Daw Ano ka Malipayon ang Malum-ok sing Panghunahuna!
“Malipayon ang mga malum-ok sing panghunahuna, kay sila magapanubli sang duta.”—MATEO 5:5.
1. Ano ang pagkalum-ok sing panghunahuna nga ginahambalan ni Jesus sa iya Sermon sa Bukid?
SA IYA Sermon sa Bukid, si Jesucristo nagsiling: “Malipayon ang mga malum-ok sing panghunahuna, kay sila magapanubli sang duta.” (Mateo 5:5) Ining kalum-ok sing panghunahuna, ukon kahagop, indi salimpapaw nga kabuot, ukon isa lamang ka kinaugali nga kinaiya. Sa baylo, nasulod gid ini nga pagkalum-ok kag pagkamahidaiton nga ginahimo labi na bilang sabat sa kabubut-on kag panuytoy ni Jehova nga Dios. Sa pagkamatuod ang malum-ok sing panghunahuna nga katawhan may hanuot nga balatyagon sang pagsandig sa Dios nga ginapakita sa malum-ok nga paggawi ayon sa mga isigkatawo.—Roma 12:17-19; Tito 3:1, 2.
2. Ngaa ginsiling ni Jesus nga ang malum-ok sing panghunahuna malipayon?
2 Ginkabig ni Jesus ang malum-ok sing panghunahuna nga malipayon bangod magapanubli sila sang duta. Subong ang malum-ok gid sing panghunahuna nga Anak sang Dios, si Jesus amo ang Pangunang Manunubli sang duta. (Salmo 2:8; Mateo 11:29; Hebreo 1:1, 2; 2:5-9) Apang subong Mesianikong “anak sang tawo,” may kaupod sia nga mga gumalahom sa iya langitnon nga Ginharian. (Daniel 7:13, 14, 22, 27) Subong “mga masigkamanunubli” ni Cristo, ining hinaplas nga mga malum-ok sing panghunahuna magaambit sa pagpanubli niya sang duta. (Roma 8:17) Ang iban nga malum-ok sing panghunahuna kag katulad-karnero nga katawhan magaagom sing kabuhi nga dayon sa Paraiso sa dutan-on nga sakop sang Ginharian. (Mateo 25:33, 34, 46; Lucas 23:43) Ina nga paglaum nagapahalipay gid sa ila.
3. Anong huwaran tuhoy sa pagkalum-ok ang ginpahamtang sang Dios kag ni Cristo?
3 Ang malum-ok sing panghunahuna nga Pangunang Manunubli nagabaton sang duta gikan sa iya Amay, nga si Jehova, ang pangunang huwaran sang kalum-ok sa panghunahuna. Daw ano kasunson nga ang Kasulatan nagasiling nga ang Dios “makuli sa pagpangakig kag bugana sa mahigugmaon nga kalulo”! (Exodo 34:6; Nehemias 9:17; Salmo 86:15) May dakung gahom sia apang nagapakita sia sing kalum-ok sa bagay nga ang iya mga sumilimba makapalapit sa iya sa walay kahadlok. (Hebreo 4:16; 10:19-22) Ang Anak sang Dios, nga “malum-ok sing panghunahuna kag mapainubuson,” nagtudlo sa iya mga disipulo nga magmangin malum-ok. (Mateo 11:29; Lucas 6:27-29) Gani man, ining malum-ok sing panghunahuna nga mga ulipon sang Dios kag sang iya Anak nagkopya kag nagsulat nahanungod sa “pagkalum-ok kag pagkalulo ni Cristo.”—2 Corinto 10:1; Roma 1:1; Santiago 1:1, 2; 2 Pedro 1:1.
4. (a) Suno sa Colosas 3:12, ano ang ginhimo sadtong tunay nga malum-ok sing panghunahuna? (b) Anong mga pamangkot ang nagakaigo sang aton pagbinagbinag?
