Sin-o si Jehova?
“SIN-O si Jehova?” Ginpamangkot ina sang bugalon nga Paraon, ang hari sang Egipto, sang nagligad nga 3,500 ka tuig. Ayhan ang pagpamatok ang nagpahulag sa iya sa pagsiling pa: “Wala gid ako makakilala kay Jehova.” Ang duha ka lalaki nga nagatindog sadto sa atubangan ni Paraon nakakilala kon sin-o si Jehova. Sila ang mag-utod nga sanday Moises kag Aaron, sang tribo ni Levi sa Israel. Ginpadala sila ni Jehova agod isugo sa gumalahom sang Egipto nga palakton ang mga Israelinhon sa kamingawan sa paghiwat sing isa ka relihioso nga kapiestahan.—Exodo 5:1, 2.
Wala nagakinahanglan si Paraon sing sabat sa iya pamangkot. Sa idalom sang iya awtoridad, ang mga saserdote nagpasanyog sang pagsimba sa ginatos ka butig nga mga diosdios. Ti, si Paraon mismo ginkabig nga isa ka dios! Suno sa mitolohiya sang Egipto, anak sia sang dios-adlaw nga si Ra kag inkarnasyon sang agila sing ulo nga diosdios nga si Horus. Si Paraon gintawag sa mga titulo subong sang “ang gamhanan nga dios” kag “ang dayon.” Gani indi makakilibot nga mayubiton sia nga namangkot: “Sin-o si Jehova, nga magpamati ako sa iya tingog?”
Indi kinahanglan nga sabton nanday Moises kag Aaron yadto nga pamangkot. Nahibaluan ni Paraon nga si Jehova amo ang Dios nga ginsimba sang mga Israelinhon, nga sadto naulipon sa Egipto. Apang sa dili madugay makilala ni Paraon kag sang bug-os nga Egipto nga si Jehova amo ang matuod nga Dios. Amo man sa karon, ipakilala ni Jehova ang iya ngalan kag pagka-Dios sa tanan sa duta. (Ezequiel 36:23) Gani makabenepisyo kita paagi sa pagbinagbinag kon paano ginpadaku ni Jehova nga Dios ang iya ngalan sadto anay sa Egipto.
Labaw sa mga Dios sang Egipto
Sang mapinamatukon nga namangkot si Paraon kon sin-o si Jehova, wala niya pagpaabuta ang mga resulta nga naeksperiensiahan niya. Si Jehova mismo nagsabat, nagdala sing napulo ka kalalat-an sa Egipto. Yadtong mga kalalat-an indi lamang mga kalalat-an batok sa pungsod. Mga kalalat-an ini batok sa mga dios sang Egipto.
Ang mga kalalat-an nagpasundayag sang pagkalabaw ni Jehova sa mga diosdios sang Egipto. (Exodo 12:12; Numeros 33:4) Handurawa ang kinagual sang ginhimo ni Jehova nga dugo ang Suba sang Nilo kag ang tanan nga tubig sa Egipto! Bangod sini nga milagro, nahibaluan ni Paraon kag sang iya katawhan nga si Jehova labaw sa dios sang Nilo, nga si Hapi. Ang pagkapatay sang mga isda sa Nilo isa man ka kalalat-an sa relihion sang Egipto, kay ang pila ka sahi sang isda ginsimba anay.—Exodo 7:19-21.
Masunod, si Jehova nagpadala sing kalalat-an sang mga paka sa Egipto. Nagpakahuya ini sa diosa nga paka sang Egipto, nga si Heqt. (Exodo 8:5-14) Ang ikatlo nga kalalat-an nagpalibog sa salamangkero nga mga saserdote, nga wala makailog sang milagro ni Jehova tuhoy sa yab-ok nga nangin kuto. “Tudlo sang Dios ini!” siling nila. (Exodo 8:16-19) Ang dios sang Egipto nga si Thoth, nga ginpadunggan tungod sang pag-imbento sing salamangka, wala makabulig sa mga salamangkero.
