Ngaa Dapat Pangitaon ang Kamatuoran?

MADAMO nga relihioso nga organisasyon ang nagapangangkon nga yara sa ila ang kamatuoran, kag malangkagon nga ginatanyag nila ini sa iban. Apang, sa tunga nila nagatanyag sila sing bugana makalilibog nga “kamatuoran.” Isa lang bala ini ka dugang nga pamatuod nga ang tanan nga kamatuoran relatibo, nga wala sing bug-os nga kamatuoran? Indi.

Sa iya libro nga The Art of Thinking, si Propesor V. R. Rug­giero nagpabutyag sang iya katingala nga bisan ang maalamon nga mga tawo kon kaisa nagasiling nga ang kamatuoran relatibo. Nangatarungan sia: “Kon ang tanan nagahimo sang iya kaugalingon nga kamatuoran, nian wala sing ideya sang isa ka tawo nga mas maayo pa sangsa isa. Ang tanan dapat mangin pareho. Kag kon ang tanan nga ideya palareho, ano ang rason sa pagpanalawsaw sa bisan anong topiko? Ngaa pa magpangutkot para masabat ang arkeolohiko nga mga pamangkot? Ngaa dapat usisaon ang kabangdanan sang kasingki sa Natung-an nga Sidlangan? Ngaa magpanalawsaw sing bulong sa kanser? Ngaa tukibon ang galaksiya? Makatarunganon lamang ining mga hilikuton kon ang pila ka sabat mas maayo sangsa iban, kon ang kamatuoran isa ka butang nga tuhay gikan sa, kag indi apektado sang, indibiduwal nga mga pagtamod.”

Sa katunayan, wala sing isa nga nagapati gid nga wala sing kamatuoran. Kon tuhoy sa pisikal nga mga katunayan, subong sang medisina, matematika, ukon mga kasuguan sa pisika, bisan pa ang pinakamalig-on nga sumalakdag sang pagkarelatibo magapati nga ang pila ka butang matuod. Sin-o bala sa aton ang mangisog sa pagsakay sa eroplano kon wala kita nagahunahuna nga ang kasuguan sang aero­dynamics kamatuoran gid. Ang sarang mapamatud-an nga mga kamatuoran nagaluntad; yari ini sa aton palibot, kag ginasalig naton ang aton kabuhi sa sini.

Ang Bili sang Pagkarelatibo

Apang, yara sa bahin sang moral, nga ang sayop sang pagkarelatibo tuman ka athag, bangod diri sini nga ang subong nga panghunahuna may daku nga halit. Ang The Encyclopedia Americana nagasiling: “Ginpangduhaduhaan sing serioso kon bala ang ihibalo, ukon ang nahibaluan nga kamatuoran, malab-ot sang tawo . . . Apang, pat-od ini, nga sa tion nga ang duha ka ideya sang kamatuoran kag ihibalo sikwayon subong indi matuod ukon makahalalit, ang tawhanon nga katilingban nagausmod.”

Ayhan natalupangdan mo inang pag-usmod. Halimbawa, ang mga panudlo sang Biblia sa moral, nga nagasiling sing maathag nga sayop ang seksuwal nga imoralidad, malaka na lamang ginatamod subong kamatuoran. Ang sistema sa pamatasan​—⁠“magdesiyon kon ano ang husto para sa imo”​—⁠amo ang nagapangibabaw nga opinyon. May isa bala nga makasiling nga ang sosyal nga pagkalusod indi resulta sining relatibo nga pagtamod? Pat-od gid nga ang bug-os kalibutan nga epidemya sang mga balatian nga ginpaliton sang sekso, pagkabungkag sang mga pamilya, kag pagbusong sang mga tin-edyer nagahatag sing bastante nga pamatuod.

Ano ang Kamatuoran?

Gani aton bayaan ang malubog nga tubig sang pagkarelatibo kag usisaon sing makadali ang ginalaragway sang Biblia nga matin-aw nga tubig sang kamatuoran. (Juan 4:​14; Bugna 22:17) Sa Biblia, ang “kamatuoran” indi na kaangay sa dimaathag, dimahangpan nga konsepto nga ginadebatihan sang mga pilosopo.

