HADIBAIA TAUNA
1 Inai be hadibaia tauna* ena hereva.+ Ia be Davida ena natuna, Ierusalema ai ia king.+
5 Dina ia daekau bona dina ia diho,
Bena ia daekau gabuna dekenai ma ia giroa lou haraga.+
6 Lai be not kahana amo ia toa ia lao saut kahana. Bena not amo ma ia toa lou.
Unai dala ia badinaia loulou, ia doko diba lasi.
7 Sinavai edia ranu be davara dekenai idia aru lao, to davara be ia honu diba lasi.+
Sinavai be idia aru matamaia gabuna dekenai idia giroa lou, davara dekenai ma idia aru diho lou totona.+
8 Unai gaudia ibounai dekenai lau hesiku,
Ta be do ia ura lasi unai gaudia ia herevalaia.
Iena matana ese gau ibounai ia moalelaia lasi,
Bona ena taiana be ia kamonai gaudia dekenai ia moale lasi.
9 Idia vara vadaeni gaudia be ma do idia vara lou,
Bona idia karaia vadaeni gaudia be ma do idia karaia lou.
Tanobada dekenai gau matamata ta be lasi.+
10 Edena gauna do idia herevalaia, idia gwau, “Itaia! Inai be matamata”?
Ia be idaunega amo ia noho vadaeni,
Ita do vara lasi neganai ia noho vadaeni.
11 Taunimanima be guna idia vara taudia do idia laloatao lasi,
Bona taunimanima ese gabeai idia vara uru do idia laloaboio.
Bona gabeai do idia vara uru ese ma unai taudia do idia laloatao lasi.+
12 Lau, hadibaia tauna, be Israela ena king bona Ierusalema ai lau lohia.+ 13 Egu lalona lau hadaia egu aonega do lau gaukaralaia+ tanobada ai idia karaia gaudia ibounai,+ lalohekwarahi ia havaraia gaudia unai, lau stadilaia totona. Unai gaudia be Dirava ese taunimanima dekenai ia henia, unai amo idia gaukara noho.
14 Tanobada dekenai idia karaia gaukara ibounai lau stadilaia,
Bona itaia, idia ibounai be anina lasi! Lai idia lulua bamona.+
15 Idia gageva gaudia ita hamaoromaoroa diba lasi,
Bona idia noho lasi gaudia ita duahia diba lasi.
16 Vadaeni egu lalona* dekenai lau gwau: “Itaia, lau be aonega bada lau abia vadaeni, guna Ierusalema ai idia noho taudia edia aonega ia hereaia.+ Oibe, aonega bona diba bada lau abia dainai lau moale.”+ 17 Egu lalona lau hadaia aonega karadia, kavakava karadia, bona anina lasi karadia lau stadilaia totona,+ bona lau davaria idia ibounai be lai lulua karana bamona.
18 Aonega bada ese lalohisihisi ia mailaia,
Unai dainai iena diba ia habadaia tauna ese iena hisihisi ia habadaia.+
2 Bena egu lalona* dekenai lau gwau: “Mani lau ese moale karadia lau tohoa bona do lau itaia dahaka namo do ia havaraia.” To itaia, unai danu be anina lasi momokani!
2 Lau gwau: “Kiri be kavakava karana!”
Ma sibona lau nanadaia: “Moale karadia ese taunimanima dekenai dahaka namo do idia havaraia?”
3 Wain moalelaia karana ena namo lau diba totona, wain lau inua,+ to mai aonega ida unai lau karaia. Lau ese kavakava karadia lau karaia danu, badina lau ura diba taunimanima edia mauri kwadogina lalonai dahaka kara ese idia do ia durua. 4 Gaukara badadia lau karaia.+ Lau sibona totona ruma momo lau haginia,+ bona vain uma momo lau karaia.+ 5 Lau sibona totona uma gabu badadia mai hairaidia lau karaia, bona au bona flaoaflaoa momo lau hadoa. 6 Lau sibona totona gohu lau karadia, idia tubu au matamatadia dekenai ranu lau henia totona. 7 Hesiai taudia, tatau bona hahine lau haboua,+ bona egu ruma ai hesiai taudia* idia vara. Animal momo lau haboua danu, boromakau bona mamoe,+ guna Ierusalema dekenai idia lohia taudia edia lau hereaia. 8 Siliva bona golo lau haboua,+ unai be king bona provinsi idauidau edia taga.+ Lau sibona totona ane abia tatau bona hahine lau haboua, bona hahine momo danu, oibe, tatau ese idia moalelaia bada gauna. 9 Vadaeni egu kohu be idia bada herea, guna Ierusalema ai idia noho taudia edia kohu lau hereaia.+ Bona egu aonega be lau ida ia noho.
10 Lau ura* gaudia ibounai lau karaia sibona.+ Moale karadia ibounai lau karaia. Danu, lau karaia gaukara ibounai dainai, lau moale. Unai be egu gaukara ibounai ena ahuna.+ 11 To egu imana ese ia karaia gaukara ibounai bona unai gaukara ibounai hagugurua totona lau karaia hekwarahi lau laloa lou neganai,+ lau laloparara idia ibounai be anina lasi momokani, lai lau lulua bamona.+ Oibe, tanobada dekenai* lau karaia gaudia ibounai be anina lasi.+
12 Bona aonega, kavakava karadia, bona anina lasi karadia lau stadilaia, bena lau laloa,+ “King murinai do ia lohia tauna be dahaka do ia karaia? Haida ese idia karaia vadaeni gaudia sibona.” 13 Bona lau itaia, aonega ese kavakava karadia ia hereaia,+ diari ese dibura ia hereaia bamona.
