Mga Masigkamanugpangabudlay ni Pablo—Sin-o Sila?
SA TULUN-AN nga Binuhatan sa Biblia kag sa mga sulat ni Pablo ginahinambitan ang mga isa ka gatos ka indibiduwal, nga mga katapo sang Cristianong kongregasyon sang unang siglo nga nakig-upod anay sa “apostol sa mga pungsod.” (Roma 11:13) Madamo ang nahibaluan nahanungod sa pila sa ila. Mahimo nga pamilyar ka sa mga hilikuton nanday Apolos, Bernabe, kag Silas. Sa pihak nga bahin, mahimo nga diutay lamang ang masiling mo nahanungod kanday Arquipo, Claudia, Damaris, Lino, Persida, Pudente, kag Sopater.
Sa sulod sang lainlain nga tion kag sa idalom sang nanuhaytuhay nga mga kahimtangan, madamong indibiduwal ang aktibo nga nagsakdag sa ministeryo ni Pablo. Nag-alagad kaupod sang apostol ang kaangay nanday Aristarco, Lucas, kag Timoteo sa madamong tinuig. Nangin kaupod niya ang iban sang nabilanggo sia ukon sang nagalakbay sia, ayhan subong mga kaupdanan sa paglakbay ukon subong mga manug-amuma. Sing makapasubo, ang iban, kaangay nanday Alejandro, Demas, Hermogenes, kag Figelo, wala magpadayon sa Cristianong pagtuo.
Kon tuhoy sa iban nga mga abyan ni Pablo, subong nanday Asincrito, Hermas, Julia, ukon Filologo sa pagsambit sang pila lamang, mga ngalan lang nila ang aton nahibaluan. Nahanungod sa utod nga babayi ni Nereo ukon sa iloy ni Rufo ukon sadtong sa panimalay ni Cloe, wala naton mahibaluan bisan ang ila mga ngalan. (Roma 16:13-15; 1 Corinto 1:11) Walay sapayan, ang pagbinagbinag sa aton diutay nga impormasyon nahanungod sining isa ka gatos ukon kapin ka indibiduwal nagahatag sa aton sing kaathagan sa kon paano nangabudlay si apostol Pablo. Nagatudlo man ini sa aton nahanungod sa mga kaayuhan nga mapalibutan sing madamong masigkatumuluo kag magpangabudlay sing suod upod sa ila.
Mga Kaupdanan sa Paglakbay kag mga Manug-amuma
Ang ministeryo ni Pablo nagdalahig sing madamo nga paglakbay. Ginbulubanta sang isa ka manunulat nga ang distansia nga ginlakbay niya sa duta kag dagat subong sang ginarekord sang Binuhatan mga 16,000 ka kilometro. Indi lamang makalalapyo ang paglakbay sang una kundi makatalagam man. Pila sang nagkalainlain nga katalagman nga iya nasumalang amo ang pagkalunod, mga katalagman sa mga suba kag sa mga makawat sa dalanon, mga katalagman sa kahanayakan, kag mga katalagman sa dagat. (2 Corinto 11:25,26) Busa, talagsa lang nagaisahanon si Pablo sa iya paglakbay sa lainlain nga lugar.
Ang mga nakig-upod kay Pablo mahimo nga nangin tuburan sang pag-abyanay, pagpalig-on, kag praktikal nga bulig sa ministeryo. Kon kaisa, ginbilin sila ni Pablo agod maatipan nila ang espirituwal nga mga kinahanglanon sang bag-ong mga tumuluo. (Binuhatan 17:14; Tito 1:5) Apang kinahanglanon ang mga kaupdanan agod mangin hilway sa katalagman kag agod makabulig sa pag-atubang sa mga kabudlayan sa paglakbay. Gani ang mga indibiduwal subong nanday Sopater, Segundo, Gayo, kag Trofimo, nga nahibaluan naton mga kaupod anay ni Pablo sa paglakbay, mahimo nga may daku nga papel sa kadalag-an sang iya ministeryo.—Binuhatan 20:4.