Sang nagsiling si Jesus nga ang iya bug-os nga katuyuan sa kabuhi amo ang paghambal nahanungod sa kamatuoran, nagasiling sia tuhoy sa isa ka butang nga ginpabilihan sang matutom nga mga Judiyo sa sulod sang mga siniglo. Sa ila sagrado nga mga sinulatan, madugay na ginakabig sang mga Judiyo ang “kamatuoran” subong butang nga maminatud-on, indi isa ka teoriya. Sa Biblia, ang “kamatuoran” nagabadbad sa Hebreong tinaga nga “ʼemethʹ,” nga nagakahulugan nga mapag-on, malig-on, kag, ayhan labi sa tanan, masaligan.

May maayong rason ang mga Judiyo sa pagtamod sa kamatuoran sa sinang paagi. Gintawag nila ang ila Dios, Jehova, “ang Dios sang kamatuoran.” (Salmo 31:5) Ini bangod ang tanan nga ginsiling ni Jehova nga himuon niya, ginhimo niya. Sang nagsaad sia, gintuman niya ini. Sang nag-inspirar sia sing mga tagna, natuman ini. Sang naghambal sia sing katapusan nga mga paghukom, ginpatuman ini. Minilyon ka Israelinhon ang nakasaksi sining mga katunayan. Ang inspirado nga mga manunulat sang Biblia nagrekord sini subong dimapangduhaduhaan nga hitabo sa maragtas. Indi kaangay sa iban nga mga libro nga gintamod nga sagrado, ang Biblia wala ginsulat may kaangtanan ukon agod ipaanggid sa mito ukon leyenda. Malig-on ini nga ginpasad sa mapamatud-an nga mga kamatuoran​—⁠sa maragtas, sa arkeolohiya, sa siensia, kag sa sosyolohiya nga mga katunayan. Indi katingalahan nga ang salmista nagasiling tuhoy kay Jehova: “Ang imo kasuguan kamatuoran. . . . Ang tanan mo nga sugo kamatuoran. . . . Ang kabug-usan sang imo pulong kamatuoran”!​—⁠Salmo 119:​142, 151, 160.

Ginpalanog ni Jesucristo ang mga pulong sinang salmo sang nagpangamuyo sia kay Jehova: “Ang imo pulong kamatuoran.” (Juan 17:17) Nahibal-an ni Jesus nga ang tanan nga ginsiling sang iya Amay bug-os nga malig-on kag masaligan. Subong man, si Jesus “puno sang . . . kamatuoran.” (Juan 1:14) Nahibal-an sang iya mga sumulunod subong mga saksi, kag ginrekord para sa tanan nga kaliwatan, nga ang tanan nga iya ginsiling masaligan, ang kamatuoran.⁠a

Apang, sang ginsilingan ni Jesus si Pilato nga nagkari sia sa duta sa paghambal sing kamatuoran, may ginatumod sia nga isa ka espisipiko nga kamatuoran. Ginsiling yadto ni Jesus sa pagsabat sa pamangkot ni Pilato: “Hari bala ikaw?” (Juan 18:37) Ang Ginharian sang Dios, kag ang papel mismo ni Jesus subong Hari sini, amo gid ang tema, ang sentro, sang pagpanudlo ni Jesus sang diri sia sa duta. (Lucas 4:43) Nga ining Ginharian magapakabalaan sang ngalan ni Jehova, magabindikar sang iya pagkasoberano, kag magapasag-uli sa matutom nga katawhan sa dayon kag malipayon nga kabuhi amo ang “kamatuoran” nga ginalauman sang tanan matuod nga mga Cristiano. Sanglit tuman ka importante ang papel ni Jesus sa katumanan sang tanan nga saad sang Dios, kag sanglit ang tanan nga tagna sang Dios nangin “Amen,” ukon matuod, bangod sa iya, makasiling gid si Jesus: “Ako ang dalan kag ang kamatuoran kag ang kabuhi.”​—⁠Juan 14:​6; 2 Corinto 1:​20; Bugna 3:14.

Ang pagkilala sining kamatuoran subong bug-os nga masaligan tuman ka makahulugan sa mga Cristiano sa karon. Nagakahulugan ini nga ang ila pagtuo sa Dios kag ang ila paglaum sa iya mga saad napasad sa mga kamatuoran, sa mga katunayan.