4 Karon, ang hinaplas nga mga Cristiano kag ang ila dutan-on nga mga kaupdanan kinahanglan nga magmangin malum-ok sing panghunahuna. Bangod gin-uba ang bisan anong pagkalaut, pagdaya, pagkasalimpapaw, kahisa, kag paglibak, ginbuligan sila sang balaan nga espiritu sang Dios nga mangin bag-o sa ‘puwersa nga nagapahulag sang ila hunahuna.’ (Efeso 4:22-24; 1 Pedro 2:1, 2) Ginlaygayan sila nga isul-ob ang “mahigugmaon nga kaluoy, pagkamainayuhon, pagkamapainubuson, pagkalum-ok, kag pagkamabinatason.” (Colosas 3:12) Apang ano gid ang ginalakip sang pagkalum-ok? Ngaa mapuslanon ang magmangin malum-ok sing panghunahuna? Kag paano ini nga kinaiya makaamot sa aton kalipay?
Ang Suod nga Pagtan-aw sa Pagkalum-ok
5. Paano isaysay ang pagkalum-ok?
5 Ang malum-ok sing panghunahuna nga indibiduwal mahigugmaon sing batasan kag paggawi. Sa iban nga mga bersion sang Biblia, amo ini ang panari (adjective) nga pra·ysʹ nga ginbadbad “mahagop,” “malum-ok,” “malum-ok sing panghunahuna,” kag “mabuot.” Sa klasiko nga Griego, ang panari nga pra·ysʹ mapatuhoy sa mabugnaw nga dapya sang hangin ukon tingog. Nagapatuhoy man ini sa isa nga mainayuhon. Ang eskolar nga si W. E. Vine nagsiling: “Ang paggamit sa [nombre nga pra·yʹtes] una kag pangunang nagapatuhoy sa Dios. Amo inang kalum-ok sang espiritu nga ginabaton naton ang Iya pagpakig-angot sa aton subong maayo, kag busa wala sing pagbais ukon pagbatu; naangot gid ini sa tinaga nga tapeinophrosunē [pagpaubos].”
6. Ngaa masiling nga ang pagkalum-ok indi kaluyahon?
6 Ang kalum-ok indi kaluyahon. “May kabuot sa praus,” sulat sang eskolar nga si William Barclay, “apang sa likod sang pagkabuot yara ang kabakod sang salsalon.” Nagakinahanglan sing kabakod ang magmangin malum-ok sing panghunahuna. Halimbawa, kinahanglanon ang kabakod agod mangin malum-ok kon ginapaakig ukon ginahingabot. Ang malum-ok sing panghunahuna nga Anak sang Dios, si Jesucristo, nagpahamtang sing maayo nga huwaran nahanungod sini. “Sang ginpasipalahan sia, wala sia magbalus sa pagpasipala. Sang nag-antos sia, wala sia magpahog, kundi gintugyan niya ang iya kaugalingon sa isa [si Jehova nga Dios] nga nagahukom sing matarong.” (1 Pedro 2:23) Kaangay sang malum-ok sing panghunahuna nga si Jesus, makasalig kita nga ang Dios magapanghikot batok sa mga nagapasipala kag mga nagahingabot sa aton. (1 Corinto 4:12, 13) Mangin malinong kita, subong sang ginhingabot nga si Esteban, nakahibalo nga kon kita matutom, si Jehova magasakdag sa aton kag indi magatugot nga himuan kita sing permanente nga halit.—Salmo 145:14; Binuhatan 6:15; Filipos 4:6, 7, 13.
7. Ano ang ginapakita sang Hulubaton 25:28 nahanungod sa indibiduwal nga kulang sing pagkalum-ok?
7 Si Jesus malum-ok sing panghunahuna, apang nagpakita sia sing kabakod sa pagtindog sing malig-on sa kon ano ang husto. (Mateo 21:5; 23:13-39) Ang bisan sin-o nga may “panghunahuna ni Cristo” mangin kaangay niya sa sining bahin. (1 Corinto 2:16) Kon ang isa indi malum-ok, indi sia kaangay ni Cristo. Sa baylo, nagakabagay sia sa sining mga pulong: “Ang wala sing pagpugong sa iya espiritu kaangay sang siudad nga guba kag wala sing mga kuta.” (Hulubaton 25:28) Ang indibiduwal nga kulang sing kalum-ok mahapos masulay sang sayop nga mga panghunahuna nga magatiklod sa iya sa paghimo sing dimaayo. Samtang ang malum-ok sing panghunahuna nga Cristiano indi maluya, sa gihapon nakahibalo sia nga “ang mahumok nga panalabton nagapalugpay sang kasingkal, apang ang matigdas nga pulong nagapaibwal sang kaakig.”—Hulubaton 15:1.