14 Aonega tauna ena matana be ena kwarana dekenai ia noho,*+ to kavakava tauna be dibura lalonai ia raka noho.+ Danu, lau laloparara idia ibounai edia dokona be tamona.+ 15 Bena egu lalona* dekenai lau gwau: “Kavakava tauna dekenai ia vara gauna be lau dekenai do ia vara danu.”+ Vadaeni, aonega bada lau abia karana amo dahaka namo lau davaria? Unai dainai egu lalona dekenai lau gwau: “Inai danu be anina lasi momokani.” 16 Badina aonega tauna eiava kavakava tauna be taunimanima ese do idia laloatao lasi.+ Idia mai noho dinadia lalonai, idia ibounai do idia laloaboio. Bona aonega tauna ia mase hegeregerena, kavakava tauna danu do ia mase.+
17 Unai dainai mauri lau inai henia,+ badina tanobada dekenai idia karaia gaudia ibounai ese egu lalona idia hahisia, badina ibounai be anina lasi momokani,+ lai idia lulua bamona.+ 18 Tanobada dekenai lau gaukara goadagoada bona lau abia gaudia ibounai lau inai henia,+ badina egu murinai do ia lohia tauna dekenai do lau rakatania.+ 19 Bona lau diba lasi ia be do ia aonega eiava ia be kavakava tauna ai do ia lao.+ To ia ese tanobada dekenai egu hekwarahi bona egu aonega amo lau abia gaudia ibounai do ia biagua. Unai danu be anina lasi momokani. 20 Vadaeni tanobada dekenai lau karaia gaukara ibounai dainai lau lalohisihisi. 21 Tau ta be mai ena aonega bona diba ida ia gaukara goadagoada, to iena ahuna* be ia hekwarahi lasi tauna dekenai do ia henia.+ Unai danu be anina lasi momokani bona lalohisihisi gauna.
22 Tanobada dekenai tau ta be ia hekwarahi bada bona ia gaukara goadagoada, to dahaka namo ia davaria?+ 23 Iena mauri dinadia ibounai lalonai, iena gaukara ese hisihisi bona lalohekwarahi ia havaraia,+ bona danu hanuaboi ai ia mahuta namonamo lasi.+ Unai danu be anina lasi momokani.
24 Namona be tau ta ia aniani, ia inuinu bona iena hekwarahi amo ia abia gaudia do ia moalelaia.+ Lau laloparara unai be Dirava momokanina ena imana amo,+ 25 badina daika be lau hegeregerena, aniani namodia ia ania bona wain* namodia ia inua diba?+
26 Dirava momokanina ese ia lalonamo henia tauna dekenai aonega, diba, bona moale ia henia.+ To kara dika tauna dekenai kohu gogoa bona haboua gaukarana ia henia, unai kohu be Dirava ia hamoalea tauna dekenai ia henia totona.+ Unai danu be anina lasi momokani, lai idia lulua bamona.
3 Gau ibounai be mai edia nega korikori,
Tanobada dekenai idia karaia gaudia ibounai be mai edia nega:
2 Mara be mai ena nega bona mase be mai ena nega,
Hadohado be mai ena nega bona geigei be mai ena nega,
3 Ala-ala be mai ena nega bona hahemauri* be mai ena nega,
Hadikaia be mai ena nega bona haginia be mai ena nega,
4 Taitai be mai ena nega bona kiri be mai ena nega,
Taitai mai boiboi ida be mai ena nega bona mavaru* be mai ena nega,
5 Nadi negea be mai ena nega bona nadi haboua be mai ena nega,
Rosia be mai ena nega bona rosia lasi be mai ena nega,
6 Gau ta oi tahua be mai ena nega bona oi abia dae unai gauna do oi davaria lasi be mai ena nega,
Gau ta dogoatao be mai ena nega bona gau ta negea be mai ena nega,
7 Dabua darea be mai ena nega+ bona dabua turia be mai ena nega,
Herevahereva lasi be mai ena nega+ bona herevahereva be mai ena nega,+
8 Lalokau be mai ena nega bona inai henia karana be mai ena nega,+
Tuari be mai ena nega bona maino be mai ena nega.
9 Ia gaukara tauna be iena hekwarahi amo dahaka namo ia davaria?+ 10 Lau itaia Dirava ese taunimanima dekenai gaukara ia henia bona idia be unai sibona idia laloa bada. 11 Ia ese nega korikori ai gau ibounai ia karaia mai edia hairai.*+ Danu ia ese taunimanima edia kudouna ai noho hanaihanai urana ia atoa. To Dirava momokanina ese matamana amo ia lao dokona ai ia karaia gaukara be taunimanima ese do idia lalopararalaia lasi.
12 Lau davaria taunimanima edia mauri dinadia lalonai idia moale bona kara namodia idia karaia be namo,+ 13 danu taunimanima ibounai do idia aniani, inuinu bona edia hekwarahi amo idia abia gaudia do idia moalelaia be namo. Unai be Dirava ena harihari gauna.+
14 Lau laloparara Dirava momokanina ese ia karaia gaudia ibounai be do idia noho hanaihanai. Unai gaudia dekenai gau ta do ita atoa kau eiava gau ta do ita kokia lasi. Dirava momokanina ese unai bamona ia karaia, unai amo taunimanima ese ia do idia gari henia.+
15 Idia vara gaudia be idia vara vadaeni. Bona gabeai do idia mai gaudia be idia mai vadaeni.+ Bona Dirava momokanina be dagedage idia davaria taudia edia namo ia tahua noho.*
16 Tanobada dekenai* inai lau itaia: Hahemaoro goevana ena gabu ai kara dika ia noho, bona kara maoromaoro ena gabu ai kara dika ia noho.+ 17 Unai dainai egu lalona dekenai lau gwau: “Dirava momokanina ese kara maoromaoro taudia bona kara dika taudia do ia hahemaoro henia,+ badina gaukara bona kara ibounai be mai edia nega.”
