Bahin Dos—Mga Silak sang Kapawa—Daku kag Diutay
“Sa imo kapawa makakita kami sing kapawa.”—SALMO 36:9.
1. Anong unang panikasog ang ginhimo agod mahangpan ang simbulismo sang tulun-an sang Bugna?
NAPUKAW ang interes sang mga Cristiano sa tulun-an sang Bugna sa Biblia kutob sang una nga panahon. Nagahatag ini sing maayo nga halimbawa kon paano ang kapawa sang kamatuoran labi kag labi nga nagasanag. Sang 1917, ang katawhan ni Jehova nagbalhag sing isa ka paathag tuhoy sa Bugna sa libro nga The Finished Mystery. Walay kahadlok nga ginbuyagyag sini ang relihioso kag politikal nga mga lider sang Cristiandad, apang madamo sa mga paathag sini ang ginkuha gikan sa nanuhaytuhay nga mga reperensia. Apang, ang The Finished Mystery nangin pagtilaw sa katutom sang mga Estudyante sang Biblia sa kitaon nga alagyan nga ginagamit ni Jehova.
2. Anong kapawa sa tulun-an sang Bugna ang ginhatag sang artikulo nga “Pagkabun-ag sang Pungsod”?
2 Ang tumalagsahon nga silak sang kapawa nag-iwag sa tulun-an sang Bugna paagi sa pagbalhag sang artikulo nga “Pagkabun-ag sang Pungsod” sa The Watch Tower sang Marso 1, 1925. Ginhunahuna sadto nga ginlaragway sang Bugna kapitulo 12 ang inaway sa ulot sang pagano nga Roma kag sang papa sa Roma, kag ang bata nga lalaki nagarepresentar sa paggahom sang papa. Apang ginpakita sadto nga artikulo nga ang Bugna 11:15-18 nagahilabot sa kahulugan sang kapitulo 12, nagapakita nga may kaangtanan ini sa pagkabun-ag sang Ginharian sang Dios.
3. Anong mga publikasyon ang naghatag sing dugang nga kapawa sa Bugna?
3 Ini tanan nagdul-ong sa mas maathag gid nga paghangop sa Bugna nga natigayon paagi sa pagbalhag sang Light, nga may duha ka tomo, sang 1930. Ang dugang pa nga pag-ulay nagguwa sa “Babylon the Great Has Fallen!” God’s Kingdom Rules! (1963) kag “Then Is Finished the Mystery of God” (1969). Apang, madamo pa ang dapat matun-an nahanungod sa matagnaon nga tulun-an sang Bugna. Huo, ang mas masanag nga kapawa nag-iwag sa sini sang 1988, paagi sa pagbalhag sang Revelation—Its Grand Climax At Hand! Ang yabi sa sining progresibo nga kasanagan mahimo masiling subong ang katunayan nga ang tagna sang Bugna naaplikar sa “adlaw sang Ginuo,” nga nagsugod sang 1914. (Bugna 1:10) Busa ang tulun-an sang Bugna mahimo mahangpan sing mas maathag samtang nagaligad ina nga adlaw.
Ginpaathag ang “Mataas Pa nga mga Kagamhanan”
4, 5. (a) Paano ginatamod sang mga Estudyante sang Biblia ang Roma 13:1? (b) Ano ang ginhangop sang ulihi subong ang Makasulatanhon nga pagtamod nahanungod sa “mataas pa nga mga kagamhanan”?
