“Indi Pagpatumbayaan ni Jehova ang Iya Katawhan”

“Madamo ang kapipit-an sang matarong, apang luwason sia ni Jehova sa sining tanan.”​—⁠SALMO 34:⁠19.

1, 2. (a) Paano ginapakamaayo ni Jehova ang iya katawhan karon? (b) Ano ang ginaatubang sang madamo nga Cristiano, kag anong mga pamangkot ang nagautwas?

SUBONG katumanan sang tagna sa Biblia, ang mga sumilimba ni Jehova nagapuyo sa espirituwal nga paraiso. (2 Corinto 12:​1-4) Ang mga Saksi ni Jehova nalakip sa internasyonal nga paghiliupod nga may gugma kag paghiusa. (Juan 13:35) Madalom kag maid-id ang ila nahibaluan sa mga kamatuoran sa Biblia. (Isaias 54:13) Ginapasalamatan nila sing daku si Jehova bangod ginahatagan niya sila sing pribilehiyo nga mangin mga dinapit sa iya espirituwal nga kayangkayang!​—⁠Salmo 15:⁠1.

² Walay sapayan nga ang tanan sa organisasyon ni Jehova nakatigayon sing espirituwal nga kabuganaan, ang iban nagakabuhi nga mahidaiton kag malinong, ang iban naman nagaantos sing lainlain nga kabudlayan. Madamo nga Cristiano ang madugay na nga yara sa makaluluoy nga kahimtangan nga daw wala sing katibawasan. Natural lamang ang pagluya sing buot sa sining mga kahimtangan. (Hulubaton 13:12) Pamatuod bala sing kaakig sang Dios ang mga kabudlayan? Pinasahi bala nga ginaamligan ni Jehova ang pila ka Cristiano samtang ginapatumbayaan naman ang iban?

3. (a) Si Jehova bala ang balasulon sa mga kabudlayan nga naagihan sang iya katawhan? (b) Ngaa bisan ang matutom nga mga sumilimba ni Jehova nakaeksperiensia sing tawhanon nga mga pag-antos?

³ Ang Biblia nagasabat: “Kon sa idalom sang pagtilaw, walay tawo ang magsiling: ‘Ginatilawan ako sang Dios.’ Kay ang Dios indi matilawan sing malaut ukon ginatilawan niya ang bisan sin-o.” (Santiago 1:13) Si Jehova amo ang Manug-amlig kag Manugsakdag sang iya katawhan. (Salmo 91:​2-6) “Indi pagpatumbayaan ni Jehova ang iya katawhan.” (Salmo 94:14) Wala ini nagakahulugan nga ang matutom nga mga sumilimba indi makaeksperiensia sing pag-antos. Ang presente nga sistema sang mga butang sang kalibutan ginagamhan sang dihimpit nga mga indibiduwal. Madamo ang dibunayag, kag ang iban tuman ka malauton. Wala sila nagapangayo sing kaalam kay Jehova. Nagaresulta ini sa madamong pag-antos sang tawo. Maathag nga ginasiling sang Biblia nga indi pirme malikawan sang katawhan ni Jehova ang masubo nga mga resulta sang pagkadihimpit kag kalautan sang tawo.​—⁠Binuhatan 14:⁠22.

Ginapaabot sang Mainunungon nga mga Cristiano ang Pag-antos

4. Ano ang mapaabot sang tanan nga Cristiano samtang nagakabuhi sila sa sining malauton nga sistema sang mga butang, kag ngaa?

⁴ Bisan indi bahin sang kalibutan, ang mga sumulunod ni Jesus nagakabuhi sa sining sistema sang mga butang. (Juan 17:​15, 16) Si Satanas ginabuyagyag sa Biblia subong ang nagagahom nga puwersa sa likod sining kalibutan. (1 Juan 5:19) Sa amo, sa indi mahibaluan ang mga Cristiano magaatubang sing daku nga mga problema. Ginadumdom ini, si apostol Pedro nagasiling: “Magmaligdong kamo, magmabinantayon. Ang inyo kaaway, ang Yawa, nagaluyong kaangay sang nagangurob nga leon, nga nagapangita sang iya tulukbon. Apang batui ninyo sia, malig-on sa pagtuo, nga nakahibalo nga ang amo man nga pag-antos nagakatabo sa bug-os nga paghiliutod sang inyo mga kauturan sa bug-os nga kalibutan.” (1 Pedro 5:​8, 9) Huo, ginapaabot sang bug-os Cristianong paghiliupod ang mga pag-antos.

