Mga Siudad nga Dalangpan​—⁠Maluluy-on nga Aman sang Dios

“Ining anom ka siudad mangin dalangpan, . . . agod nga magpalagyo didto ang bisan sin-o nga nakapatay sing isa ka kalag sing dihungod.”​—⁠NUMEROS 35:⁠15.

1. Ano ang pagtamod sang Dios sa kabuhi kag kasal-anan sa dugo?

GINAKABIG ni Jehova nga Dios ang tawhanon nga kabuhi nga sagrado. Kag ang kabuhi yara sa dugo. (Levitico 17:​11, 14) Busa, ang nahaunang tawo nga nabun-ag sa duta, nga si Cain, nakasala sa dugo sang ginpatay niya ang iya utod nga si Abel. Gani, ang Dios nagsiling kay Cain: “Ang dugo sang imo utod nagatuaw sa akon gikan sa duta.” Ang dugo nga nagdagta sang duta sa lugar nga ginpatyan naghatag sing mahipos, apang maathag, nga pamatuod nga ang kabuhi mapintas nga gin-utod. Ang dugo ni Abel nagtuaw sa Dios nga itimalos.​—⁠Genesis 4:​4-11.

2. Paano ginpadaku ang pagtahod ni Jehova sa kabuhi pagkatapos sang Anaw?

² Ang pagtahod sang Dios sa tawhanon nga kabuhi ginpadaku pagkatapos nga ang matarong nga si Noe kag ang iya panimalay nagguwa gikan sa arka subong mga nakalampuwas sa tugob-globo nga Anaw. Sadto nga tion ginpasangkad ni Jehova ang pagkaon sang tawo sa paglakip sang unod sang sapat apang indi sang dugo. Nagsugo man sia: “Kinahanglanon ko ang dugo sang inyo kalag. Kinahanglanon ko ini sa tagsa ka tinuga nga buhi; kag gikan sa kamot sang tawo, gikan sa kamot sang kada isa nga iya utod, kinahanglanon ko ang kalag sang tawo. Ang bisan sin-o nga magpaagay sang dugo sang tawo, tungod sa tawo ang iya dugo pagaagayon, kay ang Dios naghimo sang tawo sa iya dagway.” (Genesis 9:​5, 6) Ginkilala ni Jehova ang kinamatarong sang pinakamalapit nga himata sang biktima nga patyon ang nakapatay kon masugata sia.​—⁠Numeros 35:⁠19.

3. Anong pagpadaku ang ginahatag sang Mosaikong Kasuguan sa pagkasagrado sang kabuhi?

³ Sa Kasuguan nga ginhatag sa Israel paagi kay manalagna Moises, ang pagkasagrado sang dugo ginpadaku sing sulit­sulit. Halimbawa, ang Dios nagsugo: “Dili ka magpatay.” (Exodo 20:13) Ang pagtahod sa kabuhi makita man sa kon ano ang ginasiling sang Mosaikong Kasuguan tuhoy sa pagkapatay sang isa ka nagamabdos nga babayi. Ginhinambit sang Kasuguan nga kon sia ukon ang iya wala pa matawo nga anak napatay sing dihungod bangod sang pag-away sang duha ka tawo, dapat binagbinagon sang mga hukom ang mga kahimtangan kag ang kadakuon sang pagkahungod, apang ang silot mahimo nga “kalag sa kalag,” ukon kabuhi sa kabuhi. (Exodo 21:​22-25) Apang, mahimo bala malikawan sa bisan paano sang isa ka Israelinhon nga nakapatay ang mga resulta sang iya masingki nga buhat?

Asilo Para sa mga Nakapatay?

