Ang Cristianong Pagtamod sa mga Kinabatasan sa Paglubong

ANG hinali, wala ginapaabot nga kamatayon sang isa ka hinigugma masakit gid. Nagaresulta ini sa pagkakibot, kag ginasundan sing tuman nga kasakit sa emosyon. Ang pagtulok sa isa ka hinigugma nga napatay pagkatapos sang malawig kag masakit nga balatian indi makapakibot, apang ang kalisod kag ang tuman nga kasubo nagapabilin.

Ano man ang paagi sang pagkapatay sang isa ka hinigugma, ang namatyan nagakinahanglan sing bulig kag paglugpay. Ang namatyan nga Cristiano mahimo man makaatubang sing mga paghingabot gikan sa nagapamilit nga sundon ang dimakasulatanhon nga mga kinabatasan sa paglubong. Kinaandan ini sa madamo nga pungsod sa Aprika kag sa iban pa nga bahin sang kalibutan.

Ano ang makabulig sa namatyan nga Cristiano nga malikawan ang dimakasulatanhon nga mga kinabatasan sa paglubong? Paano makabulig ang mga masigkatumuluo sa sinang mabudlay nga tion? Ang mga sabat sa sining mga pamangkot importante sa tanan nga nagapahamuot kay Jehova, kay “ang porma sang pagsimba nga matinlo kag walay dagta gikan sa pagtamod sang aton Dios kag Amay amo ini: ang pag-atipan sa mga ilo kag sa balo nga mga babayi sa ila kapipit-an, kag sa paghupot sa kaugalingon nga walay higko gikan sa kalibutan.”​—⁠Santiago 1:⁠27.

Naangot sa Isa Ka Pagtuluuhan

Ang kinaandan nga bahin nga nagaangot sa madamo nga kinabatasan sa paglubong amo ang pagpati nga ang mga patay padayon nga nagakabuhi sa dikitaon nga duog sang mga katigulangan. Agod mapahamut-an sila, madamong ginalisdan ang napilitan sa paghimo sang pila ka rituwal. Ukon nahadlok sila nga indi nila mapahamut-an ang mga kaingod nga nagapati nga mahalitan ang komunidad kon indi paghimuon ining mga rituwal.

Ang matuod nga Cristiano indi dapat magpadaug sa kahadlok sa tawo kag makigbahin sa mga kinabatasan nga wala nagapahamuot sa Dios. (Hulubaton 29:​25; Mateo 10:28) Ginapakita sang Biblia nga ang mga patay wala sing pangalibutan, kay ini nagasiling: “Ang buhi nakahibalo nga mapatay sila; apang nahanungod sa mga patay, wala sila makahibalo sing bisan ano . . . Sa Sheol nga imo ginakadtuan walay buluhaton ukon pahito ukon ihibalo ukon kaalam.” (Manugwali 9:⁠5, 10) Busa, ginpaandaman ni Jehova nga Dios ang iya dumaan nga katawhan nga indi pagpahamut-an ang mga patay ukon makig-angot sa ila. (Deuteronomio 14:​1; 18:​10-12; Isaias 8:​19, 20) Ining mga kamatuoran sa Biblia nagasumpakil sa madamo bantog nga mga kinabatasan sa paglubong.

Kamusta Naman ang Tuhoy sa “Seksuwal nga Pagtinlo”?

Sa pila ka pungsod sa sentral nga Aprika, ang namatyan nga tiayon nagapaabot nga makigsekso sa malapit nga paryente sang napatay. Kon indi ini mahimo, ginapatihan nga ang napatay magahalit sa buhi nga mga katapo sang pamilya. Ini nga rituwal ginatawag nga “seksuwal nga pagtinlo.” Apang ginakabig sang Biblia ang bisan anong seksuwal nga kaangtanan sa guwa sang pag-asawahay subong “pagpakighilawas.” Sanglit ang mga Cristiano dapat ‘maglikaw sa pagpakighilawas,’ maisugon nila nga ginapamatukan ining dimakasulatanhon nga kinabatasan.​—⁠1 Corinto 6:⁠18.