18 Danu, egu lalona dekenai lau gwau Dirava momokanina ese taunimanima edia natudia do ia tohoa bona idia dekenai do ia hahedinaraia idia be animal ida idia hegeregere, 19 badina taunimanima dekenai ia vara gauna be animal dekenai do ia vara danu, idia dekenai gau tamona do ia vara.+ Animal idia mase hegeregerena, taunimanima idia mase, bona idia ibounai edia mauri siahuna* be tamona.+ Unai dainai taunimanima ese animal idia hereaia lasi, bona gau ibounai be anina lasi. 20 Idia ibounai be gabu tamona dekenai idia lao noho.+ Idia ibounai be kahu dekena amo idia mai,+ bona idia ibounai be kahu dekenai do idia giroa lou.+ 21 Daika ia diba bema taunimanima edia mauri siahuna* be ia daekau, bona bema animal edia mauri siahuna be tano dekenai ia diho?+ 22 Bona lau davaria tau ta ese ena hekwarahi amo ia abia gaudia ia moalelaia be namo,+ badina unai be iena ahuna. Bona ia mase neganai, ta be ia hegeregere lasi idia vara gaudia be ia dekenai do ia hahedinaraia.+
4 Tanobada dekenai* idia karaia dagedage karadia ibounai lau laloa lou, bona hisihisi idia davaria taudia edia matana ranu lau itaia bona ta be idia ia hagoadaia lasi.+ Bona idia ia dagedage henia taudia be mai edia siahu, unai dainai ta be hisihisi idia davaria taudia ia durua lasi. 2 Bona lau laloparara idia mase vadaeni taudia be namo, idia mauri noho taudia edia mauri idia hereaia.+ 3 Bona idia ruaosi be ia do vara lasi tauna ese ia hereaia,+ badina ia be tanobada dekenai idia vara hisihisi karadia ia do itaia lasi.+
4 Bona lau itaia taunimanima be ta ta idia halusia totona idia gaukara goada bona idia hekwarahi bada.+ Unai danu be anina lasi momokani, lai idia lulua bamona.
5 Kavakava tauna be ena imana ia lokua, unai dainai ena tauanina ia dika ia lao.*+
6 Laga-ani sisina be mai ena namo, to gaukara goadagoada karana be lai lulua bamona.+
7 Lau ese tanobada dekenai ia vara anina lasi gauna ma ta lau laloa. 8 Tau ta be sibona ia noho, turana ta be lasi, natuna eiava tadikakana ta be lasi, to ia gaukara goadagoada bona ia laga-ani lasi. Iena matana ese kohu momo ia ura henia.+ To sibona ia nanadaia lasi: ‘Lau be daika totona lau hekwarahi noho? Bona dahaka dainai lau sibona hamoalea gaudia lau tahua lasi?’+ Unai danu be anina lasi momokani bona mai ena lalohisihisi.+
9 Taunimanima rua ese tau tamona idia hereaia,+ badina idia gaukara hebou dainai ahuna namona idia davaria. 10 Bema idia ta ia moru, ena turana ese ia abia isi diba. To bema tau ta be sibona bona ia moru, daika ese ia do ia abia isi?
11 Ma danu bema rua idia hekure hebou, do idia siahu, to bema ta be sibona, edena bamona ia siahu diba? 12 Tau ta ese tau tamona ia halusia diba, to bema rua idia gini hebou, idia ese unai tauna idia halusia diba. Bona idia pania hebou varo toi be do ia kokia haraga lasi.
13 Ia ogogami to mai ena aonega merona ese ia buruka vadaeni king ia hereaia,+ badina king be sisiba ia abia dae lasi.+ 14 Badina ia* be dibura ruma amo ia raka-lasi bona king ai ia lao,+ ena be king ma ta ena lohia negana ai ia be ogogami ai ia vara.+ 15 Lau ese tanobada dekenai idia mauri taudia ibounai lau laloa, bona king ena gabu ia abia king matamata dekenai do idia vara gaudia lau laloa danu. 16 Ena be ia idia durua taudia be momo herea, to gabeai idia mai taudia be ia dekenai do idia moale lasi.+ Unai danu be anina lasi, lai ia lulua bamona.
5 Dirava momokanina ena ruma dekenai oi raka lao neganai, oi naria namonamo.+ Namona be oi lao kahirakahira hereva oi kamonai totona+ bona namo lasi boubou gauna henia sibona totona oi lao, kavakava taudia idia karaia bamona.+ Badina idia diba lasi idia karaia noho karana be maoro lasi.
2 Namo lasi oi hereva haraga bona emu lalona ia haraga Dirava momokanina vairanai oi hereva totona,+ badina Dirava momokanina be guba ai ia noho, to oi be tanobada ai oi noho. Unai dainai namona be hereva momo oi gwauraia lasi.+ 3 Badina gau momo oi lalohadailaia* neganai, do oi nihi momo,+ unai hegeregerena ia hereva momo tauna ese kavakava herevadia momo do ia gwauraia. + 4 Dirava dekenai oi gwauhamata neganai, namona be oi hagugurua,+ badina ia be kavakava taudia dekenai ia moale lasi.+ Namona be oi gwauhamatalaia gauna oi hamomokania.+ 5 Namo lasi gwauhamata oi karaia, badina dika oi gwauhamata ma oi hagugurua lasi.+ 6 Namo lasi emu uduna herevadia amo oi kara dika,+ bona namo lasi aneru* vairanai oi gwau unai gwauhamata be kerere.+ Dahaka dainai oi gwauraia herevana ese Dirava momokanina do ia habadua bona ia ese emu imana ena gaukara do ia hadikaia?+ 7 Bema gau momo oi lalohadailaia, do oi nihi momo,+ unai hegeregerena hereva momo gwauraia karana ese gau namona ta do ia havaraia lasi. To Dirava momokanina do oi gari henia.+
8 Bema oi itaia emu provinsi ai gavamani tauna ta ese ogogami taudia ia dagedage henia bona kara maoromaoro bona hahemaoro goevana ia hagagevaia, namo lasi unai kara dekenai oi hoa.+ Badina unai gavamani tauna be dagi bada tauna ese ia itaia noho, ma danu edia dagi ia hanaia tauna ese idia ia itaia noho.