4. Sa guwa sang Israel, ano anay ang mga lugar sang asilo?

⁴ Sa mga pungsod luwas sa Israel, ang santuaryo, ukon asilo, ginaaman sa mga nakapatay kag sa iban pa nga mga kriminal. Ang mga lugar subong sang templo sang diosa nga si Artemis sa dumaan nga Efeso amo sini. Nahanungod sa kaanggid nga mga lugar, ginareport: “Ang iban nga mga templo nangin buluaran sang mga kriminal; kag sa masami nangin kinahanglanon nga latiran ang kadamuon sang mga asilo. Sa Atenas pila lamang ka santuaryo ang ginakilala sang kasuguan subong mga dalangpan (halimbawa, ang templo sang Theseus para sa mga ulipon); sang panahon ni Tiberio ang mga kongregasyon sang mga kriminal sa mga templo nangin tuman ka makatalagam nga ang kinamatarong sang Asilo ginlatiran sa pila ka siudad (sang tuig 22).” (The Jewish Encyclopedia, 1909, Tomo II, pahina 256) Sang ulihi, ang mga simbahan sang Cristiandad nangin mga asilo, apang ginaliton sini sa masami ang gahom halin sa sibil nga mga awtoridad pakadto sa mga pari kag ang nagakaigo nga pagpadapat sang katarungan wala ginahimo. Ang mga pag-abuso nagdul-ong sa ulihi sa pagdula sining kahimusan.

5. Ano ang pamatuod nga ang Kasuguan wala nagatugot sing kaluoy kon ang isa mapatay bangod sang pagpatum­baya?

⁵ Sa tunga sang mga Israelinhon, ang hungod nga mga nakapatay sing tawo wala ginahatagan sing santuaryo ukon asilo. Bisan ang isa ka Levinhon nga saserdote nga nagaalagad sa halaran sang Dios ginpatay bangod sang malimbungon nga pagpatay. (Exodo 21:​12-14) Dugang pa, ang Kasuguan wala nagatugot sing kaluoy kon ang isa mapatay bangod sang pagpatumbaya. Halimbawa, ang isa ka tawo dapat maghimo sing alubaybay sa matapan nga atop sang iya bag-ong balay. Kon indi, magaabot sa balay ang kasal-anan sa dugo kon ang isa mahulog gikan sa atop kag mapatay. (Deuteronomio 22:⁠8) Dugang pa, kon ang tag-iya sang palasungay nga baka ginpaandaman apang wala niya pagbantayi ang sapat kag nakapatay ini, ang tag-iya sang baka nakasala sa dugo kag mahimo patyon. (Exodo 21:​28-32) Ang dugang pa nga pamatuod sang mataas nga pagtahod sang Dios sa kabuhi maathag sa bagay nga ang bisan sin-o nga naglampus kag nagpatay sa isa ka makawat nakasala sa dugo kon natabo ini sa adlaw samtang ang makawat mahimo makita kag makilal-an. (Exodo 22:​2, 3) Maathag, nian, nga ang timbang sing himpit nga mga kasuguan sang Dios wala nagatugot nga malikawan sang hungod nga mga nakapatay ang silot nga kamatayon.

6. Paano ang kasuguan tuhoy sa ‘kabuhi sa kabuhi’ ginpatuman sa dumaan nga Israel?

⁶ Kon ang pagpatay ginhimo sa dumaan nga Israel, ang dugo sang biktima dapat itimalos. Ang kasuguan nga ‘kabuhi sa kabuhi’ masunod kon ang nakapatay ginpatay sang “manugtimalos sang dugo.” (Numeros 35:19) Ang manugtimalos amo ang pinakamalapit nga himata nga lalaki sang napatay. Apang ano naman ang dihungod nga mga nakapatay?