Malangkagon man nga ginbaton ang bulig sang mga manug-amuma. Sang nag-abot si Pablo sa siudad nga gintuyo niya nga bantalaan ukon paligaran lamang sing gab-i, kinahanglanon gid nga makakita sing dalayunan. Ang bisan sin-o nga nakalakbay subong sang paglakbay ni Pablo kinahanglan matulog sa madamong nagkalainlain nga higdaan. Makadayon sia pirme sa publiko nga dalayunan, apang ginlaragway ini sang mga istoryador subong “makatalagam kag imoral nga mga duog,” gani, kon posible, mahimo nga nagdayon si Pablo sa mga masigkatumuluo.
Kilala naton ang pila sang mga manug-amuma ni Pablo—sanday Aquila kag Prisca, Gayo, Jason, Lidia, Mnason, Filemon, kag Felipe. (Binuhatan 16:14,15; 17:7; 18:2, 3; 21:8, 16; Roma 16:23; Filemon 1, 22) Sa Filipos, Tesalonica, kag Corinto, yadto nga mga dalayunan nangin sentro sa diin naorganisar ni Pablo ang iya mga hilikuton bilang misyonero. Sa Corinto, ginbuksan man ni Tito Justo ang iya balay agod maamanan niya sing duog ang apostol nga gikan diri mapadayon ang iya pagbantala.—Binuhatan 18:7.
Isa ka Kadam-an nga Abyan
Subong sang mahimo mapaabot, ang mga kakilala ni Pablo nadumduman sa nanuhaytuhay nga paagi bangod sang nanuhaytuhay nga kahimtangan sang ila pagkit-anay. Halimbawa, sanday Maria, Persida, Febe, Trifena, kag Trifosa, mga babayi nga masigkatumuluo nga ginhatagan sing komendasyon bangod sang ila mga pinangabudlayan kag kapisan. (Roma 16:1, 2, 6,12) Ginbawtismuhan ni Pablo sanday Crispo, Gayo, kag ang panimalay ni Estefanas. Sanday Dionisio kag Damaris nagbaton sang mensahe sang kamatuoran gikan sa iya sa Atenas. (Binuhatan 17:34; 1 Corinto 1:14, 16) Gintawag nga iya “masigkabinilanggo” sanday Andronico kag Junia, “bantog nga mga tawo sa mga apostoles” nga una nga nangin tumuluo sangsa kay Pablo. Mahimo nga nabilanggo sila kaupod niya sang isa ka tion. Ining duha, kaangay nanday Herodion, Jason, Lucio, kag Sosipater, gintawag man ni Pablo nga iya “mga himata.” (Roma 16:7, 11, 21) Bisan pa ang Griegong tinaga nga gingamit diri mahimo magkahulugan sing “kasimanwa,” ang panguna nga kahulugan sini amo ang “mga himata sa dugo sang isa ka kaliwatan.”
Madamo sa mga abyan ni Pablo ang naglakbay tungod sa maayong balita. Wala labot sa iya kilala kaayo nga mga kaupdanan, yara man sanday Acaico, Fortunato, kag Estefanas, nga naglakbay gikan sa Corinto pa Efeso agod hambalan upod kay Pablo ang espirituwal nga kahimtangan sang ila kongregasyon. Handa sa paglakbay sanday Artemas kag Tiquico agod buylugan si Tito, nga nagaalagad sa isla sang Creta, kag naglakbay man si Zenas kaupod ni Apolos.—1 Corinto 16:17; Tito 3:12, 13.
May mga ginpakilala si Pablo upod ang diutay apang makawiwili nga detalye. Halimbawa, ginasugid sa aton nga si Epeneto amo ang “nahauna nga bunga sa Asia,” nga si Erasto amo ang “tulugyanan sang siudad” sa Corinto, nga si Lucas isa ka manugbulong, nga si Lidia manugbaligya sing purpura, kag nga si Tercio amo ang ginpasulat ni Pablo sang iya sulat sa mga taga-Roma. (Roma 16:5, 22, 23; Binuhatan 16:14; Colosas 4:14) Para kay bisan sin-o nga luyag makahibalo sing dugang pa tuhoy sining mga indibiduwal, ining diutay nga mga detalye makagalanyat bangod sang kalip-uton sini.