9 Danu, tano ena anina be idia ibounai huanai idia haria, bona king ese tano ena anina ia abia danu.+
10 Mai ena siliva momo tauna be siliva ma haida do ia ura henia noho, unai hegeregerena kohu momo tauna be kohu ma haida do ia ura henia noho.+ Unai danu be anina lasi.+
11 Gau namodia idia momo idia lao neganai, unai gaudia idia moalelaia taudia danu be do idia momo.+ Bona biaguna be dahaka namo do ia davaria, iena matana amo unai do ia raraia sibona, ani?+
12 Ena be hesiai tauna ia bogakunu eiava lasi, to iena mahuta be do ia namo. To taga tauna be ena kohu momo dainai do ia mahuta lasi.
13 Tanobada dekenai* ia vara dika gauna ta lau itaia: taga tauna be kohu ia gogoa bona ia haboua noho bona sibona dekenai dika ia mailaia. 14 Bena gaukara ta dekenai ia kwalimu lasi dainai iena kohu ibounai ia haboioa, bena natuna mero ta ia havaraia neganai, iena natuna dekenai ahuna ta ia henia diba lasi.+
15 Tau ta be sinana ena bogana amo ia vara neganai, gau ta ia mailaia lasi, ia mase neganai danu be unai bamona.+ Ia hekwarahilaia gauna ta do ia abia lao lasi.+
16 Unai danu be dika bada herea. Ia vara negana bamona, do ia giroa lou. Vadaeni lai ia lulua bamona ia gaukara goadagoada noho tauna be dahaka namo do ia davaria?+ 17 Danu, dina iboudiai ia be dibura dekenai ia aniani bamona, mai ena lalohisihisi, gorere bona badu ida.+
18 Lau itaia kara namona be inai: Namona be tanobada dekenai tau ta ena mauri kwadogina lalonai do ia aniani, ia inuinu bona iena hekwarahi amo ia abia gaudia do ia moalelaia.+ Unai be Dirava momokanina ese ia dekenai ia henia, iena ahuna be unai.+ 19 Danu, Dirava momokanina ese tau ta dekenai taga ia henia+ bona do ia moalelaia dalana ia hadibaia neganai, namona be unai tauna ese ena ahuna ia abia bona ia hekwarahilaia gaudia ia moalelaia. Unai be Dirava ena harihari gauna.+ 20 Iena mauri kwadogina lalonai idia vara hekwakwanai do ia lalodia lasi, badina Dirava momokanina ese ia durua iena kudouna ai ia moale noho totona.+
6 Tanobada dekenai* dika gauna ma ta lau itaia, bona vaia ia be taunimanima dekenai ia vara: 2 Dirava momokanina ese tau ta dekenai taga bona kohu momo bona dagi bada ia henia, unai amo iena ura gaudia ibounai be hegeregere. To Dirava momokanina ese ia dekenai unai gaudia moalelaia dalana ia hadibaia lasi, to dala ia kehoa idau tauna ese ia moalelaidia totona. Unai be anina lasi momokani bona lalohisihisi bada gauna. 3 Tau ta be natudia 100 ia havaraia bona lagani momo ia mauri ela bona ia buruka, to ia do mauri noho* lalonai iena kohu namodia ia moalelaia lasi, lau gwau diba ia vara negana ai ia mase beibi ese unai tauna ia hereaia.+ 4 Badina unai beibi ia vara neganai ia mase bona dibura gabuna dekenai ia lao, bona dibura ese iena ladana ia koua. 5 Ena be dina ia itaia lasi eiava gau ta ia diba lasi, to ia ese lagani momo ia mauri tauna ia hereaia.*+ 6 Ena be ta ena mauri lagani be 2,000, to bema ena mauri ia moalelaia lasi, unai ena namo be dahaka? Ibounai be gabu tamona dekenai idia lao, ani?+
7 Taunimanima ibounai be edia bogana hahonua totona idia gaukara goada,+ to unai be hegeregere lasi badina edia ura gaudia be momo herea. 8 Edena dala ai aonega tauna ese kavakava tauna ia hereaia?+ Eiava bema ogogami tauna be mauri ena hekwakwanai hanaia dalana ia diba, ena namo be dahaka? 9 Namona be emu matana ese ia itaia gaudia oi moalelaia, bona namo lasi oi abia diba lasi gaudia oi tahua goadagoada. Unai danu be anina lasi momokani, lai lulua karana bamona.
10 Idia vara vadaeni gaudia edia ladana be guna idia atoa vadaeni. Bona taunimanima edia kara korikorina be ia hedinarai vadaeni. Bona taunimanima ese siahu bada tauna vairanai edia maoro idia hepapahuahulaia diba lasi. 11 Hereva* be momo neganai, anina lasi karadia be momo, bona unai ese taunimanima dekenai dahaka namo ia havaraia? 12 Daika ia diba taunimanima edia mauri lalonai dahaka gau namona idia karaia be namo? Iena anina lasi maurina, dina ena laulau ia hanaia haraga bamona, be do ia boio.+ Daika ia diba unai murinai dahaka do ia vara?
