DANIELA
1 Iuda ena king Iehoiakimi+ ena lohia lagani ihatoina ai, Babulonia ena king Nebukanesa be Ierusalema dekenai ia lao bona unai siti ia koua hagegea.+ 2 Unai nega ai Iehova ese Iuda ena king Iehoiakimi be King Nebukanesa ena imana ai ia atoa,+ bona Dirava momokanina ena ruma* lalonai idia noho kohu haida ia abia danu, bona Sinara*+ dekenai ia abia mai, iena dirava ena ruma* ai. Ia ese unai kohu be iena dirava ena dava bada kohu haboua rumana lalonai ia atodia.+
3 Bena king ese ofesa tauna badana Asipenasa ia oda henia Israela taudia haida, king bona ladana bada taudia edia bese taudia danu, ia abia mai totona.+ 4 Idia be matamata taudia,* edia tauanina be namo, edia toana be namo herea, mai edia aonega, diba, bona laloa kehoa,+ bona idia hegeregere king ena ruma ai idia gaukara. Ia ese idia dekenai Kaledea taudia edia toretore bona gado do ia hadibaia. 5 Ma danu, king totona idia hegaegaelaia aniani bona wain be king ese idia dekenai ia henia, dina ta ta ai do idia ania bona inua totona. Idia be lagani toi lalonai treinini do idia abia,* bona lagani toi murinai king ena hesiai gaukara do idia karaia.
6 Vadaeni unai matamata taudia huanai Iuda iduhuna amo idia mai memero haida idia noho, idia be Daniela,*+ Hananaia,* Misaela,* bona Asaraia.*+ 7 Bona ofesa tauna badana ese idia dekenai ladana* ia henia, Daniela be Belitisasa,+ Hananaia be Sataraka, Misaela be Misaka, bona Asaraia be Abetenigo.+
8 To Daniela be ena lalona ia hadaia vadaeni, ia ese king ena aniani do ia ania lasi bona ena wain do ia inua lasi, badina unai gaudia haida be Dirava ena taravatu hegeregerena idia goeva lasi. Unai dainai, ia ese ofesa tauna badana ia hadibaia unai gaudia do ia abia lasi, unai amo ia goeva diba. 9 Bona Dirava momokanina ese dala ia kehoa ofesa tauna badana ese Daniela ia lalonamo henia bona hebogahisi henia totona.+ 10 To ofesa tauna badana be Daniela dekenai ia gwau: “Umui totona aniani bona wain ia henia tauna, egu lohia bona king unai, dekenai lau gari. Bema ia itaia emui tauanina ia maragi, to emui mauri lagani tamona taudia ma haida edia tauanina be bada, dahaka do ia laloa? Umui dainai king ese lau dekenai dika davana do ia henia.” 11 To Daniela, Hananaia, Misaela, bona Asaraia edia naria tauna, ofesa tauna badana ese ia abia hidi tauna unai, dekenai Daniela ia gwau: 12 “Mani ai, emu hesiai taudia be dina 10 lalonai oi tohoa, bona ai dekenai uma aniani haida bona ranu oi henia, ai ania bona inua totona, 13 gabeai emai toana bona king ena aniani idia ania matamata taudia* edia toana umui hahegeregerea, bena ai, emu hesiai taudia oi itaia hegeregerena ai oi kara henia.”
14 Vadaeni ia ese edia noinoi ia abia dae bona dina 10 lalonai idia ia tohoa. 15 Dina 10 idia ore murinai, unai memero 4 edia tauanina ia goada bona edia toana be namo herea, to king ena aniani idia ania matamata taudia* be unai bamona lasi. 16 Vadaeni idia ia naria tauna ese idia dekenai king ena aniani bona wain ia henia lasi, to uma aniani ia henidia. 17 Bona Dirava momokanina ese unai memero 4 dekenai diba bona aonega ia henia, unai amo idia be toretore daladia idauidau idia diba bona mai edia aonega. Bona Dirava ese Daniela dekenai diba ia henia, unai amo matahanai bona nihi idauidau ia lalopararalaia diba.+
18 King ena hereva hegeregerena, lagani toi idia ore murinai, ofesa tauna badana ese Nebukanesa dekenai unai memero ia abia lao.+ 19 King be unai matamata taudia ida ia herevahereva neganai, ia itaia idia ibounai amo ta be Daniela, Hananaia, Misaela, bona Asaraia bamona lasi,+ unai dainai king ena hesiai gaukara idia karaia noho. 20 King be aonega totona eiava gau ta lalopararalaia totona idia ia henanadai henia neganai, ia itaia edia aonega ese ena basileia lalonai idia noho meamea hahelaga taudia bona hoa karadia karaia taudia edia aonega be nega 10 amo ia hanaia.+ 21 Bona Daniela be unuseniai ia noho ela bona King Kurese ena lohia lagani ginigunana.+
2 Nebukanesa ena lohia lagani iharuana ai, nihi haida ia abia, bona unai ia laloa momo dainai ia mahuta diba lasi.+ 2 Vadaeni king ese oda ta ia henia, meamea hahelaga taudia, hoa karadia idia karaia taudia, vaira nega idia gwauraia taudia, bona Kaledea taudia* idia boiria totona, unai amo king ena nihi do idia gwauraia. Vadaeni idia mai bona king ena vairanai idia gini.+ 3 Bena king be idia dekenai ia gwau: “Lau be nihi ta lau abia, bona lau laloa momo badina lau ura egu nihi ena anina lau diba.” 4 Vadaeni Kaledea taudia be Aramia gado* ai king idia hereva henia, idia gwau:+ “King e, oi noho hanaihanai. Mani emu nihi be ai, emu hesiai taudia dekenai oi gwauraia, bona nihi ena anina be oi dekenai do ai gwauraia.”
5 King ese Kaledea taudia ia haere henia, ia gwau: “Egu hereva dokona be inai: Bema lau dekenai unai nihi bona ena anina umui gwauraia hedinarai lasi, umui do lau utua maragimaragi, bona emui ruma be mei rumadia* ai do lau halaodia. 6 To bema lau itaia nihi bona ena anina umui gwauraia hedinarai, lau ese umui dekenai harihari gaudia momo bona ahuna do lau henia, bona umui do lau hanamoa bada.+ Vadaeni lau dekenai unai nihi bona ena anina umui gwauraia.”
7 Idia be nega iharuana idia haere, idia gwau: “Namona be king ese ai, ena hesiai taudia, dekenai nihi ia herevalaia, bona ai ese nihi ena anina do ai gwauraia.”
8 King ia gwau: “Lau diba momokani umui ura nega umui abia, badina umui dekenai lau gwauraia hereva dokona umui diba vadaeni. 9 Bema lau dekenai nihi umui gwauraia hedinarai lasi, umui ibounai be panisi tamona do umui abia. To umui ura lau dekenai sivarai koikoidia umui gwauraia, unai amo egu lalona do lau haidaua. Vadaeni mani unai nihi umui herevalaia, unai amo do lau diba umui ese nihi ena anina umui gwauraia hedinarai.”
10 Kaledea taudia ese king idia haere henia, idia gwau: “King e, tanobada ai ta be hegeregere lasi, oi noia gauna ia karaia totona, badina king badana ta eiava gavana ta ese meamea hahelaga taudia eiava hoa karadia idia karaia taudia eiava Kaledea taudia dekenai unai bamona gauna ta totona ia noinoi lasi. 11 King ese ia noia gauna be auka, bona ta ia noho lasi unai ia haerelaia totona, to dirava haida be unai haere idia diba, to idia be ita ida idia noho lasi.”
12 Unai nega ai king ena badu ia bada herea bona oda ia henia Babulonia ena aonega taudia ibounai idia hamasea totona.+ 13 King ese unai oda ia henia bona aonega taudia ibounai idia hamasea gwauraia neganai, Daniela bona ena turadia danu idia tahua idia hamasea totona.
14 King ena gadi tauna badana Arioka be Babulonia ena aonega taudia hamasea totona ia lao, unai nega ai Daniela ese Arioka be mai aonega bona mai laloa namonamo ida ia hereva henia. 15 Ia ese king ena ofesa tauna, Arioka, ia nanadaia: “Dahaka dainai king ese unai oda aukana ia gwauraia?” Bena Arioka ese ia vara gauna be Daniela dekenai ia herevalaia.+ 16 Bena Daniela be king dekenai ia lao bona ia noia ia dekenai nega ia henia, unai amo Daniela ese king dekenai nihi ena anina do ia gwauraia.
17 Vadaeni Daniela be ena ruma dekenai ia lao bona ia vara gauna be ena turadia, Hananaia, Misaela, bona Asaraia dekenai ia herevalaia. 18 Ia ese idia ia hamaoroa guba ena Dirava do idia noia idia ia hebogahisi henia totona, bona unai hehuni gauna be idia dekenai do ia hahedinaraia, unai amo Daniela bona ena turadia be Babulonia ena aonega taudia ida do idia hamasea hebou lasi.
19 Bena hanuaboi ai matahanai ta amo Dirava ese unai hehuni gauna be Daniela dekenai ia hahedinaraia.+ Unai dainai Daniela ese guba ena Dirava ia hanamoa. 20 Daniela ia gwau:
“Namona be Dirava ena ladana ita hanamoa ela bona hanaihanai,
Badina ia sibona be mai ena aonega bona ena goada be bada herea.+
21 Ia ese nega ia haidaua diba,+
Ia ese king dagi ia kokia bona king dagi ia henia,+
Ia ese aonega taudia dekenai aonega ia henia bona laloa kehoa taudia dekenai diba ia henia.+
22 Ia ese dobu gaudia bona hehuni gaudia ia hahedinaraia,+
Ia be dibura ai idia noho gaudia ia diba,+
Bona ia dekenai diari ia noho.+
23 Egu sene taudia edia Dirava e, oi lau tanikiu henia bona hanamoa,
Badina oi ese lau dekenai aonega bona siahu oi henia.
Bona ai noia gauna be oi ese lau dekenai oi hahedinaraia,
Bona king ia laloa momo gauna be ai dekenai oi hahedinaraia vadaeni.”+
24 Bena Daniela be Arioka, king ese ia abia hidi Babulonia ena aonega taudia do ia hamasea tauna unai, dekenai ia lao+ bona ia gwau: “Babulonia ena aonega taudia oi hamasea lasi. To king dekenai lau oi hakaua lao, bona lau ese nihi ena anina be king dekenai do lau gwauraia.”
