Gamaliel—Gintudluan Niya si Saulo sang Tarsus

ANG kadam-an nangin tuman kahipos. Mga pila pa lang ka tion ang nakaligad, halos patyon nila si apostol Pablo. Nakilal-an man subong si Saulo sang Tarsus, ginluwas sia sang Romanong hangaway kag nagaatubang karon sa katawhan halin sa hagdanan malapit sa templo sa Jerusalem.

Nagakumpas sang iya kamot sa paghipos, si Pablo nagsugod sa pagpamulong sa Hebreo, nga nagasiling: “Mga lalaki, mga kauturan kag mga amay, pamatii ninyo ang pangapin nga ginahimo ko karon sa atubangan ninyo. . . . Ako isa ka Judiyo, nga natawo sa Tarsus sang Cilicia, apang ginhatagan sing edukasyon sa sining siudad sa tiilan ni Gamaliel, gintudluan suno sa tul-id nga paagi sang Kasuguan sang mga ginikanan, nga makugi sa Dios subong sa inyo tanan karon nga adlaw.”​—⁠Binuhatan 22:​1-3.

Walay sapayan nga ang iya kabuhi yara sa katalagman, ngaa ginsugdan ni Pablo ang iya pangapin paagi sa pagsiling nga gintudluan sia ni Gamaliel? Sin-o si Gamaliel, kag ano ang nadalahig sa mangin gintudluan niya? Ini bala nga paghanas nag-impluwensia kay Saulo bisan pagkatapos sia nangin ang Cristianong si apostol Pablo?

Sin-o si Gamaliel?

Si Gamaliel isa ka bantog nga Fariseo. Apo sia ni Hillel nga Gulang, nga nagtukod sang isa sa duha ka pangunang eskwelahan sa sulod sang Judaismo sang Fariseo.⁠a Ang paagi sa pagtudlo ni Hillel ginkabig nga mas matinuguton sangsa karibal niya, si Sham­mai. Pagkatapos nalaglag ang templo sang Jerusalem sang 70 C.E., ang Bet Hillel (ang Balay ni Hillel) ginpakamaayo sangsa Bet Sham­mai (ang Balay ni Shammai). Ang Balay ni Hillel nangin ang opisyal nga ekspresyon sang Judaismo, kay ang tanan iban pa nga sekta nadula sang nalaglag ang templo. Ang mga desisyon sang Bet Hillel masunson nga amo ang sadsaran para sa Judiyong kasuguan sa Mishnah, nga nangin ang sadsaran sang Talmud, kag ang impluwensia ni Gamaliel maathag nga isa ka daku nga butang sa pagbulut-an sini.

Si Gamaliel gintahod sing daku sa bagay nga sia amo ang nahauna nga gintawag nga rabban, isa ka titulo nga mas mataas sangsa rabbi. Sa katunayan, si Gamaliel nangin talahuron gid katama nga indibiduwal nga ang Mishnah nagasiling tuhoy sa iya: “Sang si Rabban Gamaliel nga gulang napatay ang himaya sang Torah nadula, kag ang pagkaputli kag pagkabalaan [lit. “pagkonsagrar”] nawala.”​—⁠Sotah 9:⁠15.

Gintudluan ni Gamaliel​—⁠Paano?

Sang ginsugiran ni apostol Pablo ang kadam-an sa Jerusalem nga ‘ginhatagan sia sing edukasyon sa tiilan ni Gamaliel,’ ano ang buot niya silingon? Ano ang nadalahig agod mangin disipulo sang isa ka manunudlo kaangay ni Gamaliel?

Nahanungod sini nga paghanas, si Propesor Dov Zlot­nick sang Jew­ish Theo­logical Semi­nary of America nagsulat: “Ang pagkasibu sang minitlang nga kasuguan, hanti ang pagkamasaligan sini, nagadepende gid halos sa agalon-disipulo nga kaangtanan: ang pag-atipan nga ginahimo sang agalon sa pagtudlo sa kasuguan kag ang handum sang disipulo sa pagtuon sini. . . . Busa, ang mga disipulo ginlaygayan sa paglingkod sa tiilan sang mga iskolar . . . ‘kag sa pag-inom sang ila mga pulong nga may kauhaw.’ ”​—⁠Avot 1:​4, ang Mishnah.