4 Nakita ang masanag nga silak sang kapawa sang 1962 may kaangtanan sa Roma 13:1, nga nagasiling: “Ang tagsa ka kalag magpasakop sa mataas pa nga mga kagamhanan [“superyor nga mga awtoridad,” New World Translation].” (King James Version) Ginhangop sang unang mga Estudyante sang Biblia nga ang “mataas pa nga mga kagamhanan” nga ginsambit didto nagpatuhoy sa kalibutanon nga mga awtoridad. Ginhangop nila ining kasulatan nga nagakahulugan nga kon ang isa ka Cristiano gintawag nga magsoldado sa tion sang inaway, obligado sia sa pagsuksok sing uniporme, sa pagpas-an sing pusil, kag sa pagkadto sa patag-awayan, sa trinsera. Ginpatihan sadto nga bangod ang isa ka Cristiano indi mahimo makapatay sang isigkatawo, mapilitan sia sa pagpalupok sang iya pusil sa hangin kon mabutang sa alang-alang nga kahimtangan.a
5 Ang The Watchtower sang Nobiembre 15 kag sang Disiembre 1, 1962, naghatag sing maathag nga kapawa sa tema sa paghinun-anon sang pinamulong ni Jesus sa Mateo 22:21: “Ihatag . . . kay Cesar ang mga butang ni Cesar, apang sa Dios ang mga butang sang Dios.” May kaangtanan sa sini amo ang mga pinamulong sang mga apostoles sa Binuhatan 5:29: “Dapat namon tumanon ang Dios subong gumalahom sa baylo sang mga tawo.” Ang mga Cristiano nagapasakop kay Cesar—“ang mataas pa nga mga kagamhanan”—lamang kon wala ini nagasugo nga supakon sang Cristiano ang kasuguan sang Dios. Ang pagpasakop kay Cesar ginhangop subong relatibo, indi bug-os. Ginahatag sang mga Cristiano kay Cesar kon ano lamang ang wala nagasumpakil sa mga sugo sang Dios. Daw ano ka makaalayaw nga matigayon ang maathag nga paghangop sa sinang tema!
Ang mga Silak sang Kapawa Tuhoy sa mga Butang sa Organisasyon
6. (a) Agod malikawan ang hirarhiko nga kahimusan nga lapnag sa Cristiandad, anong prinsipio ang gin-adoptar? (b) Ano sang ulihi ang nahangpan subong ang husto nga paagi sa pagpili sang mga magadumala sa kongregasyon?
6 May pamangkot anay tuhoy sa kon sin-o ang magaalagad subong mga gulang kag mga deakono sa mga kongregasyon. Agod malikawan ang hirarhiko nga kahimtangan nga lapnag sa Cristiandad, ginhinakop nga dapat sila pilion sing demokratiko paagi sa boto sang mga katapo sang tagsa ka kongregasyon. Apang ginpakita sang dugang nga kapawa sa The Watchtower sang Septiembre 1 kag sang Oktubre 15, 1932, nga ang Kasulatan wala nagahatag sing sadsaran para sa ginpili nga mga gulang. Gani ginbuslan ini sing isa ka komite sa pag-alagad, kag ginpili sang Sosiedad ang isa ka direktor sa pag-alagad.
7. Sa anong mga pag-uswag kon paano gintangdo ang mga alagad sa kongregasyon nagresulta ang mga silak sang kapawa?
7 Ang The Watchtower sang Hunyo 1 kag sang Hunyo 15, 1938, nag-unod sang mga silak sang kapawa nga nagapakita nga ang mga alagad sa kongregasyon indi dapat pilion, kundi itangdo, kon sayuron, itangdo sing teokratiko. Sang 1971 ginpakita sang isa pa ka silak sang kapawa nga ang tagsa ka kongregasyon indi dapat pangunahan sang isa lamang ka alagad sa kongregasyon. Sa baylo, ang tagsa dapat nga may isa ka hubon sang mga gulang, ukon mga manugtatap, nga gintangdo sang Nagadumala nga Hubon sang mga Saksi ni Jehova. Gani paagi sa nagauswag nga kapawa sa sulod sang mga 40 ka tuig, nangin maathag nga ang mga gulang subong man ang mga deakono, nga nakilal-an karon subong mga ministeryal nga alagad, dapat itangdo sang “matutom kag mainandamon nga ulipon,” paagi sa Nagadumala nga Hubon sini. (Mateo 24:45-47) Nagahisanto ini sa kon ano anay ang natabo sang panahon sang mga apostoles. Ang mga lalaki kaangay nanday Timoteo kag Tito gintangdo subong mga manugtatap sang nahaunang-siglo nga nagadumala nga hubon. (1 Timoteo 3:1-7; 5:22; Tito 1:5-9) Ini tanan talalupangdon nga katumanan sang Isaias 60:17: “Sa baylo sang saway magadala ako sing bulawan, kag sa baylo sang salsalon magadala ako sing pilak, kag sa baylo sang kahoy, saway, kag sa baylo sang mga bato, salsalon; kag himuon ko man nga imo mga manugdumala ang paghidait kag ang imo mga manugtangdo sing hilikuton ang pagkamatarong.”