Ang Kamatuoran Nagapanghikot

Indi katingalahan nga ginaangot sang Biblia ang kamatuoran sa buhat. (1 Samuel 12:​24; 1 Juan 3:18) Sa mahinadlukon sa Dios nga mga Judiyo, ang kamatuoran indi isa ka pinilosopo nga butang; isa ini ka dalanon sang kabuhi. Ang Hebreong tinaga para sa “kamatuoran” mahimo man nagakahulugan sing “katutom” kag gingamit sa paglaragway sa isa nga masaligan sa pagtuman sang iya pulong. Gintudluan ni Jesus ang iya mga sumulunod nga tamdon ang kamatuoran sa amo man nga paagi. Matigdas niya nga ginpakamalaut ang pagkasalimpapaw sang mga Fariseo, ang daku nga kal-ang sa tunga sang ila nagapakamatarong sa kaugalingon nga mga pulong kag sang ila dimatarong nga mga buhat. Kag nagpahamtang sia sing huwaran sa pagkabuhi sa kamatuoran nga iya gintudlo.

Amo man dapat ini sa tanan nga sumulunod ni Cristo. Para sa ila, ang kamatuoran sang Pulong sang Dios, ang makalilipay nga maayong balita tuhoy sa Ginharian sang Dios sa idalom sang paggahom ni Jesucristo, labaw pa, mas labaw pa, sangsa impormasyon lamang. Ina nga kamatuoran nagapahulag sa ila sa pagpanghikot, nagatiklod sa ila sa pagkabuhi sa sini kag ipaambit ini sa iban. (Ipaanggid ang Jeremias 20:⁠9.) Sa unang-siglo nga Cristianong kongregasyon, ang dalanon sang kabuhi nga ila ginsunod subong mga sumulunod ni Cristo nakilala sadto kon kaisa subong “ang kamatuoran” ukon “ang dalanon sang kamatuoran.”​—⁠2 Juan 4; 3 Juan 4, 8; 2 Pedro 2:⁠2.

Isa ka Bahandi nga Takus sa Bisan Anong Bili

Sa pagkamatuod, ang pagbaton sing kamatuoran sang Pulong sang Dios nagakinahanglan sing isa ka bili. Una, ang pagtuon lamang sa kamatuoran sarang mangin isa ka makatulublag nga eksperiensia. Ang The Encyclopedia Americana nagasiling: “Ang kamatuoran masami nga dikalahamut-an, bangod wala sini ginasakdag ang daan nga ginapatihan ukon ang mito.” Ang pagtan-aw sa aton mga pagpati nga ginbuyagyag subong dimatuod mangin makabalang-aw, ilabi na kon gintudluan kita sang ginsaligan nga mga lider sang relihion. Mahimo ipaanggid sang iban ang eksperiensia sa pagtukib nga ang ginsaligan nga mga ginikanan, mga kriminal gali sa pagkamatuod. Apang indi bala nga ang pagkasapo sa relihiosong kamatuoran mas maayo sangsa pagkabuhi sa idalom sang pagpatalang? Indi bala mas maayo ang paghibalo sang kamatuoran sangsa maniobrahon sang kabutigan?⁠b​—⁠Ipaanggid ang Juan 8:​32; Roma 3:⁠4.

Ikaduha, ang pagkabuhi suno sa relihioso nga kamatuoran mahimo magbili sing pagsikway sa aton sang pila naton ka abyan sang una. Sa isa ka kalibutan nga tuman kadamo ang “nagbaylo sing kamatuoran sang Dios sa kabutigan,” yadtong nagapabilin sing malig-on sa kamatuoran sang Pulong sang Dios daw nagalisa kag ginalikawan kon kaisa kag ginahangop sing sayop.​—⁠Roma 1:​25; 1 Pedro 4:⁠4.

Apang ang kamatuoran takus sa sining duha ka bili. Ang paghibalo sing kamatuoran nagahilway sa aton gikan sa kabutigan, sa mga pagpatalang, kag sa mga disparatis. Kag kon nagakabuhi kita nahisuno sa sini, ang kamatuoran nagapabakod sa aton sa pagbatas sing mga kabudlayan. Ang kamatuoran sang Dios masaligan gid kag napasad sing malig-on, kag nagahatag ini sa aton sing paglaum, nga nagahimo sa aton nga makapabilin nga malig-on sa idalom sang bisan ano nga pagtilaw. Indi katingalahan nga ginpaanggid ni apostol Pablo ang kamatuoran sa malapad, mahunit nga panit nga paha, ukon wagkos, nga ginsuksok sang mga soldado sa inaway.​—⁠Efeso 6:​13, 14.