Sa iya libro A History of the Jewish People in the Time of Jesus Christ, si Emil Schü­rer naghatag sing kapawa sa mga metodo sang nahaunang siglo nga rabinikong mga manunudlo. Sia nagasulat: “Masami nga ginatipon sang mas bantog nga mga Rabbi sa ila palibot sa dalagku nga kadamuon, ang mga pamatan-on nga nagahandum magpatudlo, sa tuyo nga mangin pamilyar gid sila sa nanuhaytuhay kag dagaya nga ‘minitlang nga kasuguan.’ . . . Ang instruksion ginahuman sang di-makakalapoy dalayon nga pag-ehersisyo sang memorya. . . . Ginapresentar sang manunudlo sa iya mga bumulutho ang pila ka legal nga mga pamangkot para desisyunan nila kag ginapasabat ini sa ila ukon ginasabat niya mismo. Ang mga bumulutho gintugutan man sa pagpamangkot sa manunudlo.”

Gikan sa pagtamod sang mga rabbi, ang pagbaton sing pasado nga grado indi lamang ang ginakinahanglan sa mga bumulutho. Ang mga nagatuon sa idalom sining mga manunudlo ginpaandaman: “Ang bisan sin-o nga nalipat sang isa ka butang gikan sa natun-an niya​—⁠ginakabig ini sang Kasulatan subong nga may salabton sia sa iya kabuhi.” (Avot 3:⁠8) Ang pinakadaku nga pagdayaw ginhatag sa isa ka estudyante nga kaangay sang “isa ka ginkapulan nga bubon, nga wala nagauyang sing isa ka tulo sang tubig.” (Avot 2:⁠8) Amo sina nga sahi sang paghanas ang nabaton ni Pablo, nga kilala sadto sa iya Hebreong ngalan, Saulo sang Tarsus, gikan kay Gamaliel.

Ang Tunay nga Kahulugan sang mga Panudlo ni Gamaliel

Nahisanto sa panudlo sang Fariseo, ginpasanyog ni Gamaliel ang pagtuo sa minitlang nga kasuguan. Busa ginhatagan niya sing labi nga pagpadaku ang mga tradisyon sang mga rabbi sangsa inspirado nga Kasulatan. (Mateo 15:​3-9) Ang Mishnah nagabalikwat kay Gamaliel subong nagasiling: “Hatagi ang imo kaugalingon sing isa ka manunudlo [isa ka rabbi] kag hilwaya ang imo kaugalingon sang duhaduha, kay indi ka magahatag sing sobra nga ikapulo paagi sa pagpakotpakot.” (Avot 1:16) Nagakahulugan ini nga kon ang Hebreong Kasulatan wala nagasiling sing maathag kon ano ang himuon, ang isa ka tawo indi na maggamit sang iya kaugalingon nga pangatarungan ukon magsunod sang iya konsiensia sa paghimo sing desisyon. Sa baylo, dapat sia mangita sing isa ka sangkol nga rabbi nga magahimo sing desisyon para sa iya. Suno kay Gamaliel, paagi lamang sini nga malikawan sang isa ka indibi­duwal ang makasala.​—⁠Ipaanggid ang Roma 14:​1-12.

Apang, si Gamaliel kinaandan na nga nakilala tungod sa mas matinuguton, liberal nga panimuot sa iya relihiosong legal nga mga pagsulundan. Halimbawa, nagpakita sia sing patugsiling sa mga kababayin-an sang nagsugo sia nga iya “tugutan ang asawa sa pagminyo liwat sa panaysayon sang isa ka saksi [sa pagkapatay sang iya bana].” (Yevamot 16:​7, ang Mishnah) Dugang pa, agod amligan ang diborsiada, ginpakilala ni Gamaliel ang pila ka pagdumili sa pagbalhag sing isa ka sulat sang pagdiborsio.

Ining espiritu makita man sa pagpakig-angot ni Gamaliel sa unang mga sumulunod ni Jesucristo. Ang tulun-an sang Mga Binuhatan nagasaysay nga sang gintinguhaan sang iban nga Judiyong mga lider nga patyon ang mga apostoles ni Jesus nga gindakop nila tungod sang pagbantala, “may isa ka tawo nga nagtindog sa Sanhedrin, isa ka Fariseo nga ginhingalanan si Gamaliel, isa ka manunudlo sang Kasuguan nga halangdon sa bug-os nga katawhan, kag naghatag sing sugo nga paguwaon anay ang mga tawo. Kag nagsiling sia sa ila: ‘Mga tawo sang Israel, hatagi ninyo sing igtalupangod ang inyo kaugalingon nahanungod sa ginabuko ninyo nga himuon nahanungod sining mga tawo. . . . Nagasiling ako sa inyo, Indi ninyo paghilabti ining mga tawo, kundi pabayai sila; . . . basi masapwan pa kamo nga sa katunayan nagapakig-away sa Dios.’ ” Ang laygay ni Gamaliel ginpamatian, kag ang mga apostoles ginbuy-an.​—⁠Binuhatan 5:​34-40.

Ano ang Kahulugan Sini Para kay Pablo?