Binagbinaga ang balo nga si Mercy.⁠a Sang napatay ang iya bana sang 1989, luyag sang mga paryente nga maghimo sia sing seksuwal nga pagtinlo sa isa ka paryente nga lalaki. Namatok sia, nagapaathag nga ini nga rituwal supak sa kasuguan sang Dios. Bangod napaslawan, naghalin ang mga paryente pagkatapos nga ginbuyayaw sia. Mga isa ka bulan sang ulihi, ginsulod nila ang iya balay, ginkakas ang atop sang iya balay. “Atipanon ikaw sang imo relihion,” siling nila.

Ginlugpayan sang kongregasyon si Mercy kag ginpatindugan pa gani sia sing bag-o nga balay. Nagdayaw gid ang mga kaingod amo nga nagbulig sila sa proyekto, upod sa Katoliko nga asawa sang hepe nga amo ang una nga nagdala sing hilamon para sa atop. Ang matutom nga paggawi ni Mercy nagpalig-on sa iya kabataan. Kutob sadto apat sa ila ang nagdedikar kay Jehova nga Dios, kag ang isa nag-eskwela sining karon lang sa Ministerial Training School.

Bangod sang kinabatasan nga seksuwal nga pagtinlo, ang iban nga Cristiano nagpasugot nga magpakasal sa isa nga ditumuluo. Halimbawa, ang isa ka balo nga setentahon na ang edad padasudaso nga nagpangasawa sa pamatan-on nga babayi nga paryente sang napatay niya nga asawa. Paagi sa paghimo sini, masiling nga nahimo niya ang seksuwal nga pagtinlo. Apang, ina nga dalanon nagasumpakil sa laygay sang Biblia nga ang mga Cristiano dapat magminyo “lamang sa Ginuo.”​—⁠1 Corinto 7:⁠39.

Bug-os Gab-i nga Bilasyon

Sa madamo nga pungsod, ang mga nagalalaw nagatipon sa balay sang napatay kag nagapulaw sa bug-os nga gab-i. Ini nga mga bilasyon masami nagalakip sing pagsinadya kag magahod nga musika. Ginapatihan nga nagapahamuot ini sa mga patay kag nagaamlig sa buhi nga pamilya batok sa pangaswang. Mahimo nga may nagapanginto nga mga pamulongpulong agod pahamut-an ang patay nga tawo. Pagkatapos sang pamulongpulong, ang mga nagalalaw nagakanta sing isa ka relihioso nga ambahanon antes maghambal ang isa pa ka tawo. Ginahimo ini tubtob sa kaagahon.⁠b

Ang matuod nga Cristiano wala nagapakigbahin sa sinang bug-os gab-i nga bilasyon bangod ginapakita sang Biblia nga ang mga patay indi makabulig ukon makahalit sa mga buhi. (Genesis 3:​19; Salmo 146:​3, 4; Juan 11:​11-14) Ginapakamalaut sang Kasulatan ang espiritismo. (Bugna 9:​21; 22:15) Apang, mahimo mabudlayan ang isa ka Cristiano nga balo nga upangan ang iban sa paghimo sing espiritistiko nga mga buhat. Mahimo sila mamilit nga magbilasyon sa iya balay. Ano ang mahimo sang mga masigkatumuluo agod buligan ang namatyan nga mga Cristiano nga nagaatubang sining dugang nga kabudlayan?

Masami ginabuligan sang mga gulang sa kongregasyon ang namatyan nga Cristiano nga pamilya paagi sa pagpaathag sa ila mga paryente kag mga kaingod. Pagkatapos sina nga pagpaathag, mahimo mag-ugyon ining mga tawo nga maghalin sing malinong sa balay sang namatyan kag magtipon liwat sa serbisyo sang lubong sa iban nga adlaw. Apang ano kon nagapakatig-a ang iban? Ang padayon nga pagpangatarungan mahimo magresulta sa kasingki. ‘Ang ulipon sang Ginuo indi kinahanglan makig-away, kundi magpugong sa paghimo sing kalautan.’ (2 Timoteo 2:24) Gani kon nagapamilit gid ang wala nagakooperar nga mga paryente, ayhan wala na sing mahimo pa ang Cristiano nga balo kag ang iya kabataan nga punggan ini. Apang wala sila nagapakigbahin sa bisan anong sayop nga relihiosong seremonya nga ginahimo sa ila balay, kay ginasunod nila ang sugo sang Biblia: “Dili kamo magpagota sing sampihakan upod sa mga dimatinuuhon.”​—⁠2 Corinto 6:⁠14.