25 Karaharaga Arioka ese Daniela be king dekenai ia hakaua lao, bona king dekenai ia gwau: “King e, Iuda tauna ta lau davaria,+ ia ese oi dekenai nihi ena anina do ia gwauraia hedinarai.” 26 King ese Daniela, ena ladana ta be Belitisasa, dekenai ia gwau:+ “Lau ese nihi lalonai lau itaia gauna bona ena anina be lau dekenai oi gwauraia hedinarai diba, a?”+ 27 Daniela be king dekenai ia gwau: “Aonega taudia, hoa karadia idia karaia taudia, meamea hahelaga taudia, eiava hisiu stadilaia babalau taudia ta be hegeregere lasi king dekenai unai hehuni gauna ia gwauraia totona.+ 28 To guba ai Dirava ta ia noho, ia be hehuni gaudia ia hahedinaraia Diravana,+ bona ia ese dina dokodia ai idia vara gaudia be King Nebukanesa dekenai do ia hahedinaraia. Emu nihi be inai, bona oi mahuta lalonai* oi itaia matahanai be inai:
29 “King e, emu mahuta patana ai oi ese nihi lalonai* vaira nega ai do idia vara gaudia oi itaia, bona hehuni gaudia ia hahedinaraia Diravana ese vaira nega ai do idia vara gaudia be oi dekenai ia hahedinaraia. 30 Dirava ese lau dekenai inai nihi ena anina ia hahedinaraia be egu aonega bada dainai lasi, to oi dekenai nihi ena anina lau gwauraia totona, unai amo oi laloa gauna do oi diba.+
31 “King e, emu nihi lalonai kaivakuku badana ta oi itaia. Unai kaivakuku be bada herea bona ia diaridiari, bona emu vairanai ia gini, bona ena toana ese gari ia havaraia. 32 Unai kaivakuku ena kwarana be golo namo hereana,+ ena kemena bona imana be siliva,+ bogana bona mamuna be kopa,+ 33 ena aena be auri,+ bona ena aena palapala be auri bona raro idia mikisi.+ 34 Oi itaia noho lalonai, nadi ta be ororo amo ia roho, ta ese imana amo ia negea lasi, bona unai nadi ese kaivakuku ena auri bona raro aena palapala ia botaia bona idia makohi maragimaragi.+ 35 Unai nega ai auri, raro, kopa, siliva, bona golo idia makohi maragimaragi, siahu negana ai witi idia moia ena momoru bamona idia lao, bona lai ese ia abidia lao bona idia boio momokani. To unai kaivakuku ia botaia nadi be ororo badana ai ia lao, bona tanobada ibounai ia koua.
36 “King e, oi abia nihi be unai, bona hari ena anina be oi dekenai do ai gwauraia hedinarai. 37 King e, oi be king ibounai edia king, bona guba Diravana ese oi dekenai basileia,+ siahu, goada, bona hairai ia henia, 38 bona gabu ibounai dekenai idia noho taudia, animal ibounai bona atai manudia ibounai be emu siahu henunai ia atoa, bona oi be idia ibounai edia lohia tauna ai ia halaoa.+ Oi be inai kaivakuku ena golo kwarana.+
39 “Emu basileia ia ore murinai, basileia ma ta do ia gini,+ to ena siahu be emu siahu ia hereaia lasi. Unai murinai basileia ihatoina, kopa gauna, do ia gini bona tanobada ibounai do ia lohiaia.+
40 “Bena basileia namba 4 do ia gini, ena goada be auri bamona.+ Bona auri ese gau ibounai ia hamakohia bona hadikaia momokani bamona, unai basileia ese basileia ibounai do ia hadikaia ore.+
41 “Bona nihi lalonai oi itaia hegeregerena, aena palapalana bona aena kwakikwakina be raro* bona auri, anina be unai basileia be do ia parara, to ena kahana haida ai auri aukadia idia noho, raro manoka be auri ida idia mikisi. 42 Bona aena kwakikwaki be auri bona raro, unai dainai basileia be mai ena goada bona mai ena manoka. 43 Oi itaia bamona, auri bona raro manoka idia mikisi, anina be taunimanima ida do idia hakapua, to unai ese idia do ia hatamonaia lasi, auri bona raro idia mikisi hebou diba lasi bamona.
44 “Unai king taudia edia nega ai guba Diravana ese basileia ta do ia haginia,+ ta ese do ia hadikaia lasi.+ Bona unai basileia be taunimanima ma haida dekenai do idia henia hanai lasi.+ Unai basileia ese basileia ibounai do ia hamakohia bona haorea momokani,+ bona ia sibona do ia gini ela bona hanaihanai.+ 45 Nihi lalonai oi itaia bamona, nadi ta be ororo amo ia roho, ta ese imana amo ia negea lasi, bona unai nadi ese auri, kopa, raro, siliva, bona golo ia hamakohia maragimaragi.+ Dirava Badana ese oi dekenai vaira nega ai do idia vara gaudia ia hahedinaraia vadaeni.+ Unai nihi be momokani, bona ena anina be do ia vara.”
46 Bena King Nebukanesa be Daniela vairanai ia tui diho bona ena vairana be tano dekenai ia atoa bona hemataurai karana ia hahedinaraia. Bona oda ia henia Daniela dekenai harihari gauna idia henia bona bonana namo muramura idia gabua totona. 47 Vadaeni king be Daniela dekenai ia gwau: “Momokani emu Dirava be dirava ibounai edia Dirava bona king ibounai edia Lohiabada bona hehuni gaudia ia hahedinaraia Diravana, badina oi ese inai hehuni gauna oi gwauraia hedinarai diba.”+ 48 King ese Daniela ena ladana ia abia isi bona ia dekenai harihari gaudia momo ia henia, bona Babulonia ena provinsi ibounai edia lohia tauna+ bona Babulonia ena aonega taudia ibounai edia hakaua tauna ai ia halaoa. 49 Bona Daniela ena noinoi hegeregerena, king ese Sataraka, Misaka, bona Abetenigo ia abia hidi+ Babulonia ena provinsi naria gaukara idia karaia totona, to Daniela be king ena ruma ai ia gaukara.
3 King Nebukanesa ese golo kaivakuku ta ia haginia, ena lata be 60 kiubit* bona ena lababa be 6 kiubit.* Ia ese Babulonia ena provinsi ai ia noho Dura kourana ai unai kaivakuku ia haginia. 2 Bena King Nebukanesa ese lohia taudia, gavamani ena ofesa taudia, gavana taudia, sisiba henia taudia, moni naria taudia, hahemaoro taudia, majistret taudia bona provinsi ta ta naria taudia dekenai hereva ia siaia, King Nebukanesa ese ia haginia kaivakuku hahelagaia totona do idia mai.
3 Vadaeni provinsi ena lohia taudia, gavamani ena ofesa taudia, gavana taudia, sisiba henia taudia, moni naria taudia, hahemaoro taudia, majistret taudia bona provinsi ta ta idia naria taudia be King Nebukanesa ese ia haginia kaivakuku hahelagaia totona idia hebou. Idia ibounai be unai kaivakuku vairanai idia gini. 4 Bena king ena ofesa tauna ta be mai gado bada ida ia boiboi: “Taunimanima, bese, bona gado idauidau taudia ibounai e, umui ai oda henia, 5 kibi, fluti maragina, sita,* hap,* miusiki gauna mai ena varo, fluti badana, bona miusiki gaudia ma haida edia regena umui kamonai neganai, King Nebukanesa ena golo kaivakuku dekenai do umui goru diho bona tomadiho henia. 6 Bema ta ia goru diho lasi bona unai kaivakuku ia tomadiho henia lasi, ia be ia araia noho lahi badana lalonai do idia negea vareai.”+ 7 Vadaeni kibi, fluti maragina, sita, hap, miusiki gauna mai ena varo, fluti badana, bona miusiki gaudia ma haida edia regena idia kamonai neganai, taunimanima ibounai, bese bona gado idauidau taudia ibounai idia goru diho bona King Nebukanesa ena golo kaivakuku idia tomadiho henia.
8 Unai nega ai Kaledea taudia haida be king dekenai idia lao bona Iuda taudia idia samania.* 9 King Nebukanesa dekenai idia gwau: “King e, oi noho hanaihanai. 10 King e, oi ese oda oi henia taunimanima ibounai be kibi, fluti maragina, sita, hap, miusiki gauna mai ena varo, fluti badana, bona miusiki gaudia ma haida edia regena idia kamonai neganai, do idia goru diho bona golo kaivakuku do idia tomadiho henia, 11 to bema ta ia goru diho lasi bona unai kaivakuku ia tomadiho henia lasi, ia araia noho lahi badana lalonai do idia negea vareai.+ 12 To oi ese Iuda taudia haida oi abia hidi Babulonia ena provinsi naria gaukara idia karaia totona, idia be Sataraka, Misaka, bona Abetenigo.+ King e, unai tatau be oi idia matauraia lasi. Idia be emu dirava idia hesiai henidia lasi, bona idia ura lasi oi haginia golo kaivakuku idia tomadiho henia.”
13 Vadaeni Nebukanesa ia badu dikadika, bona oda ia henia Sataraka, Misaka, bona Abetenigo be ia dekenai idia hakaua lao totona. Vadaeni unai tatau be king dekenai idia abia mai. 14 Nebukanesa be idia ia nanadaia, ia gwau: “Sataraka, Misaka, bona Abetenigo e, momokani umui be egu dirava umui hesiai henidia lasi, a?+ Bona umui ura lasi lau haginia golo kaivakuku umui tomadiho henia, a? 15 Bema hari kibi, fluti maragina, sita, hap, miusiki gauna mai ena varo, fluti badana, bona miusiki gaudia ma haida edia regena umui kamonai, bona umui goru diho bona kaivakuku umui tomadiho henia, unai be namo. To bema umui ura lasi kaivakuku umui tomadiho henia, ia araia noho lahi badana lalonai maoromaoro umui do idia negea vareai. Bona edena dirava ese egu imana amo umui do ia hamauria?”+
16 Sataraka, Misaka, bona Abetenigo be king idia haere henia, idia gwau: “Nebukanesa e, inai gauna dekenai ai be hereva ta do ai gwauraia lasi. 17 King e, bema unai bamona oi karaia, ai hesiai henia Diravana ese ia araia noho lahi badana bona emu imana amo ai ia hamauria diba.+ 18 To bema emai Dirava ese ai ia hamauria lasi, king e, namona be inai oi diba, ai ese emu dirava do ai hesiai henidia lasi eiava oi haginia golo kaivakuku do ai tomadiho henia lasi.”+
19 Bena Nebukanesa ena vairana toana ia idau bona Sataraka, Misaka, bona Abetenigo dekenai ia badu dikadika, bona oda ia henia ia araia noho lahi badana ena siahu be nega 7 amo do idia habadaia, guna ena siahu ia hereaia. 20 Ia ese ena tuari orea amo tatau goadadia haida ia oda henia Sataraka, Misaka, bona Abetenigo edia imana idia kwatua bona ia araia noho lahi badana lalonai idia negea vareai totona.
21 Vadaeni unai tatau toi edia imana idia kwatua, bona mai edia dabua latadia, lalona dabua, kwara gaudia, bona dabua ibounai ida lahi badana lalonai idia negea. 22 King ena oda be auka bona lahi badana ena siahu be ia bada herea dainai, Sataraka, Misaka, bona Abetenigo idia abia lao tatau be unai lahi badana ese ia hamasea. 23 To Sataraka, Misaka, bona Abetenigo be lahi badana lalonai idia moru neganai, edia imana ai idia kwatua varo idia noho.
24 King Nebukanesa ia gari bada bona karaharaga ia toreisi bona ena ofesa taudia badadia dekenai ia gwau: “Unai tatau toi be varo amo edia imana ita kwatua bona lahi lalonai ita negea, ani?” King dekenai idia haere: “King e, unai be momokani.” 25 King ia gwau: “Itaia! Lau ese tatau 4 lau itaia lahi lalonai idia raka loaloa noho, bona lahi ese idia ia gabua lasi, bona tau namba 4 ena toana be dirava edia natuna ta bamona.”
26 Nebukanesa be lahi badana ia araia noho gabuna ena iduara kahirakahira ia lao bona ia gwau: “Ataiai Momokani Diravana ena hesiai taudia Sataraka, Misaka, bona Abetenigo e,+ lahi amo umui raka-lasi bona iniseni umui mai!” Sataraka, Misaka, bona Abetenigo be lahi ena huana amo idia raka-lasi. 27 Bona unuseni idia hebou provinsi ena lohia taudia, gavamani ena ofesa taudia, gavana taudia, bona king ena ofesa taudia badadia+ idia itaia lahi ese unai tatau toi edia tauanina ia hadikaia lasi.+ Edia huina bona dabua be lahi ese ia gabua lasi, bona lahi ena bonana danu be lasi.
