Wala Gid Nagahunahuna nga Magkompromiso!

ANG kamot ni Jehova yara sa unang mga sumulunod ni Jesucristo. (Binuhatan 11:⁠21) Paagi sa bulig sang Dios, malig-on sila nga naglakat sa matadlong nga dalanon. Nga sila nakaeksperiensia man sing kapintas kag bisan sing daku nga paghingabot isa ka kilala nga maragtason nga katunayan.

Ang integridad sang unang matutom nga mga sumulunod ni Cristo kilala gid. Bisan nagkahulugan ini sang ila kamatayon, wala nila ginkompromiso ang ila pagtuo. Apang ngaa ginpintasan sila?

Gindumtan sa Walay Kabangdanan

Kaangay ni Jesus, ang matuod nga mga Cristiano indi pareho sing handum kag pagtuluuhan sini nga kalibutan. (1 Juan 4:​4-6) Isa pa, ang pagtubo sang Cristianismo “tuman kadasig, kag ang kadalag-an sini tuman ka tumalagsahon, nga ang makahaladlok nga pagbungguanay [upod sa imperyal nga kagamhanan sang Roma] dimalikawan,” siling sang istoryador nga si Edmond de Pressensé.

Gin-aplikar anay ni Jesus sa iya kaugalingon ang matagnaon nga salmo, nga nagasiling: “Gindumtan nila ako sa walay kabangdanan.” (Juan 15:25; Salmo 69:⁠4) Antes niya ini ginsiling sa iya mga disipulo, nagpaandam sia: “Ang ulipon indi daku pa sa iya agalon. Kon ginhingabot nila ako, hingabuton man nila kamo.” (Juan 15:20) Indi mahapos ang magsunod sa iya mga tikang. Una, ang relihiosong mga lider sa tunga sang mga Judiyo magakabig sa Judiyong mga disipulo ni Jesus subong mga apostata gikan sa Judaismo. Apang, sang ginsugo nga ang mga sumulunod ni Jesus indi na magpamulong nahanungod sa iya, wala sila magtuman kag busa nagkompromiso sang ila pagtuo.​—⁠Binuhatan 4:​17-20; 5:​27-32.

Sa testimoniya nga ginhatag sa Judiyong Sanhedrin wala madugay pagkatapos sang Pentecostes 33 C.E., si disipulo Esteban ginsumbong nga “nagpamulong sing pasipala batok kay Moises kag sa Dios.” Bisan nga dimakatarunganon ang panumbungon, ginbato sia tubtob mapatay. Subong resulta, “nag-abot ang dakung paghingabot sa kongregasyon nga didto sa Jerusalem,” kag ang “tanan luwas sa mga apostoles nag-alaplaag sa bug-os nga ginsakpan sang Judea kag Samaria.” (Binuhatan 6:​11, 13; 8:1) Madamo ang nabilanggo.

Ginlagas sang mga Judiyo ang mga sumulunod ni Jesus “upod ang wala kaluoy nga pagdumot,” siling sang libro nga Christianity and the Roman Empire. Ti, sa masami ang Romanong gobierno dapat magpanghikot agod amligan ang mga Cristiano! Halimbawa, ginluwas sang Romanong mga soldado si apostol Pablo gikan sa mga Judiyo nga buot magpatay sa iya. (Binuhatan 21:​26-36) Apang, ang kaangtanan sa ulot sang mga Cristiano kag mga Romano nagpabilin nga makahalangawa.

Gindugangan sang Roma ang Paghingabot

Mga siam ka tuig pagkatapos napatay si Esteban, ginpapatay sang Romanong gumalahom nga si Herodes Agrippa I si apostol Santiago agod matigayon ang kahamuot sang mga Judiyo. (Binuhatan 12:​1-3) Sadto nga tion, ang pagtuo kay Cristo naglapnag na sa Roma. (Binuhatan 2:10) Sang 64 C.E., ang daku nga bahin sadto nga siudad nasunog. Nagsunod ang makangilidlis nga paghingabot sa mga Cristiano pagkatapos nga sila ang ginpatutuan ni Nero sa natabo sa panikasog niya nga mapahipos ang huringhuring nga sia ang nagsunog. Ginsunog bala niya ang siudad subong isa ka balibad agod patindugon ini liwat nga mangin mas maluho kag hingalanan nga Neropolis sunod sa iya ngalan? Ukon naimpluwensiahan bala sang iya emperatris nga si Poppaea, isa ka Judiya nga proselita nga kilala nga naugot sa mga Cristiano, ang iya desisyon nga isumbong sila? Indi sigurado ang mga mananalawsaw, apang ang resulta makangilidlis.