7 Ladana namona ese dava bada dehoro ia hereaia,+ bona ta ena mase dinana ese ena vara dinana ia hereaia. 2 Taitai rumana dekenai oi lao be namo, to aria rumana dekenai oi lao be dika.+ Badina taunimanima ibounai be do idia mase, bona idia mauri noho taudia ese unai idia laloatao be namo. 3 Lalohisihisi ese kiri ia hereaia,+ badina tau ta ena lalohisihisi toana ese ena lalona do ia hanamoa.+ 4 Taitai rumana dekenai ia noho aonega tauna be mauri bona mase ia laloa dobu. To kavakava tauna be hanaihanai moale karadia sibona ia laloa.+
5 Aonega tauna ena sisiba oi kamonai henia be mai ena namo,+ to kavakava tauna ena hanamoa herevadia* oi kamonai henia be dika. 6 Uro henunai idia araia noho au ginigini edia regena be kavakava taudia edia kiri ena regena hegeregerena,+ bona unai danu be anina lasi momokani. 7 To aonega tauna be ta ese ia hahisia neganai kerere ia karaia diba, bona laloani monina ese ta ena kudouna ia hadikaia diba.+
8 Kara ta ena dokona ese ena matamana ia hereaia. Manau tauna ese hekokoroku tauna ena kara ia hereaia.+ 9 Do oi badu haraga lasi,+ badina vaia ia badu haraga tauna be kavakava tauna.*+
10 Namo lasi oi gwau, “Dahaka dainai guna negadia be namo, to hari be lasi?” Badina unai bamona oi henanadai be aonega karana lasi.+
11 Aonega tauna ese ahuna ia abia neganai unai be namo. Idia mauri taudia* dekenai unai be heduru gauna. 12 Badina aonega ese oi ia gimaia diba,+ moni ese oi ia gimaia hegeregerena,+ to diba bona aonega edia namo be edia biaguna idia hamauria diba.+
13 Dirava momokanina ena gaukara oi laloa, ia hagagevaia gauna be daika ese ia hamaoromaoroa diba?+ 14 Dina namodia ai, kara namodia oi karaia,+ to dika negadia ai, namona be oi laloatao Dirava momokanina ese unai gaudia ia koua lasi.+ Unai ese ia hahedinaraia taunimanima be vaira nega ai idia dekenai do idia vara gaudia idia diba lasi.+
15 Egu anina lasi maurina lalonai,+ lau ese inai gau ibounai lau itaia: Kara maoromaoro tauna be kara maoromaoro ia karaia,+ to ia mase bona kara dika tauna be kara dika ia karaia, to ia mauri daudau.+
16 Namo lasi oi laloa oi sibona be kara maoromaoro tauna+ bona namo lasi sibona emu aonega oi heagilaia momo.+ Dahaka dainai sibona oi hadikaia noho?+ 17 Metaira oi kara dika bona oi kara kava.+ Dahaka dainai oi do matamata negana ai oi mase haraga?+ 18 Namona be sisiba ginigunana* oi badinaia bona sisiba iharuana* oi dogoatao,+ badina Dirava ia gari henia tauna ese unai sisiba rua do ia badinaia.
19 Aonega ese aonega tauna do ia hasiahua, vadaeni ena goada ese siti ena tatau goadadia 10 ia hereaia.+ 20 Badina tanobada ai kara namo sibona ia karaia kara maoromaoro tauna ta ia noho lasi, ia danu be do ia kara dika.+
21 Danu, taunimanima ese idia gwauraia herevadia ibounai oi laloa momo lasi.+ Dika, oiemu hesiai tauna ese oi dekenai ia gwauraia hadikaia herevana oi kamonai, 22 badina oi diba danu, nega momo oi danu be ma haida oi gwauraia dika.+
23 Mai aonega ida gau ibounai lau stadilaia, bona lau gwau: “Lau be do lau aonega.” To lau hegeregere lasi. 24 Idia vara gaudia ibounai lau lalopararalaia be auka, idia be hegeregere dobu momokani gabuna dekenai idia noho. Tau ta ese ia lalopararalaia diba lasi.+ 25 Egu lalona* lau hadaia aonega do lau tahua, bona idia vara gaudia edia badina do lau diba namonamo badina lau ura kavakava karadia bona anina lasi karadia lau lalopararalaia.+ 26 Bena inai gauna lau davaria: Hahine be mase ena idita mamina ia hanaia. Ia be labana tauna ena tarapu bamona, iena kudouna be reke bamona, bona iena imana be dibura ruma ena seini bamona. Dirava momokanina ia ura hamoalea tauna be unai hahine amo do ia heau,+ to kara dika tauna be unai hahine ese do ia guia.+
27 Hadibaia tauna* ia gwau:+ “Kamonai, lau lalopararalaia gauna be inai. Lau tahua gauna lau davaria totona gau idauidau lau stadilaia, 28 to lau tahua goadagoada gauna be lau davaria lasi. Tatau 1,000 amo kara maoromaoro tauna tamona lau davaria, to hahine ibounai 1,000 amo kara maoromaoro hahinena ta be lasi. 29 Inai sibona lau davaria: Dirava momokanina ese taunimanima be mai kara maoromaoro ida ia havaraia,+ to idia sibona ese edia dala idauidau idia abia hidi.”+
8 Daika be laloparara tauna bamona? Daika be hekwakwanai hamaoromaoroa dalana* ia diba? Tau ta ena laloparara karana ese ena vairana ia hadiaria bona ena vairana aukana ia hamanaua.
2 Lau gwau: “King ena oda do oi badinaia,+ badina Dirava dekenai gwauhamata metauna oi karaia vadaeni.+ 3 King ena vairana amo do oi raka siri haraga lasi.+ Bona kara kererena ta lalonai oi vareai lasi,+ badina king be ena ura gauna do ia karaia sibona. 4 King ena hereva be mai ena siahu,+ bona ta be ia dekenai do ia gwau lasi, ‘Oi be dahaka oi karaia noho?’”
5 Oda herevadia ia badinaia tauna be dika do ia davaria lasi,+ bona aonega tauna be do ia diba edena be nega maorona bona do ia diba dahaka do ia karaia.+ 6 Taunimanima edia hekwakwanai be momo herea dainai, namona be gau ibounai be dala maorona ai bona nega maorona ai idia hamaoromaoroa.+ 7 Do ia vara gauna be ta ia diba lasi dainai, unai do ia vara dalana be daika ese do ia gwauraia diba?