8. (a) Ang nagadugang nga kamatuoran nagdala sing anong mga pag-uswag sa kon paano nagapanghikot ang Sosiedad? (b) Ano ang mga komite sang Nagadumala nga Hubon, kag ano ang ila mga hilikuton ukon ginatatap?
8 Yara man ang butang nahanungod sa pagpanghikot sang Watch Tower Society. Sa madamong tinuig ang Nagadumala nga Hubon sang mga Saksi ni Jehova nagaanggid sa kahulugan sa hubon sang mga direktor sang Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania, kag ang mga hilikuton kontrolado halos sang presidente sini. Subong sang ginpakita sa 1977 Yearbook of Jehovah’s Witnesses (pahina 258-9), sang 1976 ang Nagadumala nga Hubon nagsugod sa pagpanghikot nga may anom ka komite, ang tagsa gintangdo sa pag-atipan sa pila ka bahin sang bug-os kalibutan nga hilikuton. Ang Personnel Committee nagaatipan sa mga hilikuton tuhoy sa mga tawo, lakip ang kaayuhan sang tanan nga nagaalagad sa bug-os kalibutan nga panimalay Bethel. Ang Publishing Committee nagaatipan sa tanan nga sekular kag legal nga mga butang, subong sang propiedad kag pag-imprinta. Ang Service Committee nagaatipan sang pagpanaksi nga hilikuton kag nagatatap sa nagalakbay nga mga manugtatap, mga payunir, kag sa mga hilikuton sang mga manugbantala sang kongregasyon. Ang Teaching Committee amo ang responsable sa mga miting sa kongregasyon, mga adlaw sang pinasahi nga asambleya, mga sirkito nga asambleya, kag distrito kag internasyonal nga mga kombension subong man sa nanuhaytuhay nga mga eskwelahan para sa espirituwal nga edukasyon sang katawhan sang Dios. Ginadumalahan sang Writing Committee ang paghanda kag pagbadbad sang tanan nga dagway sang mga publikasyon, nagapat-od nga ang tanan nagahisanto sa Kasulatan. Ang Chairman’s Committee nagaatipan sang mga emerhensia kag iban pa hilingagawon nga mga butang.b Sadto man sang katuigan 1970, ang mga sanga talatapan sang Watch Tower Society ginpangunahan sang isa ka komite sa baylo sang isa ka manugtatap.
Ang Kapawa May Kaangtanan sa Cristianong Pagginawi
9. Paano ang kapawa sang kamatuoran nag-apektar sa kaangtanan sang mga Cristiano sa mga gobierno sang kalibutan?
9 Madamong silak sang kapawa ang nagahilabot sa Cristianong pagginawi. Halimbawa, binagbinaga ang neutralidad. Ang masanag gid nga silak sang kapawa nag-iwag sa sining tema sa artikulo nga “Neutralidad” nga nagguwa sa The Watchtower sang Nobiembre 1, 1939. Nahisuno gid ini sa tion, kay nag-abot ini sa tapos gid lamang nagsugod ang Inaway Kalibutanon II! Ginpaathag sang artikulo ang neutralidad kag ginpakita nga ang mga Cristiano indi dapat mag-entra sa politika ukon sa mga inaway sa tunga sang mga pungsod. (Miqueas 4:3, 5; Juan 17:14, 16) Isa ini ka rason nga gindumtan sila sang tanan nga mga pungsod. (Mateo 24:9) Ang mga inaway sang dumaan nga Israel wala nagahatag sing sulundan para sa mga Cristiano, subong sang gin-athag ni Jesus sa Mateo 26:52. Dugang pa, wala sing isa ka politikal nga pungsod sa karon ang teokrasya, nga ginagamhan sang Dios, subong anay sang dumaan nga Israel.
10. Ano ang ginpahayag sang mga silak sang kapawa kon paano dapat tamdon sang mga Cristiano ang dugo?
10 Nag-iwag man ang kapawa sa pagkabalaan sang dugo. Naghunahuna anay ang mga Estudyante sang Biblia nga ang pagdumili batok sa pagkaon sing dugo, sa Binuhatan 15:28, 29, limitado lamang sa Judiyo nga mga Cristiano. Apang, ginapakita sang Binuhatan 21:25 nga sang panahon sang mga apostoles ini nga sugo gin-aplikar man sa sadtong yara sa mga pungsod nga nangin mga tumuluo. Gani ang pagkabalaan sang dugo naaplikar sa tanan nga mga Cristiano, subong sang ginpakita sa The Watchtower sang Hulyo 1, 1945. Nagakahulugan ina indi lamang sang pagdumili sa pagkaon sang dugo sang sapat, subong sang soriso nga dugo, kundi sa paglihi man gikan sa dugo sang tawo, subong sang pagtayhon sing dugo.