Ang Maluluy-on nga Aman ni Jehova

7. Anong aman ang ginhimo sang Dios para sa sadtong nakapatay sing tawo sing dihungod?

⁷ Para sa mga nakapatay sing aksidente ukon sing dihungod, ang Dios mahigugmaon nga nag-aman sing mga siudad nga dalangpan. Nahanungod sini, si Moises ginsilingan: “Magpamulong sa mga anak sang Israel, kag isiling mo sa ila, ‘Magatabok kamo sa Jordan pasulod sa duta sang Canaan. Kag magpili kamo sing mga siudad nga kombeniente para sa inyo. Mangin mga siudad nga dalangpan ini sa inyo, kag ang nakapatay sing kalag sing dihungod makapalagyo didto. Kag ang mga siudad mangin dalangpan nga sa inyo gikan sa manugtimalos, agod nga indi mapatay ang nakapatay sing tawo tubtob nga makaatubang sia sa katilingban nga hukman. Kag ang mga siudad nga ihatag ninyo nga sa inyo, anom ka siudad nga dalangpan. Maghatag kamo sing tatlo ka siudad sa tabok sang Jordan, kag maghatag kamo sing tatlo ka siudad sa duta sang Canaan. Mangin mga siudad ini nga dalangpan . . . agod nga magpalagyo didto ang bisan sin-o nga nakapatay sing kalag sing dihungod.’ ”​—⁠Numeros 35:​9-15.

8. Diin nahamtang ang mga siudad nga dalangpan, kag paano ang dihungod nga mga nakapatay sing tawo ginbuligan nga makakadto didto?

⁸ Sang ang mga Israelinhon nagsulod sa Ginsaad nga Duta, matinumanon nila nga gintukod ang anom ka siudad nga dalangpan. Ang tatlo sining mga siudad​—⁠Cades, Siquem, kag Hebron⁠—​nahamtang sa katundan sang Suba sang Jordan. Sa sidlangan sang Jordan amo ang mga siudad nga dalangpan sang Golan, Ramot, kag Bezer. Ang anom ka siudad nga dalangpan nahamtang sing kombeniente sa maayo sing kahimtangan nga mga dalan. Sa nagakaigo nga mga duog sa sining mga dalan, may mga karatula nga may ngalan nga “dalangpan.” Ginatudlo sining mga karatula ang direksion sang siudad nga dalangpan, kag ang dihungod nga nakapatay sing tawo makadangop sa isa nga pinakamalapit. Didto maamligan sia gikan sa manugtimalos sang dugo.​—⁠Josue 20:​2-9.

9. Ngaa nag-aman si Jehova sing mga siudad nga dalangpan, kag para kay sin-o kaayuhan ini gin-aman?

⁹ Ngaa nag-aman ang Dios sing mga siudad nga dalangpan? Gin-aman ini agod indi madagtaan ang pungsod sing walay sala nga dugo kag ang kasal-anan sa dugo indi magaabot sa katawhan. (Deuteronomio 19:10) Para kay sin-o kaayuhan gin-aman ang mga siudad nga dalangpan? Ang Kasuguan nagasiling: “Para sa katawhan sang Israel kag sa dumuluong nga pumuluyo kag sa manlulugayaw sa tunga nila, agod nga makapalagyo didto ang bisan sin-o nga nakapatay sing kalag sing dihungod.” (Numeros 35:15) Busa, agod mangin wala sing ginadampigan kag agod mapadapat ang katuyuan sang katarungan samtang ginapahanugutan ang kaluoy, ginsugo ni Jehova ang mga Israelinhon nga magpain sing mga siudad nga dalangpan para sa dihungod nga mga nakapatay sing tawo nga (1) tumandok nga mga Israelinhon, (2) dumuluong nga pumuluyo sa Israel, ukon (3) mga manlulugayaw halin sa iban nga mga pungsod nga nagapuyo sa duta.

10. Ngaa masiling nga ang mga siudad nga dalangpan isa ka maluluy-on nga aman sang Dios?

¹⁰ Talalupangdon nga bisan pa ang isa ka indibiduwal dihungod nga nakapatay sing tawo, dapat sia patyon sa idalom sang sugo sang Dios: “Ang bisan sin-o nga magpaagay sang dugo sang tawo, tungod sa tawo ang iya dugo pagaagayon.” Hanti, paagi lamang sa maluluy-on nga aman ni Jehova nga Dios nga ang isa nga nakapatay sing dihungod makadangop sa isa sang mga siudad nga dalangpan. Ang mga tawo sa kabilugan mahimo magsimpatiya kay bisan sin-o nga nagapalagyo gikan sa manugtimalos sang dugo, kay tanan sila nakahibalo nga basi makahimo man sila sing kaanggid nga sala sing dihungod kag magakinahanglan sing dalangpan kag kaluoy.