Nakilal-an ni Paraon kon sin-o si Jehova. Si Jehova amo ang Dios nga makapahibalo sang iya katuyuan paagi kay Moises kag dayon makahimo sini paagi sa pagpadala sing milagruso nga mga kalalat-an sa mga Egiptohanon. Masugdan kag matapos man ni Jehova ang mga kalalat-an suno sa iya kabubut-on. Apang, ini nga ihibalo wala magpahulag kay Paraon nga magpasakop kay Jehova. Sa baylo, ang matinaastaason nga gumalahom sang Egipto matig-a nga nagpadayon sa pagbato kay Jehova.
Sa ikap-at nga kalalat-an, ang mga langaw naglaglag sang duta, nagsululod sa mga kabalayan, kag ayhan ginuban nga naglupad, nga ini man isa ka butang sang pagsimba nga ginpersonipikar sa dios nga si Shu ukon sa diosa nga si Isis, ang reyna sang langit. Ang Hebreong tinaga para sa sining insekto ginbadbad nga “langaw,” “bitik,” kag “labuglabog.” (New World Translation; Septuagint; Young) Kon nadalahig ang bagangan, ang mga Egiptohanon ginsalot sang mga insekto nga ginkabig nila nga balaan, kag ang mga tawo indi mahimo makalakat nga indi ini matapakan. Sa bisan paano, ini nga kalalat-an nagtudlo kay Paraon sing pila ka butang nga bag-o tuhoy kay Jehova. Bisan pa indi maamligan sang mga diosdios sang Egipto ang ila mga sumilimba gikan sa mga langaw, si Jehova sarang makaamlig sa iya katawhan. Ini kag ang tanan pa nga nagsunod nga mga kalalat-an naghalit sa mga Egiptohanon apang indi sa mga Israelinhon.—Exodo 8:20-24.
Ang ikalima nga kalalat-an amo ang kamatay sa kahayupan sang mga Egiptohanon. Ini nga kalalat-an nagpakahuya kanday Hathor, Apis, kag sa baka sing lawas nga diosa sang langit nga si Nut. (Exodo 9:1-7) Ang ikan-om nga kalalat-an nagdala sing mga hubag sa tawo kag sapat, nga nagpakahuya sa mga diosdios nga sanday Thoth, Isis, kag Ptah, nga ginpadunggan sing sayop nga may mga ikasarang sa pagbulong.—Exodo 9:8-11.
Ang ikapito nga kalalat-an amo ang madamol nga hielo, nga may upod nga kalayo sa mga graniso. Ini nga kalalat-an nagpakahuya sa dios nga si Reshpu, nga kuno agalon sang kilat, kag kay Thoth, nga kuno nagadumala sa ulan kag daguob. (Exodo 9:22-26) Ang ikawalo nga kalalat-an, ang kalalat-an nga mga apan, nagpakita sang pagkalabaw ni Jehova sa dios sang pertilidad nga si Min, nga kuno manug-amlig sang mga tanom. (Exodo 10:12-15) Ang ikasiam nga kalalat-an, ang tatlo ka adlaw nga kadudulman sa Egipto, nagpasipala sa mga dios sang Egipto nga sanday dios-adlaw nga Ra kag Horus.—Exodo 10:21-23.
Walay sapayan sang siam ka malaglagon nga mga kalalat-an, nagdumili gihapon si Paraon nga hilwayon ang mga Israelinhon. Ang iya katig-a sing tagipusuon nagbili sing daku sa Egipto sang ginpadala sang Dios ang ikanapulo kag katapusan nga kalalat-an—ang pagpatay sa panganay sang tawo kag sapat. Bisan ang panganay nga anak nga lalaki ni Paraon napatay, bisan pa gintamod sia nga isa ka dios. Busa si Jehova ‘naghukom sa tanan nga mga dios sang Egipto.’—Exodo 12:12, 29.
Karon ginpatawag ni Paraon sanday Moises kag Aaron kag nagsiling: “Tindog kamo, halin kamo gikan sa tunga sang akon katawhan, kamo kag ang katawhan sang Israel, kag lakat kamo, alagda si Jehova, suno sa ginsiling ninyo. Kuhaa ang inyo panong kag ang inyo kabakahan, suno sa ginsiling ninyo, kag maglakat. Kag, pakamaayuha man ako.”—Exodo 12:31, 32.
