagagamit man sang termino nga “isa ka dios” sa sina nga bersikulo.⁠a Sa dimagkubos 13 pa ang naggamit sing mga ekspresyon subong sang “may balaan nga sahi” ukon “tulad-dios nga sahi.” Ining mga badbad nagaugyon sa iban nga mga bahin sang Biblia sa pagpakita nga, huo, si Jesus isa ka dios sa langit sa kahulugan nga sia balaan. Apang si Jehova kag si Jesus indi pareho nga persona, pareho nga Dios.​—⁠Juan 14:28; 20:⁠17.

Ang Personal nga Ngalan sang Dios

Sa Lucas 4:18, suno sa New World Translation, gin-aplikar ni Jesus sa iya kaugalingon ang tagna sa Isaias, nga nagasiling: “Ang espiritu ni Jehova yari sa akon.” (Isaias 61:1) Madamo ang nagapamatok sa paggamit diri sang ngalan nga Jehova. Apang, isa lamang ini sang kapin sa 200 ka bahin nga sa diin ina nga ngalan nagalutaw sa New World Translation sang Cristianong Griegong Kasulatan, ang ginatawag nga Bag-ong Testamento. Matuod, wala sang nabilin nga Griegong manuskrito sang “Bag-ong Testamento” ang nagaunod sang personal nga ngalan sang Dios. Apang ini nga ngalan ginlakip sa New World Translation bangod sa malig-on nga mga rason, indi lamang suno sa luyag. Kag amo man sini ang ginhimo sang iban. Sa Aleman nga hambal lamang, sa dimagkubos 11 ka bersion ang nagagamit sang “Jehova” (ukon sang transliterasyon sang Hebreo nga, “Yahweh”) sa teksto sang “Bag-ong Testamento,” samtang apat ka manugbabad ang nagdugang sini nga ngalan sa sulod sang paren­thesis sa tapos sang “Ginuo.”b Kapin sa 70 ka Aleman nga badbad ang nagagamit sini sa mga foot­note ukon mga komentaryo.

Sa Israel, ang ngalan sang Dios ginmitlang nga wala sing pang-alag-ag sa kapin sa isa ka libo ka tuig. Amo ini ang ngalan nga masunson nga nagalutaw sa Hebreong Kasulatan (“Daan nga Testamento”), kag wala sing makakombinse nga pamatuod nga indi ini kilala anay sang kabilugan nga publiko ukon nga ang pagmitlang sini nalipatan sang nahaunang siglo sang aton Komon nga Dag-on, sang ang Judiyong mga Cristiano gin-inspirar sa pagsulat sang mga tulun-an sang “Bag-ong Testamento.”​—⁠Rut 2:⁠4.

Si Wolfgang Feneberg nagkomento sa magasin sang mga Jesuita nga Entschluss/Offen (Abril 1985): “Wala niya [Jesus] gintago ang ngalan sang iya amay nga YHWH gikan sa aton, kundi gintugyan niya ini sa aton. Amo kon ngaa ang nahauna nga pangabay sang Pangamuyo sang Ginuo dapat mabasa: ‘Kabay nga pakabalaanon ang imo ngalan!’ ” Si Feneberg dugang pa nga nagsiling nga “sa mga manuskrito sa wala pa ang Cristianong panahon para sa mga Judiyo nga nagahambal sing Griego, ang ngalan sang Dios wala ginbadbad nga kýrios [Ginuo], kundi ginsulat sa porma sang tetragram [YHWH] sa Hebreo ukon sa arkaiko nga Hebreong mga karakter. . . . Madumduman naton nga ang ngalan gingamit sa mga sinulatan sang mga Amay sang Iglesia; apang wala sila sing interes sa sini. Paagi sa pagbadbad sining ngalan nga kýrios (Ginuo), ang mga Amay sang Iglesia kapin nga interesado sa pagpadungog sang himaya sang kýrios kay Jesucristo.” Ginpasag-uli sang New World Translation ang ngalan sa teksto sang Biblia kon sa diin may yara malig-on kag sibu nga rason sa paghimo sini.​—⁠Tan-awa ang Apendise 1D sa Reference Bible.

Ginamulay sang iban ang porma nga “Jehova” nga gingamit sang New World Translation sa pagbadbad sang ngalan sang Dios. Sa Hebreong mga manuskrito, ang ngalan nagalutaw subong apat ka consonant lamang, YHWH, kag madamo ang nagainsister nga ang nagakaigo nga pagmitlang amo ang “Yahweh,” indi “Jehova.” Busa, ginabatyag nila nga ang paggamit sang “Jehova” sayop. Apang, sa kamatuoran, ang mga eskolar wala gid nagaugyon nga ang porma nga “Yahweh” nagarepresentar sa orihinal nga pagmitlang. Ang kamatuoran amo nga samtang gintipigan sang Dios ang tigbato sang iya ngalan nga “YHWH” sing kapin sa 6,000 ka beses sa Biblia, wala niya gintipigan ang pagmitlang nga nabatian ni Moises sa Bukid Sinai. (Exodo 20:2) Busa, ang pagmitlang indi ang labing importante sa sini nga tion.