11. Ano ang nahangpan nahanungod sa pagtamod sang mga Cristiano sa paggamit sing tabako?
11 Subong resulta sang dugang nga kapawa, ang mga batasan nga wala lamang anay maluyagi ginkabig sang ulihi subong isa ka serioso nga sala. Ang isa ka halimbawa sini amo ang may kaangtanan sa paggamit sang tabako. Sa Zion’s Watch Tower sang Agosto 1, 1895, ginpatalupangod ni Brother Russell ang 1 Corinto 10:31 kag 2 Corinto 7:1 kag nagsulat: “Indi ko mahangpan kon paano mangin kahimayaan sang Dios, ukon para sa kaayuhan sang bisan sin-o nga Cristiano nga maggamit sing bisan anong dagway sang tabako.” Kutob sang 1973 nahangpan sing maathag nga wala sing nagapanabako ang mahimo nga mangin isa sang mga Saksi ni Jehova. Sang 1976 ginpaathag nga wala sing Saksi ang mahimo nga magtrabaho sa sugalan kag magpabilin sa kongregasyon.
Iban Pa nga mga Pag-ulay
12. (a) Ano ang ginpahayag sang silak sang kapawa nahanungod sa kadamuon sang mga yabi sang Ginharian nga gintugyan kay Pedro? (b) Ano ang mga sirkunstansia sang gingamit ni Pedro ang tagsa ka yabi?
12 May dugang man nga kapawa sa kadamuon sang simbuliko nga mga yabi nga ginhatag ni Jesus kay Pedro. Ang mga Estudyante sang Biblia nagpati anay nga si Pedro nakabaton sing duha ka yabi nga nagbukas sang dalan para sa mga tawo agod mangin mga manunubli sang Ginharian—ang isa, para sa mga Judiyo, nga gingamit sang Pentecostes 33 C.E. kag ang isa pa para sa mga Gentil, nga gingamit primero sang 36 C.E. sang nagbantala si Pedro kay Cornelio. (Binuhatan 2:14-41; 10:34-48) Sang ulihi, nahangpan nga may yara gali ikatlo nga grupo nga nadalahig—ang mga Samariahanon. Gingamit ni Pedro ang ikaduha nga yabi sang ginbuksan ang kahigayunan sang Ginharian sa ila. (Binuhatan 8:14-17) Busa, ang ikatlo nga yabi gingamit sang nagbantala si Pedro kay Cornelio.—Ang Lalantawan, Abril 1, 1980, pahina 16-22, 26.
13. Ano ang ginpahayag sang mga silak sang kapawa nahanungod sa mga toril nga ginsambit sa Juan kapitulo 10?
13 Gikan sa isa pa ka silak sang kapawa, nahangpan nga indi lamang duha kundi tatlo ka toril ang ginpatuhuyan ni Jesus. (Juan, kapitulo 10) Ini amo (1) ang Judiyong toril diin si Juan Bautista ang manugbantay sang ganhaan, (2) ang toril sang hinaplas nga mga manunubli sang Ginharian, kag (3) ang toril sang “iban nga mga karnero,” nga may dutan-on nga paglaum.—Juan 10:2, 3, 15, 16; Ang Lalantawan, Agosto 15, 1984, pahina 10-20.
14. Paano gin-athag sang dugang nga kapawa ang nahanungod sa pagsugod sang antitipiko nga Jubileo?
14 Ang paghangop sa antitipiko nga Jubileo ukon Paghinugyaw nakatigayon man sing pila ka paathag. Sa idalom sang Kasuguan, ang kada ika-50 nga tuig isa ka daku nga Jubileo, diin ang mga butang ginauli sa ila orihinal nga mga tag-iya. (Levitico 25:10) Madugay na ginhangop nga nagalandong ini sa Isa ka Libo ka Tuig nga Paggahom ni Cristo. Apang, sining karon lang nga tion, nahangpan nga ang antitipiko nga Jubileo aktual gid gali nga nagsugod sang Pentecostes 33 C.E., sang yadtong nagbaton sang ginpasagahay nga balaan nga espiritu ginhilway gikan sa kahiulipnan sang Mosaikong Kasuguan nga katipan.—Ang Lalantawan, Enero 1, 1987, pahina 18-28.