Ang iban sa mga kaupdanan ni Pablo nakabaton sing personal nga mga mensahe, nga narekord na karon sa Biblia. Halimbawa, sa iya sulat sa mga taga-Colosas, ginlaygayan ni Pablo si Arquipo: “Padayunon mo ang pagbantay sa ministeryo nga nabaton mo sa Ginuo, nga tumanon mo ini.” (Colosas 4:17) Mahimo nga may personal nga dipaghangpanay sanday Eudias kag Sintique nga dapat husayon. Sa amo, ginlaygayan sila ni Pablo paagi sa wala mahingalani nga “masigkamanugpangabudlay” sa Filipos nga “mag-isa sing panghunahuna sa Ginuo.” (Filipos 4:2,3) Isa gid ini ka maayo nga laygay para sa aton tanan.
Mainunungon nga Pagsakdag Samtang Nabilanggo
Makapila nabilanggo si Pablo. (2 Corinto 11:23) Sa sadtong mga tion ang lokal nga mga Cristiano, kon may yara gid man, mahimo nga nagtinguha sang ila bug-os nga masarangan agod mapahaganhagan ang iya kahimtangan. Sang una nga nabilanggo si Pablo sa Roma, ginpahanugutan sia nga mag-arkila sing kaugalingon nga balay sa duha ka tuig kag mahimo maduaw sang iya mga abyan. (Binuhatan 28:30) Sa amo nga tion, nagsulat sia sa mga kongregasyon sa Efeso, Filipos, kag Colosas, subong man kay Filemon. Ini nga mga sulat nagasugid sa aton sing madamo nahanungod sa mga suod kay Pablo sa tion sang iya pagkabilanggo.
Halimbawa, nahibaluan naton nga nakilala ni Onesimo, ang naglayas nga ulipon ni Filemon, si Pablo sa Roma, amo man si Tiquico, nga nag-upod kay Onesimo sa iya paglakbay pauli sa iya amo. (Colosas 4:7-9) Yara man si Epafrodito, nga naglakbay sing malawig halin sa Filipos nga may dala nga regalo gikan sa iya kongregasyon kag dayon nagmasakit. (Filipos 2:25; 4:18) Yadtong nagpangabudlay sing suod upod kay Pablo sa Roma amo sanday Aristarco, Marcos, kag Jesus nga gintawag Justo, nga sa ila nagsiling si Pablo: “Sila lamang ang akon masigkamanugpangabudlay para sa ginharian sang Dios, kag sila mismo nangin makapalig-on nga bulig sa akon.” (Colosas 4:10, 11) Kaupod sining tanan nga matutom, yara ang mas kilala nga sanday Timoteo kag Lucas, subong man si Demas nga, sang ulihi, nagbiya kay Pablo bangod sang gugma sa kalibutan.—Colosas 1:1; 4:14; 2 Timoteo 4:10; Filemon 24.
Sing maathag, wala sing isa sa ila ang taga-Roma, apang didto sila sa pag-unong kay Pablo. Mahimo nga ang iban tuyo gid nga nagkadto sa pagbulig sa iya sa tion sang iya pagkabilanggo. Walay duhaduha nga ang iban nagbuligbulig sa iya, ang iban ginpadala sa malayo nga mga misyon, kag ang iban pa gindiktahan ni Pablo sa paghimo sing mga sulat. Isa gid ka makapahulag nga pamatuod sang ila pagpalangga kag pag-unong kay Pablo kag sa buluhaton sang Dios!
Sa hingapusan sang pila ka sulat ni Pablo, mahantop naton nga ayhan napalibutan si Pablo sing madamo nga kaupdanan sang Cristianong mga kauturan nga lalaki kag babayi nga labaw pa sa pila lang nga kilala naton. Sa nanuhaytuhay nga okasyon, nagsulat sia: “Ang tanan nga balaan nagapadala sa inyo sang ila panamyaw” kag, “Ang tanan nga upod sa akon nagapadala sa inyo sang ila panamyaw.”—2 Corinto 13:13; Tito 3:15; Filipos 4:22.