Pagdangop sa Dalangpan

11. Sa dumaan nga Israel, ano ang himuon sang isa ka tawo kon napatay niya sing dihungod ang isa ka masigkamanugpangabudlay?

¹¹ Ang isa ka ilustrasyon mahimo magpasangkad sang imo apresasyon sa maluluy-on nga kahimusan sang Dios para sa dalangpan. Handurawa nga isa ikaw ka tawo nga nagautod sang kahoy sa dumaan nga Israel. Pananglitan ang ulo sang wasay hinali nga napalus sa patok sini kag nag-igo sa isa ka masigkamanugpangabudlay nga ginbangdan sang iya kamatayon. Ano ang himuon mo? Ti, ang Kasuguan naghimo sing aman para sa sini gid nga kahimtangan. Sa walay duhaduha, himuslan mo ining hatag-Dios nga aman: “Amo ini ang kahimtangan sang nakapatay sing tawo nga magdangop [sa isa ka siudad nga dalangpan] kag magkabuhi: Kon mapatay niya ang iya isigkatawo sing dihungod kag wala sia magdumot sa iya sa nagligad nga tion; ukon kon magkadto sia sa kagulangan kaupod sang iya isigkatawo sa pagpangahoy, kag ang iya kamot ginbayaw sa paglabo sang wasay sa pag-utod sang kahoy, kag ang wasay napalus sa patok kag nagtupa ini sa iya isigkatawo kag napatay sia, magdangop sia sa isa sining mga siudad kag magkabuhi.” (Deuteronomio 19:​4, 5) Apang, bisan pa nga makakadto ka sa siudad nga dalangpan, wala ka nahilway sa tanan nga salabton sa kon ano ang natabo.

12. Anong paagi ang ginahimo sa tapos makakadto ang isa ka dihungod nga nakapatay sing tawo sa siudad nga dalangpan?

¹² Bisan pa nga ginbaton ikaw sing maabiabihon, dapat mo isugid ang imo kahimtangan sa mga gulang sa gawang sang siudad nga dalangpan. Sa tapos makasulod sa siudad, igabalik ikaw agod pagahukman sa atubangan sang mga gulang nga nagatiglawas sang kongregasyon sang Israel sa mga gawang sang siudad nga may pagbulut-an sa lugar diin natabo ang pagpatay. Didto may kahigayunan ka nga pamatud-an ang imo pagkawalay kasal-anan.

Kon ang mga Nakapatay sing Tawo Ginakasaba

13, 14. Anong pila ka butang ang luyag nga pat-uron sang mga gulang sa tion sang pagkasaba sa isa nga nakapatay sing tawo?

¹³ Sa tion sang pagkasaba sa atubangan sang mga gulang sa gawang sang siudad nga may pagbulut-an, pat-od gid nga matalupangdan mo nga may pagpasalamat nga ginahatagan gid sing pagpadaku ang imo nagligad nga paggawi. Pagatimbangon sing maayo sang mga gulang ang imo kaangtanan sa biktima. Gindumtan mo bala sia, ginbanggaan sia, kag hungod nga ginpatay sia? Kon amo, igahatag ka sang mga gulang sa manugtimalos sang dugo, kag mapatay ka. Ining masaligan nga mga lalaki nakahibalo sang Kasuguan nga ‘ipahilayo gikan sa Israel ang dugo nga walay sala.’ (Deuteronomio 19:11-13) Sing kaanggid, sa hudisyal nga hilikuton karon, dapat ­mahibaluan sing maayo sang Cristianong mga gulang ang mga Kasulatan, nagapanghikot nahisanto sini samtang ginabinagbinag ang nagligad nga panimuot kag paggawi sang isa nga naka­sala.