28 Bena Nebukanesa ia gwau: “Sataraka, Misaka, bona Abetenigo edia Dirava hanamoa,+ badina ena aneru ia siaia bona ena hesiai taudia ia hamauria. Unai tatau toi be edia Dirava idia abidadama henia bona king ena oda idia dadaraia bona idia ura idia mase, to idia ura lasi dirava ma haida idia hesiai henia bona tomadiho henia, badina idia ura edia Dirava sibona idia tomadiho henia.+ 29 Unai dainai lau ese oda ta lau atoa, bema tau ta, bese ta, bona gado idauidau taudia ta be Sataraka, Misaka, bona Abetenigo edia Dirava ia gwauraia dika, ia be do idia utua maragimaragi, bona ena ruma be mei rumadia* ai do idia halaoa, badina edia Dirava ese idia ia hamauria dalana be dirava ma ta ese ia karaia diba lasi.”+
30 King ese Babulonia ena provinsi lalonai Sataraka, Misaka, bona Abetenigo dekenai dagi bada ia henia.+
4 “King Nebukanesa ese inai hereva be tanobada ai idia noho taudia ibounai, bese bona gado idauidau taudia dekenai ia siaia, ia gwau: Emui maino ia bada ia lao noho! 2 Lau ura bada Ataiai Momokani Diravana ese lau dekenai ia hahedinaraia toa bona kara badadia lau herevalaia. 3 Ia be kara badadia ia karaia, bona iena kara be namo herea! Iena basileia be noho hanaihanai gauna, bona ia lohia noho ela bona hanaihanai.+
4 “Lau, Nebukanesa, be egu ruma ai mauri namona bona maino ai lau noho bona kohu momo lau abia. 5 Lau abia nihi ese lau ia hagaria. Lau mahuta lalonai,* egu lalona ai lau itaia gaudia bona matahanai ese lau ia hagaria bada.+ 6 Vadaeni lau ese oda lau henia lau dekenai Babulonia ena aonega taudia ibounai idia hakaua mai totona, unai amo idia ese egu nihi ena anina do idia gwauraia hedinarai.+
7 “Unai nega ai meamea hahelaga taudia, hoa karadia karaia taudia, Kaledea taudia,* bona hisiu stadilaia babalau taudia idia mai.+ Bena idia dekenai egu nihi lau herevalaia neganai, idia ese nihi ena anina idia gwauraia hedinarai diba lasi.+ 8 Dokonai Daniela idia hakaua mai, ena ladana ma ta be Belitisasa,+ unai be egu dirava ena ladana.+ Unai tauna dekenai dirava helagadia edia siahu ia noho.+ Ia dekenai egu nihi lau gwauraia, lau gwau:
9 “‘Meamea hahelaga taudia edia biaguna Belitisasa e,+ lau diba momokani dirava helagadia edia siahu be oi dekenai ia noho+ bona hehuni gaudia oi gwauraia hedinarai diba.+ Vadaeni egu nihi lalonai lau itaia gaudia bona ena anina be lau dekenai oi gwauraia.
10 “‘Lau mahuta lalonai matahanai ai lau itaia, tanobada huana ai au ta ia gini,+ bona ia be lata herea momokani.+ 11 Au ia tubu bona ia goada, bona ena atai kahana be ia daekau lao guba dekenai, bona tanobada taudia ibounai ese idia itaia diba. 12 Au ena raurau be hairai herea, bona ena huahua be momo herea, taunimanima ibounai idia ania diba. Uda animal idauidau be unai au ena ikerukeru henunai idia noho, bona atai manudia idauidau be au ena rigidia ai idia helai, bona mauri gaudia ibounai be unai au amo edia aniani idia abia.
13 “‘Lau mahuta noho lalonai, matahanai ai lau itaia helaga gwaukau tauna ta be guba amo ia diho mai.+ 14 Ia boiboi, ia gwau: “Au utua diho,+ ena rigidia utua, ena raurau kokia, bona ena huahua negea kava! Au henunai idia noho uda animal ibounai idia heau boio, bona au rigidia ai idia helai atai manudia lulua. 15 To au ena badina bona ramuna be tano amo kokia lasi, au ena badina be auri bona kopa amo idia karaia gauna amo hagegea, bona rei gabuna ai do ia noho. Guba ena daba paripari ese do ia haparia, bona uda animal ida rei gabudia lalonai do idia noho.+ 16 Iena kudouna be ia idau bona animal edia kudouna bamona ai ia lao, bona unai bamona do ia noho ela bona lagani* 7 idia ore.+ 17 Inai oda herevana be gwaukau taudia amo,+ bona unai noinoi herevana be helaga taudia ese idia gwauraia, unai amo idia mauri noho taudia idia diba Ataiai Momokani Diravana be taunimanima edia basileia edia Lohia Tauna+ bona ia ese basileia be ia ura tauna dekenai ia henia, bona ladana bada lasi taudia dekenai ia henia.”
18 “‘Lau, King Nebukanesa, ese inai nihi lau itaia. Belitisasa e, inai nihi ena anina mani oi herevalaia, badina egu basileia ena aonega taudia ibounai ese nihi ena anina be lau dekenai idia gwauraia hedinarai diba lasi.+ To oi ese unai nihi ena anina oi gwauraia diba, badina dirava helagadia edia siahu be oi dekenai ia noho.’
19 “Unai nega ai Daniela, ena ladana ta be Belitisasa,+ ia gari sisina, bona ia lalohekwarahi.
“Bena king ia gwau: ‘Belitisasa e, namo lasi inai nihi bona ena anina dainai oi gari.’
“Belitisasa ia haere, ia gwau: ‘Egu lohia e, unai nihi bona ena anina be oi idia inai henia taudia ia herevalaia be namo.
20 “‘Oi itaia au, ia tubu bada herea bona ia goada auna unai, ena atai kahana be ia daekau lao guba dekenai bona tanobada taudia ibounai ese idia itaia diba,+ 21 ena raurau be mai edia hairai, bona ena huahua be momo herea, taunimanima ibounai idia ania diba, bona ena henunai uda animal idauidau idia noho, bona ena rigidia ai atai manudia idauidau idia noho.+ 22 King e, unai au be oi, badina ladana bada oi abia bona oi goada momokani, bona emu lohia siahuna ia bada ela bona guba dekenai ia daekau,+ bona emu lohia dalana be tanobada ibounai ia abia.+
23 “‘Bona king ese helaga gwaukau tauna ta ia itaia,+ guba amo ia diho mai, bona ia gwau: “Au utua diho bona hadikaia, to au ena badina bona ramuna be tano amo kokia lasi, auri bona kopa be au ena gabana dekenai atoa, bona rei gabuna ai do ia noho. Bona guba ena daba paripari ese do ia haparia, bona ena ramuna bona uda animal be rei gabudia lalonai do idia noho ela bona lagani* 7 idia ore.”+ 24 King e, nihi ena anina be inai, Ataiai Momokani Diravana ena oda herevana be oi, egu lohia tauna dekenai do ia vara. 25 Taunimanima edia noho gabuna amo oi do idia lulua, bona uda animal ida do oi noho, bona boromakau bamona rei do oi ania, bona daba paripari ese oi do ia haparia.+ Bona lagani 7 lalonai oi dekenai unai bamona do ia vara,+ bena do oi diba Ataiai Momokani Diravana be taunimanima edia basileia ena Lohia Tauna bona ena ura tauna dekenai king dagina ia henia diba.+
26 “‘To idia gwau au ena badina bona ramuna kokia lasi dainai,+ unai ena anina be, Lohia Tauna be tamona bona guba ai ia noho oi lalopararalaia murinai, emu basileia do oi abia lou. 27 Unai dainai, king e, mani egu sisiba oi abia dae. Emu kara dika oi rakatania bona kara maorona oi badinaia, bona kara kerere oi dadaraia bona ogogami taudia dekenai hebogahisi oi hahedinaraia. Unai amo emu kohu do ia momo bona maino ai do oi noho.’”+
28 Inai gau ibounai be King Nebukanesa dekenai ia vara.
29 Hua 12 murinai, Babulonia ai Nebukanesa be ena ruma ena guhi latanai ia raka loaloa. 30 Unai nega ai ia gwau: “Egu noho gabuna bona egu lohia siahu ena hairai totona inai Babulonia siti badana lau haginia, bona egu goada amo unai lau karaia, ani?”
31 King ia do hereva noho lalonai, guba amo gado ta ia boiboi, ia gwau: “King Nebukanesa e, oi totona inai bamona idia gwau, ‘Basileia be oi amo ia boio vadaeni,+ 32 bona taunimanima edia noho gabuna amo oi idia lulua. Bona oi be uda animal ida do oi noho, bona boromakau bamona rei do oi ania. Unai be lagani* 7 lalonai do ia vara, unai murinai do oi diba Ataiai Momokani Diravana be taunimanima edia basileia ena Lohia Tauna bona ena ura tauna dekenai king dagina do ia henia.’”+
33 Unai nega ai, unai hereva ena anina be Nebukanesa dekenai ia guguru. Ia be taunimanima edia noho gabuna amo idia lulua, bona boromakau bamona rei ia ania matamaia, bona guba ena daba paripari dainai ena tauanina ia paripari, bona ena huina ia lata ia lao, ugava manu ena huina bamona, bona ena imana koukou be manu edia koukou bamona.+
34 “Unai nega ia ore murinai,+ lau, Nebukanesa be guba dekenai egu matana lau abia isi, bona laloparara lau abia. Bona Ataiai Momokani Diravana lau hanamoa, bona noho hanaihanai Diravana dekenai hairai bona hanamoa lau henia, badina ena lohia dalana bona ena basileia be do ia noho ela bona hanaihanai.+ 35 Tanobada taudia ibounai be ia ida idia hegeregere lasi, bona ena ura hegeregerena guba anerudia bona tanobada taudia ia kara henia. Bona ta ese ia do ia koua lasi+ eiava ia dekenai do ia gwau lasi, ‘Oi be dahaka oi karaia?’+
36 “Unai nega ai egu diba ia giroa mai, bona basileia ena hairai, egu lohia siahu, bona egu hairai lau abia lou.+ Egu ofesa tau badadia bona lohia taudia be lau dekenai idia mai, bona egu basileia lau abia lou, bona siahu bada lau abia lou.
37 “Hari lau, Nebukanesa, ese guba ena King lau hanamoa, ena ladana lau abia isi bona hairai lau henia,+ badina ena gaukara ibounai be mai momokani ida ia karaia bona ena dala be maoromaoro sibona,+ bona hekokoroku taudia ia hahemaraia diba.”+
5 King Belesasa+ be ena lohia taudia tausen totona aria badana ta ia karaia, bona edia vairana ai wain ia inua noho.+ 2 Belesasa ia kekero neganai, oda ia henia golo bona siliva kapusi idia mailaia totona, unai kapusi be ena tamana Nebukanesa ese Ierusalema ena dubu helaga amo ia abia gaudia.+ Unai amo Belesasa bona ena lohia taudia, ena hahine ma haida bona ena adavana ma haida be unai kapusi amo wain idia inua. 3 Vadaeni Ierusalema ai Dirava ena dubu amo idia abia golo kapusi idia mailaia, bona king bona ena lohia taudia, ena hahine ma haida bona ena adavana ma haida be unai kapusi amo wain idia inua. 4 Idia be wain idia inua, bona golo bona siliva, kopa, auri, au bona nadi amo idia karaia diravadia idia hanamoa noho.
5 Unai nega ai king ena ruma lalonai, lamepa atoa gauna kahirakahira ia noho haba ai tau ta ena ima kwakikwaki ia hedinarai bona ia toretore matamaia, bona king be unai imana ia itaia diba. 6 Vadaeni king ena vairana toana ia idau, ia gari bada, ena aena idia manoka,+ bona ena tuina idia heudeheude matamaia.