Dugang nga Kapawa sa mga Termino
15. Anong kapawa ang ginhatag nahanungod sa paggamit sang tinaga nga “plano”?
15 “Ang manugtipon nagtinguha sa pagpangita sing mga pulong nga kalahamut-an kag sa pagsulat sing husto nga mga pulong sang kamatuoran.” (Manugwali 12:10) Ining mga tinaga mahimo gid nga maaplikar sa tema naton karon, kay ang kapawa nag-iwag indi lamang sa importante nga mga butang subong sang doktrina kag pagginawi kundi sa Cristianong mga termino man kag sa husto nga kahulugan sini. Halimbawa, sa mga Estudyante sang Biblia, ang isa sang labing naluyagan nga mga publikasyon amo ang tomo uno sang Studies in the Scriptures, nga natig-uluhan The Divine Plan of the Ages. Apang, narealisar sang ulihi nga sa Pulong sang Dios, mga tawo lamang ang nagahimo sing mga plano. (Hulubaton 19:21) Wala gid nagapamulong ang mga Kasulatan tuhoy kay Jehova subong nagaplano. Indi niya kinahanglan nga magplano. Ano man ang iya mga katuyuan, ini pat-od nga magamadinalag-on bangod sang iya walay latid nga kaalam kag gahom, subong sang mabasa naton sa Efeso 1:9, 10: “Suno sa iya maayo nga kahamuot nga gintuyo niya sa iya kaugalingon para sa isa ka pagdumalahan sa bug-os nga latid sang gintangdo nga mga tion.” Gani amat-amat nga nahangpan nga ang termino nga “katuyuan” mas nagakaigo kon nagapatuhoy kay Jehova.
16. Ano ang amat-amat nga nahangpan subong husto nga paghangop sa Lucas 2:14?
16 Nian yara man ang mas maathag nga paghangop sa Lucas 2:14. Suno sa King James Version, ini mabasa: “Himaya sa Dios sa kahitaasan, kag sa duta paghidait, maayo nga kabubut-on sa mga tawo.” Nahangpan nga wala ini nagapabutyag sang husto nga panghunahuna, kay ang maayo nga kabubut-on sang Dios wala ginapabutyag sa mga malauton. Busa gintamod ini sang mga Saksi subong isa ka butang sang paghidait sa mga tawo nga may maayong kabubut-on sa Dios. Gani padayon nila nga ginpatuhuyan yadtong interesado sa Biblia subong mga tawo nga may maayong kabubut-on. Apang nahangpan sang ulihi nga nadalahig ang maayong kabubut-on, indi sa bahin sang mga tawo, kundi sa bahin sang Dios. Busa, ang footnote sang New World Translation sa Lucas 2:14 nagapatuhoy sa “mga tawo nga ginakahamut-an niya [Dios].” Ang tanan nga mga Cristiano nga nagakabuhi suno sa ila sumpa sang dedikasyon may maayong kabubut-on sang Dios.
17, 18. Ano ang bindikahon ni Jehova, kag ano ang pakabalaanon niya?
17 Sa kaanggid, sa malawig nga tion, ang mga Saksi nagahinambit sa pagbindikar sa ngalan ni Jehova. Apang ginpangduhaduhaan bala ni Satanas ang ngalan ni Jehova? Nahanungod sina nga butang, ginpangduhaduhaan bala sang bisan sin-o sang mga ahente ni Satanas ang ngalan ni Jehova? Wala, wala gid. Indi ang ngalan ni Jehova ang ginhangkat kag nga kinahanglan bindikahon. Amo sina kon ngaa ang ulihi nga mga publikasyon sang Watch Tower Society wala nagahinambit sa ngalan ni Jehova subong nga ginbindikar. Nagahinambit ini sa soberanya ni Jehova subong nga ginbindikar kag sa iya ngalan subong nga ginpakabalaan. Nagahisanto ini sa ginsugo ni Jesus sa aton nga ipangamuyo: “Pakabalaanon ang imo ngalan.” (Mateo 6:9) Sa liwat kag liwat, si Jehova nagsiling nga pakabalaanon niya ang iya ngalan, nga wala gid ginhangkat apang gintamay sang mga Israelinhon.—Ezequiel 20:9, 14, 22; 36:23.