Manug-amlig sang Iya Katawhan
Ang mga Israelinhon naglakat, apang ginhaumhaum sang ulihi ni Paraon nga nagadalangdalang sila nga walay pasingadtuan sa kamingawan. Sia kag ang iya mga alagad namangkot karon: “Ano bala ining nahimo naton, nga gintugutan ta ang Israel sa paglakat nga indi na mag-alagad sa aton?” (Exodo 14:3-5) Sa pagkadula sining ulipon nga pungsod, ang Egipto magaantos sing mabug-at nga kalalat-an sa ekonomiya.
Gintipon ni Paraon ang iya mga hangaway kag ginlagas ang Israel tubtob sa Pi-hahirot. (Exodo 14:6-9) Sa militar, ang sitwasyon daw maayo para sa mga Egiptohanon bangod ang mga Israelinhon nakibon sa ulot sang dagat kag kabukiran. Apang nagpanghikot si Jehova agod amligan ang mga Israelinhon paagi sa pagbutang sing panganod sa ulot nila kag sang mga Egiptohanon. Sa bahin sang mga Egiptohanon, “didto may panganod kag kadudulman,” busa nagtapna sang pagsalakay. Sa pihak nga bahin, ang panganod masanag, “nag-iwag sang kagab-ihon” para sa Israel.—Exodo 14:10-20.
Ang mga Egiptohanon determinado sa pag-ati kag sa paglaglag apang ginbalabagan sila sang panganod. Sang naghawan ini, katingalahan gid! Ang tubig sang Dagat nga Mapula natunga, kag ang mga Israelinhon nagtabok sa mamalang duta! Si Paraon kag ang iya mga kasoldadusan naglagas sa tunga sang dagat, determinado sa pagbihag kag sa pag-ati sa ila anay mga ulipon. Apang, nagsayop sa pagtantiya ang matinaastaason nga gumalahom sang Egipto sa Dios sang mga Hebreohanon. Ginlisang ni Jehova ang mga Egiptohanon, ginpalos ang mga ruweda sang ila mga kangga.—Exodo 14:21-25a.
“Malagyo kita gikan sa atubangan sang Israel!” singgit sang mga kasoldadusan sang Egipto, “kay si Jehova nagapakig-away tungod sa ila batok sa mga Egiptohanon.” Ini nga pagkamarasmas ulihi na katama para kay Paraon kag sa iya kasoldadusan. Malayo sa katalagman sa pihak sang baybayon, gin-untay ni Moises ang iya kamot sa dagat, kag ang tubig nagbalik, nagpatay kay Paraon kag sa iya mga kasoldadusan.—Exodo 14:25b-28.
Mga Leksion nga Natun-an Paagi sa Eksperiensia
Gani, kon amo, sin-o si Jehova? Ang bugalon nga si Paraon nakabaton sing sabat sa sinang pamangkot. Ang mga natabo sa Egipto nagpakita nga si Jehova amo ang lamang matuod nga Dios, nga tuhay sing bug-os sa “walay pulos nga mga dios” sang mga pungsod. (Salmo 96:4, 5) Paagi sa iya makahalawhaw nga gahom, “ginhimo [ni Jehova] ang mga langit kag duta.” Sia man ang Dakung Manluluwas, ang Isa nga ‘nagpaguwa sang iya katawhan nga Israel gikan sa duta sang Egipto, nga may mga tanda, mga katingalahan, sa kamot nga makusog, kag sa daku nga kakugmat.’ (Jeremias 32:17-21) Pamatuod gid ini nga sarang maamligan ni Jehova ang iya katawhan!
Natun-an ni Paraon yadto nga mga leksion paagi sa mapait nga eksperiensia. Sa katunayan, ang katapusan nga leksion nagbili sang iya kabuhi. (Salmo 136:1, 15) Mas maalamon sia kuntani kon nagpakita sia sing pagpaubos sang namangkot sia, “Sin-o si Jehova?” Nian yadto nga gumalahom nagpanghikot kuntani suno sa sabat nga nabaton niya. Sing makalilipay, madamong mapainubuson nga mga tawo karon ang nagatuon kon sin-o si Jehova. Kag may anong sahi sang personalidad Sia? Ano ang ginapangayo niya sa aton? Kabay nga ang masunod nga artikulo magapadaku sang inyo apresasyon para sa Isa lamang nga ang ngalan amo si Jehova.—Salmo 83:18.
[Picture Credit Line sa pahina 3]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.