7 King be mai gado bada ida hoa karadia idia karaia taudia, Kaledea taudia,* bona hisiu stadilaia babalau taudia ibounai ia boiria mai.+ King be Babulonia ena aonega taudia dekenai ia gwau: “Inai toretore ia duahia bona lau dekenai ena anina ia gwauraia hedinarai tauna be pepol* dabua namona do ia karaia, bona golo ageva be ena aiona dekenai do lau atoa,+ bona ia be basileia ena lohia tauna ihatoina ai do ia lao.”+
8 Vadaeni aonega taudia ibounai be king dekenai idia mai, to idia hegeregere lasi king dekenai unai toretore idia duahia eiava ena anina idia gwauraia hedinarai totona.+ 9 Bena King Belesasa ia gari dikadika bona ena vairana ena toana ia idau, bona ena lohia taudia idia daradara.+
10 King bona ena lohia taudia edia hereva dainai, kwini be aria rumana lalonai ia vareai. Kwini ia gwau: “King e, oi noho hanaihanai. Namo lasi emu lalohadai ese oi ia hagaria, bona namo lasi emu vairana ena toana ia idau. 11 Emu basileia lalonai tau ta ia noho, ia dekenai dirava helagadia edia siahu ia noho. Emu tamana ena nega ai, ia be laloparara bona aonega bada tauna, ena aonega be dirava edia aonega hegeregerena.+ Emu tamana, King Nebukanesa, ese ia abia hidi meamea hahelaga taudia, hoa karadia idia karaia taudia, Kaledea taudia,* bona hisiu stadilaia babalau taudia edia biaguna ai ia halaoa.+ King e, emu tamana ese unai ia karaia. 12 Badina Daniela, ena ladana ta be Belitisasa,+ ena aonega bona diba be bada, bona nihi idauidau ia lalopararalaia namonamo, bona henanadai aukadia ia haerelaia diba bona hekwakwanai aukadia ia hamaoromaoroa diba.+ Namona be hari Daniela oi boiria, bona toretore ena anina do ia gwauraia.”
13 Vadaeni Daniela be king dekenai idia abia mai. King ese Daniela ia nanadaia, ia gwau: “Oi be Daniela, egu tamana ese Iuda amo ia abia mauri tauna, a?+ 14 Lau kamonai dirava helagadia edia siahu be oi dekenai ia noho,+ bona oi be mai emu laloparara bona emu aonega be bada herea.+ 15 Aonega taudia bona hoa kara idia karaia taudia be lau dekenai idia hakaua mai inai toretore idia duahia bona ena anina idia gwauraia hedinarai totona, to idia ta ese inai toretore ena anina idia gwauraia hedinarai diba lasi.+ 16 To lau kamonai, oi ese nihi edia anina oi gwauraia hedinarai+ bona henanadai aukadia oi haerelaia diba. Vadaeni bema inai toretore oi duahia bona lau dekenai ena anina oi gwauraia hedinarai, lau ese pepol dabua do lau henia oi karaia totona, emu aiona ai golo ageva do lau atoa, bona oi be inai basileia ena lohia tauna ihatoina ai do oi lao.”+
17 Bena Daniela be king dekenai ia gwau: “Emu harihari gaudia be lau dekenai oi henia lasi, to haida dekenai oi henia diba. To king e, oi dekenai inai toretore do lau duahia bona ena anina do lau gwauraia hedinarai. 18 King e, Ataiai Momokani Diravana ese emu tamana Nebukanesa dekenai basileia bona ladana bada bona hemataurai bona hairai ia henia.+ 19 Dirava ese Nebukanesa dekenai ladana bada ia henia dainai, taunimanima ibounai, bese bona gado idauidau taudia be ia dekenai idia gari.+ Bema ia ura ta ia hamasea eiava ia hamauria, do ia karaia sibona, bona bema ia ura ta ia hanamoa eiava ia hahemaraia, do ia karaia sibona.+ 20 To Nebukanesa ia hekokoroku bona ena lalona ia ha-aukaia dainai, ia kara auka,+ unai neganai Dirava ese ia be ena basileia ena terona amo ia kokia, bona ena siahu ia ore. 21 Ia be taunimanima edia noho gabuna amo idia lulua, bona ena kudouna be animal ena kudouna ai ia lao, bona ia be uda doniki ida ia noho. Ia dekenai rei idia henia ia ania totona, boromakau bamona, bona daba paripari dainai ena tauanina ia paripari, ela bona ia diba Ataiai Momokani Diravana be taunimanima edia basileia ena Lohia Tauna bona ena ura tauna dekenai king dagina do ia henia.+
22 “Belesasa e, oi be iena natuna bona oi be unai sivarai ibounai oi diba, to oi manau lasi. 23 Oi be sibona oi abia isi, bona guba ena Lohiabada oi dadaraia,+ bona Dirava ena ruma ena kohu be oi dekenai idia mailaia.+ Bena oi bona emu lohia taudia, emu hahine ma haida bona emu adavana ma haida be unai kapusi amo wain umui inua, bona siliva, golo, kopa, auri, au, bona nadi amo umui karaia diravadia umui hanamoa, unai diravadia be gau ta idia itaia lasi, idia kamonai lasi, bona gau ta idia diba lasi.+ To, oi be emu mauri bona oi karaia gaudia ibounai ia biagua Diravana oi hanamoa lasi.+ 24 Unai dainai Dirava ese inai imana ia siaia inai hereva ia torea totona.+ 25 Bona haba ai ia noho toretore be inai: MENE, MENE, TEKELE, bona PARASINI.
26 “Unai toretore ena anina be inai: MENE, Dirava ese emu basileia ena nega be ia gwauraia vadaeni bona do ia haorea.+
27 “TEKELE, Dirava ese sikele ai oi ia tohoa vadaeni bona ia itaia oi be hegeregere lasi.
28 “PERESE, emu basileia be Dirava ese ia hapararaia bona Media bona Parasa taudia dekenai ia henia.”+
29 Vadaeni Belesasa ese oda ia henia, Daniela dekenai pepol dabua idia atoa bona golo ageva be ena aiona ai idia atoa. Bona idia boiboi badabada Daniela be basileia ena lohia ihatoina ai ia lao.+
30 Unai hanuaboi ai Kaledea taudia edia king Belesasa idia hamasea.+ 31 Bena Media tauna Dariuse+ ese basileia ia abia, ena mauri lagani be 62 bamona.
6 Dariuse be basileia ibounai lalonai provinsi ena lohia taudia 120 ia abia hidi.+ 2 Unai lohia taudia be ofesa taudia badadia toi ese idia naria, unai ofesa ta be Daniela.+ Bona provinsi ena lohia taudia+ ese gaukara ibounai ena ripoti be unai ofesa taudia badadia dekenai idia gwauraia, unai amo king be ena lohia gaukara do ia karaia namonamo. 3 Daniela ia hahedinaraia ia be ofesa tau badadia ma haida bona provinsi ena lohia taudia amo ia idau, badina ena laloa dalana bona kara be idau momokani,+ unai dainai king ia ura basileia ibounai lalonai dagi bada ia henia.
4 Vadaeni ofesa tau badadia bona provinsi ena lohia taudia be dala idia tahua Daniela ese basileia totona ia karaia gaukara dekenai kerere ta idia davaria totona, to idia davaria lasi, badina ia kara momokani bona ena gaukara ia karaia namonamo. 5 Vadaeni unai tatau idia gwau: “Inai tauna Daniela dekenai kerere ta do ita davaria lasi ia ita samania totona, to ena Dirava badinaia karana dekenai samania herevana ta do ita davaria.”+
6 Vadaeni inai ofesa tau badadia bona provinsi ena lohia taudia be king dekenai idia lao, bona king dekenai idia gwau: “King Dariuse e, oi noho hanaihanai. 7 King ena ofesa taudia, gavamani ena ofesa taudia, provinsi ena lohia taudia, king ena ofesa tau badadia, bona gavana taudia ibounai ai hebou bona taravatu ta ai karaia, unai be, bema ta be dina 30 lalonai dirava ta eiava tau ta dekenai noinoi ta ia karaia, to oi dekenai ia noinoi lasi, unai tauna be laiona ena guri lalonai do idia negea be namo.+ 8 King e, mani inai taravatu pepana oi hamomokania bona emu maka oi atoa,+ unai amo do idia haidaua lasi, badina Media bona Parasa edia taravatu be idia haidaua diba lasi.”+
9 Vadaeni King Dariuse ese unai taravatu pepana ai maka ia atoa.
10 To Daniela ia diba unai taravatu dekenai king be ena maka ia atoa vadaeni neganai, ena ruma dekenai ia lao, ruma ena atai daiutuna ena windo ia kehoa, unai windo be Ierusalema ia vaira henia.+ Bona guna ia karaia hanaihanai bamona, ia be dina ta lalonai nega toi ia tui diho bona ia guriguri bona ena Dirava ia hanamoa. 11 Unai nega ai unai tatau idia vareai bona idia davaria Daniela be ena Dirava ena lalonamo abia totona ia noinoi noho.
12 Vadaeni king dekenai idia lao bona idia hadibaia ia atoa taravatuna ia laloa lou totona, idia gwau: “King e, oi ese taravatu ta oi karaia, ani? Unai taravatu ia gwau, ‘dina 30 lalonai bema ta be dirava ta eiava tau ta dekenai noinoi ta ia karaia, to oi dekenai ia noinoi lasi, unai tauna be laiona ena guri lalonai do idia negea diho be namo,’ ani?” Bena king ia haere, ia gwau: “Oibe, unai be momokani, Media bona Parasa edia taravatu hegeregerena, unai taravatu be ta ese do ia haidaua lasi.”+ 13 Idia be maoromaoro king dekenai idia gwau: “King e, Iuda amo idia abia mai tauna, Daniela+ be oi ia matauraia lasi, bona oi atoa taravatu danu ia badinaia lasi, to dina ta lalonai nega toi ia guriguri noho.”+ 14 King be unai ia kamonai neganai, ia lalohisihisi bada, bona ia ura Daniela hamauria dalana ta ia karaia. Ia be Daniela hamauria dalana ia tahua ela bona dina ia diho. 15 Dokonai unai tatau be king dekenai idia mai, bona idia gwau: “King e, laloatao, Media bona Parasa edia taravatu hegeregerena, king ese ia karaia taravatu be idia haidaua diba lasi gauna.”+
16 Vadaeni king be oda ia henia, bona Daniela idia hakaua mai bona laiona ena guri lalonai idia negea diho.+ King be Daniela dekenai ia gwau: “Oi hesiai henia hanaihanai Diravana ese oi do ia hamauria.” 17 Vadaeni nadi idia abia mai bona guri idia koua, bona king ena rini* ena maka bona ena ofesa taudia edia maka be unai nadi ai idia atoa, unai amo Daniela totona idia karaia abia hidi be do ia idau lasi.
18 Vadaeni king be ena ruma dekenai ia lao. Unai hanuaboi ai ia aniani lasi bona ia ura lasi ia totona moale karana ta idia karaia,* bona ia mahuta diba lasi. 19 Bena daba ia rere neganai, king ia toreisi bona laiona ena guri dekenai ia lao haraga. 20 Guri kahirakahira ia ginidae neganai, mai hebogahisi ida Daniela dekenai ia boiboi, ia gwau: “Daniela e, mauri Diravana ena hesiai tauna, oi hesiai henia hanaihanai Diravana ese laiona amo oi ia hamauria vadaeni, a?” 21 Maoromaoro Daniela be king dekenai ia gwau: “King e, oi noho hanaihanai. 22 Egu Dirava ese ena aneru ia siaia bona laiona edia uduna ia koua,+ bona lau idia hadikaia lasi,+ badina Dirava vairanai lau kerere lasi, bona king e, oi dekenai danu kerere ta lau karaia lasi.”