5. Paano ginpaathag ni Jesus nga ang matutom nga mga Cristiano makaeksperiensia sing masubo nga mga butang sa kabuhi?

⁵ Bisan kon ginahigugma naton sing hanuot si Jehova kag mainunungon sa iya mga prinsipio, maeksperiensiahan naton ang masubo nga mga butang sa kabuhi. Ginpaathag ini ni Jesus sa iya ilustrasyon nga narekord sa Mateo 7:​24-27, diin ginpaanggid niya yadtong nagasunod sang iya mga pulong kag yadtong wala nagasunod. Ginpaanggid niya ang matinumanon nga mga disipulo sa isa ka maalam nga tawo nga nagtukod sang iya balay sa ibabaw sang igang. Yadtong wala nagasunod sa iya mga pulong ginpaanggid niya sa isa ka buangbuang nga tawo nga nagtukod sang iya balay sa balas. Paghuyop sang mabaskog nga unos, ang balay nga natukod sa ibabaw sang igang amo lamang ang nakalampuwas. Talupangda nga sa kaso sang balay sang maalamon nga tawo, “nag-ulan kag nagbaha kag naghuyop sing mabaskog ang hangin kag nagwaswas sa sadtong balay, apang wala ini mapukan.” Wala manaad si Jesus nga ang maalam nga tawo makatigayon sing paghidait kag kalinong sa tanan nga tion. Sa baylo, ang kaalam sang tawo nagluwas sa iya sa unos. Amo man sini ang kahulugan sang ilustrasyon tuhoy sa manugsab-ug. Ginpaathag ni Jesus nga bisan ang masinulundon nga mga sumilimba “nga may maayo nga tagipusuon” ‘magapamunga nga may pagbatas.’​—⁠Lucas 8:​4-15.

6. Sa ilustrasyon ni Pablo tuhoy sa nagabato sa kalayo nga mga materyales, sin-o ang napaidalom sa kalayuhon nga pagtilaw?

⁶ Sa iya sulat sa mga taga-Corinto, naggamit si apostol Pablo sing simboliko nga lenguahe agod iilustrar nga ginakinahanglan ang mabakod nga mga kinaiya nga makabulig sa aton sa pag-atubang sa mga pagtilaw. Inang nagabato sa kalayo nga mga materyales subong sang bulawan, pilak, kag malahalon nga mga bato nagapatuhoy sa diosnon nga mga kinaiya. (Ipaanggid ang Hulubaton 3:​13-​15; 1 Pedro 1:​6, 7.) Sa pihak nga bahin, ang undanon nga mga kinaiya ginpaanggid sa madali masunog nga mga materyales. Nian si Pablo nagasiling: “Ang buhat sang tagsa ka tawo ipadayag, kay ipakita ini sang adlaw, bangod ipahayag ini paagi sa kalayo; kag ang kalayo mismo ang magatilaw kon ano ang buhat sang tagsa ka tawo. Kon ang buhat ni bisan sin-o nga gintukod niya sa sini magapadayon, magabaton sia sing padya.” (1 Corinto 3:​10-​14) Sa liwat, ginapaathag sang Biblia nga kita tanan magaatubang sa ulihi sing kalayuhon nga pagtilaw.

7. Suno sa Roma 15:​4, paano kita mabuligan sang Kasulatan nga mabatas ang mga pagtilaw?

⁷ Ang Biblia may madamo nga rekord sang mainunungon nga mga alagad sang Dios nga nagbatas sing mga kabudlayan, kon kaisa sa malawig nga tion. Apang, wala sila ginpatumbayaan ni Jehova. Mahimo nga nadumduman ni apostol Pablo ini nga mga huwaran sang magsiling sia: “Kay ang tanan nga butang nga ginsulat sadto anay ginsulat subong instruksion sa aton, agod nga paagi sa aton pagbatas kag paagi sa paglipay gikan sa Kasulatan makatigayon kita sing paglaum.” (Roma 15:⁠4) Binagbinaga ang halimbawa sang tatlo ka lalaki, nga walay sapayan sang ila malapit nga kaangtanan sa Dios, nag-antos sing madamo nga kabudlayan.