Ang hulubaton sa Biblia nagasiling: “Bakla ang kamatuoran kag dili pag-ibaligya ini​—⁠ang kaalam kag disiplina kag paghangop.”(Hulubaton 23:23) Ang pagsikway sa kamatuoran bangod sa pagpati nga ini relatibo ukon wala nagaluntad nagakahulugan sang pagwasi sing pinakamakakulunyag kag makaalayaw nga pagpasimpalad sa kabuhi. Ang pagsapo sini amo ang pagsapo sing paglaum; ang paghibalo kag paghigugma sini amo ang pagkilala kag paghigugma sa Manunuga sang uniberso kag sang iya bugtong nga Anak; ang pagkabuhi sa sini amo ang pagkabuhi nga may katuyuan kag malinong nga hunahuna, karon kag sa walay katapusan.​—⁠Hulubaton 2:​1-5; Zacarias 8:​19; Juan 17:⁠3.

[Mga footnote]

[Kahon sa pahina 6]

Nagabag-o Bala ang Kamatuoran?

INA nga pamangkot ginpa-utwas ni V. R. Rug­giero sa iya libro nga The Art of Thinking. Ang iya sabat, wala. Ginapaathag niya: “Mahimo nga ini daw nagabag-o kon kaisa, apang kon usisaon sing maid-id masapwan nga wala ini nagbag-o.”

“Binagbinaga,” siling niya, “ang tuhoy sa pagkasulat sang una nga tulun-an sang Biblia, ang tulun-an sang Genesis. Sa sulod sang mga siniglo ang mga Cristiano kag mga Judiyo lunsay nagapati nga ang tulun-an may isa lamang ka awtor. Sang ulihi ining pagtamod ginpangduhaduhaan, kag sang ulihi ginbuslan sing pagpati nga mga lima ka awtor ang nag-amot sa pagsulat sang Genesis. Nian, sang 1981, ginbalhag ang resulta sang 5 ka tuig nga linguwistiko nga pag-usisa sa Genesis, nagasiling nga may 82 porsiento nga posibilidad nga may yara lamang isa ka awtor, subong sa una nga pagpati.

“Nagbag-o bala ang kamatuoran tuhoy sa pagkasulat sang Genesis? Wala. Ang aton lamang pagpati ang nagbag-o. . . . Ang kamatuoran indi mabag-o sang aton ihibalo ukon sang aton pagkawalay hinalung-ong.”

[Kahon sa pahina 7]

Paghangad sa Kamatuoran

“ANG paghangad sa kamatuoran indi gid ang pagkamaduhaduhaon sang aton kaugalingon nga dag-on nga nagatinguha sa ‘pagbuyagyag’ sang tanan nga butang, sa pagpati nga wala gid sing bisan sin-o kag sing bisan ano nga makapanag-iya sing kamatuoran. Amo ini ang panimuot nga may malipayon nga pagsalig nga ang kamatuoran sarang gid masapwan, upod ang mapainubuson nga pagpasakop sa kamatuoran kon san-o kag kon diin man ini mag-utwas. Inang pagbukas sing hunahuna sa kamatuoran kinahanglanon sadtong mga nagasimba sa Dios sang kamatuoran; sanglit ang nagakaigo nga paghangad sa kamatuoran nagagarantiya sing pagkabunayag sa pagpakig-angot sang tawo sa iya isigkatawo, sa pulong kag sa buhat. Amo ini ang panimuot, nga aton nakita, nga ginpamatud-an sang D[aan] nga T[estamento] kag sang B[ag-o] nga T[estamento].”​—⁠The New International Dictionary of New Testament Theology, Tomo 3, pahina 901.

[Mga retrato sa pahina 7]

Ang pag-uswag sa siensia napasad sa pagbuyagyag sang mga kamatuoran sa siensia

[Retrato sa pahina 8]

Ang kamatuoran nagalakip sa Ginharian kag sang mga pagpakamaayo sini