Padayon Ninyo nga Panikasugi ang Inyo Kaugalingon nga Kaluwasan!
“Mga hinigugma, . . . padayon ninyo nga panikasugi ang inyo kaugalingon nga kaluwasan nga may kahadlok kag pagkurog.”—FILIPOS 2:12.
1, 2. Anong popular nga mga pagtamod ang nagpapati sa madamo nga tawo nga indi nila kontrolado kon ano ang matabo sa ila kabuhi?
“NATAWO ka bala nga subong sina?” Sining karon lang, ina nga pamangkot mabasa sa panghapin sang isa ka bantog nga magasin. Sa idalom sang ulong dinalan nasulat ang mga pinamulong: “Personalidad, panimuot, bisan ang imo ginapili sa kabuhi. Ginapakita sang bag-o nga mga pagtuon nga sa kalabanan ginapanubli ini.” Ina nga mga pangangkon nagapapati sa iban nga indi nila kontrolado ang ila kaugalingon nga kabuhi.
2 Ang iban nagakahangawa nga ang mapigaw nga pagpadaku sa ila sang ila mga ginikanan ukon ang mapigaw nga pagtudlo sang ila manunudlo magaresulta sa ila dimalipayon nga kabuhi. Mahimo nagapati sila nga natalana na nga masulit nila ang mga kasaypanan sang ila mga ginikanan, nga maghulag sing padasudaso, mangin dimatutom kay Jehova—sa malip-ot, makahimo sing dimaayo nga mga pagpili. Amo bala sina ang ginatudlo sang Biblia? May pila ka relihioso nga mga tawo nga nagasiling nga ginatudlo ini sang Biblia, ang doktrina sang predestinasyon. Suno sa sini nga doktrina, madugay na nga gintalana sang Dios ang tagsa ka hitabo sa imo kabuhi.
3. Ano ang makapalig-on nga mensahe ang yara sa Biblia tuhoy sa aton ikasarang nga mangin responsable sa aton palaabuton?
3 Ining tanan nanuhaytuhay nga pagtamod may isa lamang ka mensahe: Wala ikaw sing mapilian, wala sing kontrol kon ano ang matabo sa imo kabuhi. Makapaluya ina nga mensahe, indi bala, kag ang kaluya sing buot nagadugang sa problema. Ang Hulubaton 24:10 nagasiling: “Ginluyahan ka bala sing buot sa adlaw sang kasisit-an? Ang imo kusog mabuhinan.” Apang, napalig-on kita sa paghibalo nga suno sa Biblia, ‘mapanikasugan naton ang aton kaugalingon nga kaluwasan.’ (Filipos 2:12) Paano naton mapabakod ang aton pagsalig sa sining positibo nga panudlo sa Kasulatan?
Ang “Pagtukod” nga Hilikuton nga Ginahimo Naton sa Aton Kaugalingon
4. Bisan nga ang 1 Corinto 3:10-15 nagahambal tuhoy sa pagtukod sing nagabato-sa-kalayo nga materyales, ano ang wala ginapahangop sini?
4 Binagbinaga ang ilustrasyon ni Pablo sa 1 Corinto 3:10-15. Nagahambal sia diri tuhoy sa pagtukod nga hilikuton sang isa ka Cristiano, kag ang prinsipio sang iya ilustrasyon naaplikar sa sulod kag sa guwa nga bahin sang ministeryo. Ginapahangop bala niya nga ang desisyon sang isa ka disipulo nga alagaron si Jehova kag magpabilin nga matutom responsabilidad gid sang mga nagtudlo kag naghanas sa iya? Wala. Ginpadaku ni Pablo ang importansia sang paghimo sang manunudlo sing pinakamaayo nga hilikuton sang pagtukod. Apang subong sang natun-an naton sa nagligad nga artikulo, wala sia nagasiling nga ang estudyante ukon ang disipulo wala sing mapilian sa sini nga butang. Matuod, ginapadaku sang ilustrasyon ni Pablo ang hilikuton nga ginahimo naton para sa iban, indi ang pagtukod sang aton kaugalingon. Maathag ini bangod nagahambal si Pablo tuhoy sa pagkaguba sang butang nga pakulahaw nga gintukod apang naluwas mismo ang nagtukod. Apang, ginagagamit kon kaisa sang Biblia ina man nga pagpaanggid sa hilikuton nga ginahimo naton sa aton kaugalingon.