Kon Ano ang Matun-an Naton sa mga Rekord sang Biblia

8. Ano ang gintugutan ni Jehova sa kaso ni Jose, kag daw ano kalawig?

8 Ang anak nga lalaki ni Jacob nga si Jose ginkahamut-an ni Jehova kutob sang bata pa sia. Apang, bisan nga wala sia sing sala, nag-antos sia sing madamo nga kabudlayan. Gintago sia kag ginpintasan sang iya mismo mga utod nga lalaki. Ginbaligya sia subong ulipon sa iban nga pungsod diin ginpasibangdan sia kag “ginbilanggo.” (Genesis 40:15) Didto, “ginsakit nila ang iya mga tiil sa mga grilyo, ginbutang sia sa mga talikala nga salsalon.” (Salmo 105:​17, 18) Sang tion sang iya pagkaulipon kag pagkabilanggo, walay duhaduha nga nangabay sing sulit-sulit si Jose kay Jehova nga hilwayon sia. Apang sa sulod sang mga 13 ka tuig, walay sapayan nga ginpalig-on sia ni Jehova sa lainlain nga paagi, nagbugtaw sia kada aga nga isa gihapon ka ulipon ukon bilanggo.​—⁠Genesis 37:​2; 41:⁠46.

9. Ano ang ginbatas ni David sa sulod sang mga tinuig?

⁹ Amo man sini ang natabo kay David. Sang magpili si Jehova sing isa ka kalipikado nga lalaki agod mangin hari sa Israel, sia nagsiling: “Nakita ko si David nga anak ni Jese, nga isa ka lalaki nga kalahamut-an sa akon tagipusuon.” (Binuhatan 13:22) Walay sapayan sang iya nahamut-an nga tindog sa mata ni Jehova, si David nag-antos sing daku. Bangod sang daku nga katalagman, pila ka tuig nga nagpanago sia sa kahanayakan, sa mga kuweba, sa mga gikab, kag sa iban nga kadutaan. Ginlagas sia kaangay sang isa ka mapintas nga sapat, amo kon ngaa nagluya ang iya buot. Walay sapayan, nakabatas sia paagi sa kusog ni Jehova. Si David makasiling sing nagakaigo suno sa iya inagihan: “Madamo ang kapipit-an sang matarong, apang luwason sia ni Jehova sa sining tanan.”​—⁠Salmo 34:⁠19.

10. Anong daku nga kabudlayan ang natabo kay Nabot kag sa iya pamilya?

¹⁰ Sadtong mga adlaw ni manalagna Eliseo, 7,000 lamang sa Israel ang wala magyaub sa butig nga Dios nga si Baal. (1 Hari 19:​18; Roma 11:4) Si Nabot, nga isa sining mga tawo, nabiktima sang daku nga inhustisya. Nahuy-an sia bangod sa sumbong nga pagpasipala. Ginpamatud-an nga nakasala, ginsentensiahan sia sang hari nga pagapatyon paagi sa pagbato, kag ang iya dugo gindilapan sang mga ido. Ginpamatay man pati ang iya mga anak nga lalaki! Apang, wala sia sing sala. Mga butigon ang nagsaksi batok sa iya. Ang bug-os nga hitabo ginpadihot ni Reyna Jesebel agod makuha sang hari ang ubasan ni Nabot.​—⁠1 Hari 21:​1-19; 2 Hari 9:⁠26.

11. Ano ang ginasiling sa aton ni apostol Pablo tuhoy sa matutom nga mga lalaki kag babayi sa maragtas sang Biblia?

¹¹ Sanday Jose, David, kag Nabot tatlo lamang sa madamo matutom nga lalaki kag babayi nga ginsambit sa Biblia nga nag-antos sing mga kabudlayan. Ginsulat ni apostol Pablo ang maragtason nga pagrepaso sa mga alagad ni Jehova sang dumaan nga tion. Naghambal sia tuhoy sadtong “gintilawan paagi sa mga pag-uligyat kag paghampak, kag bisan sang mga gapos kag pagkabilanggo. Ginbato sila, ginsumbong, ginpang-utod sang lagari, ginpamatay paagi sa espada, nagdalangdalang sila nga napanaptan sing mga panit sang karnero kag mga kanding, nawad-an, ginpapiutan, ginpintasan; kag ginsikway sila sang kalibutan. Nagdalangdalang sila sa mga desyerto kag mga kabukiran kag sa mga lungib kag mga gikab sang duta.” (Hebreo 11:​36-38) Apang wala sila ginpatumbayaan ni Jehova.