8. Ngaa indi mahapos ang magmangin malum-ok sing panghunahuna?
8 Indi mahapos ang mangin malum-ok sing panghunahuna, kay napanubli naton ang pagkadihimpit kag sala. (Roma 5:12) Kon kita mga alagad ni Jehova, nagapakig-away man kita batok sa malaut nga espirituhanon nga mga kusog nga mahimo magatilaw sang aton kalum-ok paagi sa paghingabot. (Efeso 6:12) Kag kalabanan sa aton nagatrabaho sa tunga sadtong may magarot nga espiritu sang kalibutan nga napaidalom sa pagkontrol sang Yawa. (1 Juan 5:19) Gani paano naton mapalambo ang pagkalum-ok?
Kon Paano Mapalambo ang Pagkalum-ok
9. Anong pagtamod ang magabulig sa aton sa pagpalambo sing pagkalum-ok?
9 Ang pagtuo nga napasad sa Biblia nga nagakinahanglan nga ipakita naton ang pagkalum-ok nagabulig sa aton nga mapalambo ining kinaiya. Adlaw-adlaw dapat kita mangabudlay sa pagpalambo sang pagkalum-ok. Kon indi, mangin kaangay kita sang katawhan nga nagatamod sang pagkalum-ok nga kaluyahon kag nagahunahuna nga nagaresulta ang kadalag-an paagi sa pagkamatinaastaason, kaisog, kag kapintas. Apang, ginapakamalaut sang Pulong sang Dios ang bugal, kag ang maalam nga hulubaton nagasiling: “Ang tawo nga maluluy-on nagahimo sing maayo sa iya kaugalingon nga kalag, apang ang mapintas nagagamo sang iya kaugalingon nga utod.” (Hulubaton 11:17; 16:18) Ang mga tawo nagapalayo sa magarot, dimalulo nga tawo, bisan pa ginahimo nila ini agod indi mahalitan sang iya kapintas kag pagkadimalum-ok.
10. Agod mangin malum-ok sing panghunahuna, sa ano kita dapat magpasakop?
10 Agod mangin malum-ok sing panghunahuna, dapat kita magpasakop sa impluwensia sang balaan nga espiritu, ukon aktibo nga kusog, sang Dios. Bangod ginpaposible ni Jehova ang duta sa pagpatubas sing mga produkto sa panguma, ginapaposible man niya nga ang iya mga alagad magapatubas sang bunga sang iya espiritu, lakip ang pagkalum-ok. Si Pablo nagsulat: “Ang bunga sang espiritu amo ang gugma, kalipay, paghidait, pagkamabinatason, pagkalulo, pagkaayo, pagtuo, pagkalum-ok, pagpugong sa kaugalingon. Batok sining mga butang wala sing kasuguan.” (Galacia 5:22, 23) Huo, ang pagkalum-ok isa sang mga bunga sang espiritu sang Dios nga ginapakita sang mga nagapahalipay sa iya. (Salmo 51:9, 10) Kag daw ano nga pagbalhin ang ginapatubas sang pagkalum-ok! Sa pag-ilustrar: May isa ka malain nga tawo nga nagahingalan kay Tony ang nagpangaway, nagpangawat, nag-ismagol sing mga narkotiko, nagpangulo sang gang sa motorsiklo, kag nakaagi bilanggo. Apang, paagi sa pagkuha sing ihibalo sa Biblia kag sa bulig sang espiritu sang Dios, nagbalhin sia nga nangin isa ka mabuot nga alagad ni Jehova. Ang sugilanon ni Tony kinaandan lamang. Ano, kon amo, ang himuon sang isa kon ang pagkawalay-kalum-ok amo ang dominante nga bahin sang iya personalidad?