5. Anong mga Kasulatan ang nagapakita nga ang mga Cristiano dapat maghimo sing “pagtukod” nga hilikuton sa ila kaugalingon?
5 Binagbinaga, halimbawa, ang Judas 20, 21: “Kamo, mga hinigugma, paagi sa pagpalig-on sang inyo mga kaugalingon sa inyo labing balaan nga pagtuo, kag pagpangamuyo nga may balaan nga espiritu, hupti ang inyo kaugalingon sa gugma sang Dios.” Ginagamit diri ni Judas ang pareho nga Griegong tinaga para sa “pagtukod” nga gingamit ni Pablo sa 1 Corinto kapitulo 3, apang daw ginapadaku niya nga tukuron naton ang aton kaugalingon sa sadsaran sang aton pagtuo. Sang ginsulat ni Lucas ang ilustrasyon ni Jesus tuhoy sa tawo nga nagtukod sang iya balay sa ibabaw sang bato, gingamit niya ang pareho Griegong tinaga para sa “sadsaran” nga gingamit ni Pablo sa iya ilustrasyon tuhoy sa pagtukod sang Cristiano. (Lucas 6:48, 49) Dugang pa, gingamit ni Pablo ang ilustrasyon tuhoy sa pagkatukod sa isa ka “sadsaran” sang ginpalig-on niya ang iya masigka-Cristiano nga mag-uswag sa espirituwal. Huo, ang Pulong sang Dios nagatudlo nga “magtukod” kita sa aton kaugalingon.—Efeso 3:15-19; Colosas 1:23; 2:7.
6. (a) Ilaragway kon paano ang tagsa ka Cristiano nga disipulo resulta sang ginbululigan nga proyekto sang pagtukod. (b) Ano ang responsabilidad sang tagsa ka indibiduwal nga disipulo?
6 Ang pagtukod bala sing isa ka Cristiano trabaho lamang sang isa ka tawo? Bueno, handurawa nga namat-od ikaw nga magtukod sing isa ka balay. Nagkadto ikaw sa isa ka arkitekto agod magpahimo sing mga plano. Walay sapayan nga luyag mo nga ikaw ang mangamot sa kalabanan nga trabaho, nagbayad ikaw sa isa ka kontratista nga mangabudlay upod sa imo kag agod magtudlo sa imo sang pinakamaayo nga mga paagi. Kon nakapahamtang sia sing malig-on nga sadsaran, ginbuligan ikaw nga mahangpan ang mga plano, nagpanugda sing pinakamaayo nga materyales nga dapat baklon, kag gintudluan pa gani ikaw sing madamo tuhoy sa pagtukod, makasiling gid ikaw nga maayo ang iya trabaho. Apang ano kon ginsikway mo ang iya laygay, nagbakal sing baratuhon ukon mapigaw nga materyales, kag wala gani ginsunod ang mga plano sang arkitekto? Pat-od nga indi mo mabasol ang kontratista ukon ang arkitekto kon maguba ang balay! Sing kaanggid, ang tagsa ka Cristianong disipulo resulta sang ginbululigan nga proyekto sang pagtukod. Si Jehova amo ang punong arkitekto. Ginasakdag niya ang matutom nga Cristiano nga subong isa sang “mga masigkamanugpangabudlay sang Dios,” nagatudlo kag nagatukod sing isa ka estudyante. (1 Corinto 3:9) Apang may bahin man ang estudyante. Sa katapusan, sia ang may salabton para sa iya kaugalingon nga dalanon sang kabuhi. (Roma 14:12) Kon luyag niya makatigayon sing maayo Cristianong mga kinaiya, dapat sia mangabudlay sing lakas agod matigayon ini, nga tukuron ini sa iya kaugalingon.—2 Pedro 1:5-8.