23 King ia moale bada, bona oda ia henia Daniela be guri amo idia veria daekau totona. Daniela idia veria daekau neganai, ia be bero ta ia davaria lasi, badina ia be ena Dirava ia abidadama henia.+
24 Bena king ese oda ia henia, bona Daniela idia samania koikoi taudia be ia dekenai idia hakaua mai, bona idia, edia natudia bona edia adavana be laiona ena guri lalonai idia negea diho. Idia diho noho bona tano idia do davaria lasi neganai, laiona ese idia abia bona ania bona edia turia ibounai idia hamakohia.+
25 Bena King Dariuse ese tanobada ai idia noho taudia ibounai, bese bona gado idauidau taudia ibounai ia tore henia, ia gwau:+ “Emui maino ia bada ia lao noho! 26 Lau ese oda ta lau henia inai, egu basileia lalonai idia noho taudia ibounai ese Daniela ena Dirava idia gari henia be namo.+ Badina ia be mauri Diravana bona ia noho hanaihanai. Iena basileia be ta ese do ia hadikaia lasi, bona iena lohia siahuna be do ia noho hanaihanai.+ 27 Ia be taunimanima ia gimaia, ia hamauria,+ bona guba bona tanobada ai hoa bona kara badadia ia karaia,+ badina ia ese Daniela be laiona amo ia hamauria.”
28 Vadaeni Daniela be Dariuse ena basileia+ bona Parasa tauna Kurese ena basileia+ lalonai ia noho namonamo.
7 Babulonia ena king Belesasa ena lohia lagani ginigunana ai,+ Daniela be ia mahuta lalonai* nihi ta ia abia bona matahanai ia itaia.+ Bena ia ese unai nihi bona idia vara gaudia ibounai ia torea.+ 2 Daniela ia gwau:
“Hanuaboi ai egu nihi lalonai matahanai ta lau itaia! Kahana 4 amo ia toa lai goadana* dainai davara badana ai hurehure ia bada.+ 3 Bona davara amo dagedage animal badadia 4 idia daekau,+ unai animal be ta ta amo idia idau.
4 “Animal ginigunana be laiona ena toana bamona,+ bona mai ena apena, ugava ena apena bamona.+ Lau itaia noho ela bona unai animal ena apena idia kokia, bona tano amo ia toreisi bona ena aena rua dekenai ia gini, tau ta ia gini bamona, bona iena kudouna be taunimanima edia kudouna ai ia lao.
5 “Bona dagedage animal iharuana lau itaia, ena toana be bea bamona.+ Aena ta ia abia isi, bona ena isena huanai ruduna turia toi idia noho. Bona ia idia hamaoroa, ‘Toreisi, vamu momo oi ania.’+
6 “Unai murinai dagedage animal ma ta lau itaia, ena toana be lepadi bamona.+ To ena doruna ai apena 4 idia noho, manu ena apena bamona. Bona unai dagedage animal ena kwarana be 4,+ bona ia dekenai siahu idia henia ia lohia totona.
7 “Unai murinai, hanuaboi ena matahanai lau itaia noho lalonai, dagedage animal namba 4 lau itaia, ena toana be mai gari bada bona iena goada be bada herea, bona mai ena auri isena badadia. Gau idauidau ia ania bona ia hamakohia maragimaragi, bona ia ania lasi gaudia be aena amo ia moia diho.+ Ia be guna idia hedinarai animal toi amo ia idau, bona iena doana be 10. 8 Lau be unai animal ena doana lau itaia noho lalonai, doana maragina ta+ be edia huana amo ia hedinarai, bona ena vairanai idia noho doana toi ia kokia. Bona lau itaia unai doana be mai ena matana, taunimanima edia matana bamona, bona mai ena uduna, bona hekokoroku herevadia ia gwauraia noho.+
9 “Lau itaia noho lalonai, terona idia atoa bona Idaunegai Ia Noho Diravana+ ia helai.+ Iena dabua be kurokuro, sinou bamona,+ bona ena huina be wulu goevana bamona. Iena terona amo lahi ia hururu noho, terona ena wili ai lahi ia araia noho.+ 10 Unai terona amo lahi ia raka-lasi, sinavai ia aru bamona.+ Aneru milioni momo be ia idia hesiai henia, bona aneru handred milioni be ia vairanai idia gini.+ Kota+ ia matamaia, bona buka idia kehodia.
11 “Idia vara gaudia lau itaia noho, badina unai doana be hekokoroku herevadia ia do gwauraia noho.+ Lau itaia noho ela bona unai dagedage animal idia hamasea bona ena tauanina idia hadikaia bona lahi dekenai idia gabua. 12 To dagedage animal ma haida+ edia lohia siahuna idia kokia, bona idia rakatania nega sisina lalonai idia mauri totona.
13 “Unai hanuaboi ena matahanai lau itaia noho lalonai, ori lalonai tau ta lau itaia ia mai noho, ena toana be taunimanima ena natuna bamona,+ bona ia dekenai maoro idia henia Idaunegai Ia Noho Diravana dekenai ia lao totona,+ bona Dirava dekenai idia hakaua mai. 14 Ia dekenai lohia siahuna,+ hairai,+ bona basileia idia henia, unai amo taunimanima, bese, bona gado idauidau taudia ibounai ese ia do idia hesiai henia.+ Iena lohia siahuna be do ia noho hanaihanai, do ia doko lasi, bona ena basileia be do idia hadikaia lasi.+
15 “Lau, Daniela, be unai matahanai lau itaia neganai, egu lalona ia hekwarahi, badina lau itaia gaudia ese lau idia hagaria.+ 16 Idia gini aneru ta dekenai lau lao bona ia vara gaudia edia anina korikori totona ia lau nanadaia. Vadaeni lau ia haere henia bona unai gaudia edia anina ia gwauraia hedinarai.
17 “‘Inai dagedage animal badadia 4+ be tanobada ai do idia toreisi king 4.+ 18 To Ataiai Momokani Diravana ena helaga taudia+ ese basileia do idia abia,+ bona basileia do idia biagua+ ela bona hanaihanai.
19 “Bena dagedage animal namba 4 dekenai lau ura gau ma haida lau diba, unai animal be ma haida amo ia idau. Unai animal be gari bada ia havaraia gauna, ena isena be auri bona ena koukoudia be kopa, bona gaudia ia ania bona ia hamakohia maragimaragi noho, bona edia momoru be aena amo ia moia diho.+ 20 Danu lau ura inai gaudia edia anina lau diba, kwarana ai idia noho doana 10,+ bona gabeai ia hedinarai bona doana toi ia hamorua doana,+ unai doana be mai ena matana bona uduna, mai hekokoroku ida ia hereva noho, bona doana ma haida amo ia bada.
21 “Lau itaia noho lalonai, unai doana be helaga taudia ia tuari henia, bona idia ia halusia noho,+ 22 ela bona Idaunegai Ia Noho Diravana+ ia mai bona Atai Herea Momokani Diravana ena helaga taudia durua totona hahemaoro ia karaia,+ unai nega ai helaga taudia ese basileia idia abia.+
23 “Aneru be inai bamona ia gwau: ‘Dagedage animal namba 4 ena anina be, tanobada ai basileia namba 4 do ia gini. Unai basileia be basileia ma haida amo do ia idau, bona tanobada ibounai do ia ania ore bona hamakohia maragimaragi.+ 24 Bona doana 10 ena anina be, unai basileia amo king 10 do idia lohia, to edia murinai king ma ta do ia lohia danu, ia be idia amo do ia idau momokani, bona king toi do ia hahemaraia.+ 25 Unai king ese Ataiai Momokani Diravana do ia hereva dika henia,+ bona Ataiai Momokani Diravana ena helaga taudia do ia dagedage henia noho. Do ia ura nega bona taravatu ia haidaua, bona nega ta, bona nega rua* bona nega ena kahana ta* lalonai unai helaga taudia be iena siahu henunai do idia noho.+ 26 To kota ia matamaia, bona iena lohia siahuna idia kokia, unai amo ia idia hahemaraia bona idia hadikaia ore.+
27 “‘Bona basileia bona lohia siahu bona tanobada ibounai dekenai idia noho basileia idauidau edia hairai be Ataiai Momokani Diravana ena helaga taudia dekenai idia henia.+ Helaga taudia edia basileia be noho hanaihanai gauna,+ bona basileia ibounai be idia do idia hesiai henia bona badinaia.’
28 “Unai be sivarai ena dokona. To lau, Daniela, be egu lalona ia hekwarahi bada, unai dainai egu vairana toana ia idau, to unai sivarai be lau laloa noho.”
8 King Belesasa ena lohia lagani ihatoina ai,+ lau, Daniela, be matahanai ma ta lau itaia.+ 2 Lau be king ia noho gabuna Susa ai lau noho,+ unai be Elama provinsi ai.+ Bona unai matahanai lau itaia noho, bona lau be Ulai sinavai badinai lau gini. 3 Egu kwarana lau abia isi neganai, mamoe tau lau itaia+ sinavai badinai ia gini, bona ena doana be rua.+ Unai doana rua be lata, to ta ese ma ta ia hanaia, unai be gabeai ia tubu gauna.+ 4 Lau itaia unai mamoe tau be west kahana dekenai ia heau lao, bena not kahana bona saut kahana dekenai ia heau lao danu, bona dagedage animal ta be iena vairanai ia gini diba lasi. Iena siahu amo ta ese idia ia hamauria diba lasi.+ Ena ura hegeregerena gau ia karaia bona ia hekokoroku.
5 Matahanai lau itaia noho lalonai, nanigosi tau+ be west kahana amo tanobada latanai ia heau mai, to ena aena be tano ia moia lasi. Bona unai nanigosi ena matana ruaosi huanai be doana badana ta ia noho.+ 6 Unai nanigosi tau be doana rua mamoe tau dekenai ia mai noho, unai be sinavai badinai lau itaia mamoe tau. Unai nanigosi tau be mai badu dikadika ida mamoe tau dekenai ia heau lao noho.
7 Lau itaia unai nanigosi tau be mamoe tau kahirakahira ia mai, bona ia dekenai ia badu dikadika. Ia ese mamoe tau ia heatu henia bona ena doana rua ia makohia, bona mamoe tau be goada lasi ia heatu totona. Bona ia ese mamoe tau be tano dekenai ia negea bona ia moia diho, bona ta ese nanigosi tau amo mamoe tau ia hamauria diba lasi.
8 Bena nanigosi tau be goada bada ia abia bona ia hekokoroku, to unai neganai, maoromaoro ena doana badana ia makohia. Bena doana badadia 4 idia tubu daekau, bona tanobada ena kona 4* idia vaira henia.+
9 Unai doana 4 amo doana maragina ta ia tubu, bona iena siahu be bada herea, ia ese saut kahana bona ist kahana bona tano Hairaina ena kahana ibounai ia abia.+ 10 Unai doana ena siahu ia bada ia lao ela bona guba ai idia noho gaudia* ia abia danu, bona guba gaudia haida bona hisiu haida be tanobada dekenai ia hamorua, bena idia ia moia diho. 11 Bona ia laloa ia be tuari taudia edia Lohia Tauna ia hereaia, bona nega ibounai idia henia boubou gauna be Lohia Tauna amo ia kokia, bona iena dubu helaga ia gini gabuna ia hadikaia.+ 12 Bona kara dika dainai tuari oreana be ena siahu henunai ia noho bona nega ibounai idia henia boubou gauna ia abia danu. Bona hereva momokani be tano dekenai ia negea noho, bona unai ia karaia bona ia kwalimu.