Ini nga prinsipio naaplikar man sa paglubong. Ang mga Saksi ni Jehova wala nagapakigbahin sa pag-amba, pagpangamuyo, ukon mga rituwal nga ginahimo sang isa ka ministro sang butig nga relihion. Kon kinahanglanon gid para sa mga Cristiano nga suod nga mga katapo sang pamilya nga magtambong sa sina nga serbisyo, wala sila nagapakigbahin.​—⁠2 Corinto 6:​17; Bugna 18:⁠4.

Dungganon nga mga Serbisyo sa Lubong

Ang mga serbisyo sa lubong nga ginahimo sang mga Saksi ni Jehova wala sang mga rituwal nga gintuyo sa pagpahamuot sa mga patay. Isa ka pamulongpulong sa Biblia ang ginahatag sa Kingdom Hall, ukon sa punerarya, sa balay sang napatay, ukon sa tupad sang lulubngan. Ang katuyuan sang pamulongpulong amo ang paglugpay sa namatyan paagi sa pagpaathag sa ginasiling sang Biblia tuhoy sa kamatayon kag sa paglaum nga pagkabanhaw. (Juan 11:​25; Roma 5:​12; 2 Pedro 3:13) Isa ka Makasulatanhon nga ambahanon ang ginakanta, kag ang serbisyo ginatakpan sang isa ka makalulugpay nga pangamuyo.

Sining karon lang, isa ka serbisyo sa lubong kaangay sini ang ginhiwat para sa isa sang mga Saksi ni Jehova nga kinagot nga utod nga babayi ni Nelson Mandela, ang presidente sang Bagatnan nga Aprika. Pagkatapos sang serbisyo, sinsero nga ginpasalamatan sang presidente ang humalambal. Madamo nga dignitaryo kag mataas nga mga opisyales ang nagtambong. “Amo ini ang pinakadungganon nga lubong nga akon natambungan,” siling sang isa ka ministro sang gabinete.

Wala Bala sing Malain sa mga Panapton sa Paglalaw?

Ang mga Saksi ni Jehova nagalalaw sa kamatayon sang mga hinigugma. Kaangay ni Jesus, nagahibi sila. (Juan 11:​35, 36) Apang wala sila nagapati nga kinahanglanon pa nga ipakita sa publiko ang ila kalisod paagi sa pila ka kitaon nga simbolo. (Ipaanggid ang Mateo 6:​16-18.) Sa madamo nga kadutaan, ang mga balo ginapaabot nga magsuksok sing pinasahi nga panapton sa paglalaw agod pahamut-an ang mga patay. Ini nga mga panapton dapat isuksok sa sulod sang pila ka bulan ukon sing isa ka tuig pa gani pagkatapos sang lubong, kag ang pag-uba sini isa ka okasyon sang isa naman ka sinadya.

Ang indi pagsuksok sang mga tanda sang paglalaw ginakabig nga sala batok sa napatay. Bangod sini, sa mga bahin sang Swaziland, ginpalayas sang mga pangulo sang tribo ang mga Saksi ni Jehova sa ila mga balay kag kadutaan. Apang, yadtong matutom nga mga Cristiano ginasapupo pirme sang ila espirituwal nga mga kauturan sa iban nga duog.

Ang Mataas nga Korte sang Swaziland namat-od pabor sa mga Saksi ni Jehova, nagasiling nga dapat sila tugutan nga magbalik sa ila mga balay kag mga duta. Sa isa pa ka kaso, ang isa ka Cristiano nga balo gintugutan nga magpabilin sa iya balay pagkatapos nga ginpakita niya ang sulat kag tape recording diin maathag nga ginsiling sang napatay niya nga bana nga ang iya asawa indi dapat magsuksok sang mga panapton sa paglalaw. Sa amo, napamatud-an niya nga matinahuron gid sia sa iya bana.