Si Jehova Nagaulikid sa mga Nagaantos

12. Ano ang pila ka kabudlayan nga naeksperiensiahan sang mga Saksi ni Jehova karon?

¹² Kamusta naman ang katawhan ni Jehova karon? Subong isa ka organisasyon, makasalig kita sa pag-amlig sang Dios kag sa kaluwasan sa katapusan nga mga adlaw kag sa dakung kapipit-an. (Isaias 54:​17; Bugna 7:​9-​17) Apang, subong mga indibiduwal, nahibaluan naton nga ang “tion kag wala ginapaabot nga hitabo” nagakahanabo sa tanan nga tawo. (Manugwali 9:⁠11) Sa karon madamong matutom nga Cristiano ang nagaantos sing mga kabudlayan. Ang iban nagaantos sing tuman nga kaimulon. Ang Biblia nagahambal tuhoy sa Cristianong “mga ilo kag mga balo” nga may kapipit-an. (Santiago 1:27) Ang iban nagaantos subong resulta sang kinaugali nga mga kalamidad, mga inaway, krimen, pag-abuso sa gahom, balatian, kag kamatayon.

13. Anong mabudlay nga mga eksperiensia ang ginreport sining karon lang?

¹³ Halimbawa, sa ila mga report sang 1996 sa Nagadumala nga Hubon sang mga Saksi ni Jehova, ang mga sanga talatapan sang Watch Tower nagsiling nga ang pila sang aton mga kauturan nga lalaki kag babayi nagaantos sing mabudlay nga pagkabilanggo bangod sang ila pagsunod sa mga prinsipio sang Biblia. Tatlo ka kongregasyon sa Bagatnan nga Amerika ang nag-untat sa pagpanghikot sang ginpilit sang mga gerilya ang ginatos ka Saksi nga magsaylo sa iban nga duog. Sa isa ka pungsod sa Nakatundan nga Aprika, ang pila ka Saksi nga nakibon sa inaway-sibil ginpamatay. Sa isa ka pungsod sa Sentral nga Amerika, ang mabudlay nga kahimtangan sa pinansial sang pila ka kauturan labi nga naglala sang magwaswas ang isa ka unos. Sa iban nga mga duog diin ang kaimulon kag kakulang sing pagkaon mahimo nga indi serioso nga mga problema, mahimo madula ang kalipay sang iban bangod sang negatibo nga mga impluwensia. Ang iban ginabudlayan sa mga pag-ipit sang pagkabuhi karon. Bangod sang dipagsapak sang mga tawo, ang iban ginaluyahan kon nagabantala sing maayong balita sang Ginharian.

14. (a) Ano ang aton matun-an gikan sa halimbawa ni Job? (b) Sa baylo nga maghunahuna sing negatibo, ano ang dapat naton himuon kon nagaatubang kita sing kalisdanan?

¹⁴ Ining mga kahimtangan indi dapat hangpon subong pamatuod sang kaakig sang Dios. Dumduma ang kaso ni Job kag ang madamong kabudlayan nga iya gin-antos. Isa sia ka “tawo nga wala sing kasawayan kag matarong.” (Job 1:8) Daw ano ayhan ang kalisod ni Job sang ginpasibangdan sia ni Elifaz nga nakasala! (Job, kapitulo 4, 5, 22) Indi naton luyag maghinakop sing padasudaso nga nagaantos kita sing mga kabudlayan bangod ginsaklaw naton si Jehova sa pila ka paagi ukon bangod nga ginkuha ni Jehova ang iya pagpakamaayo. Ang negatibo nga panghunahuna sa tion sang kapipit-an mahimo makapaluya sang aton pagtuo. (1 Tesalonica 3:​1-3, 5) Kon ginalisdan, maayo nga pamalandungan ang kamatuoran nga si Jehova kag si Jesus malapit sa mga matarong bisan ano man ang matabo.