13 Unai murinai, lau kamonai aneru ta ia hereva noho, bona aneru ma ta be ia hereva noho aneru dekenai ia gwau: “Nega ibounai idia henia boubou gauna bona kara dika dainai ia vara dika ena matahanai be edena negai do ia ore?+ Helaga gabuna bona tuari oreana idia moia diho ena matahanai be edena negai do ia ore?” 14 Vadaeni, ia be lau dekenai ia gwau: “Ela bona daba bona hanuaboi ibounai 2,300 idia ore murinai, helaga gabuna be ena gabu korikori ai do ia noho lou.”
15 Lau, Daniela be matahanai lau itaia bona ena anina lau ura lalopararalaia noho lalonai, egu vairana ai ta ia gini, ena toana be tau ta bamona. 16 Bena lau ese tau ta ena gadona lau kamonai, Ulai sinavai huana amo ia boiboi,+ ia gwau: “Gabriela e,+ unai tauna oi durua ia itaia gauna ia lalopararalaia totona.”+ 17 Vadaeni Gabriela be lau gini gabuna dekenai ia mai, to lau gari dikadika dainai tano dekenai lau goru diho. Lau dekenai ia gwau: “Taunimanima ena natuna e, namona be oi laloparara inai matahanai ena anina be nega dokona ai do ia vara.”+ 18 To lau ida ia hereva noho lalonai, egu vairana be tano dekenai lau atoa bona lau mahuta boio. Vadaeni lau ia dogoatao bona lau ia hatorea isi bona guna lau gini gabuna ai lau gini lou.+ 19 Bena ia gwau: “Hari oi dekenai Dirava ena badu negana ena dokona ai do idia vara gaudia lau hahedinaraia, badina unai be nega dokona ai do ia vara.+
20 “Oi itaia mamoe tau mai ena doana rua be Media bona Parasa edia king ia laulaulaia.+ 21 Nanigosi tau* be Gris ena king ia laulaulaia,+ bona ena matana huanai ia tubu doana badana be king ginigunana ia laulaulaia.+ 22 Bona ia makohi doana amo idia tubu doana 4,+ be king ginigunana ena bese amo basileia 4 do idia gini, to edia siahu be king ginigunana ena siahu ese ia hereaia.
23 “Bona edia basileia edia lohia negana ena dokona kahana ai, edia kara dika ia bada herea neganai, dagedage king, hadikaia herevadia ia diba tauna, do ia gini toreisi. 24 Unai king ena siahu do ia bada ia lao, to sibona ena siahu amo lasi. Ia ese dika bada herea do ia mailaia, bona unai kara dekenai do ia kwalimu momokani. Ia ese goada taudia do ia hadikaia, bona helaga taudia danu do ia hadikadia.+ 25 Ia ese koikoi daladia do ia gaukaralaia bona taunimanima momo do ia koia, bona ena kudouna ai do ia hekokoroku, bona taunimanima idia noho namo negana ai, ia ese idia momo dekenai dika do ia havaraia. Danu, ia ese lohia taudia edia Lohia do ia tuari henia, to do ia kwalimu lasi, bona unai be taunimanima edia imana amo do ia vara lasi.
26 “Matahanai lalonai hanuaboi bona daba totona idia herevalaia gaudia be momokani, to oi ese inai matahanai do oi gwauraia hedinarai lasi, badina ena anina be vaira negana ai do ia vara.”+
27 Lau, Daniela be lau hesiku bada bona dina haida lalonai lau gorere.+ Bena lau toreisi bona king ena gaukara lau karaia lou,+ to lau itaia gaudia dainai lau hereva diba lasi, bona ta ese unai ia lalopararalaia diba lasi.+
9 Ahasuero ena natuna Dariuse, ia be Media taudia edia bese tauna ta bona Kaledea taudia edia basileia ena king ai ia lao tauna,+ ena lohia lagani ginigunana ai,+ 2 lau, Daniela, ese buka* lalodiai Iehova ena hereva, peroveta tauna Ieremia dekenai ia gwauraia herevana lau tahua, unai hereva ai Ierusalema be lagani 70 lalonai do ia noho kava.+ 3 Vadaeni lau ese Dirava momokanina, Iehova, ena heduru totona ia lau guriguri henia* bona lau noinoi, lau aniani lasi,*+ puse dabua lau hahedokilaia bona egu latanai kahu lau atoa. 4 Lau be egu Dirava Iehova dekenai lau guriguri bona emai kara dika lau gwauraia hedinarai bona lau gwau:
“Dirava momokanina Iehova e, oi be Dirava badana bona kara badadia oi karaia, oi idia lalokau henia bona emu oda hereva idia badinaia taudia dekenai emu lalokau* oi hahedinaraia noho+ bona emu gwauhamata oi hagugurua,+ 5 to ai kara dika, kerere ai karaia bona ai gwau-edeede,+ bona emu oda herevadia bona emu taravatu ai badinaia lasi. 6 Emu peroveta taudia ese emu ladana dekenai emai king taudia, emai gunalaia taudia, emai sene taudia, bona emai tano taudia ibounai idia hereva henia, to ai ese edia hereva ai kamonai henia lasi.+ 7 Iehova e, oi be kara maoromaoro Diravana, to ai, Iuda taudia, Ierusalema ai idia noho taudia, bona Israela taudia ibounai, kahirakahira bona daudau gabudia dekenai oi siaia lao taudia be oi ai badinaia lasi dainai ai hemarai.+
8 “Iehova e, ai be mai hemarai ida ai noho, emai king taudia, emai lohia taudia, bona emai sene taudia danu, badina ai be emu vairanai ai kara dika vadaeni. 9 Emai Dirava Iehova e, oi be hebogahisi bona dika gwauatao Diravana,+ to ai ese oi ai gwau-edeede henia vadaeni.+ 10 Ai ese oi, emai Dirava Iehova ena hereva ai kamonai henia lasi, badina emu peroveta taudia amo oi henia taravatudia ai badinaia lasi.+ 11 Israela taudia ibounai ese oi idia kamonai henia lasi, idia ese emu Taravatu idia utua bona idia dadaraia, unai dainai oi, Dirava momokanina, ese emu hesiai tauna Mose ena Taravatu lalonai oi gwauraia dika bona gwauhamata aukana be ai dekenai ia vara,+ badina ai be oi vairanai ai kara dika. 12 Oi be emu hereva hegeregerena, ai bona ai idia lohiaia taudia* dekenai oi havaraia dika bada amo ai oi panisia.+ Ierusalema dekenai idia karaia karana be tanobada ibounai dekenai ia do vara lasi.+ 13 Mose ena Taravatu ai ia noho bamona, inai dika ibounai be ai dekenai ia vara,+ to ai be emai Dirava Iehova ena lalonamo abia totona ai noinoi goada lasi, badina emai kara dika ai rakatania lasi+ bona ai hahedinaraia lasi emu hereva momokani ai lalopararalaia.
14 “Vadaeni Iehova ia itaia noho bona ai dekenai dika ia havaraia, badina emai Dirava Iehova ese ia karaia gaudia ibounai be maoromaoro. To ai be iena hereva ai badinaia lasi.+
15 “Emai Dirava Iehova e, oi ese emu imana goadana amo emu taunimanima be Aigupito tano amo oi hakaua raka-lasi+ bona ladana bada oi abia ema bona hari,+ to ai be kerere bada ai karaia bona kara dikadia ai karaia. 16 Iehova e, emu kara maoromaoro karadia hegeregerena,+ Ierusalema siti, emu ororo helagana unai, amo mani emu badu oi kokia. Ai bona emai sene taudia edia kara dika dainai, ai badinai idia noho taudia ese Ierusalema bona emu taunimanima be idia hevasehalaia noho.+ 17 Emai Dirava e, lau be emu hesiai tauna, mani egu guriguri bona noinoi herevadia oi kamonai, bona Iehova e, emu ladana hanamoa totona emu dubu helaga, idia hadikaia rumana unai, totona gau namona ta oi karaia.+ 18 Egu Dirava e, mani emu taiana oi kehoa bona oi kamonai namonamo! Emu matana oi kehoa bona ai davaria noho dika bona emu ladana dainai idia haginia siti ena dika oi itaia. Ai be emai kara maoromaoro dainai oi dekenai ai noinoi goada lasi, to emu hebogahisi bada dainai ai noinoi.+ 19 Iehova e, mani oi kamonai. Iehova e, emai dika oi gwauatao.+ Iehova e, oi kamonai bona kara ta oi karaia! Egu Dirava e, emu ladana dainai, kara ta oi karaia haraga be namo, badina emu ladana be unai siti dekenai ia noho bona emu taunimanima be emu ladana idia huaia.”+
20 Lau do guriguri noho bona egu kara dika bona egu taunimanima Israela taudia edia kara dika lau gwauraia hedinarai noho bona egu Dirava Iehova lau noia iena ororo helagana ia lalonamo henia totona,+ 21 oibe, lau guriguri noho lalonai, Gabriela,+ guna matahanai lalonai lau itaia tauna unai,+ be lau dekenai ia mai, unai nega ai lau manoka momokani, unai be adorahi ena boubou gauna henia negana ai. 22 Bona lau dekenai laloparara ia henia, ia gwau:
“Daniela e, hari lau mai oi dekenai aonega bona laloparara lau henia totona. 23 Oi noinoi matamaia neganai, lau be hereva ta lau abia, bona lau mai oi dekenai lau gwauraia totona, badina oi be tau namo hereana* ta.+ Vadaeni oi do lau hamaoroa gauna oi lalohadailaia bona matahanai oi lalopararalaia.
24 “Dirava ese wiki* 70 ia makaia vadaeni emu taunimanima bona emu siti helagana totona,+ unai amo kara kerere do ia kokia, kara dika do ia haorea,+ kara dika do ia gwauatao,+ noho hanaihanai kara maoromaoro do ia vara,+ unai matahanai bona peroveta herevana do ia momokani,+ bona Helaga Herea Gabuna do ia hahelagaia.* 25 Namona be inai oi diba bona laloparara, Ierusalema hanamoa bona haginia lou totona idia siaia herevana+ ela bona Mesia,+ Gunalaia Tauna unai,+ do ia hedinarai, wiki 7, bona wiki 62 do idia ore.+ Ierusalema do idia hanamoa bona haginia lou, mai ena ariara bona hanua ia hagegea koupa idia karaia danu, to unai be nega dikana lalonai do idia karaia.
26 “Bona wiki 62 murinai, Mesia do idia hamasea,+ bona ia totona gau ta do ia noho lasi.+
“Bona idau taudia edia gunalaia tauna be inai siti bona helaga gabuna do ia hadikaia.+ Bona unai gabu ia hadikaia momokani, abata ese ia havaraia dika bamona. Bona ela bona dokona negana ai tuari do ia vara. Bona Dirava ese ia gwauraia hegeregerena unai dika do ia vara.+
27 “Bona wiki ta lalonai Mesia ese taunimanima momo totona unai gwauhamata do ia badinaia, bona wiki ena huanai, ia ese animal bouboudia bona harihari bouboudia do ia hadokoa.+
“Bona dika ia havaraia tauna be gau dika rohorohodia edia apena dekenai do ia mai.+ Bona Dirava ese ia gwauraia herevana be ia noho kava gauna dekenai do ia vara, ela bona ia haorea momokani.”
10 Parasa ena king Kurese ena lohia lagani ihatoina ai,+ Dirava ese Daniela, ena ladana ta be Belitisasa, dekenai hereva ta ia hahedinaraia.+ Bona unai hereva be momokani, bona unai be tuari badana ta ia herevalaia. Bona ia ese unai hereva ia lalopararalaia bona ia itaia gauna ena anina ia lalopararalaia.