Sa Europa ang porma nga “Jehova” lapnag nga ginkilala sa sulod sang mga siglo kag ginagamit sa madamo nga Biblia, lakip ang Judiyong mga badbad. Nagalutaw ini sa dimaisip nga kadamuon sa mga tinukod, mga sensilyo kag sa iban pa nga mga butang, kag sa mga libro, subong man sa madamo nga himno sang simbahan. Gani sa baylo nga irepresentar ang orihinal nga Hebreong pagmitlang, ginagamit sang New World Translation sa tanan sang nanuhaytuhay nga hambal sini ang porma nga ngalan sang Dios nga ginabaton sang kalabanan. Amo sina gid ang ginahimo sang iban nga mga bersion sang Biblia sa tanan nga iban pa nga mga ngalan sa Biblia.

Ngaa Matigdas nga Ginamulay?

Ang Biblia ni Luther ginmulay bangod ginbalhag ini sang isa ka tawo nga nagbuyagyag sang mga kakulangan sang tradisyonal nga relihion sang iya adlaw. Ang iya badbad nagbukas sang dalan nga makita sang ordinaryo nga mga tawo ang kamatuoran sang kalabanan nga ginasiling. Sing kaanggid, ang New World Translation ginamulay bangod ginbalhag ini sang mga Saksi ni Jehova, nga nagasiling sing prangka nga madamo sang mga doktrina sang Cristiandad ang indi makita sa Biblia. Maathag ini nga ginapakita sang New World Translation​—⁠sa pagkamatuod, sang bisan anong Biblia.

Sa kamatuoran, ang New World Translation isa ka sibu nga binuhatan. Sang 1989, si Propesor Benjamin Kedar sang Israel nagsiling: “Sang ginausisa ko ang hambal sang Hebreong Biblia kag ang mga badbad, pirme ko ginatan-aw ang Ingles nga edisyon sang nakilal-an subong New World Translation. Sa paghimo sini, nasapwan ko nga napalig-on ang akon impresyon nga ining binuhatan nagapabanaag sing bunayag nga paninguha nga matigayon ang posible nga labing sibu nga paghangop sa teksto. Nagahatag sing pamatuod sa masangkad nga aplikasyon sang orihinal nga hambal, ginabadbad sini ang orihinal nga mga tinaga sa ikaduha nga hambal sa mahangpan nga paagi nga wala nagasipak sa ispisipiko nga balayan sang Hebreo. . . . Ang tagsa ka ginpabutyag nga hambal mahimo patpaton ukon badbaron sa pila ka kasangkaron. Gani ang solusyon sa sini nga kaso mahimo nga baisan pa. Apang wala gid ako makatukib sa New World Translation sing bisan anong may nadampigan nga katuyuan nga ilakip sa isa ka teksto ang butang nga wala ginaunod sini.”

Minilyon ka bumalasa sang Biblia sa bug-os nga kalibutan ang nagagamit sang New World Translation bangod isa ini ka badbad sa modernong hambal nga nagabadbad sang mga termino sang Biblia sing sibu. Ang bug-os nga Biblia matigayon na karon sa 9 ka hambal kag ang Cristianong Griegong Kasulatan lamang sa dugang nga 2 pa; ginahanda ini sa dugang pa nga 20 ka hambal. Ang sibu nga pagbadbad nagakinahanglan sing tinuig nga pagpangabudlay sing mauti, apang ginapaabot namon nga magguwa sa ulihi ang New World Translation sa tanan sining nanuhaytuhay nga hambal agod makabulig ini sa madamo pa nga mahangpan sing maayo pa “ang pulong sang kabuhi.” (Filipos 2:16) Bangod minilyon na ang nabuligan sini, takus gid ini irekomendar.

[Mga footnote]

Johann Babor, Karl F. Bahrdt, Petrus Dausch, Wilhelm M. L. De Wette, Georg F. Griesinger, Heinrich A. W. Meyer, Friedrich Muenter, Sebastian Mutschelle, Johann C. F. Schulz, Johann J. Stolz, kag Dominikus von Brentano. Ginbutang ni August Dächsel, Friedrich Hauck, Johann P. Lange, kag Ludwig Reinhardt ang ngalan sa sulod sang mga parenthesis.

[Kapsion sa pahina 28]

Ang New World Translation ginabadbad karon sa dugang pa nga 20 ka hambal

[Kahon sa pahina 29]

ANG PAGBADBAD NAGAREKOMENDAR SANG IYA KAUGALINGON

Ang isa sang mga Saksi ni Jehova sa Alemanya nakigsugilanon sa isa ka tigulang nga babayi, nga ginbasahan niya sang Habacuc 1:​12: “Indi ka bala kutob sa wala sing katubtuban, O Jehova? O Dios ko, ang Balaan ko, indi ka mapatay.” Nagpamatok ang babayi kay ang iya Biblia nagasiling, “Indi kita mapatay.” Ginpakita sang Saksi nga ang New World Translation nagasunod sing suod sa orihinal nga mga manuskrito. Sanglit ang tigulang nga babayi makahambal sing Hebreo, ginkuha niya ang iya Hebreong Biblia kag natukiban niya sa iya kakibot nga sibu ang New World Translation. Ginbag-o sang Sopherim (Judiyong mga escriba) ining teksto madugay na bangod ginbatyag nila nga ang orihinal nga dinalan wala magpakita sing pagtahod sa Dios. Upod ang pila ka eksepsion, wala gintadlong sang Aleman nga mga Biblia ining pagbag-o nga ginhimo sang mga escriba. Ginpasag-uli sang New World Translation ang orihinal nga teksto.

[Laragway sa pahina 26]

Ang kompleto nga New World Translation nagaluntad karon sa:Aleman, Danes, Espanyol, Hapones, Ingles, Italyano, Olandes, Portuges, kag Pranses