8 Tau ta be ena mauri siahuna* ia biagua diba lasi, eiava mauri siahuna be ena tauanina ia rakatania neganai ia koua diba lasi, unai dainai ta be siahu lasi ena mase dinana ia koua totona.+ Tuari lalonai tau ta be tuari ia rakatania diba lasi, unai hegeregerena kara dika ese kara dika idia karaia taudia do ia ruhaia lasi.*
9 Tanobada dekenai* idia karaia gaudia ibounai lau stadilaia murinai, unai gaudia ibounai lau dibaia. Unai nega ibounai lalonai, taunimanima ese ta ta idia biagua bona idia hahisia.*+ 10 Bona lau itaia kara dika taudia idia guria, idia be guna helaga gabuna dekenai idia raka vareai bona raka-lasi. Daudau lasi murinai, siti ai idia noho taudia ese unai kara dika taudia idia laloaboio.+ Unai danu be anina lasi momokani.
11 Kara dika ena davana be idia henia haraga lasi dainai,+ taunimanima be mai gari lasi ida kara dika idia karaia.+ 12 Ena be kara dika tauna be reana nega 100 do ia kara dika bona ia mauri daudau, to lau diba Dirava momokanina idia gari henia taudia edia mauri be do ia namo, badina idia be Dirava idia gari henia.+ 13 To kara dika tauna ena mauri be do ia dika,+ bona ena mauri dinadia be dina ena laulau bamona do ia boio haraga,+ badina ia be Dirava ia gari henia lasi.
14 Tanobada ai ia vara anina lasi karana ta be inai: Kara maoromaoro taudia be kara dika taudia bamona idia kara henidia,+ bona kara dika taudia be kara maoromaoro taudia bamona idia kara henidia.+ Lau gwau diba unai danu be anina lasi momokani.
15 Unai dainai lau laloa tanobada dekenai tau ta ia aniani, ia inuinu, bona ia moale be namo.+ Iena mauri dinadia lalonai unai do ia karaia bona do ia gaukara goadagoada.+ Unai mauri dinadia be Dirava momokanina ese ia dekenai ia henia.
16 Mai lalona ibounai ida aonega lau tahua bona tanobada dekenai idia vara gaudia* ibounai lau stadilaia,+ bona danu dina bona hanuaboi lalonai lau mahuta lasi.* 17 Bena Dirava momokanina ena gaukara ibounai lau laloa, bona lau davaria taunimanima be tanobada dekenai idia vara gaudia idia lalopararalaia diba lasi.+ Herevana taunimanima idia hekwarahi bada, to idia laloparara diba lasi. Ena be idia gwau edia aonega be bada, to idia laloparara be auka.+
9 Lau ese unai gaudia ibounai lau tahua namonamo bona inai lau davaria: Kara maoromaoro taudia bona aonega taudia, bona idia karaia gaudia danu be Dirava momokanina ena imana lalonai.+ Idia mauri noho taudia be guna idia vara lalokau eiava inai heheni karadia idia diba lasi. 2 Kara maoromaoro tauna bona kara dika tauna,+ kara namo tauna bona helaga tauna bona helaga lasi tauna, boubou idia henia taudia bona boubou idia henia lasi taudia, idia ibounai edia dokona be tamona.+ Kara namo tauna be kara dika tauna ida ia hegeregere. Bona gwauhamata ia karaia haraga tauna be mai gari ida gwauhamata ia karaia tauna ida ia hegeregere. 3 Tanobada dekenai ia vara lalohisihisi gauna be inai: Taunimanima ibounai edia dokona be tamona dainai,+ edia lalona be dika amo ia honu bona edia mauri dinadia lalonai idia be kavakava karadia sibona idia karaia, bena idia mase!
4 Ia mauri noho tauna be mai ena helaro, badina ia mauri noho sisia ese ia mase vadaeni laiona ia hereaia.+ 5 Idia mauri noho taudia idia diba do idia mase,+ to mase taudia be gau ta idia diba lasi,+ bona ahuna* ta do idia abia lasi, badina taunimanima ese idia laloaboio vaitani.+ 6 Edia lalokau, inai henia karana bona lalodika be idia ore vaitani, bona tanobada ai idia vara gaudia dekenai idia be kara ta do idia karaia lasi.+
7 Oi lao, bona mai moale ida oi aniani bona emu wain oi inua,+ badina Dirava momokanina be emu gaukara dekenai ia moale.+ 8 Namona be nega ibounai dabua kurokuro* oi atoa bona hanaihanai dehoro be emu kwarana dekenai do oi dahua.+ 9 Namona be emu lalokau hahinena ida emu anina lasi maurina oi moalelaia.+ Unai anina lasi maurina be Dirava ese oi dekenai ia henia, unai be emu ahuna, badina tanobada dekenai oi gaukara goadagoada.+ 10 Herevana dahaka gaukara oi karaia, namona be mai goada ibounai ida oi karaia, badina Mase Gurina,* oi lao henia gabuna dekenai, gaukara be lasi, palani be lasi, diba be lasi bona aonega be lasi.+
11 Lau ese tanobada dekenai* gau ma ta lau itaia: Heau haraga taudia be hanaihanai heau helulu dekenai idia kwalimu lasi,+ aonega taudia be hanaihanai aniani idia abia lasi, diba bada taudia be hanaihanai idia taga lasi,+ bona diba momo taudia be hanaihanai idia kwalimu lasi,+ badina idia ibounai dekenai dika be nega idauidau ai idia vara kava. 12 Tau ta be iena mase negana ia diba lasi.+ Gwarume be reke lalonai idia kamokau bona manu be tarapu ese ia abia hegeregerena, dika ese taunimanima ia tarapua, idia diba lasi negana ai karaharaga dika idia davaria.
13 Tanobada dekenai ia vara aonega karana ta lau itaia bona lau hoa bada: 14 Siti maragina ta lalonai tatau momo idia noho lasi, bona king goadana be unai siti ia tuari henia totona, siti ia hagegea bona magu badana amo siti ia koua hagegea. 15 Siti lalonai ogogami aonega tauna ta ia noho bona iena aonega amo siti ia hamauria. To tau ta be unai ogogami tauna ia laloatao lasi.+ 16 Bona sibona dekenai lau gwau: ‘Aonega ese goada ia hereaia,+ to ogogami tauna ena aonega idia dadaraia, bona ena hereva idia badinaia lasi.’+
17 Aonega tauna ena hereva ita badinaia be mai ena namo, to kavakava taudia huanai ia lohia tauna ena hereva ita badinaia be mai ena dika.