11. Sa pagpalambo sang pagkalum-ok, ano ang papel sang pangamuyo?
11 Ang tinagipusuon nga pagpangamuyo sang espiritu sang Dios kag sang bunga sang pagkalum-ok magabulig sa aton sa pagpalambo sini nga kinaiya. Ayhan kinahanglan nga kita “padayon nga magpangayo,” subong sang ginsiling ni Jesus, kag si Jehova nga Dios magahatag sang ginapangabay naton. Pagkatapos mapaathag nga ang tawhanon nga mga amay nagahatag sa ila mga anak sing maayong mga butang, si Jesus nagsiling: “Nian, kon kamo, nga [makasasala kag busa] malaut, makahibalo maghatag sing maayong mga dulot sa inyo mga anak, daw ano pa gid ang inyo Amay nga langit magahatag sang balaan nga espiritu sa mga nagapangayo sa iya!” (Lucas 11:9-13) Ang pangamuyo magabulig sa aton sa paghimo sang pagkalum-ok nga isa ka permanente nga bahin sang aton batasan—isa ka kinaiya nga nagaamot sa aton kalipay kag sa iya sang aton mga kaupdanan.
12. Ngaa ang pirme nga pagdumdom nga ang mga tawo dihimpit nagabulig sa aton nga magmangin malum-ok sing panghunahuna?
12 Ang pagdumdom nga ang mga tawo dihimpit nagabulig sa aton nga magmangin malum-ok sing panghunahuna. (Salmo 51:5) Indi kita sarang makahunahuna ukon makapanghikot sing himpit, subong sang iban nga mga tawo, gani dapat gid nga may kahanuklog kita kag magatratar sa ila subong sang luyag naton nga itratar nila sa aton. (Mateo 7:12) Ang paghibalo nga kita tanan nagahimo sing sala nagapahulag sa aton nga magmangin mapatawaron kag malum-ok sing panghunahuna sa pagpakig-angot sa iban. (Mateo 6:12-15; 18:21, 22) Ti, wala bala kita nagapasalamat nga ang Dios nagapakita sing gugma kag kalum-ok sa aton?—Salmo 103:10-14.
13. Paano kita mabuligan sa pagpalambo sing pagkalum-ok kon ginakilala naton nga ang Dios naghimo sa mga tawo nga hilway nga ahente sa moral?
13 Ang pagkilala nga ang Dios naghimo sa mga tawo nga hilway nga mga ahente sa moral nagabulig sa aton sa pagpalambo sing pagkalum-ok. Wala ini nagatugot kay bisan sin-o sa pagpasapayan sa mga kasuguan ni Jehova nga hilway sa silot, apang nagatugot ini para sa pagkananuhaytuhay sa panabor, luyag, kag indi luyag sa tunga sang iya katawhan. Gani kilalahon naton nga wala sing isa ang obligado sa pagpauyon sa ispisipiko nga personalidad nga ginakabig naton nga labing maayo. Ini nga espiritu magabulig sa aton nga magmangin malum-ok sing panghunahuna.
14. Nahanungod sa pagkalum-ok, ano dapat ang aton mangin determinasyon?
14 Ang determinasyon nga indi pag-isikway ang pagkalum-ok nagabulig sa aton nga padayon nga ipalambo ining kinaiya. Ang pagpasakop sa impluwensia sang espiritu ni Jehova nagpahanabo sing pagbalhin sa aton panghunahuna. (Roma 12:2) Ang malum-ok, katulad-Cristo nga espiritu nagabulig sa aton nga indi maghimo sang “mga buhat sang kaulag, mga kailigbon, pagkapalainom sing alak, mga magansal nga kinalipay, mga paghinubog, kag mangil-ad nga diwata.” Indi gid naton dapat isikway ang pagkalum-ok tungod sang pinansial, sosyal, ukon iban pa nga mga rason ukon bangod ang mga tawo nagauligyat tungod sang aton pagkadiosnon. (1 Pedro 4:3-5) Indi gid naton dapat pagtugutan ang bisan anong butang nga magpahimo sa aton sang “mga buhat sang unod,” agod mawasi naton ang aton pagkalum-ok kag indi mapanubli ang Ginharian sang Dios ukon maagom ang mga pagpakamaayo sini. (Galacia 5:19-21) Pakamahalon naton pirme ang pribilehiyo nga mangin mga malum-ok sing panghunahuna sang Dios, gintangdo man sa langitnon nga kabuhi ukon may dutan-on nga paglaum. Bangod sina, binagbinagon naton ang pila ka benepisyo sang pagkalum-ok.