2 Unai nega ai lau, Daniela, be wiki toi lalonai lau lalohisihisi noho.+ 3 Unai wiki toi lalonai, lau be aniani digaradia bona vamu lau ania lasi, eiava wain lau inua lasi, bona dehoro amo egu tauanina lau dahua lasi. 4 Hua ginigunana ena dina namba 24 ai, lau be Taigarisi* ena sinavai badana badinai lau gini neganai,+ 5 egu kwarana lau abia isi bona tau ta lau itaia, ia be linen* dabua ta ia hahedokilaia,+ bona Upasa amo idia abia golo amo idia karaia beleta be ena gabana ai ia atoa. 6 Iena tauanina be krusolito nadi bamona ia diaridiari,+ ena vairana toana be kevaru bamona, ena matana be lahi bamona ia hururuhururu, ena imana bona aena be kopa bamona,+ bona ena hereva ena regena be taunimanima hutuma edia regena bamona. 7 Lau, Daniela, sibona ese unai matahanai lau itaia, to lau ida idia noho tatau be idia itaia lasi.+ To idia gari dikadika, bona idia heau boio bona idia komu.
8 Bena lau sibona idia rakatania, bona unai matahanai namo hereana lau itaia neganai, egu goada ibounai ia ore bona egu toana ia idau.+ 9 Bena unai tauna ena gado regena lau kamonai. To iena hereva lau kamonai neganai, lau moru diho bona tano dekenai lau mahuta boio.+ 10 To lau mamia ta ena imana ese lau ia dogoatao,+ bona lau ia hamarerea lau gini tore totona, bena egu tuina dekenai lau gini. 11 Bena ia be lau dekenai ia gwau:
“Daniela e, oi be tau namo hereana,*+ oi dekenai do lau gwauraia herevadia mani oi kamonai namonamo. Oi gini toreisi, badina Dirava ese lau be oi dekenai ia siaia mai.”
Lau dekenai unai hereva ia gwauraia neganai, mai heudeheude ida lau gini tore.
12 Bena lau dekenai ia gwau: “Daniela e, oi gari lasi.+ Dirava vairanai oi be sibona oi hamanaua bona oi ura inai gaudia oi lalopararalaia dinana ginigunana ai emu hereva be Dirava ese ia kamonai vadaeni, bona emu hereva dainai hari lau mai.+ 13 To Parasa basileia ena lohia tauna+ be dina 21 lalonai egu dala ia koua. To, lohia tauna badana ta, Mikaela*+ ia mai lau ia durua totona, bona lau be Parasa ena king taudia badinai lau noho. 14 Lau mai oi dekenai, dina dokodia ai emu taunimanima dekenai do ia vara gaudia lau hadibaia totona,+ badina unai matahanai be vaira negana ai do ia vara.”+
15 Lau dekenai unai hereva ia gwauraia neganai, egu kwarana lau atoa diho bona lau hereva diba lasi. 16 Unai tauna, ena toana be taunimanima ena natuna bamona, ese egu udu bibina ia daua toho,+ bona lau hereva diba bona egu vairanai ia gini tauna dekenai lau gwau: “Egu lohia e, unai matahanai dainai lau heudeheude, bona egu goada ia ore.+ 17 Unai dainai edena dala ai lau, egu lohia ena hesiai tauna, be egu lohia ida lau hereva diba?+ Badina hari egu goada ia ore, bona lau hahodi diba lasi.”+
18 Unai tau, ena toana be taunimanima edia toana bamona, ese lau ia dogoatao lou bona lau ia hagoadaia.+ 19 Bena ia gwau: “Tau namo hereana* e,+ oi gari lasi.+ Maino oi abia.+ Oi goada be namo.” Lau ia hereva henia neganai, goada lau abia bona lau gwau: “Egu lohia e, oi hereva be namo, badina oi ese lau oi hagoadaia.”
20 Bena ia gwau: “Oi diba dahaka dainai oi dekenai lau mai? Hari do lau giroa lou bona Parasa ena lohia do lau tuari henia.+ Unai murinai Gris ena lohia do ia mai. 21 To, lau ese hereva momokani ena buka ai idia torea gaudia be oi dekenai do lau gwauraia. Ta ese lau ia durua lasi inai gaudia lau karaia totona, to emu lohia,+ Mikaela,+ sibona ese lau ia durua.
11 Bena unai tauna ia gwau: “Media tauna Dariuse ena lohia lagani ginigunana ai,+ lau be Mikaela* durua bona hagoadaia totona lau mai. 2 Hari oi dekenai do lau gwauraia gauna be hereva momokani:
“Parasa basileiana lalonai king ma toi do idia gini, bona king namba 4 be taga bada tauna ai do ia lao, bona king toi do ia hereaia. Bona ena taga bada dainai ena goada ia bada ia lao neganai, ia ese taunimanima ibounai edia lalona do ia veria Gris basileiana tuari henia totona.+
3 “Bona king goadana ta do ia gini bona mai siahu bada ida do ia lohia+ bona iena ura gaudia do ia karaia. 4 To ia gini neganai, iena basileia do ia parara bona kahana 4 dekenai do ia lao,+ to iena bese tauna* ta ese do ia abia lasi bona unai basileia kahana 4 edia lohia dalana be iena lohia dalana hegeregerena lasi, badina iena basileia be do idia kokia bona ma haida ese do idia biagua.
5 “Bona saut kahana ena king ena goada be do ia bada, unai king be iena lohia tauna ta. To ma tau* ta ese ia do ia halusia bona mai siahu bada ida do ia lohia bona iena siahu ese unai tau* ena lohia siahuna do ia hereaia.
6 “Lagani haida murinai idia be gwaubou ta do idia karaia, bona saut kahana ena king ena natuna kekeni be not kahana ena king dekenai do ia mai, unai gwaubou hamomokania totona. To unai natuna kekeni ena siahu be do ia noho daudau lasi, bona king ena siahu do ia ore, bona unai natuna kekeni, bona ia ida idia mai taudia, ena tamana, bona unai nega ai kekeni ia durua tauna edia siahu be ma haida ese do idia abia. 7 Bona unai natuna kekeni ena bese tauna ta be ena* gabu ai do ia lohia, bona ia ese tuari taudia do ia tuari henia bona not kahana ena king ena hanua goadana dekenai do ia lao bona do ia tuari henia bona do ia kwalimu. 8 Danu, ia ese edia dirava, edia auri kaivakuku, edia dava bada siliva bona golo, bona ia abia mauri taudia do ia abia, bona Aigupito dekenai do ia lao. Ia be lagani haida lalonai not kahana ena king amo do ia noho daudau, 9 not kahana ena king be do ia lao saut kahana ena king ia tuari henia totona, to ena tano dekenai ma do ia giroa lou.
10 “Bona iena natudia memero be tuari totona do idia hegaegae bona tuari orea badana do idia haginia. To idia ta be do ia lao bona gau ibounai do ia hadikaia ore, abata ese gau ibounai ia hadikaia bamona. To do ia giroa lou neganai, do ia tuari ela bona ena hanua goadana dekenai do ia ginidae.
11 “Bona saut kahana ena king do ia badu dikadika bona not kahana ena king ida do ia tuari, bona not kahana ena king ese taunimanima hutuma do ia haboua, to unai hutuma be unai king* ena imana dekenai idia do ia henia. 12 Bona unai hutuma be do idia abidia lao. Ia be ena kudouna ai do ia hekokoroku, bona ia ese taunimanima ten tausen momo do ia hadikaia, to ia abia siahu bada dainai gau ma haida do ia karaia lasi.
13 “Bona not kahana ena king be do ia giroa lou bona taunimanima hutuma do ia haboua lou, guna ena namba ia hereaia. Bona nega ena dokona ai, lagani haida murinai, ia be tuari orea badana ta ida do ia mai bona mai ena gau momo herea danu. 14 Unai negadia lalonai momo be saut kahana ena king do idia tuari henia.
“Bona emu taunimanima huanai idia noho taravatu utua taudia* be do idia ura matahanai ena anina idia hagugurua, to do idia moru.
15 “Bona not kahana ena king do ia mai bona siti goadana do ia hagegea bona do ia abia. Bona saut kahana ena king ena tuari oreana bona ia abia hidi tatau be do idia gini diba lasi, bona edia siahu be hegeregere lasi unai idia koua totona. 16 Ia tuari henia totona ia mai tauna be ena ura hegeregerena ai do ia kara, bona iena vairanai ta do ia gini lasi. Ia be tano Hairaina dekenai do ia gini,+ bona ia be mai ena siahu gau ibounai ia haorea momokani totona. 17 Ia be ena lalona do ia hadaia ena basileia ena tuari taudia ibounai ida ia mai totona, bona ia ida gwauhamata ta do idia karaia, bona kara ta do ia karaia. Bona ia dekenai maoro do idia henia natuna kekeni hadikaia ore totona. Bona unai natuna kekeni be ena gaukara do ia karaia guguru lasi, badina unai kekeni be ia do ia badinaia noho lasi. 18 Ia ese kone hanuadia do ia tuari henia bona hanua momo do ia abia. To tuari biaguna badana ta ese do ia tuari henia, unai amo ena hekokoroku karadia do ia haorea. Tuari biaguna badana ese ena kara dainai ia do ia hahemaraia. 19 Bena ia* be ena tano dekenai idia noho hanua goadadia dekenai do ia giroa lou, to hekwakwanai do ia davaria bona do ia moru, bona do ia boio momokani.
20 “Bona iena gabu ia abia tauna ese takisi moni gogoa tauna do ia siaia basileia hairaina ibounai lalonai takisi moni ia gogoa totona, to dina haida murinai do ia moru, bona ena moru be badu eiava tuari dainai ia vara lasi.
21 “Bona iena gabu ai tau dikana ta do ia gini, bona ia dekenai basileia ena siahu do idia henia lasi, bona ia be taunimanima idia noho namo negana ai* do ia mai bona koikoi dalanai basileia do ia abia. 22 Bona ia ese abata bamona idia mai tuari oreadia do ia halusia. Bona unai tuari taudia be gabu idauidau dekenai do idia lao. Bona gwaubou ena Gunalaia Tauna danu be dika do ia davaria.+ 23 Bona haida be tau dikana ida gwauhamata do idia karaia hebou dainai, ia be koikoi daladia do ia badinaia bona do ia tuari bona bese maragina ta dainai do ia goada ia lao. 24 Ia be taunimanima idia noho namo negana ai* provinsi ena taga bada gabudia dekenai do ia lao bona iena sene taudia ese idia karaia lasi gaudia do ia karaia. Ia ese tuari lalonai ia dadia kohudia be idia huanai do ia haria, bona hanua mai magu aukadia tuari henia totona palani do ia karaia, to unai be nega kwadogi lalonai do ia karaia.
25 “Bona iena siahu bona goada ia habadaia totona, tuari orea badana ta do ia haginia, bona saut kahana ena king tuari henia totona do ia lao. Bona saut kahana ena king be tuari orea goadana bona bada hereana do ia hegaegaelaia. To do ia kwalimu lasi, badina ia hamasea totona palani idia karaia vadaeni. 26 Ia ida aniani namodia idia ania taudia ese ia do idia hadikaia.
“Bona iena tuari oreana do idia hadikaia ore, abata ese gabu ia hadikaia bamona, bona taunimanima momo do idia mase.