Ang Romanong istoryador nga si Tacitus nagsiling: “Ang yaguta gindugang sa kamatayon; napanaptan sing panit sang mga sapat, [ang mga Cristiano] ginlapa-lapa sang mga ido; ginlansang sila sa mga krus; gintutdan sila, agod kon wala na ang adlaw, mangin mga suga sila,” tawhanon nga mga sulo sa pagsuga sa mga hardin sang emperyo. Si Tacitus, nga indi abyan sang mga Cristiano, nagdugang: “Nakasala man sila, kag takus silutan, ginkaluy-an sila, kay ginlaglag sila, indi bangod sa kaayuhan sang publiko, kundi bangod sang kapintas sang isa ka tawo,” si Nero.

Maathag nga mga Kinatuhayan

Bisan pa nahisuno sa katuyuan ni Nero nga isumbong ang mga Cristiano sa pagkalaglag sang Roma, wala gid niya gindumili ukon ginpahayag nga lapas sa kasuguan ang Cristianismo subong isa ka relihion sa sulod sang Estado. Gani ngaa ginpadayon sang mga Romano ang paghingabot? Bangod “ang diutay nga Cristianong komunidad nagatublag sa mahuyugon sa kalipayan nga paganong kalibutan bangod sang ila balaan nga buhat kag katinlo,” siling sang istoryador nga si Will Durant. Ang kinatuhayan sang Cristianismo kag sang nagapatulo sing dugo nga mga paindis-indis sa Romanong gladiatoryal indi mahimo nga magdaku pa. Ang kahigayunan para madula sang mga Romano ang mga Cristiano kag sa amo mapalinong ang ila kaugalingon nga mga konsiensia isa ka maayong kahigayunan nga indi dapat mawasi.

Subong kagamhanan sa kalibutan, ang Roma daw indi malutos. Ang mga Romano nagapati nga ang isa ka rason sang ila kagamhanan sa militar amo ang pagsimba nila sa tanan nga mga diosdios. Busa nabudlayan sila sa paghangop sang pagkaeksklusibo sang Cristianong pagpati sa isa lamang ka Dios kag sang pagsikway sini sa tanan iban pa nga mga dios, lakip ang pagsimba sa emperador. Indi makakilibot nga nakita sang Roma ang Cristianismo subong isa ka impluwensia nga nagapaluya sang pinakasadsaran sang emperyo.

Ang Bili sang Pagpanaksi

Sadtong talipuspusan sang unang siglo C.E., si apostol Juan gintapok sa pulo sang Patmos “tungod sa pagpamulong tuhoy sa Dios kag sa pagpanaksi kay Jesus.” (Bugna 1:⁠9) Ang Romanong emperador nga si Domitian amo ang ginapatihan nga may salabton sa sini. Apang, walay sapayan sang pag-ipit sa mga sumulunod ni Jesus, sa pagliton sa bag-o nga siglo, ang Cristianismo naglapnag sa bug-os nga Romanong Emperyo. Paano ini natabo? Ang A History of the Early Church nagasiling nga ang Cristianismo “ginhugpong bangod sang ministeryo sini.” Kaangay ni Juan, ang ginhingabot nga unang mga Cristiano wala magkompromiso sang ila pagtuo kundi makugi nga nagpadayon sa pagpamulong tuhoy sa Dios kag sa pagpanaksi kay Jesus.​—⁠Binuhatan 20:​20, 21; 2 Timoteo 4:⁠2.

Ang paghingabot sa mga Cristiano nakatigayon sing bag-ong dagway sang 112 C.E., duha ka tuig pagkatapos gintangdo ni Emperador Trajan si Pliny nga gobernador sang Bithynia (karon aminhan-katundan nga Turkey). Ang naunang administrasyon indi estrikto, nga nagresulta sa kagamo. Ang mga templo halos ginbiyaan, kag ang benta sa kumpay para sa ginahalad nga mga sapat nagnubo gid. Ginbasol sang mga manugbaligya ang pagkasimple sang Cristianong pagsimba, kay wala ini sing mga halad nga mga sapat kag mga idolo.

Si Pliny naghimakas nga ipasag-uli ang paganong pagsimba, samtang ang mga Cristiano nagbayad sang ila kabuhi bangod sang pagdumili nga maghalad sing alak kag incienso sa atubangan sang mga istatwa sang emperador. Sang ulihi, ang Romanong mga awtoridad nagbaton nga ang mga Cristiano “mga tawo nga may labing maayo nga moral, apang dimaathag nga naugot sa karaan nga relihiosong tradisyon,” siling ni Propesor Henry Chad­wick. Bisan pa ang mangin isa ka Cristiano nagpabilin nga isa ka krimen nga kamatayon ang silot, ang matuod nga mga sumilimba ni Jesus wala gid maghunahuna nga magkompromiso.