Mapuslanon gid nga ihambal sing maathag ang mga instruksion sa paglubong antes mapatay ang isa, ilabi na sa mga duog nga kinaandan ang dimakasulatanhon nga mga buhat. Binagbinaga ang halimbawa ni Victor nga taga-Cameroon. Espesipiko nga ginsulat niya ang programa nga himuon sa iya lubong. Madamo sing impluwensiado nga tawo sa iya pamilya nga nagasunod sa kultura nga may malig-on nga mga tradisyon tuhoy sa mga patay, lakip ang pagsimba sa bagol sang tawo. Sanglit ginatahod si Victor sa pamilya, nahibaluan niya nga padunggan gid ang iya bagol sa sini nga paagi. Sa amo naghatag sia sing maathag nga mga instruksion kon ang himuon sang mga Saksi ni Jehova sa iya lubong. Nagpahapos ini sa iya asawa kag sa iya mga kabataan, kag isa ka maayo nga panaksi ang nahatag sini sa komunidad.

Indi Pag-iluga ang Dimakasulatanhon nga mga Kinabatasan

Ang iban nga nakatuon sa Biblia nahadlok mangin tuhay. Agod malikawan ang paghingabot, ginpahamut-an nila ang ila mga kaingod paagi sa pagpakita nga daw nagahiwat sila sing tradisyunal nga pagbilasyon sa patay. Samtang dalayawon ang magduaw sa namatyan agod maghatag sing personal nga paglugpay, wala ini nagapatuman sing diutay nga serbisyo sa lubong nga hiwaton sa balay sang napatay kada gab-i antes sang aktuwal nga paglubong. Ang paghimo sini mahimo makapasandad sa mga nagatulok, sanglit mahimo hunahunaon nila nga ang nagatambong sa sini wala nagapati sa ginasiling sang Biblia tuhoy sa kahimtangan sang mga patay.​—⁠1 Corinto 10:⁠32.

Ginapalig-on sang Biblia ang mga Cristiano nga unahon ang pagsimba sa Dios kag gamiton sing maalamon ang ila tion. (Mateo 6:​33; Efeso 5:​15, 16) Apang, sa pila ka duog, ang mga hilikuton sa kongregasyon nagdulog sa sulod sang isa ka semana ukon kapin pa bangod sang isa ka paglubong. Ini nga problema kinaandan sa Aprika. Tuhoy sa isa ka paglubong, ang isa ka report halin sa Bagatnan nga Amerika nagsiling: “Tatlo ka Cristianong miting ang diutay gid lamang ang nagtambong. Wala sing nagsakdag sa pag-alagad sa latagon sa halos napulo ka adlaw. Bisan ang mga tawo sa guwa sang kongregasyon kag ang mga estudyante sa Biblia nakibot kag naluyahan sing buot sang makita nila ang mga kauturan nga nagapamilasyon.”

Sa pila ka komunidad, mahimo agdahon sang namatyan nga pamilya ang pila ka suod nga mga abyan sa puluy-an para sa diutay nga pamahaw pagkatapos sang lubong. Apang sa madamo nga bahin sang Aprika, ang ginatos nga nagkumpanyar nagakadto sa balay sang napatay kag nagapaabot sang isa ka piesta, diin masami nga may ginahalad nga mga sapat. Gin-ilog sang iban nga nagapakig-upod sa Cristianong kongregasyon ini nga kinabatasan, nagapakita nga nagahiwat sila sing kinabatasan nga piesta agod pahamut-an ang mga patay.

Ang mga serbisyo sa lubong nga ginahiwat sang mga Saksi ni Jehova wala nagapabug-at sa namatyan. Gani indi kinahanglan maghimo sang pinasahi nga kahimusan agod makaamot ang mga nagatambong para mabayaran ang daku nga gasto sa pagpalubong. Kon indi masarangan sang imol nga mga balo ang mga gasto, pat-od nga malipay sa pagbulig ang iban sa kongregasyon. Kon kulang ina nga mga bulig, ang mga gulang makahimo sing kahimusan agod maghatag sing materyal nga bulig sa mga takus buligan.​—⁠1 Timoteo 5:​3, 4.

Ang mga kinabatasan sa paglubong wala pirme nagasumpakil sa mga prinsipio sang Biblia. Kon nagasumpakil gid man ini, ang mga Cristiano determinado sa paghulag nahisuno sa Kasulatan.⁠c (Binuhatan 5:29) Walay sapayan nga mahimo ini makadala sing dugang nga mga kabudlayan, madamong alagad sang Dios ang makapamatuod nga nasarangan nila ini nga pagtilaw. Nahimo nila ini paagi sa kusog halin kay Jehova, “ang Dios sang tanan nga paglugpay,” kag sa mahigugmaon nga bulig sang mga masigkatumuluo nga naglugpay sa ila sa panahon sang ila kasisit-an.​—⁠2 Corinto 1:​3, 4.