7. Anong mga hangkat ang ginaatubang sang pila ka Cristiano, kag ano ang mahimo nga makalugpay sa ila?
7 Nagakahulugan bala ini, nga ang genetiko, ang palibot, kag ang kalidad sang aton mga manunudlo indi importante? Indi gid. Ginakilala sang Pulong sang Dios ini tanan subong importante kag may impluwensia. Madamong makasasala, negatibo nga mga huyog ang napanubli kag mabudlay gid pakigbatuan. (Salmo 51:5; Roma 5:12; 7:21-23) Ang paghanas sang mga ginikanan kag ang kahimtangan sa puluy-an may daku gid nga impluwensia sa bata—sa maayo man ukon sa malain. (Hulubaton 22:6; Colosas 3:21) Ginpakamalaut ni Jesus ang Judiyong mga relihiosong lider bangod sa malain nga mga epekto sang ila pagpanudlo sa iban. (Mateo 23:13, 15) Sa karon, ina nga mga butang nagaapektar sa aton tanan. Halimbawa, ang pila sang katawhan sang Dios nagaatubang sing mga hangkat subong resulta sang mabudlay nga kabuhi sang bata pa sila. Nagakinahanglan sila sang aton kaayo kag kahanuklog. Kag maumpawan sila paagi sa mensahe sang Biblia nga wala natalana nga masulit nila ang mga sayop sang ila mga ginikanan ukon mangin dimatutom. Binagbinaga kon paano ginalaragway sang pila ka hari sang dumaan nga Juda ini nga punto.
Ang mga Hari sang Juda—Naghimo Sila sing Kaugalingon nga mga Pagpili
8. Ano ang malain nga halimbawa nga nakita ni Jotam sa iya amay, apang ano ang iya ginpili?
8 Si Uzzias nangin hari sang Juda sa lamharon nga edad nga 16 kag naghari sa sulod sang 52 ka tuig. Sa kalabanan sini nga tion, “padayon niya nga ginhimo ang matarong sa mga mata ni Jehova, suno sa tanan nga ginhimo ni Amazias nga iya amay.” (2 Hari 15:3) Ginpakamaayo sia ni Jehova sing madamo makadalayaw militar nga kadalag-an. Apang, sing makapasubo, nagdaku ang ulo ni Uzzias bangod sang iya mga kadalag-an. Nangin bugalon sia kag nagrebelde kay Jehova paagi sa pagdulot sing insienso sa halaran sa templo, isa ka katungdanan nga iya lamang sang mga saserdote. Ginsaway si Uzzias apang naakig pa sia. Nian ginpakahuy-an sia—gintapikan sia sing aro kag napilitan nga magpain sa iban nga tawo sa nabilin nga bahin sang iya kabuhi. (2 Cronica 26:16-23) Ano ang reaksion sang iya anak nga si Jotam sa sining tanan? Ining pamatan-on madali kuntani nga naimpluwensiahan sang iya amay kag sikwayon ang pagtadlong ni Jehova. Ang katawhan sa kabilugan nangin malain kuntani nga impluwensia sa iya bangod nagahimo sila sing sayop relihioso nga mga buhat. (2 Hari 15:4) Apang si Jotam naghimo sang iya kaugalingon nga pagpili. “Padayon niya nga ginhimo ang matarong sa mga mata ni Jehova.”—2 Cronica 27:2.
9. Ano ang pila sang maayo nga impluwensia kay Ahaz, apang ano ang natabo sa iya kabuhi?
9 Si Jotam naghari sa sulod sang 16 ka tuig kag nagpabilin nga matutom kay Jehova sa bug-os nga tion. Busa, ang iya anak nga si Ahaz, may ekselente nga halimbawa sang isa ka matutom nga amay. Kag may iban pa maayo nga impluwensia si Ahaz. Ginpakamaayo sia nga magkabuhi sang ang matutom nga mga manalagna nga sanday Isaias, Oseas, kag Miqueas aktibo nga nagapanagna sa duta. Apang, naghimo sia sing malain nga pagpili. “Wala niya ginhimo ang matarong sa mga mata ni Jehova kaangay kay David nga iya katigulangan.” Naghimo sia sing mga imahen ni Baal kag ginsimba ini kag ginsunog pa gani ang pila sang iya mga anak nga lalaki subong halad sa pagano nga mga dios. Walay sapayan sang maayo nga mga impluwensia, napaslawan sia sing daku subong hari kag subong alagad ni Jehova.—2 Cronica 28:1-4.