Mga Benepisyo sang Pagkalum-ok
15. Suno sa Hulubaton 14:30, ngaa maalamon ang magmangin malum-ok?
15 Ang malum-ok nga tawo may kakalma sa tagipusuon, hunahuna, kag lawas. Ini bangod wala sia nagaentra sa inaway, nagakaakig sa ginabuhat sang iban, ukon nagapaantos sang iya kaugalingon bangod sang walay untat nga paghimud-os. Ang pagkalum-ok nagabulig sa iya sa pagkontrol sang iya mga emosyon, kag mapuslanon ini sa hunahuna kag sa pisikal. Ang isa ka hulubaton nagasiling: “Ang malinong nga tagipusuon amo ang kabuhi sang unod.” (Hulubaton 14:30) Ang kakulang sing pagkalum-ok mahimo magadul-ong sa kaakig nga nagapataas sang presyon sang dugo ukon nagatuga sing pagkadinatunawan, hapo, balatian sa mata, kag iban pa nga mga masakit. Ang malum-ok sing panghunahuna nga Cristiano nagaagom sing lainlain nga mga benepisyo, lakip ang “paghidait sang Dios” nga nagaamlig sang iya tagipusuon kag panghunahuna. (Filipos 4:6, 7) Daw ano ka maalamon nga mangin malum-ok sing tagipusuon!
16-18. Ano ang epekto sang pagkalum-ok sa aton kaangtanan sa iban?
16 Ang kinaiya sang pagkalum-ok nagapauswag sang aton kaangtanan sa iban. Ayhan may batasan anay kita nga ipilit ang pila ka butang tubtob makuha naton ang aton luyag. Mahimo nga ang iban maakig sa aton bangod kulang kita sing pagpaubos kag pagkalum-ok. Sa sinang mga sirkunstansia, indi kita dapat makibot kon maulamid kita sa lainlain nga gamo. Walay sapayan, ang isa ka hulubaton nagasiling: “Sa kakulang sang gatong magapalong ang kalayo, kag diin wala sing palalibak, nagauntat ang pagsinuay. Subong sang mga uling sa mga baga kag sang gatong sa kalayo, amo ini ang tawo nga masuayon sa pagpadabdab sing kaawayon.” (Hulubaton 26:20, 21) Kon kita malum-ok sing panghunahuna, sa baylo nga ‘gatungan ang kalayo’ kag paakigon ang iban, may yara kita maayong kaangtanan sa iban.
17 Ang malum-ok sing panghunahuna nga tawo mahimo nga may maayong mga abyan. Ang mga tawo nalipay makig-upod sa iya bangod may positibo sia nga panimuot, kag ang iya mga pulong makapasulhay kag matam-is subong sang dugos. (Hulubaton 16:24) Amo sina si Jesus, nga nakasiling: “Itakod ang akon gota sa inyo kag magtuon kamo sa akon, kay ako malum-ok sing panghunahuna kag malulo sa tagipusuon, kag makakita kamo sing kapahuwayan sa inyo mga kalag. Kay ang akon gota mahulas kag ang akon lulan mamag-an.” (Mateo 11:29, 30) Si Jesus indi magarot, kag ang iya gota indi mapiguson. Ang nagakari sa iya ginatratar sing maayo kag ginapasulhayan sa espirituwal. Amo man ang kahimtangan kon nagapakig-upod kita sa isa ka malum-ok sing panghunahuna nga Cristianong abyan.
18 Palanggaon kita sang aton mga masigkatumuluo bangod sang aton pagkalum-ok. Sa walay duhaduha, ang kalabanan nga mga Cristiano malapit kay Pablo bangod nagpakiluoy sia sa ila “bangod sa pagkalum-ok kag pagkalulo ni Cristo.” (2 Corinto 10:1) Ang mga taga-Tesalonica pat-od gid nga nagtuman sa apostol, bangod isa sia ka malum-ok kag mabuot nga manunudlo. (1 Tesalonica 2:5-8) Wala sing duhaduha nga ang mga gulang sa Efeso nakatuon sing daku kay Pablo kag naghigugma gid sa iya. (Binuhatan 20:20, 21, 37, 38) Ginapakita mo bala ang pagkalum-ok nga nagapamahal sa imo sa iban?