18 Sing makawiwili, sang 1971, ang libro nga “The Nations Shall Know That I Am Jehovah”—How? naghimo sini nga pagpatuhay: “Si Jesucristo nagapakig-away . . . sa pagbindikar sa bug-os uniberso nga Soberanya ni Jehova kag sa paghimaya sa ngalan ni Jehova.” (Pahina 364-5) Sang 1973, ang God’s Kingdom of a Thousand Years Has Approached nagsiling: “Ang nagapakari nga ‘dakung kapipit-an’ amo ang panahon nga mabindikar sang Labing Gamhanan nga Dios nga si Jehova ang iya bug-os uniberso nga soberanya kag mapakabalaan ang iya takus nga ngalan.” (Pahina 409) Nian, sang 1975, ang Man’s Salvation Out of World Distress at Hand! nagsiling: “Nian ang labing daku nga hitabo sa maragtas sang bug-os nga uniberso matuman, ang pagbindikar sa bug-os uniberso nga soberanya ni Jehova kag ang pagpakabalaan sa iya balaan nga ngalan.”—Pahina 281.
19, 20. Paano naton mapakita ang aton apresasyon sa mga silak sang espirituwal nga kapawa?
19 Bulahan gid ang katawhan ni Jehova nga nagapainit sa sining tanan nga espirituwal nga kapawa! Sa dakung kabaliskaran, nagapabutyag sang espirituwal nga kadudulman nga naeksperiensiahan sang mga lider sang Cristiandad amo ining pinamulong sang isa ka klerigo: “Ngaa may sala? Ngaa may pag-antos? Ngaa may yawa? Amo ini ang mga pamangkot nga luyag ko ipamangkot sa Ginuo kon makakadto ako sa langit.” Apang ang mga Saksi ni Jehova mahimo makasugid sa iya kon ngaa: Bangod sang hulusayon tuhoy sa pagkamatarong sang soberanya ni Jehova kag sang pamangkot sa kon bala sarang mahuptan sang tawhanon nga mga tinuga ang integridad sa Dios walay sapayan sang pagpamatok sang Yawa.
20 Sa mga tinuig, ang daku kag diutay nga mga silak sang kapawa nagasulu sa banas sang dedikadong mga alagad ni Jehova. Katumanan ini sang mga kasulatan subong sang Salmo 97:11 kag Hulubaton 4:18. Apang indi gid naton pagkalimtan nga ang paglakat sa kapawa nagakahulugan sang pagtigayon sing apresasyon para sa dugang nga kapawa kag sang pagkabuhi nahisuno sa sini. Subong sang nakita na naton, ining dugang nga kapawa nagadalahig sang aton pagginawi kag sang aton hilikuton nga magbantala.
[Mga footnote]
a Bilang reaksion sa sining pagtamod, ginpatpat sang The Watch Tower sang Hunyo 1 kag sang Hunyo 15, 1929, ang “mataas pa nga mga kagamhanan” subong sanday Jehova nga Dios kag Jesucristo. Amo gid ini ang pangatarungan nga gintadlong sang 1962.
b Ang Lalantawan sang Abril 15, 1992, nagpahibalo nga ang pinili nga mga kauturan nga lalaki sang “iban nga mga karnero” gintangdo sa pagbulig sa mga komite sang Nagadumala nga Hubon, katumbas sa mga Netinim sang panahon ni Esdras.—Juan 10:16; Esdras 2:58.
Madumduman Mo Bala?
◻ Anong kapawa ang ginhatag nahanungod sa pagpasakop sa “mataas pa nga mga kagamhanan”?
◻ Sa anong mga pag-uswag sa organisasyon nagresulta ang mga silak sang kapawa?
◻ Paano ang dugang nga kapawa nag-apektar sa Cristianong pagginawi?
◻ Anong mga pag-ulay sa aton paghangop nahanungod sa pila ka Makasulatanhon nga mga punto ang resulta sang espirituwal nga kapawa?
[Credit Line sa retrato sa pahina 25]
Mga yabi sa pahina 24: Ang drowing ginpasad sa retrato nga ginkuha sa Cooper-Hewitt, National Design Museum, Smithsonian Institution