15. Paano naton mahibaluan nga si Jehova nagaulikid gid bangod sa mga kabudlayan nga ginaantos sang iya katawhan?

¹⁵ Ginapasalig kita ni apostol Pablo sang magsiling sia: “Sin-o bala ang magapahamulag sa aton sa gugma ni Cristo? Ang kangitngitan bala ukon kasakit ukon paghingabot ukon tiggulutom ukon kahubo ukon katalagman ukon espada? . . . Kay kumbinsido ako nga bisan ang kamatayon ukon kabuhi ukon mga manugtunda ukon mga punuan ukon mga butang nga sa karon ukon mga butang nga palaabuton ukon mga gahom ukon kataasan ukon kadadalman ukon bisan ano nga iban nga tinuga indi sarang makapahamulag sa aton sa gugma sang Dios nga yara kay Cristo Jesus nga aton Ginuo.” (Roma 8:​35, 38, 39) Si Jehova nagaulikid gid sa aton kag nahibaluan niya ang aton pag-antos. Sadtong isa pa sia ka laaslaas, si David nagsulat: “Ang mga mata ni Jehova yara sa mga matarong, kag ang iya igdulungog bukas sa ila pagtuaw. Si Jehova malapit sa mga buong sing tagipusuon.” (Salmo 34:​15, 18; Mateo 18:​6, 14) Ang aton langitnon nga Amay nagaulikid sa aton kag nagakaluoy sa mga nagaantos. (1 Pedro 5:​6, 7) Ginahatag niya ang aton ginakinahanglan agod mabatas naton ang bisan anong pag-antos nga mahimo naton masumalang.

Ginasakdag Kita sang mga Dulot ni Jehova

16. Anong aman gikan kay Jehova ang nagabulig sa aton nga makabatas, kag paano?

¹⁶ Walay sapayan nga indi kita makapaabot sing kabuhi nga wala sing kabudlayan sa sining daan nga sistema sang mga butang, wala kita “ginapatumbayaan.” (2 Corinto 4:​8, 9) Nanaad si Jesus nga hatagan niya sing mananabang ang iya mga sumulunod. Sia nagsiling: “Magapangayo ako sa Amay kag hatagan niya kamo sing isa pa ka mananabang agod mag-upod sia sa inyo sing dayon, ang espiritu sang kamatuoran.” (Juan 14:​16, 17) Sang Pentecostes 33 C.⁠E., ginsilingan ni apostol Pedro ang iya mga tagpalamati nga magabaton sila sing “walay bayad nga dulot sang balaan nga espiritu.” (Binuhatan 2:38) Ginabuligan bala kita karon sang balaan nga espiritu? Huo! Ang aktibo nga kusog ni Jehova nagahatag sa aton sing dalayawon nga mga bunga: “Ang gugma, kalipay, paghidait, pagbatas, pagkamaluluy-on, kaayo, pagtuo, kalulo, pagpugong sa kaugalingon.” (Galacia 5:​22, 23) Ini tanan importante nga mga kinaiya nga nagabulig sa aton sa pagbatas.

17. Ano ang pila ka kamatuoran sa Biblia nga nagapalig-on sa aton pagtuo kag determinasyon nga maghulat sing mapailubon kay Jehova?

¹⁷ Ginabuligan man kita sang balaan nga espiritu nga mahangpan nga ang karon nga mga kapipit-an “temporaryo lamang kag mamag-an” kon ipaanggid sa padya nga kabuhi nga wala sing katapusan. (2 Corinto 4:​16-18) Napat-od naton nga indi pagkalimtan sang Dios ang aton mga hinimuan kag ang gugma nga ginpakita naton sa iya. (Hebreo 6:​9-12) Paagi sa pagbasa sang inspirado nga pulong sang Biblia, ginapalig-on kita sang mga huwaran anay sang matutom nga mga alagad nga nagbatas sing madamo nga kabudlayan apang gintawag nga malipayon. Si Santiago nagasulat: “Mga kauturan, gamita ninyo nga huwaran sang pag-antos kag sang pagpailob ang mga manalagna, nga naghambal sa ngalan ni Jehova. Yari karon! Ginatawag naton nga malipayon yadtong nagbatas.” (Santiago 5:​10, 11) Ang Biblia nagasaad sing “gahom labaw sangsa kinaandan” agod buligan kita nga mabatas ang mga pagtilaw. Ginapakamaayo man kita ni Jehova sing paglaum sa pagkabanhaw. (2 Corinto 1:​8-​10; 4:7) Paagi sa pagbasa sing Biblia sa adlaw-adlaw kag pagpamalandong sa sining mga saad, mapalig-on naton ang aton pagtuo kag ang aton determinasyon nga maghulat sa Dios sing mapailubon.​—⁠Salmo 42:⁠5.

