Dapat Bala Ibutang sa Bag-ong Katipan ang Ngalan ni Jehova?

IMPORTANTE bala nga makita ang ngalan sang Dios sa Biblia? Importante gid ini sa bahin sang Dios. Ang iya ngalan, nga ginarepresentar sang apat ka Hebreo nga letra nga ginatawag Tetragrammaton, makita sing halos 7,000 ka beses sa orihinal nga sinulatan sa Hebreo nga ginatawag, ang Daan nga Katipan.a

Ginabaton sang mga iskolar sang Biblia nga ang ngalan sang Dios makita sa Daan nga Katipan, ukon Hebreong Kasulatan. Apang, madamo ang nagapati nga wala ini malakip sa orihinal nga Griegong mga manuskrito sang Bag-ong Katipan.

Gani, ano ang ginahimo sang manunulat sang Bag-ong Katipan kon magkutlo sia sang mga teksto gikan sa Daan nga Katipan nga may Tetragrammaton? Sa sining mga kahimtangan, ginabayluhan sang kalabanan nga mga manugbadbad ang ngalan sang Dios sang tinaga nga “Ginuo.” Apang ining naandan na nga pamaagi wala ginasunod sang New World Translation of the Holy Scriptures. Gingamit sini ang ngalan nga Jehova sing 237 ka beses sa Cristianong Griegong Kasulatan, ukon Bag-ong Katipan.

Ano nga mga problema ang ginaatubang sang mga manugbadbad sang Biblia sa pagpili kon bala gamiton nila ukon indi ang ngalan sang Dios sa Bag-ong Katipan? May maayo bala nga mga rason kon ngaa dapat gamiton ang ngalan sang Dios sa sining bahin sang Balaan nga Kasulatan? Kag ano ang epekto sini sa imo?

Ang Problema sa Pagbadbad

Indi na orihinal ang mga manuskrito sang Bag-ong Katipan nga matigayon naton karon. Madali nga nagdaan ang orihinal nga mga manuskrito nga ginsulat nanday Mateo, Juan, Pablo, kag sang iban pa kay pirme ini ginagamit. Gani, padayon sila nga nagahimo sing mga kopya sang nagadaan nga mga manuskrito. Sa linibo ka kopya sang Bag-ong Katipan karon, madamo ang ginhimo mga duha ka gatos pa ka tuig sang ulihi pagkatapos ginsulat ang orihinal sini. Maathag nga ginbayluhan sang mga nagakopya sang mga manuskrito sadto ang Tetragrammaton sing Kuʹri·os ukon Kyʹri·os, ang Griegong tinaga para sa “Ginuo,” ukon ginkopya na lang nila ang mga manuskrito nga nabayluhan na nga daan ang ngalan.b

Bangod sini, dapat pat-uron sang manugbadbad kon bala may Tetragrammaton gid man sa orihinal nga Griegong mga manuskrito. May mga pamatuod bala? Binagbinaga ang masunod nga mga argumento:

• Sang nagkutlo si Jesus sa Daan nga Katipan ukon nagbasa sini, gingamit niya ang ngalan sang Dios. (Deuteronomio 6:13, 16; 8:3; Salmo 110:1; Isaias 61:1, 2; Mateo 4:4, 7, 10; 22:44; Lucas 4:16-21) Sang tion nanday Jesus kag sang iya mga disipulo, makita ang Tetragrammaton sa mga kopya sang Hebreong teksto sang Daan nga Katipan, kag amo man sa karon. Apang sa sulod sang mga siniglo, abi sang mga iskolar wala na sing Tetragrammaton sa mga manuskrito sang ginbadbad nga Griegong Septuagint sang Daan nga Katipan, kag subong man sa mga manuskrito sang Bag-ong Katipan. Nian sang tungatunga sang ika-20 nga siglo, may tumalagsahon nga butang nga natalupangdan ang mga iskolar​—nasapwan ang pila ka daan na nga mga pidaso sang bersion sang Griegong Septuagint nga gingamit sang tion ni Jesus. Makita sa sining mga pidaso ang Hebreo nga ngalan sang Dios.

• Gingamit kag ginpakilala ni Jesus ang ngalan sang Dios. (Juan 17:6, 11, 12, 26) Si Jesus maathag nga nagsiling: “Nagkari ako sa ngalan sang akon Amay.” Ginpadaku man niya nga ang mga buhat nga iya ginhimo para gid “sa ngalan sang [iya] Amay.” Ang matuod, ang ngalan mismo ni Jesus nagakahulugan sing “Si Jehova ang Kaluwasan.”​—Juan 5:43; 10:25.