10. Ano nga sahi sang amay si Ahaz, apang ano ang ginhimo nga pagpili sang iya anak nga si Ezequias?
10 Kon tuhoy sa putli nga pagsimba, mabudlay hunahunaon ang malain pa nga amay sangsa kay Ahaz. Apang, ang iya anak nga si Ezequias indi makapili sang iya mangin amay! Ang lamharon nga mga anak nga lalaki nga ginhalad ni Ahaz kay Baal mahimo nga mga utod ni Ezequias. Ginapat-od bala sining malain gid nga ginhalinan nga mangin dimatutom si Ezequias kay Jehova? Sa kabaliskaran, si Ezequias nangin isa sang pila ka matuod halangdon nga hari sang Juda—isa ka matutom, maalamon, kag hinigugma nga lalaki. “Si Jehova kaupod niya.” (2 Hari 18:3-7) Sa pagkamatuod, mapatihan nga si Ezequias amo ang gin-inspirar nga manunulat sang ika-119 nga Salmo sang isa pa sia ka lamharon nga prinsipe. Kon amo, madali mahangpan kon ngaa nasulat niya ang mga pinamulong: “Ang akon kalag wala sing tinulugan tungod sa kalisod.” (Salmo 119:28) Walay sapayan sang daku niya nga mga problema, si Ezequias nagpatuytoy sa Pulong ni Jehova. Ang Salmo 119:105 nagasiling: “Ang imo Pulong suga sa akon tiil, kag kasanag sa akon banas.” Huo, si Ezequias naghimo sang iya kaugalingon nga pagpili—ang husto nga pagpili.
11. (a) Walay sapayan sang maayo nga impluwensia sang iya amay, daw ano kadaku ang pagrebelde ni Manases kay Jehova? (b) Ano ang ginhimo nga pagpili ni Manases sang ulihi nga bahin sang iya kabuhi, kag ano ang matun-an naton sa sini?
11 Apang, sa kabaliskaran, sa isa sang pinakamaayo nga mga hari sang Juda naghalin ang isa sang pinakamalain. Ginpasanyog sang anak ni Ezequias nga si Manases ang idolatriya, espiritismo, kag dimatupungan nga kasingki. Ang rekord nagasiling nga “si Jehova nakighambal kay Manases kag sa iya katawhan,” mahimo nga paagi sa iya mga manalagna. (2 Cronica 33:10) Suno sa Judiyong tradisyon nagsabat si Manases paagi sa pagpalagari kay Isaias. (Ipaanggid ang Hebreo 11:37.) Matuod man ini ukon indi, wala pagpamatii ni Manases ang bisan anong paandam sang Dios. Sa pagkamatuod, ginsunog niya nga buhi ang iya mga anak subong mga halad, subong sang ginhimo sang iya lolo nga si Ahaz. Apang, ining malauton nga tawo, bangod sang daku nga mga pagtilaw sang ulihi sa iya kabuhi, naghinulsol kag nagbag-o sang iya mga dalanon. (2 Cronica 33:1-6, 11-20) Ang iya halimbawa nagatudlo sa aton nga ang tawo nga nakahimo sing malain nga mga pagpili wala nagakahulugan nga wala na sing paglaum nga maluwas. Mahimo sia magbag-o.
12. Anong magkatuhay nga pagpili ang ginhimo ni Amon kag sang iya anak nga si Josias tuhoy sa pag-alagad kay Jehova?
12 Nakatuon kuntani sing daku ang anak ni Manases nga si Amon sa paghinulsol sang iya amay. Apang sayop ang iya ginhimo nga mga pagpili. Sa pagkamatuod “naglapas sing labi kag labi pa” si Amon tubtob nga ginpatay sia sang ulihi. Ang iya anak nga si Josias isa ka makapaumpaw nga kabaliskaran. Maathag nga nanuto si Josias sa natabo sa iya lolo. Naghari sia sa edad lamang nga walo ka tuig. Sang 16 anyos pa lamang sia, ginpangita niya si Jehova kag sang ulihi nangin huwaran, matutom nga hari. (2 Cronica 33:20—34:5) Naghimo sia sing pagpili—sing husto nga pagpili.
13. (a) Ano ang natun-an naton sa mga hari sang Juda nga aton ginbinagbinag? (b) Daw ano ka importante ang paghanas sang mga ginikanan?
13 Ining malip-ot nga pag-usisa sa pito ka hari sang Juda nagatudlo sing mabaskog nga leksion. Sa pila ka kahimtangan, ang pinakamalain sa mga hari nakatigayon sing pinakamaayo nga anak, samtang, ang pinakamaayo sa mga hari nakatigayon sing pinakamalain nga anak. (Ipaanggid ang Manugwali 2:18-21.) Wala sini ginapakadiutay ang importansia sang paghanas sang mga ginikanan. Ang mga ginikanan nga nagahanas sa ila kabataan suno sa dalanon ni Jehova nagahatag gid sa ila kabataan sing pinakamaayo nga kahigayunan nga mangin matutom nga mga alagad ni Jehova. (Deuteronomio 6:6, 7) Apang, ang pila ka kabataan, walay sapayan sang daku nga panikasog sang matutom nga mga ginikanan, nagpili sing sayop nga dalanon. Ang iban nga kabataan, walay sapayan sang malain gid nga pagtuytoy sang mga ginikanan, nagpili nga higugmaon kag alagaron si Jehova. Paagi sa iya pagpakamaayo, nagmadinalag-on sila sa ila kabuhi. Nagapalibog ka bala kon kaisa, kon diin sa sini ang magmatuod sa imo bahin? Binagbinaga, nian, ang pila ka personal nga pasalig ni Jehova nga sarang ikaw makahimo sing husto nga pagpili!