¹⁴ Nagausisa sing maluluy-on, luyag mahibaluan sang mga gulang sa siudad kon ginbanggaan mo ang biktima. (Exodo 21:​12, 13) Ginlipot mo bala sia? (Deuteronomio 27:24) Nagsingkal ka bala sa kaakig sa iya nga nagbuko ka sing malimbungon nga patyon sia? Kon amo, takus ka sa kamatayon. (Exodo 21:14) Dapat mahibaluan ilabi na sang mga gulang kon may kaawayon, ukon kaakig, sa tunga ninyo sang biktima. (Deuteronomio 19:​4, 6, 7; Josue 20:⁠5) Isiling naton nga nakita sang mga gulang nga wala ka sing sala kag ginbalik ka sa siudad nga dalangpan. Daw ano gid ka daku ang imo pagpasalamat sa ginpakita nga kaluoy!

Kabuhi sa Siudad nga Dalangpan

15. Anong mga kasuguan ang ginpatuman sa dihungod nga nakapatay sing tawo?

¹⁵ Ang dihungod nga nakapatay sing tawo dapat magpabilin sa siudad nga dalangpan ukon sa sulod sang kalayuon nga 1,000 ka maniko (mga 1,450 pie) sa guwa sang mga kuta sini. (Numeros 35:​2-4) Kon maglampas sia sa sina, mahimo niya masugata ang manugtimalos sang dugo. Sa sinang mga kahimtangan, mahimo mapatay sang manugtimalos ang nakapatay sing tawo nga hilway sa salabton. Apang ang nakapatay sing tawo wala ginagapos ukon ginabilanggo. Subong isa ka pumuluyo sang siudad nga dalangpan, dapat sia magtuon sing isa ka palangitan-an, mangin isa ka manugpangabudlay, kag mangin mapuslanon nga katapo sang katilingban.

16. (a) Daw ano kalawig magapabilin sa siudad nga dalangpan ang dihungod nga nakapatay sing tawo? (b) Ngaa ang kamatayon sang mataas nga saserdote nagapaposible nga makahalin sa siudad nga dalangpan ang isa nga nakapatay sing tawo?

¹⁶ Daw ano kalawig magapabilin sa siudad nga dalangpan ang dihungod nga nakapatay sing tawo? Ayhan sa bug-os niya nga kabuhi. Sa iban nga kahimtangan, ang Kasuguan nagasiling: “Dapat sia magpabilin sa iya siudad nga dalangpan tubtob nga mapatay ang mataas nga saserdote, kag sa tapos nga mapatay ang mataas nga saserdote ang nakapatay sing tawo mahimo magpauli sa iya duta nga kaugalingon.” (Numeros 35:​26-28) Ngaa ang kamatayon sang mataas nga saserdote nagatugot sa dihungod nga nakapatay sing tawo sa pagbiya sang siudad nga dalangpan? Ti, ang mataas nga saserdote amo ang isa sang labing kilala nga mga tawo sa pungsod. Busa ang iya kamatayon mangin isa ka tumalagsahon nga hitabo nga mabalitaan ini sang tanan nga tribo sang Israel. Ang tanan nga nagdangop sa mga siudad nga dalangpan mahimo nian makapauli sa ila mga puluy-an nga hilway sa katalagman sa kamot sang mga manugtimalos sang dugo. Ngaa? Bangod ang Kasuguan sang Dios nagsugo nga ang kahigayunan sang manugtimalos sa pagpatay sa nakapatay sing tawo natapos sa kamatayon sang mataas nga saserdote, kag ang tanan nakahibalo sini. Kon ang masunod nga himata magatimalos sang kamatayon pagkatapos sina, mangin isa sia ka manugpatay sing tawo kag magabayad sa ulihi sang silot tungod sa pagpatay.