• Masapwan sa Griegong Kasulatan ang pinalip-ot nga ngalan sang Dios. Sa Bugna 19:1, 3, 4, 6, ang ngalan sang Dios nalakip sa ekspresyon nga “Alleluia,” ukon “Hallelujah.” Ini nga ekspresyon literal nga nagakahulugan sing “Dayawa ninyo si Jah!” Ang Jah amo ang pinalip-ot nga ngalan ni Jehova.

• Ang una nga mga sinulatan sang mga Judiyo nagapakita nga ang Judiyong mga Cristiano naggamit sang ngalan sang Dios sa ila mga sinulatan. Ang The Tosefta, koleksion sang ginsulat nga pinalatonlaton nga mga kasuguan nga natapos sang mga 300 C.E., nagsiling tuhoy sa Cristianong mga sinulatan nga ginsunog sa Adlaw nga Inugpahuway: “Ginsunog nila ang mga libro sang mga Evangelist kag ang mga libro sang minim [ginapatihan nga Judiyo nga mga Cristiano]. . . lakip ang mga reperensia nga may Ngalan sang Dios.” Ini man nga sinulatan nagkutlo kay Rabbi Yosé nga taga-Galilea, nga nagkabuhi sang temprano sang ikaduha nga siglo C.E., nga nagsiling nga sa iban nga adlaw sang semana “dapat kuhaon sang isa ang Ngalan sang Dios [sa mga sinulatan sang Cristiano] kag taguon ini, kag ang nabilin sunugon niya.” Sa amo, may mabakod nga pamatuod nga ang mga Judiyo sang ikaduha nga siglo C.E. nagapati nga ang mga Cristiano naggamit sang ngalan ni Jehova sa ila mga sinulatan.

Paano Ginlubad sang mga Manugbadbad Ini nga Problema?

Ang New World Translation lamang bala nga Biblia ang nagbalik sang ngalan sang Dios sang ginbadbad sini ang Griegong Kasulatan? Indi. Pasad sa nahinambitan na nga pamatuod, madamo nga mga manugbadbad sang Biblia ang naghinakop nga dapat ipasag-uli ang ngalan sang Dios kon magbadbad sila sang Bag-ong Katipan.

Halimbawa, madamo nga badbad sang Bag-ong Katipan sa Aprika, Amerika, Asia, kag sa mga isla sa Pasipiko ang masunson nga naggamit sang ngalan sang Dios. (Tan-awa ang tsart sa pahina 21.) Ang pila sining mga badbad kasan-o lang, subong sang Rotuman nga Biblia (1999), nga naggamit sang ngalan nga Jihova sing 51 ka beses sa 48 ka bersikulo sa Bag-ong Katipan, kag ang Batak-Toba nga badbad (1989) gikan sa Indonesia, nga naggamit sang ngalan nga Jahowa sing 110 ka beses sa Bag-ong Katipan. Masapwan man ang ngalan sang Dios sa mga badbad sang Aleman, Espanyol, kag Pranses. Halimbawa, si Pablo Besson nagbadbad sang Bag-ong Katipan sa Espanyol mga 100 ka tuig na ang nagligad. Gingamit niya sa iya badbad ang Jehová sa Judas 14, kag makita sa halos 100 ka footnote ang ngalan nga Jehová.

Ang masunod nga mga halimbawa amo ang mga badbad sa Iningles nga naggamit sang ngalan sang Dios sa Bag-ong Katipan:

• A Literal Translation of the New Testament . . . From the Text of the Vatican Manuscript, ni Herman Heinfetter (1863)

• The Emphatic Diaglott, ni Benjamin Wilson (1864)

• The Epistles of Paul in Modern English, ni George Barker Stevens (1898)

• St. Paul’s Epistle to the Romans, ni W. G. Rutherford (1900)

• The Christian’s Bible​—New Testament, ni George N. LeFevre (1928)

• The New Testament Letters, ni J.W.C. Wand, Arsobispo sang London (1946)

Sining karon lang, ang 2004 nga edisyon sang bantog nga New Living Translation nagkomento sa introduksion sini sa idalom sang ulong dinalan nga “Ang Pagbadbad sang Ngalan sang Dios”: “Ang kalabanan nga tetragrammaton (YHWH) ginbadbad namon, ‘ang GINUO,’ nga nagagamit sing ginpagamay nga kapital nga letra nga kinaandan na sa mga manugbadbad sang Ingles. Magapatuhay ini sa ngalan nga ʹadonai, nga ginbadbad namon nga ‘Ginuo.’” Nian sang nagakomento tuhoy sa Bag-ong Katipan, ini nagsiling: “Ang Griegong tinaga nga kurios ginabadbad pirme nga ‘Ginuo,’ apang nangin ‘GINUO’ ini kon ang mga teksto sa Bag-ong Katipan direkta nga nagakutlo sa Daan nga Katipan, kag ini nga tinaga ginasulat sa ginpagamay nga kapital nga mga letra.” (Amon ang italiko.) Gani ginaako sining mga manugbadbad sang Biblia nga ang Tetragrammaton (YHWH) dapat ibutang sa Bag-ong Katipan.