18 Aonega ese tuari kohu ia hereaia, to kara dika tauna tamona sibona ese kara namodia ibounai ia hadikaia diba.+
10 Lao be bonana namo dehorona lalonai ia mase dainai, dehoro ia bodaga hegeregerena, kavakava karana sisina ese ia aonega bona taunimanima ese idia matauraia tauna ena ladana namona ia hadikaia diba.+
2 Aonega tauna ena kudouna ese dala maorona dekenai ia hakaua lao, to kavakava tauna ena kudouna ese ia be dala kererena dekenai ia hakaua lao.+ 3 Kavakava tauna be ena raka dalana ibounai dekenai ia laloa maoromaoro lasi,+ bona taunimanima dekenai ia hahedinaraia ia be kavakava tauna.+
4 Bema lohia tauna ta be oi dekenai ia badu, emu gabu oi rakatania lasi,+ badina manau karana ese kara dika badadia ia koua noho.+
5 Tanobada dekenai* dika ta lau itaia, unai be siahu taudia ese idia karaia kererena:+ 6 Kavakava taudia be dagi badadia idia abia, to gaukara namonamo taudia* be dagi maragidia idia do huaia noho.
7 Lau itaia hesiai taudia be hosi edia latanai idia helai, to lohia taudia be hesiai taudia bamona idia raka.+
8 Guri ia geia tauna be reana unai guri lalonai do ia moru,+ bona haba ia makohia tauna be reana gaigai ese do ia koria.
9 Nadi ia geidia tauna be reana bero do ia abia, bona au ia siria tauna be reana dika do ia davaria.*
10 Bema auri tulu ta be matana lasi bona ta ese ia segea lasi, ia be do ia hekwarahi bada. To aonega ese ta ia durua diba ia kwalimu totona.
11 Bema gaigai ia hamanadaia tauna* ese gaigai ia do biagua lasi lalonai gaigai ese ia koria, ena gaukara be anina lasi.
12 Aonega tauna ena uduna amo idia mai hereva ese namo ia havaraia noho,+ to kavakava tauna ena udu bibina ese ia do ia hadikaia.+ 13 Iena uduna amo idia raka-lasi hereva ginigunadia be kavakava,+ bona ena hereva dokodia ese dika bada idia havaraia noho. 14 To kavakava tauna be iena hereva ia hadokoa lasi.+
Tau ta be ia diba lasi dahaka do ia vara, ia lao murinai do ia vara gauna be daika ese ia dekenai ia gwauraia diba?+
15 Kavakava tauna be ia hekwarahi kava dainai ia hesiku, bona siti dekenai do ia lao dalana ia diba lasi danu.
16 Bema tano ta ena king be mero sibona bona king taudia edia natudia memero be daba ai aria idia karaia matamaia, unai tano be dika do ia davaria!+ 17 To bema tano ta ena king be lohia taudia edia natuna bona king ena natudia memero be nega korikori ai idia aniani bona inuinu, kekero totona lasi to tauanina hagoadaia totona, unai tano be namo do ia davaria!+
18 Idia lahedo bada dainai, guhi ia dika. Bona imana idia lokua dainai, guhi amo ranu ia vareai.+
19 Taunimanima be paraoa* idia ania neganai idia kiri, bona wain idia inua neganai idia moale,+ to moni amo ta ese ena dabu gaudia ibounai ia hoia diba.+
20 Emu lalona* dekenai king oi gwauraia dika lasi,+ bona emu daiutu ai taga tauna oi gwauraia dika lasi, badina manu* ese emu gado regena* ia abia lao diba, eiava manumanu ta ese oiemu hereva ia gwauraia lou diba.
11 Emu paraoa be ranu latanai oi negea,*+ badina dina momo murinai do oi itaia lou.+ 2 Emu kohu ena kahana haida be taunimanima 7 eiava 8 dekenai oi henia,+ badina oi diba lasi tanobada ai dahaka dika* do ia vara.
3 Bema ori be ranu amo ia honu, tanobada dekenai medu do ia diho. Bona bema au ta be saut eiava not kahanai ia moru, ia moru gabunai do ia hekure.
4 Lai ia raraia noho tauna be uhe do ia hadoa lasi, bona ori ia itaia noho tauna be uma aniani do ia gogoa lasi.+
5 Sinana ena bogana lalonai ia noho natuna ena turia lalonai mauri siahuna* ia gaukara dalana oi diba lasi hegeregerena,+ Dirava momokanina, gau ibounai ia karaia tauna unai, ena gaukara oi diba lasi.+
6 Daba ai emu uhe oi hadoa bona emu imana do ia laga-ani lasi ela bona adorahi,+ badina oi diba lasi edena do ia tubu namonamo, reana inai eiava unai, eiava idia ruaosi do idia tubu namonamo.