May Pagsalig sa Imo si Jehova!
14. Paano naton mahibaluan nga nahangpan ni Jehova ang aton mga limitasyon?
14 Makita ni Jehova ang tanan nga butang. Ang Hulubaton 15:3 nagasiling: “Ang mata ni Jehova yara sa tanan nga duog, nga nagabantay sa mga malaut kag sa mga maayo.” Si Hari David nagsiling tuhoy kay Jehova: “Ang imo mga mata nakakita bisan sa akon sibudbod, kag sa imo tulun-an nasulat ang tanan nga bahin sini, ang mga adlaw nga nahuman sila kag sang wala pa ang bisan isa sa ila.” (Salmo 139:16) Sa amo nahibaluan ni Jehova ang negatibo nga mga huyog nga imo ginapakigbatuan—napanubli mo man ini ukon natigayon subong resulta sang iban nga mga impluwensia nga indi mo kontrolado. Nahangpan gid niya kon paano ini nagaapektar sa imo. Nahangpan niya ang imo mga limitasyon labaw sangsa nahangpan mo. Kag maluluy-on sia. Wala gid sia nagapaabot sing labaw sangsa aton masarangan.—Salmo 103:13, 14.
15. (a) Ano ang isa ka tuburan sing kaumpawan sa sadtong hungod nga ginhalitan sang iban? (b) Ginapadunggan ni Jehova ang tagsa sa aton paagi sa paghatag sa aton sing ano nga salabton?
15 Sa pihak nga bahin, wala kita ginakabig ni Jehova subong wala sing mahimo nga mga biktima sang kahimtangan. Kon may malain kita nga mga inagihan, maumpawan kita sa kamatuoran nga ginadumtan ni Jehova ang tanan nga sahi sang hungod makahalalit nga paggawi. (Salmo 11:5; Roma 12:19) Apang hilwayon bala niya kita sa mga resulta sang aton kasal-anan kon magtalikod kita kag hungod nga maghimo sing sayop nga mga pagpili. Indi gid. Ang iya Pulong nagasiling: “Ang kada isa magapas-an sang iya kaugalingon nga lulan.” (Galacia 6:5) Ginapadunggan ni Jehova ang tagsa sang iya intelihente nga mga tinuga sing salabton nga maghimo sing matarong kag mag-alagad sa iya. Kasubong ini sang ginsiling ni Moises sa pungsod sang Israel: “Ginahimo ko nga mga saksi batok sa inyo karon ang langit kag ang duta, nga ginbutang ko sa atubangan ninyo ang kabuhi kag kamatayon, ang pagpakamaayo kag ang pagpakamalaut; busa pilia ang kabuhi agod nga magkabuhi ka, ikaw kag ang imo kaliwatan.” (Deuteronomio 30:19) Nagasalig si Jehova nga kita man makahimo sing husto nga pagpili. Paano naton ina nahibaluan?
16. Paano kita magmadinalag-on sa ‘pagpanikasog para sa aton kaluwasan’?
16 Binagbinaga ang ginsulat ni apostol Pablo: “Busa, mga hinigugma ko, . . . padayon ninyo nga panikasugi ang inyo kaugalingon nga kaluwasan nga may kahadlok kag pagkurog; kay ang Dios amo ang isa nga, tungod sa iya kahamuot, nagapanghikot sa sulod ninyo agod magbuot kamo kag magbuhat.” (Filipos 2:12, 13) Ang orihinal nga Griegong tinaga nga ginbadbad ‘panikasugi’ diri nagakahulugan sing pagtapos sang isa ka butang. Gani wala sing isa sa aton ang natalana nga mapaslawan ukon mag-ampo. Pat-od nga nagasalig si Jehova nga Dios nga matapos naton ang hilikuton nga ginhatag niya sa aton—ang hilikuton nga nagadul-ong sa aton kaluwasan—kay wala niya kuntani gin-inspirar ina nga pinamulong. Apang paano kita magmadinalag-on? Indi suno sa aton kaugalingon nga kusog. Kon malig-on na kita sa aton kaugalingon, wala na sing kinahanglan nga “mahadlok kag magkurog.” Sa baylo, si Jehova ‘nagapanghikot sa sulod naton,’ ang iya balaan nga espiritu nga nagapanghikot sa aton hunahuna kag tagipusuon, nagabulig sa aton “nga magbuot kag maghulag.” Paagi sa sinang mahigugmaon nga bulig, may rason bala nga indi kita maghimo sing husto nga mga pagpili sa kabuhi kag magkabuhi nahisuno sa sini? Wala!—Lucas 11:13.