Sing makawiwili, sa idalom sang ulong dinalan nga “Ang Tetragrammaton sa Bag-ong Katipan,” ang The Anchor Bible Dictionary nagkomento: “May pila ka pamatuod nga ang Tetragrammaton, ang Ngalan sang Dios nga Yahweh, makita sa pila ukon sa tanan nga mga kinutlo sang B[ag-ong] K[atipan] gikan sa D[aan nga] K[atipan] sang una ini nga ginsulat.” Kag ang iskolar nga si George Howard nagsiling: “Sanglit ang Tetragram ginasulat gihapon sa mga kopya sang Griego nga Biblia [ang Septuagint] nga amo ang ginagamit sadto sang simbahan, makatarunganon lamang nga patihan nga sang nagkutlo gikan sa Kasulatan ang mga manunulat sang B[ag-ong] K[atipan], may Tetragram ang mga teksto.”

Duha ka Makapakumbinsi nga Pamatuod

Maathag nian, nga ang New World Translation indi amo ang una nga Biblia nga may ngalan sang Dios sa Bag-ong Katipan. Kaangay sang isa ka hukom nga magapamatbat sang kaso sa korte nga wala sing buhi nga mga saksi, ginbinagbinag sing maayo sang New World Bible Translation Committee ang mga pamatuod tuhoy sa sini. Pasad sa mga ebidensia, namat-od sila nga ilakip ang ngalan ni Jehova sa ila pagbadbad sang Cristianong Griegong Kasulatan. Talupangda ang duha ka makapakumbinsi nga rason kon ngaa ginhimo nila ini.

(1) Ang mga manugbadbad nagapati nga bangod ang Cristianong Griegong Kasulatan amo ang inspirado nga kasugpon sang balaan nga Hebreong Kasulatan, daw indi rasonable nga dulaon ang ngalan ni Jehova sa Biblia.

Ngaa rasonable ini nga konklusion? Sang tungatunga sang una nga siglo C.E., si disipulo Santiago nagsiling sa mga gulang sa Jerusalem: “Ginsaysay sing tul-id ni Simeon kon paano ang Dios sa nahauna nga higayon nagliso sang iya igtalupangod sa mga pungsod agod magkuha gikan sa ila sang katawhan para sa iya ngalan.” (Binuhatan 15:14) Makatarunganon bala sa banta mo nga ihambal ini ni Santiago kon wala sing nakahibalo ukon naggamit sang ngalan sang Dios sang unang siglo?

(2) Sang nadiskobrehan ang mga kopya sang Septuagint nga nagaunod sang ngalan sang Dios sa baylo sang Kyʹri·os (Ginuo), napamatud-an sang mga manugbadbad nga sang adlaw ni Jesus may ngalan sang Dios ang mga kopya sang nahaunang Kasulatan sa Griego, kag ilabi na gid sa Hebreo.

Ulihi na lang naglapnag ini nga tradisyon nga wala nagapadungog sa Dios paagi sa pagkuha sang iya ngalan sa Griego nga mga manuskrito. Ano sa banta mo? Ginsakdag bala nanday Jesus kag sang iya mga apostoles ini nga tradisyon?​—Mateo 15:6-9.

Magpanawag sa “Ngalan ni Jehova”

Ang mga Kasulatan mismo ang masaligan nga “saksi” nga nagapamatuod nga ang unang mga Cristiano naggamit sang ngalan ni Jehova sa ila mga sinulatan, ilabi na sa mga dinalan nga may ngalan sang Dios nga ginkutlo gikan sa Daan nga Katipan. Busa, may mabakod gid nga sadsaran ang New World Translation nga ilakip sa Cristianong Griegong Kasulatan ang ngalan sang Dios nga Jehova.

Ano ang epekto sini nga impormasyon sa imo? Nagakutlo sa Hebreong Kasulatan, ginpahanumdom ni apostol Pablo ang mga Cristiano sa Roma: “Ang tagsatagsa nga nagatawag sa ngalan ni Jehova maluwas.” Nian namangkot sia: “Apang, paano sila magatawag sa iya nga wala nila ginatuuhan? Paano naman sila magatuo sa iya nga wala nila mabatian? Paano naman sila makabati kon wala sing isa nga magbantala?” (Roma 10:13, 14; Joel 2:32) Ang mga badbad sang Biblia nga nagagamit sang Iya ngalan nagabulig sa aton nga mangin suod pa gid sa Dios. (Santiago 4:8) Kadungganan gid naton nga mahibaluan kag matawag ang ngalan sang Dios, si Jehova.