18. (a) Sa 2 Corinto 1:​3, 4 ginpalig-on kita nga himuon ang ano? (b) Paano ang Cristianong mga manugtatap mangin tuburan sing lugpay kag kaumpawan?

¹⁸ Dugang pa, ginhatagan kita ni Jehova sing espirituwal nga paraiso diin matigayon naton ang matuod nga gugma sang aton Cristianong mga kauturan nga lalaki kag babayi. Tanan kita may obligasyon nga lugpayan ang isa kag isa. (2 Corinto 1:​3, 4) Ang Cristianong mga manugtatap isa ka daku nga tuburan sang lugpay kag kaumpawan. (Isaias 32:2) Subong “mga dulot sa mga tawo,” obligasyon nila nga palig-unon ang mga nagaantos, sa “paghambal sing makalulugpay sa napung-awan nga mga kalag,” kag sa “pagsakdag sa mga maluya.” ((Efeso 4:​8, 11, 12; 1 Tesalonica 5:14) Ang mga gulang ginapalig-on nga gamiton sing maayo ang mga magasin nga Lalantawan kag Magmata!, subong man ang iban pa nga publikasyon nga ginaaman sang “matutom kag mainandamon nga ulipon.” (Mateo 24:​45-​47) Nagaunod ini sing manggad sang napasad sa Biblia nga laygay nga makabulig sa aton nga malubad​—⁠kag malikawan pa gani​—⁠ang pila ka problema nga nagatuga sa aton sing kabalaka. Kabay nga ilugon naton si Jehova paagi sa paglugpay kag pagpalig-on sa isa kag isa sa tion sang kabudlayan!

19. (a) Ano ang makabulig sa aton nga malikawan ang pila ka kabudlayan? (b) Labaw sa tanan, kay sin-o kita dapat magsalig, kag ano ang makabulig sa aton nga maatubang ang mga pagtilaw?

¹⁹ Samtang nagahingapos ang mga adlaw kag labi nga nagalain ang mga kahimtangan sa karon nga sistema sang mga butang, ginahimo sang mga Cristiano ang ila masarangan agod malikawan ang mga kabudlayan. (Hulubaton 22:3) Ang maayo nga desisyon, maligdong nga panghunahuna, kag ihibalo sa mga prinsipio sang Biblia makabulig sa aton nga makahimo sing maayo nga mga desisyon. (Hulubaton 3:​21, 22) Ginapamatian naton ang Pulong ni Jehova kag ginatuman ini agod malikawan naton nga makahimo sing dikinahanglanon nga mga kasaypanan. (Salmo 38:4) Walay sapayan, nahibaluan naton nga indi naton madula sing bug-os ang mga pag-antos sa aton kabuhi. Sa sining sistema sang mga butang, madamong matarong nga tawo ang nagaatubang sing daku nga mga kabudlayan. Apang, malandas naton ang mga pagtilaw sa aton upod ang bug-os nga pagsalig nga “indi pagpatumbayaan ni Jehova ang iya katawhan.” (Salmo 94:14) Kag nahibaluan naton nga ining sistema sang mga butang kag ang mga kabudlayan sini madula sa indi madugay. Busa, kabay nga mamat-od kita nga “indi mag-ampo sa paghimo sing kon ano ang maayo, kay sa nagakaigo nga tion magaani kita kon indi kita paglapyuon.”​—⁠Galacia 6:⁠9.

Ano ang Natun-an Naton?

◻ Anong mga pagtilaw ang naeksperiensiahan sang bug-os Cristianong paghiliutod?

◻ Anong mga huwaran sa Biblia ang nagabulig sa aton nga mahangpan nga ang mga kabudlayan indi pamatuod sang kaakig ni Jehova?

◻ Ano ang nabatyagan ni Jehova tuhoy sa mga kabudlayan nga ginabatas sang iya katawhan?

◻ Ano ang pila sang mga dulot gikan kay Jehova nga nagabulig sa aton nga mabatas ang mga pagtilaw?

[Kapsion sa pahina 10]

Sanday David, Nabot, kag Jose amo ang tatlo nga nag-antos sing mga kabudlayan