7 Diari be mai ena namo, bona iseda matana amo dina ita itaia be moale gauna. 8 Badina bema tau ta be lagani momo lalonai ia mauri, unai lagani ibounai ia moalelaia be namo.+ To namona be ia laloatao diari lasi negadia be momo bona gabeai do idia vara gaudia ibounai be anina lasi.+
9 Mero e, emu matamata negana do oi moalelaia bona emu matamata dinadia ai emu kudouna do ia moale. Emu kudouna ena ura daladia do oi badinaia bona emu matana ese oi ia hakaua lao gabudia do oi lao. To namona be oi laloatao, Dirava momokanina ese unai gaudia ibounai dainai oi do ia hahemaoro henia.+ 10 Unai dainai emu kudouna amo lalohekwarahi gaudia do oi kokia bona emu tauanina idia hadikaia gaudia do oi dadaraia, badina emu matamata negana be anina lasi.+
12 Emu matamata negana ai, emu Havaraia Tauna Badana oi laloatao be namo,+ badina dika hisihisi dinadia idia ginidae neganai,+ do oi gwau: “Egu mauri dekenai lau moale lasi.” 2 Dika dina, hisiu bona hua edia diari ia ore,+ bona medu bada herea ia diho murinai ori ma idia haboua lou, 3 unai nega ai ruma ena gadi taudia* idia heudeheude, bona goada taudia edia doruna ia gageva, bona hahine be momo lasi dainai witi idia moia lasi, bona windo amo idia roha lao hahine idia itaia gabu be ia dibura,+ 4 bona dala ia lao henia iduara idia koua, witi moia nadi ena regena ia maragi ia lao, manu ena boiboi dekenai ta ia noga, bona ane abia kekeni iboudiai edia gado regena be ia maragi.+ 5 Danu, ta be ataiai gabudia dainai ia gari, bona dika gaudia be dala dekenai idia noho. Bona alamono au be ena flaoaflaoa ia atoa,+ bona kwadi be metairametaira ia raka, bona keipa au ena huahua* ia pou, badina tau be iena noho hanaihanai rumana dekenai ia raka lao noho+ bona taitai taudia be dala dekenai idia raka noho,+ 6 dika siliva varona ia kokia, bona golo hoduna ia makohi, bona ranu lohilohi ena uro ia makohi, bona ranu guri amo ranu ia veria daekau wili ia makohi. 7 Bena kahu be tano dekenai ia giroa lou,+ guna ia noho gabuna unai, bona mauri siahuna be Dirava momokanina dekenai ia giroa lou. Dirava ese taunimanima dekenai unai ia henia.+
8 Hadibaia tauna* ia gwau:+ “Unai be anina lasi momokani! Gau ibounai be anina lasi.”+
9 Hadibaia tauna be aonega tauna ai ia lao sibona lasi, to ia dibaia gaudia be taunimanima dekenai ia hadibaia noho,+ bona ia laloa dobu bona tahua gaukarana ia karaia namonamo, aonega herevadia momo ia haboua* totona.+ 10 Hadibaia tauna be hereva namodia ia tahua,+ bona hereva momokani bona maorodia ia torea.
11 Aonega taudia edia hereva be au mai matana bamona,+ bona edia hereva ibounai be idia kokoa auka ikokodia bamona. Unai aonega herevadia be mamoe naria tauna tamona amo idia mai. 12 Egu natuna e, hereva ma haida dekenai inai oi diba be namo: Buka momo idia torea noho, doko lasi, bona unai buka duahia karana dainai tau ta* ia hesiku diba.+
13 Oi kamonai gaudia ibounai amo hereva dokona be inai: Dirava momokanina do oi gari henia+ bona ena oda herevadia do oi badinaia,+ badina taunimanima edia mauri lalonai unai be mai anina bada.+ 14 Badina Dirava momokanina ese taunimanima edia kara ibounai do ia hahemaoro henia, hunia gaudia ibounai danu, bena Dirava do ia abia hidi bema idia be maoro eiava kerere.+
Heb., “Taunimanima ia haboua tauna.”
Heb., “dina henunai.”
Heb., “gini noho.”
Heb., “kudouna.”
Heb., “kudouna.”
Heb., “natudia memero.”
Heb., “egu matana ese ia ura henia.”
Heb., “dina henunai.”
Eiava “ena matana be ia kehoa.”
Siri 1 ena futnout itaia.
Eiava “gau ibounai.”
Eiava “inuinu gaudia.”
Heb., “hanamoa.”
Heb., “roho isi.”
Eiava “dala maorona ai ia atoa namonamo.”
Heb., “taunimanima ese idia tahua noho gaudia ia tahua vadaeni.”
Heb., “dina henunai.”
Eiava “laga.”
Eiava “laga.”
Heb., “dina henunai.”
Heb., “bona sibona ena hidio ia ania.”
Reana aonega merona ia herevalaia.
Eiava “lalohekwarahilaia.”
Eiava “hereva gwauraia tauna.”
Heb., “dina henunai.”
Heb., “dina henunai.”
Eiava “mase gurina ia do abia lasi.”
Heb., “ia laga-ani namonamo.”
Eiava reana, “gau.”
Heb., “ane.”
Eiava reana, “kavakava tauna ena toana.”
Heb., “dina idia itaia taudia.”
Unai be, siri 16 ese ia herevalaia gauna.
Unai be, siri 17 ese ia herevalaia gauna.
Heb., “kudouna.”
Heb., “Taunimanima ia haboua tauna.”
Eiava “hekwakwanai ia gwauraia hedinarai dalana.”
Eiava “laga; lai.”
Eiava reana, “edia kara dika ese idia ia hamauria diba lasi.”
Heb., “dina henunai.”
Eiava “hadikaia.”
Eiava “gaukara.”
Eiava reana, “dina bona hanuaboi lalonai taunimanima idia mahuta lasi.”
Eiava “davana.”
Unai be, moale ia hahedinaraia dabua diaridia. Mase dainai idia karaia dabua lasi.
Eiava “Sheol,” unai be, mase taudia guria gabuna. Diksenari itaia.
Heb., “dina henunai.”
Heb., “dina henunai.”
Heb., “taga taudia.”
Eiava reana, “do ia naria namonamo.”
Heb., “malana ia biagua tauna.”
Eiava “aniani.”
Eiava reana, “emu mahuta patana.”
Heb., “guba dekenai idia roho gaudia.”
Eiava “oi gwauraia sivaraina.”
Eiava “siaia lao.”
Eiava “hisihisi.”
“Inai ese Dirava ena lauma helaga ia herevalaia danu.”
Eiava “naria taudia.”
“Ia be aniani urana ia havaraia au huahua.”
Heb., “Taunimanima ia haboua tauna.”
Eiava “edia gabu korikori ai ia toredia.”
Heb., “ena tauanina.”