[Mga footnote]

[Kahon sa pahina 23]

Ginpakamaayo Bangod sang Ila Tindog

Si Sibongili isa ka maisog nga Cristiano nga balo nga nagapuyo sa Swaziland. Sang mapatay ang iya bana kasan-o lang, namalibad sia nga sundon ang mga kinabatasan nga ginapatihan sang madamo nga nagapahamuot sa mga patay. Halimbawa, wala sia magpakalbo. (Deuteronomio 14:1) Bangod sini naakig ang walo ka katapo sang pamilya kag pilit nga ginkalbo sia. Gindumilian man nila ang mga Saksi ni Jehova nga magduaw sa puluy-an agod lugpayan si Sibongili. Apang, ang iban nga interesado sa mensahe sang Ginharian malipayon nga nakaduaw sa iya dala ang makapalig-on nga sulat gikan sa mga gulang. Sang adlaw nga ginpaabot nga magsuksok si Sibongili sang pinasahi nga bayo sa paglalaw, may makapakibot nga natabo. Isa ka ginatahod nga miembro sang pamilya ang nagpatawag sing miting agod hambalan ang pagpamalibad niya nga isuksok ang tradisyunal nga mga bayo sa paglalaw.

Si Sibongili nagreport: “Namangkot sila kon bala ginatugot sang akon relihiosong pagpati nga ipakita ang akon kalisod paagi sa pagsuksok sang loto nga bayo sa paglalaw. Pagkatapos nga napaathag ko ang akon ginapatihan, ginsilingan nila ako nga indi nila ako pagpiliton. Sa akon kakibot, nangayo sila tanan sing patawad bangod sang pagpilit nila sa akon kag pagkalbo sa akon. Nangayo sila tanan sing patawad sa akon.” Sang ulihi, ginsiling sang manghod nga babayi ni Sibongili nga nagapati sia nga ang mga Saksi ni Jehova amo ang may matuod nga relihion, kag nangabay sia sing isa ka pagtuon sa Biblia.

Binagbinaga ang isa pa ka halimbawa: Ang isa ka lalaki sa Bagatnan nga Aprika nga si Benjamin nagaedad sing 29 anyos sang mabalitaan niya nga hinali nga napatay ang iya amay. Sadto nga tion, si Benjamin lamang ang nagaisahanon nga Saksi sa iya pamilya. Sang tion sang serbisyo sa paglubong, ang tanan ginapaabot nga maglinya nga nagalabay sa lulubngan kag maghaboy sing diutay nga duta sa lungon.⁠* Pagkatapos sang lubong, nagpakalbo ang tanan nga direkta nga katapo sang pamilya. Bangod wala makigbahin si Benjamin sa sini nga mga rituwal, gintagna sang mga kaingod kag sang mga katapo sang pamilya nga pagasilutan sia sang espiritu sang iya napatay nga amay.

“Bangod nagsalig ako kay Jehova, wala sing natabo sa akon,” siling ni Benjamin. Natalupangdanan sang mga katapo sang pamilya nga wala sing natabo sa iya. Sang ulihi, pila sa ila ang nagtuon sing Biblia sa mga Saksi ni Jehova kag nagpabawtismo subong simbolo sang ila pagdedikar sa Dios. Kag ano ang natabo kay Benjamin? Nagsulod sia sa bug-os tion nga hilikuton sang pag-ebanghelyo. Sang nagligad nga pila ka tuig, nag-alagad sia sa mga kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova subong nagalakbay nga manugtatap.

[Footnote]

Wala sing nakita nga diperensia ang iban sa paghaboy sing mga bulak ukon sing diutay nga duta sa lungon. Apang, ginalikawan ini sang Cristiano kon ini nga buhat ginatamod sang komunidad subong isa ka paagi sa pagpahamuot sa mga patay ukon bahin ini sang isa ka seremonya nga gindumalahan sang isa ka ministro sang butig nga relihion.​—⁠Tan-awa ang Awake! sang Marso 22, 1977, pahina 15.