Si Pablo ginhanas kag ginhatagan sing edukasyon sang isa sang pinakabantog nga rabinikong mga manunudlo sang nahaunang siglo C.E. Walay duhaduha nga ang paghinambit ni Pablo kay Gamaliel nagtiklod sa kadam-an sa Jerusalem nga hatagan sing pinasahi nga igtalupangod ang iya ginhambal. Apang nagpamulong sia sa ila nahanungod sa Manunudlo nga labaw pa kay Gamaliel​—⁠si Jesus, ang Mesias. Nagpamulong karon si Pablo sa kadam-an subong isa ka disipulo ni Jesus, indi ni Gamaliel.​—⁠Binuhatan 22:​4-21.

Ang paghanas bala ni Gamaliel nag-impluwensia sa panudlo ni Pablo subong isa ka Cristiano? Mahimo nga ang ginapatuman sing estrikto nga panudlo sa Kasulatan kag Judiyong Kasuguan napamatud-an nga mapuslanon kay Pablo subong isa ka Cristianong manunudlo. Apang, ang gin-inspirar sang Dios nga mga sulat ni Pablo nga masapwan sa Biblia maathag nga nagapakita nga ginsikway niya ang sadsaran nga mga panudlo ni Gamaliel sang pagtuuluhan sang Fariseo. Gintuytuyan ni Pablo ang iya mga masigka-Judiyo kag ang tanan pa nga iban, indi sa mga rabbi sang Judaismo ukon sa hinimu-sang-tawo nga mga tradisyon, kundi kay Jesucristo.​—⁠Roma 10:​1-4.

Kon si Pablo nagpadayon nga nangin disipulo ni Gamaliel, kuntani nakaagom sia sing dakung kadungganan. Ang iban gikan sa mga grupo ni Gamaliel nakaamot sa pagdihon sa palaabuton sang Judaismo. Halimbawa, ang anak nga lalaki ni Gamaliel, nga si Simeon, ayhan kabutho ni Pablo, may daku nga papel sa Judiyong pagribok batok sa Roma. Pagkatapos malaglag ang templo, ang apo nga lalaki ni Gamaliel nga si Gamaliel II nagpasag-uli sang awtoridad sang Sanhedrin, nagsaylo sini sa Yavneh. Ang apo nga lalaki ni Gamaliel II nga si Judah Ha-Nasi manugtipon sang Mishnah, nga nangin ang bato nga sadsaran sang Judiyong panudlo tubtob sa aton adlaw.

Subong isa ka estudyante ni Gamaliel, si Saulo sang Tarsus mahimo nga nangin bantog katama sa Judaismo. Apang, nahanungod sina nga karera, si Pablo nagsulat: “Ang mga butang nga sa akon sadto daug, ginbilang ko nga kadulaan tungod kay Cristo. Aba, kon nahanungod sina nga butang, ginabilang ko ang tanan nga butang subong nga kadulaan bangod sang labaw gid nga kabilyanan sang ihibalo kay Cristo Jesus nga akon Ginuo. Tungod sa iya gin-antos ko ang kadulaan sang tanan nga butang kag ginabilang sila nga mga sagbot, agod nga maagom ko si Cristo.”​—⁠Filipos 3:​7, 8.

Paagi sa pagsikway sa iya karera subong isa ka Fariseo kag nangin sumulunod ni Jesucristo, gingamit sing praktikal ni Pablo ang laygay sang iya anay manunudlo nga mag-andam nga ‘masapwan nga sa katunayan nagapakig-away sa Dios.’ Paagi sa pag-untat sa iya paghingabot sa mga disipulo ni Jesus, si Pablo nag-untat sa pagpakigsumpong batok sa Dios. Sa baylo, subong sumulunod ni Cristo, nangin isa sia sang “mga masigkamanugpangabudlay sang Dios.”​—⁠1 Corinto 3:⁠9.

Ang mensahe sang matuod nga Cristianismo padayon nga ginawali sang makugi nga mga Saksi ni Jehova sa aton adlaw. Kaangay ni Pablo, madamo sa ila ang naghimo sing dramatiko nga mga pagbalhin sa ila kabuhi. Gin-untatan pa gani sang pila ang mapilakan nga mga karera agod makapakigbahin sing labi pa sa pagbantala sang Ginharian nga hilikuton, sa pagkamatuod isa ka buluhaton “halin sa Dios.” (Binuhatan 5:39) Daw ano ka malipayon sila nga ginsunod nila ang halimbawa ni Pablo sa baylo sangsa iya anay manunudlo, si Gamaliel.

[Footnote]

[Retrato sa pahina 28]

Subong si apostol Pablo, si Saulo sang Tarsus nagwali sang maayong balita sa katawhan sang tanan nga mga pungsod