17. Anong mga pagbag-o ang mahimo naton sa aton kaugalingon, kag paano kita ginabuligan ni Jehova sa paghimo sini?
17 May mga balagbag nga dapat naton landason—ayhan ang madugay na malain nga mga batasan kag makahalalit nga mga impluwensia nga makaguba sang aton panghunahuna. Apang, paagi sa bulig sang espiritu ni Jehova, malandas naton ini! Subong sang ginsulat ni Pablo sa mga Cristiano sa Corinto, ang Pulong sang Dios mabaskog gid nga sarang makapukan bisan sa “mga butang nga napasad sing mabakod.” (2 Corinto 10:4) Sa pagkamatuod, mabuligan kita ni Jehova sa paghimo sing daku nga mga pagbag-o sa aton kabuhi. Ang iya Pulong nagasugo sa aton nga “ubahon ang daan nga personalidad” kag “magsuklob sing bag-o nga personalidad nga gintuga suno sa kabubut-on sang Dios sa matuod nga pagkamatarong kag pagkamainunungon.” (Efeso 4:22-24) Mabuligan gid bala kita sang espiritu ni Jehova sa paghimo sina nga mga pagbag-o? Sa pagkamatuod! Ang espiritu sang Dios nagapatubas sa aton sing mga bunga—matahom, hamili nga mga kinaiya nga luyag naton tanan nga palambuon. Ang una sini amo ang gugma.—Galacia 5:22, 23.
18 Yari sa sini ang daku, nagahilway nga kamatuoran. Wala sing latid ang ikasarang ni Jehova nga Dios sa paghigugma, kag gintuga kita suno sa iya larawan. (Genesis 1:26; 1 Juan 4:8) Sa amo mapili naton nga higugmaon si Jehova. Kag ina nga gugma—indi ang aton nagligad nga estilo sang pagkabuhi, indi ang aton nahimo nga mga sala, indi ang aton napanubli nga mga huyog sa paghimo sing sala—amo ang yabi sa aton palaabuton. Ang gugma kay Jehova nga Dios ang kinahanglan anay nanday Adan kag Eva agod makapabilin nga matutom sa Eden. Ina nga gugma amo ang ginakinahanglan naton tanan agod maluwas sa Armagedon kag malampuwasan ang katapusan nga pagtilaw sa hingapusan sang Milenyo nga Paggahom ni Cristo. (Bugna 7:14; 20:5, 7-10) Ang tagsatagsa sa aton, ano man ang aton mga kahimtangan, makapalambo sina nga sahi sang gugma. (Mateo 22:37; 1 Corinto 13:13) Mangin determinado kita nga higugmaon si Jehova kag magtubo sa sina nga gugma tubtob sa walay katubtuban.
Ano sa Banta Mo?
◻ Anong popular nga mga pagtamod ang nagasumpakil sa positibo nga panudlo sang Biblia tuhoy sa indibiduwal nga salabton?
◻ Anong pagtukod nga hilikuton ang dapat himuon sang tagsa ka Cristiano sa iya kaugalingon?
◻ Paano ang mga halimbawa sang mga hari sang Juda nagalaragway nga ang tagsa ka indibiduwal nagahimo sang iya kaugalingon nga pagpili?
◻ Paano kita ginapasalig ni Jehova nga makahimo kita sing husto nga pagpili sa kabuhi, walay sapayan sang negatibo nga mga impluwensia sa palibot naton?
18. Anong pagpili ang mahimo sang tagsa ka intelihente nga tawo, kag makabulig ini sa aton nga mangin determinado nga himuon ang ano?
[Retrato sa pahina 15]
Ang imo bala palaabuton ginapat-od sang genetiko?
[Retrato sa pahina 17]
Walay sapayan sang malain nga halimbawa sang iya amay, ginpili ni Hari Josias nga alagaron ang Dios