27 “Inai king ruaosi be do idia ura kara dika sibona idia karaia, bona teibolo tamona dekenai do idia helai bona ta ta dekenai koikoi herevadia do idia gwauraia. To edia koikoi herevadia edia anina do ia vara lasi, badina Dirava ese ia gwauraia hidi negana be do lasi.+
28 “Bona not kahana ena king ese gau momo herea do ia abia bona ena tano dekenai do ia giroa lou, bona gwaubou helagana do ia inai henia. Ia ura karaia gauna do ia karaia bona ena tano dekenai do ia giroa lou.
29 “Ia be Dirava ese ia gwauraia hidi negana ai do ia giroa lao bona saut kahana ena king do ia tuari henia. To do ia kwalimu lasi, 30 badina Kitima tano amo bouti+ be do idia mai ia tuari henia totona, bona ia do idia hahemaraia.
“Ia be do ia giroa lou bona gwaubou helagana dekenai hadikaia herevadia do ia gwauraia*+ bona kara ta do ia karaia. Bona do ia giroa lou bona gwauhamata helagana idia rakatania taudia do ia kamonai henia. 31 Bona ena tuari oreadia do idia toreisi, bona idia ese dubu helaga bona magu goadana gabuna do idia hadikaia,+ bona nega ibounai idia henia boubou gauna do idia kokia.+
“Bona ena gabu ai idia ese dika ia havaraia gau dika rohorohona do idia atoa.+
32 “Bona idia kara dika bona gwaubou idia dadaraia taudia be iena laloani herevadia dainai Dirava do idia gwau-edeede henia. To edia Dirava idia diba taudia be do idia kwalimu bona kara ta do idia karaia. 33 Bona taunimanima huanai idia noho laloa kehoa taudia+ ese taunimanima momo dekenai laloparara do idia henia. To dina haida lalonai haida ese tuari kaia bona lahi amo do idia hahisia bona abidia lao, bona edia kohu do idia henaoa. 34 To idia hahisidia neganai, haida ese do idia durua, bona laloani herevadia dainai taunimanima momo ese idia do idia bamoa. 35 Bona laloa kehoa taudia haida be haida ese do idia hahekwakwanaia. Unai do ia vara ela bona dokona negana, unai amo do idia goeva bona idia be maka ta lasi.+ Badina unai be Dirava ese ia abia hidi nega korikorina ai do ia vara.
36 “King be ena ura hegeregerena do ia karaia, bona sibona do ia abia isi bona dirava idauidau ibounai amo sibona ena ladana do ia habadaia, bona dirava idauidau ia hereadia Diravana+ dekenai hadikaia herevadia do ia gwauraia. Bona do ia kwalimu ela bona Dirava ena badu dinana do ia ore, badina Dirava ese ia gwauraia gaudia idia vara be namo. 37 Ia ese ena tamadia edia Dirava do ia matauraia lasi, bona ia ese hahine do ia matauraidia lasi eiava dirava ta do ia abia dae lasi, to taunimanima ibounai huanai sibona ena ladana do ia abia isi. 38 Bona danu, ia ese golo, siliva, dava bada nadidia bona kohu do ia gaukaralaia hanua goadadia edia dirava, iena tamadia idia diba lasi diravana ia hanamoa totona. 39 Ia ese idau diravana ta ena heduru amo kohoro goadadia idia noho gabudia do ia tuari henia. Ia idia durua taudia dekenai hairai bada do ia henidia, bona taunimanima momo huanai idia be lohia taudia ai do ia halaoa, bona ia ese tano do ia haridia idia henia davana hegeregerena.
40 “Nega dokona ai saut kahana ena king be ia ida do ia doria lao mai,* bona not kahana ena king be saut kahana ena king tuari henia totona kariota momo, hosi guia taudia bona bouti momo herea ida do ia lao, bona ia* be tano momo dekenai do ia vareai bona do ia hadikadia, abata ese gabu ia hadikaia bamona. 41 Danu, ia be tano Hairaina dekenai do ia vareai,+ bona tano momo do ia halusia. To iena imana amo do idia heau mauri taudia be inai: Edoma bona Moaba taudia, bona Amono taudia edia mai anina bada oreana. 42 Bona ia ese unai tanodia do ia hadikaia noho, bona Aigupito tanona be ena imana amo do ia heau mauri lasi. 43 Bona ia ese Aigupito ena hunia dava bada kohudia, unai be golo, siliva, bona dava bada gaudia ibounai do ia biagudia. Bona Libia bona Etiopia taudia be ia do idia badinaia.
44 “To ist kahana bona not kahana amo idia mai herevadia dainai do ia laloa momo, bona mai badu bada ida do ia lao, taunimanima momo ia hadikaia ore totona. 45 Bona ia ese davara badana bona tano Hairaina ena ororo helagana edia huanai ena noho gabuna hairaina do ia haginia,+ to dika do ia davaria, bona ta ese do ia durua lasi.
12 “Unai nega ai Mikaela,*+ emu taunimanima* totona ia gini lohia tauna badana unai,+ do ia toreisi. Bona hisihisi negana do ia vara, bese ta ia vara negana amo unai bamona hisihisi ia vara lasi ela bona unai nega. Bona unai nega ai emu taunimanima, edia ladadia be buka ai idia torea vadaeni taudia ibounai unai, do idia heau mauri.+ 2 Bona tano ena kahu lalonai idia mahuta noho taudia be do idia noga, haida be mauri hanaihanai do idia abia bona ma haida be do idia hemarai ela bona hanaihanai.
3 “Bona laloparara taudia be do idia diari momokani, guba ia diari bamona, bona kara maoromaoro dalana ai momo idia hakaua mai taudia be hisiu bamona do idia diari, ela bona hanaihanai.
4 “Daniela e, unai hereva oi hunia, bona unai buka oi koua ela bona dokona negana.+ Momo be buka do idia tahua namonamo bona diba momokanina be do ia bada herea.”+
5 Bena lau, Daniela ese tatau rua lau itaia, ta be sinavai ena kahana ta dekenai ia gini, bona ma ta be sinavai ena kahana ma ta dekenai ia gini.+ 6 Bena ta be linen* dabua ia hahedokilaia tauna,+ sinavai ranu ataiai ia gini tauna unai, dekenai ia gwau: “Ela bona edena nega ai idia vara noho gau namodia do idia ore?” 7 Bena linen dabua ia hahedokilaia tauna, sinavai ranu latanai ia gini tauna unai, ena gadona lau kamonai, ia ese ena imana idibana bona laurina be guba dekenai ia abia isi bona noho hanaihanai Diravana dekenai ia gwauhamata, ia gwau:+ “Unai gaudia do idia vara noho ela bona idia abia hidi nega, bona abia hidi nega rua,* bona nega ena kahana ta idia ore. Helaga taudia edia siahu idia hadikaia momokani ena nega ia ore neganai,+ idia vara noho gaudia ibounai do idia ore.”
8 Lau kamonai herevana lau lalopararalaia lasi dainai,+ lau gwau: “Egu lohia e, unai gaudia idia ore neganai, dahaka do idia vara?”
9 Bena unai tauna ia gwau: “Daniela e, oi lao badina inai hereva be hehuni gauna bona buka do idia koua ela bona dokona negana ia ginidae.+ 10 Taunimanima momo be sibona do idia hagoevaia.+ Idia be kara maorodia do idia karaia bona mauri goevana do idia noholaia. Bona dika taudia be kara dika do idia karaia, bona do idia laloparara lasi, to aonega taudia do idia laloparara.+
11 “Bona nega ibounai idia henia boubou gauna+ idia kokia negana amo ela bona dika havaraia gau dika rohorohona be unai gabu ai idia atoa negana+ ena daudau be dina 1,290.
12 “Bema tau ta be mai haheauka ida ia naria noho ela bona dina 1,335 idia ore, unai tauna be do ia moale!
13 “To namona be oi haheauka noho ela bona dokona. Bena do oi laga-ani, to dokona dinadia ai do oi toreisi emu ahuna oi abia totona.”+
Eiava “dubu helaga.”
Unai be, Babulonia.
Eiava “dubu.”
Heb., “natudia.”
Eiava reana, “do idia naridia.”
Anina be “Egu Hahemaoro Tauna be Dirava.”
Anina be “Iehova ese Ia Lalonamo Henia.”
Reana anina be “Daika be Dirava Hegeregerena?”
Anina be “Iehova ese Ia Durua.”
Unai be, Babulonia ladadia.
Heb., “natudia.”
Heb., “natudia.”
Unai be, vaira nega idia gwauraia bona hisiu edia toana idia stadilaia meamea oreana.
Da 2:4b ia lao 7:28 be guna Aramia gado ai idia torea.
Eiava reana, “momoru negea gabudia.”
Heb., “emu mahuta patana ai.”
Heb., “emu lalohadai ai.”
Heb., “uro karaia tauna ese ia gaukaralaia raro.”
27 m bamona. Ap. B14 itaia.
3 m bamona. Ap. B14 itaia.
Miusiki gauna ta, ena varo be 10.
Miusiki gauna ta mai ena varo, gita bamona, to ena toana be idau.
Eiava “edia ladana idia hadikaia.”
Eiava reana, “momoru negea gabudia.”
Heb., “Egu mahuta patana ai.”
Unai be, vaira nega idia gwauraia bona hisiu edia toana idia stadilaia meamea oreana.
Heb., “nega.”
Heb., “nega.”
Heb., “nega.”
Unai be, vaira nega idia gwauraia bona hisiu edia toana idia stadilaia meamea oreana.
Inai kala ese ia hahedinaraia, ta be lohia tauna, kohu momo bona mai ena dagi.
Unai be, vaira nega idia gwauraia bona hisiu edia toana idia stadilaia meamea oreana.
Unai rini ena latanai be lohia ta eiava ladana bada tauna ta ena maka ia noho.
Eiava reana, “miusiki karaia taudia idia mailaia lasi.”
Heb., “ena mahuta patana ai.”
Heb., “guba ena lai 4.”
Heb., “negadia.”
Unai be, lagani ta, lagani rua bona lagani ta ena kahana, unai be, lagani toi mai kahana.
Heb., “guba ena lai 4.”
Inai be guba aneru ia herevalaia danu.
Heb., “nanigosi tau mai ena huina momo.”
Unai be, buka helagadia.
Heb., “Dirava dekenai egu vairana lau giroa.”
Diksenari ai, “Aniani lasi taravatu” itaia.
Eiava “noho hanaihanai lalokauna.” Diksenari itaia.
Heb., “ai idia hahemaoro henia diadi taudia.”
Eiava “Dirava ese ia lalokau henia bada tauna.”
Wiki ta be lagani 7.
Heb., “Helaga Ena Helaga Herea gabuna do ia horoa.” Reana inai be guba, Dirava ena noho gabuna ia herevalaia.
Heb., “Hidekele.”
Linen be tubutubu gauna ta amo idia karaia varo eiava dabua.
Eiava “Dirava ese ia lalokau henia bada tauna.”
Anina be “Daika be Dirava Hegeregerena?”
Eiava “Dirava ese ia lalokau henia bada tauna.”
Heb., “ia.”
Eiava “tubudia.”
Reana not kahana ena king ia herevalaia.
Reana saut kahana ena king ia herevalaia.
Reana saut kahana ena king ia herevalaia.
Reana saut kahana ena king ia herevalaia.
Eiava “henaohenao taudia edia natudia memero.”
Reana not kahana ena king ia herevalaia.
Eiava reana, “do ia hadibaia lasi negana ai.”
Eiava reana, “do ia hadibaia lasi negana ai.”
Eiava “ena badu ia hahedinaraia.”
Eiava “ta ta edia doana do idia doria lao mai.”
Reana not kahana ena king ia herevalaia.
Anina be “Daika be Dirava Hegeregerena?”
Heb., “emu taunimanima edia natudia memero.”
Linen be tubutubu gauna ta amo idia karaia varo eiava dabua.
Heb., “negadia.”