19. Paano ang pagkalum-ok nagabulig sa katawhan ni Jehova sa paghupot sang ila lugar sa iya organisasyon?
19 Ang malum-ok nga panghunahuna nagabulig sa katawhan ni Jehova nga magpasakop kag maghupot sang ila lugar sa iya organisasyon. (Filipos 2:5-8, 12-14; Hebreo 13:17) Ang pagkalum-ok nagapugong sa aton gikan sa paghingamo sing himaya, nga napasad sa bugal kag dikalahamut-an sa Dios. (Hulubaton 16:5) Ang malum-ok nga tawo wala nagakabig sang iya kaugalingon nga labaw sa mga masigkatumuluo, kag wala sia nagapanikasog nga labawan sila nga nagatuga sing malain sa ila. (Mateo 23:11, 12) Sa baylo, ginakilala niya ang iya makasasala nga kahimtangan kag ang iya pagkinahanglan sing aman nga gawad sang Dios.
Ang Kalum-ok Nagapauswag sing Kalipay
20. Ano ang epekto sang pagkalum-ok sa pagkabuhi sang pamilya?
20 Dapat dumdumon sang tanan nga mga alagad sang Dios nga ang pagkalum-ok amo ang bunga sang iya espiritu nga nagapauswag sing kalipay. Halimbawa, bangod ang katawhan ni Jehova nagapakita sing mga kinaiya kaangay sang gugma kag pagkalum-ok, bugana sa tunga nila ang malipayon nga mga pamilya. Kon ang bana kag asawa nagapakig-angot sa kada isa sa malum-ok nga paagi, ang ila kabataan magadaku sa malinong nga palibot, indi sa isa ka pamilya nga puno sing malaw-ay nga mga pulong kag mga buhat. Kon ang amay nagalaygay sa iya mga anak sing malum-ok, maayo ang epekto sini sa ila lamharon nga mga panghunahuna, kag ang malum-ok nga espiritu mahimo nga mangin bahin sang ila personalidad. (Efeso 6:1-4) Ang malum-ok nga panghunahuna nagabulig sa mga bana nga higugmaon pirme ang ila mga asawa. Nagabulig ini sa mga asawa sa pagpasakop sa ila mga bana kag nagapahulag sa mga kabataan sa pagtuman sa ila mga ginikanan. Ang pagkalum-ok nagahatag man sa mga katapo sang pamilya sing mapatawaron nga espiritu nga nagaamot sa kalipay.—Colosas 3:13, 18-21.
21. Sa kahulugan, anong laygay ang ginhatag ni apostol Pablo sa Efeso 4:1-3?
21 Ang malum-ok sing panghunahuna nga mga pamilya kag mga indibiduwal nagapauswag sang kalipay sa mga kongregasyon nga ginapakig-updan nila. Busa, ang katawhan ni Jehova kinahanglan manikasog sing hanuot nga magmangin malum-ok sing panghunahuna. Ginahimo mo bala ina? Si apostol Pablo nagpakiluoy sa mga masigkahinaplas nga mga Cristiano sa paglakat sing takus sa ila langitnon nga pagtawag, nagahimo sini “nga may bug-os nga pagpaubos kag pagkalum-ok, nga may pagbatas, nga nagapinaumuray sa gugma, nga maukod sa pagtipig sang paghiusa sang espiritu sa higut sang paghidait.” (Efeso 4:1-3) Ang mga Cristiano nga may dutan-on nga paglaum dapat man magpakita sing pagkalum-ok kag sing iban pa nga diosnon nga mga kinaiya. Amo ini ang dalanon nga nagadala sing matuod nga kalipay. Malipayon gid ang malum-ok sing panghunahuna!
Paano Mo Sabton?
◻ Ngaa malipayon ang malum-ok sing panghunahuna nga katawhan?
◻ Ano ang kahulugan sang pagkamangin malum-ok sing panghunahuna?
◻ Paano mapalambo ang pagkalum-ok?
◻ Ano ang pila ka benepisyo sang pagkalum-ok?