Ang pagdumot resulta man sang “pagkaugot sa paganong mga pamilya bangod sang pagkakombertir sang indibiduwal nga mga katapo,” siling ni Propesor W. M. Ramsay. “Ang sosyal nga pagkabuhi ginhimo nga tuman kabudlay kon ang iya kaingod indi maghimo sang labing kinaandan nga sosyal nga kinabatasan bangod nagakahulugan ini sang pagkilala sa paganong mga diosdios,” siling ni Dr. J. W. C. Wand. Indi katingalahan nga gintamod sang madamo ang unang mga Cristiano subong mga naugot sa katawhan ukon ginkabig nga mga ateista.

Ang Pagtubo Nagdala sing Daku Pa nga Paghingabot

Si Polycarp, nga kuno gintudluan ni apostol Juan, nangin isa ka respetado nga gulang sa siudad sang Smirna (karon Izmir). Bangod sang iya pagtuo ginsunog sia sa usok sang 155 C.E. Gintipon sang gobernador sang probinsia sa Roma nga si Statius Quadratus ang kadam-an. Ang istadyum puno sang mapintas nga mga pagano nga nagtamay sa 86-anyos nga si Polycarp bangod sang indi pagpalig-on sang pagsimba sa ila mga diosdios, kag ang panatiko nga mga Judiyo kinabubut-on nga nagtipon sing kahoy nga inuggatong, bisan pa kinahanglan nila ini himuon sa dakung Inugpahuway.

Ang baha sang paghingabot madason nga nag-ilig sa mga Cristiano sa bug-os nga Romanong kalibutan. Sa idalom ni Emperador Marcus Aurelius, ang ila dugo nag-ilig sing labi pa. Kon sila Romanong mga banwahanon, ginpatay sila sa espada; kon indi, ginpatay sila paagi sa mapintas nga mga sapat sa ampiteatro. Ano ang ila krimen? Bangod mga Cristiano sila nga nagadumili sa pagkompromiso ukon sa pagsikway sa ila pagtuo.

Ang modernong Pranses nga siudad sang Lyons naghalin sa Romanong koloniya sang Lugdunum, isa ka pangunang administratibo nga sentro kag ang lamang Romano nga garison sa ulot sang Roma kag Rhine Riv­er. Sang 177 C.E., may isa ini ka malig-on nga Cristianong komunidad nga ginpamatukan sing akig sang paganong pumuluyo. Nagsugod ini sang ang mga Cristiano wala ginbaton sa publiko nga mga lugar. Ang guban nagtuga sing kagubot, kag ang nagsunod nga paghingabot daku gid katama nga wala sing Cristiano ang nangahas sa pagguwa sa iya puluy-an. Ang Romanong gobernador nagsugo nga pangitaon kag pamatyon ang mga Cristiano.

Ang Padya

Bangod sang pagkapatay sang mga apostoles ni Jesus kag sang pagligad sang ila nagapugong nga impluwensia, ang apostasya nagsugod sa paglambo sa tunga sang nagapangangkon nga mga Cristiano. (2 Tesalonica 2:⁠7) Sang talipuspusan sang ikap-at nga siglo C. E., ang apostata nga Cristianismo nangin relihion sang Estado. Sadto anay, naglain ini kag handa nga magkompromiso kag nagpakilala sang iya kaugalingon upod sa kalibutan​—⁠butang nga wala gid paghimua ni Jesus kag sang iya unang mga disipulo. (Juan 17:16) Apang, sing mas temprano pa, ang kanon sang Biblia natapos, upod ang rekord sini sang Cristianong pagtuo.

Wala bala sing pulos ang pag-antos kag pagkapatay sang linibo sang unang mga Cristiano? Indi gid! Wala gid naghunahuna nga ikompromiso ang ila pagtuo, ‘ginpamatud-an nila ang ila kaugalingon nga matutom tubtob sa kamatayon kag ginhatagan sing purongpurong sang kabuhi.’ (Bugna 2:10) Nabatyagan gihapon sang mga alagad ni Jehova ang kainit sang paghingabot, apang ang pagtuo kag integridad sang unang mga masigkatumuluo nagapabilin nga isa ka tuburan sang dakung pagpalig-on sa ila. Gani, ang modernong-adlaw nga mga Cristiano man wala gid nagahunahuna nga magkompromiso.

[Mga piktyur sa pahina 8, 9]

Si Nero

Modelo sang imperyal nga Roma

Isa ka halaran nga ginhalad sa pagsimba kay Cesar

[Mga credit Line]

Nero: Sa maayong kabubut-on sang The British Museum

Museo della Civiltà Romana, Roma

[Piktyur sa pahina 10]

Si Marcus Aurelius

[Credit Line]

The Bettmann Archive