Mapinadayunon nga mga Epekto

17. Ano ang mahimo nga mga epekto sang mga pagdumili nga ginhatag sa dihungod nga nakapatay sing tawo?

¹⁷ Ano ang mahimo nga mga epekto sang mga pagdumili nga ginpatuman sa dihungod nga nakapatay sing tawo? Pahanumdom ini nga sia ang ginbangdan sang kamatayon sang isa ka tawo. Mahimo nga pirme gid niya pagatamdon ang tawhanon nga kabuhi nga sagrado. Dugang pa, indi gid niya malipatan nga ginpakig-angutan sia sing maluluy-on. Bangod ginpakitaan sing kaluoy, pat-od gid nga luyag niya nga mangin maluluy-on sa iban. Ang kahimusan tuhoy sa mga siudad nga dalangpan lakip ang mga pagdumili sini nagbulig man sa katawhan sa kabilugan. Paano? Pat-od gid nga nagpatudok ini sa ­ila nga indi sila dapat mangin mapinatumbayaon ukon dimainulikdon sa tawhanon nga kabuhi. Sa sina nga paagi ang mga Cristiano ginapahanumdom sang kinahanglanon nga likawan ang pagpatumbaya nga mahimo magaresulta sa aksidente nga kamatayon. Subong man, ang maluluy-on nga aman sang Dios para sa mga siudad nga dalangpan dapat magpahulag sa aton sa pagpakita sing kaluoy kon nagakaigo.​—⁠Santiago 2:⁠13.

18. Sa anong mga paagi ang kahimusan sang Dios para sa mga siudad nga dalangpan mapuslanon?

¹⁸ Ang aman ni Jehova nga Dios para sa mga siudad nga dalangpan mapuslanon man sa iban nga mga paagi. Ang mga tawo wala magtukod sing mga grupo sang mga vigilante sa paglagas sa isa nga nakapatay sing tawo sa paghaumhaum nga nakasala sia sa wala pa sia makasaba. Sa baylo, ginkabig nila sia nga wala makasala sing hungod nga pagpatay, nagabulig pa gani sa iya nga makapalagyo. Dugang pa, ang aman para sa mga siudad nga dalangpan kabaliskaran gid sa mga kahimusan karon nga paglupot sa mga nakapatay sing tawo sa mga prisuhan kag mga bilangguan, diin ginasupurtahan sila sa pinan­sial sang publiko kag sa masami nangin mas malain pa nga mga kriminal bangod sang ila suod nga pagpakig-upod sa iban pa nga mga nakasala. Sa kahimusan sang siudad nga dalangpan, indi na kinahanglan ang magpatindog, magmentinar, kag magbantay sing napaderan sing mahal, nalambayan sang salsalon nga mga prisuhan nga gikan sa sini ang mga bilanggo masunson nga nagatinguha sa pagpalagyo. Sa katunayan, ginapangita sang nakapatay sing tawo ang “prisuhan” kag nagapabilin didto sa sulod sang gintangdo nga tion. Dapat man sia mangin isa ka manugpangabudlay, sa amo nagahimo sing pila ka butang nga mapuslanon sa mga isigkatawo.

19. Anong mga pamangkot ang ginabangon nahanungod sa mga siudad nga dalangpan?

¹⁹ Maluluy-on, sa pagkamatuod, ang kahimusan ni Jehova tuhoy sa mga siudad nga dalangpan sang Israel para sa pangamlig sang dihungod nga mga nakapatay sing tawo. Ining aman nagapauswag gid sang pagtahod sa kabuhi. Walay sapayan, ang dumaan bala nga mga siudad nga dalangpan may kahulugan para sa mga tawo nga nagakabuhi sa ika-20 nga siglo? Mahimo bala nga nakasala kita sa dugo sa atubangan ni Jehova nga Dios kag wala makahibalo nga kinahanglan naton ang iya kaluoy? May yara bala modernong-adlaw nga kahulugan para sa aton ang mga siudad nga dalangpan sang Israel?

Paano Mo Sabton?

◻ Paano ginatamod ni Jehova ang tawhanon nga kabuhi?

◻ Anong maluluy-on nga aman ang ginhimo sang Dios para sa dihungod nga mga nakapatay sing tawo?

◻ Paano makakadto sa siudad nga dalangpan ang isa nga nakapatay sing tawo, kag daw ano kalawig sia nga magapabilin didto?

◻ Ano ang mahimo nga mga epekto sang mga pagdumili nga ginhatag sa dihungod nga nakapatay sing tawo?

[Mapa sa pahina 12]

Ang mga siudad nga dalangpan sang Israel nahamtang sing kombeniente

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

KEDESH Jordan River GOLAN

SHECHEM RAMOTH

HEBRON BEZER