Koj Puas Paub?
Nyob rau thaum thawj 100 xyoo, cov pov thawj ntawm lub tuam tsev muab cov ntshav tsiaj uas lawv tua fij pov tseg li cas?
TXHUA txhua xyoo Ixayees cov pov thawj muab tsiaj ntau heev coj los tua fij rau ntawm lub tuam tsev. Ntsauxifa (Josephus) uas yog ib tug neeg tshawb cov Yudais tej keeb kwm tau sau tseg tias thaum ua Kev Cai Hla Dhau, lawv tua tshaj li 250,000 tus yaj mas ntshav ntau heev. (Levis Kevcai 1:10, 11; Teev Npe 28:16, 19) Lawv ho muab cov ntshav ua li cas tom qab ntawd?
Tej neeg khawb nrhiav tej khoom qub mus nrhiav tau nyob rau ntawm Helauj lub tuam tsev tej qhov kwj deg uas luag ntov dej rau. Lawv muab cov ntshav nchuav rau ntawm tej qhov kwj deg no kom xau tawm mus. Lawv siv li no mus txog rau thaum lub tuam tsev raug puas tsuaj thaum xyoo 70 tom qab Yexus.
Cia peb mus tham txog ob yam ntawm lub qhov kwj deg:
• Ntawm lub taw thaj muaj qhov xau dej tawm: Cov Yudais muaj ib phau ntawv qub qub hu ua Misanas (Mishnah) uas sau txog lawv tej kev cai thiab tej kev coj noj coj ua thaum xyoo 200. Phau ntawv no tau piav txog lawv tej qhov dej. Nyob rau hauv hais tias: “Nyob rau nram qab lub thaj uas yog sab hnub poob, muaj ob lub qhov kwj deg . . . lawv muab cov ntshav tsiaj thiab cov dej uas lawv siv nchuav ua tib ke rau ntawm ob lub qhov ces mam li ntws mus tshwm rau ntawm lub tiaj Khidos (Kidron).”
Niaj hnub nim no tej neeg khawb nrhiav tej khoom qub yeej hais tib yam li phau ntawv ntawd. Muaj dua ib phau ntawv sau txog cov Yudais qhia tias nyob ze rau ntawm lub tuam tsev, muaj ntau lub qhov dej uas tau siv los mus tsaug cov ntshav thiab dej ntawm lub thaj.
• Dej ntau heev: Cov pov thawj siv dej ntau heev los mus ntxuav lub taw thaj thiab ua kom cov ntshav ntws ntawm cov kwj deg tawm mus zoo zoo. Cov pov thawj kuj nqus tau cov dej ntshiab ntshiab uas tuam choj los mus rau ntawm lub tuam tsev. Tsis tas li ntawd, lawv kuj siv tej dej uas nyob hauv tej qhov dej thiab pas dej. Ntsauxes Phathis (Joseph Patrich) uas yog ib tug neeg tshawb keeb kwm tau hais tias: “Nyob rau lub caij lub nyoog ntawd tsis muaj lwm lub tuam tsev uas muaj dej ntws tau rau hauv los sis dej ntws tau tawm zoo zoo ib yam li lub tuam tsev no.”