Mga Pamangkot Gikan sa mga Bumalasa
◼ Ngaa ang 29 C.E. ginakabig nga isa ka importante nga petsa sa maragtas sang Biblia sa baylo sang 14 C.E., ang pamuno sang paggahom ni Tiberio Cesar, nga ginsambit sa Lucas 3:1?
Ang pamuno sang paggahom ni Tiberio wala ginsambit sa Biblia, apang ang hitabo sadtong talipuspusan nga bahin sang iya ika-15 nga tuig ginsambit. Nagahimo ini sa mga estudyante sang Biblia nga petsahan ang hitabo subong nga natabo sadtong 29 C.E., nga sarang matamod subong isa ka importante nga petsa sa pagtamod sang Biblia.
Ang paggahom sang ikaduhang emperador sang Roma, si Tiberio Cesar, ginabaton gid sa maragtas. Ang The New Encylopædia Britannica nagasiling: “Sang AD 14, sadtong Agosto 14, si Augusto [ang unang emperador] napatay. Si Tiberio, nga karon supremo na, nagpamulitika sa Senado kag wala nagtugot sa sini sa paghingalan sa iya nga emperador sing halos isa ka bulan, apang sang Septiembre 17 nagmadinalag-on sia nga mangin prinsipe.”
Ining petsa sang pamuno sang paggahom ni Tiberio importante sa Biblia bangod ang Lucas 3:1-3 nagasiling nahanungod sa ministeryo ni Juan Bautista: “Sa ikapulog-lima nga tuig sang paghari ni Tiberio Cesar, sang si Poncio Pilato ang pangulo-puud sang Judea, . . . ang pulong sang Dios nag-abot kay Juan nga anak ni Zacarias sa kamingawan. Kag nagpanglakatan sia sa bug-os nga ginsakpan sa palibot sang Jordan, nga nagawali sang bawtismo sang paghinulsol sa kapatawaran sang mga sala.”
Si Juan wala nagsugod sa pagwali kag sa pagbawtismo sang nangin emperador si Tiberio kundi ginhimo niya ini “sa ikapulog-lima nga tuig sang paghari ni Tiberio Cesar.” Inang ika-15 nga tuig nagadalagan halin sang tigragas 28 C.E. tubtob sang tigragas sang 29 C.E. Apang, ang paghibalo sini wala nagahimo sa isa nga mahibaluan sing eksakto kon san-o nagsugod ang ministeryo ni Juan sina nga tuig ukon kon paano mabulubanta ang may kaangtanan nga mga hitabo.
Apang ang Biblia nagahatag sa aton sing dugang nga impormasyon. Halimbawa, ang tagna ni Daniel tuhoy sa “kapitoan ka semana” nagatudlo sa 29 C.E. para sa paglutaw sang Mesias. Ginpakita man sini nga ang ministeryo ni Jesus magalawig sing tatlo ka tuig kag tunga. (Daniel 9:24-27) Dugang sa sining mga detalye sa Biblia: si Jesus natawo anum ka bulan pagkatapos ni Juan; sang ginbawtismuhan si Jesus, “mga katloan ka tuig” sia; kag napatay si Jesus sang tigpamulak sang 33 C.E. (tion sang Paskwa), sang 33 1/2 sia.—Lucas 1:24-38; 3:23; 22:14-16, 54.a
Paagi sa sinang sibu nga impormasyon sa Biblia, ginaupdan sang sekular nga pagpetsa sang paggahom ni Tiberio, sarang mabulubanta sang mga estudyante sang Biblia nga ang ministeryo ni Juan nagsugod sang tigpamulak sang 29 C.E. kag nga anum ka bulan sang ulihi, sang tigragas sang 29 C.E., si Juan nagbawtismo kay Jesus. Gani, indi 14 C.E. kundi 29 C.E. ang ginatamod subong importante nga petsa sa pagtamod sang Biblia.
[Mga footnote]
a Ang Septiembre 17 sa Julian nga kalendaryo katumbas sa Septiembre 15 sa Gregorian nga kalendaryo, ang kalendaryo nga ginagamit karon.
Ipaanggid ang Insight on the Scriptures, Tomo 1, pahina 458, 463, 467; Tomo 2, pahina 87, 899-902, 1099, 1100, ginbalhag sang Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.