Sa tion sang mabudlay nga ikaduha nga pagkabilanggo ni Pablo sa Roma sang nagahilapit na ang iya kamatayon subong martir, ginhunahuna gid ni Pablo ang iya mga masigkamanugpangabudlay. Aktibo gihapon sia sa pagtatap kag sa paghituhog sang mga hilikuton sang pila sa ila. Ginpadala sanday Tito kag Tiquico sa mga misyon, si Cresente nagkadto sa Galacia, si Erasto nagpabilin sa Corinto, si Trofimo nabilin nga nagamasakit sa Mileto, apang sanday Marcos kag Timoteo ginpakadto sa iya. Apang, kaupod ni Pablo si Lucas, kag sang ginsulat sang apostol ang iya ikaduha nga sulat kay Timoteo, ang iban pa nga tumuluo, lakip sanday Eubulo, Pudente, Lino, kag Claudia, yadto didto sa pagpadala sang ila panamyaw. Walay duhaduha nga ginhimo nila ang ila masarangan sa pagbulig kay Pablo. Sa amo man nga tion, nagpadala mismo si Pablo sing panamyaw kanday Prisca kag Aquila kag sa panimalay ni Onesiforo. Apang, sing makapasubo, sa sadto nga tion sang kabudlayan, ginbiyaan sia ni Demas, kag ginhimuan sia ni Alejandro sing madamo nga kasamaran.—2 Timoteo 4:9-21.
“Mga Masigkamanugpangabudlay Kita sang Dios”
Talagsa lang nagaisahanon si Pablo sa iya pagbantala nga hilikuton. “Ang nagaguwa nga laragway,” siling sang komentarista nga si E. Earl Ellis, “amo ang isa ka misyonero nga may madamo nga kaupdanan. Sa pagkamatuod, talagsa lang makita si Pablo nga wala sing mga kaupod.” Sa idalom sang pagtuytoy sang balaan nga espiritu sang Dios, napahulag ni Pablo ang madamo nga tawo kag naorganisar ang epektibo nga misyonero nga mga kampanya. Napalibutan sia sang suod nga mga kaupod, temporaryo nga mga kabulig, pila ka mabaskog nga mga personalidad, kag madamong mapainubuson nga alagad. Apang, indi lamang sila mga masigkamanugpangabudlay. Walay sapayan kon daw ano kasangkad ang ila pagpangabudlay ukon pagpakig-upod kay Pablo, indi gid maduhaduhaan ang higot sang Cristianong gugma kag personal nga pag-abyanay.
Si apostol Pablo may ginatawag nga “duna nga kinaadman sa pag-abyanay.” Daku gid ang iya nahimuan sa pagdala sing maayong balita sa mga pungsod, apang wala sia nagtinguha nga himuon ini sing isahanon. Nakigkooperar sia kag naggamit sing bug-os sang organisado nga Cristianong kongregasyon. Wala ginpatungod ni Pablo sa iya kaugalingon ang kadayawan tungod sa natigayon nga mga resulta kundi mapainubuson nga nagbaton nga sia isa ka ulipon kag nga ang tanan nga kadungganan dapat ipatungod sa Dios subong amo ang isa nga responsable sa pag-uswag.—1 Corinto 3:5-7; 9:16; Filipos 1:1.
Ang panahon ni Pablo tuhay sangsa aton, apang bisan amo sina, wala sing isa sa Cristianong kongregasyon karon ang dapat maghunahuna nga masarangan niya ukon kinahanglan niya nga mangin independiente. Sa baylo, pirme kita mangabudlay upod sa organisasyon sang Dios, upod sa aton lokal nga kongregasyon, kag upod sa aton masigkatumuluo. Kinahanglan naton ang ila bulig, suporta, kag lugpay sa maayo nga mga tion kag sa magamo nga mga tion. May hamili kita nga pribilehiyo nga mangin bahin sang ‘bug-os nga paghiliutod sa kalibutan.’ (1 Pedro 5:9) Kon kita matutom kag mahigugmaon nga nagapangabudlay sing magkaupod kag nagakooperar sa ila tanan, nian kaangay ni Pablo, makasiling man kita nga “mga masigkamanugpangabudlay kita sang Dios.”—1 Corinto 3:9.
[Mga laragway sa pahina 31]
APOLOS
ARISTARCO
BERNABE
LIDIA
ONESIFORO
TERCIO
TIQUICO