LUKA IA GWAURAIA SIVARAINA
1 Tau badana Teopilo e, taunimanima momo idia ura idia vara gaudia edia sivarai idia haboua bona idia torea, bona ita danu be idia vara gaudia ita abia dae,+ 2 matamana amo idia vara gaudia idia itaia taudia+ bona Dirava ena Hereva idia harorolaia taudia amo ita kamonai hegeregerena.+ 3 Lau danu egu lalona lau hadaia, oi dekenai unai sivarai be idia vara hegeregerena do lau torea, badina lau ese matamana amo idia vara gaudia ibounai lau tahua namonamo vadaeni.+ 4 Unai amo do oi abia dae vaitani haida amo oi dibaia herevadia be momokani.+
5 Iudea ena king, Heroda,* ena lohia negana ai,+ hahelaga tauna ta ladana Sekaraia ia noho. Ia be hahelaga taudia edia orea ladana Abia ena orea tauna ta.+ Iena adavana be Arona ena bese amo, bona ena ladana be Elisabeta. 6 Dirava vairanai idia ruaosi be kara maoromaoro taudia. Idia ese mai maoromaoro ida Iehova* ena hahegani bona taravatu ibounai hegeregerena idia raka. 7 To idia be natuna lasi, badina Elisabeta be gabani, bona idia ruaosi idia buruka vadaeni.
8 Vadaeni Sekaraia ena orea ena nega ia ginidae, bona ia be Dirava vairanai hahelaga tauna ena gaukara ia karaia noho lalonai,+ 9 vaia hahelaga taudia idia karaia hegeregerena, ena nega ia ginidae ena gaukara ia karaia totona.+ Unai dainai, Iehova* ena dubu helaga lalonai ia vareai bona bonana namo muramura ia gabua.+ 10 Unai nega ai, hutuma be murimuri ai idia guriguri noho. 11 Vadaeni Iehova* ena aneru be ia dekenai ia hedinarai, bona bonana namo muramura ena boubou patana ena idiba kahanai ia gini. 12 To Sekaraia be aneru ia itaia neganai, ia gari bada. 13 To, aneru be ia dekenai ia gwau: “Sekaraia e, oi gari lasi, badina Dirava ese emu noinoi ia kamonai vadaeni, bona emu adavana Elisabeta be emu natuna mero ta do ia havaraia, bona ena ladana do oi hatoa Ioane.+ 14 Do oi moale bada herea bona ena vara dainai taunimanima momo do idia moale,+ 15 badina Iehova* vairanai ia be ladana badana do ia abia.+ To ia ese wain eiava kekero muramura ma haida do ia inua lasi+ bona ena sinana ena bogana ai ia noho negana amo, ia be lauma helaga amo do ia honu,+ 16 bona ia ese Israela taudia momo be Iehova,* edia Dirava dekenai do ia hakaudia lou.+ 17 Danu, ia be Elia ena goada bona siahu hegeregerena Dirava vairanai do ia lao.+ Ia ese tamadia edia kudouna be natudia edia bamona ai do ia halaoa,*+ bona kamonai lasi taudia edia kudouna do ia haidaua bona kara maoromaoro taudia edia aonega do idia abia, unai amo Iehova* totona taunimanima do ia abia hegaegae.”+
18 Sekaraia be aneru dekenai ia gwau: “Edena bamona do lau diba emu hereva be momokani? Badina lau bona egu hahine be ai buruka vadaeni.” 19 To aneru ia haere: “Lau be Gabriela,+ Dirava vairanai lau gini,+ bona lau ia siaia oi lau hereva henia bona inai sivarai namona be oi dekenai lau gwauraia totona. 20 To oi be do oi hereva lasi ela bona inai gaudia ibounai idia vara, badina egu hereva oi abia dae lasi. Inai hereva be edia nega korikori ai do idia guguru.” 21 Unai nega lalonai, taunimanima be Sekaraia idia naria noho, bona idia hoa badina ia be dubu helaga lalonai nega daudau ia noho. 22 Ia raka-lasi neganai, idia dekenai ia hereva diba lasi, bona idia laloparara ia be dubu helaga lalonai matahanai ta ia itaia. Bena ena imana amo idia dekenai saini ia karaia noho, to ia hereva diba lasi. 23 Vadaeni iena gaukara helagana ia karaia negana ia ore neganai, ena ruma dekenai ia lao.
24 Dina haida murinai iena adavana Elisabeta ia rogorogo, bona hua 5 lalonai ruma lalonai sibona ia noho, ia gwau: 25 “Inai nega lalonai, Iehova* ese inai bamona lau ia kara henia. Ia be lau ia laloa dainai taunimanima huanai egu hemarai do ia kokia.”+
26 Elisabeta ena rogorogo hua namba 6 ai, Dirava ese aneru Gabriela+ be Galilea ena siti ta ladana Nasareta dekenai ia siaia, 27 rami-hebou kekenina+ ta ia vadivadi henia totona. Unai kekeni ena ladana be Maria bona ia be tau ta ladana Iosepa ena maoheni.+ Iosepa be Davida ena bese tauna ta. 28 Vadaeni aneru be Maria dekenai ia hedinarai bona ia gwau: “Maino be oi dekenai, Dirava ese ia lalonamo henia kekenina e, Iehova* be oi ida ia noho.” 29 To iena hereva dainai ia laloa momo bona unai hanamoa hereva ena anina ia ura diba. 30 Unai dainai aneru be ia dekenai ia gwau: “Maria e, oi gari lasi, badina Dirava ese oi ia lalonamo henia. 31 Kamonai! Oi be do oi rogorogo bona natuna mero ta do oi havaraia+ bona iena ladana do oi hatoa Iesu.+ 32 Ia be hairai bada do ia abia+ bona do idia gwauraia Ataiai Momokani Diravana ena Natuna,+ bona Iehova* Dirava ese ia dekenai ena tamana Davida ena terona do ia henia,+ 33 bona Iakobo ena bese do ia lohiaia ela bona hanaihanai, bona ena Basileia be do ia doko lasi.”+
34 To Maria be aneru dekenai ia gwau: “Unai be edena bamona do ia vara, badina lau be tau ta ida lau mahuta hebou lasi?”+ 35 Vadaeni aneru ese ia haere henia, ia gwau: “Lauma helaga be oi latanai do ia diho,+ bona Ataiai Momokani Diravana ena siahu ese oi do ia koua. Bona unai dainai, ia vara natuna be do idia gwauraia helaga,+ Dirava ena Natuna.+ 36 Bona kamonai! Emu varavara Elisabeta be ia rogorogo bona inai be ena hua namba 6, ena be ia be buruka bona taunimanima idia gwau ia be gabani, 37 badina Dirava ese ia gwauraia hereva ibounai be do idia guguru.”+ 38 Bena Maria ia gwau: “Lau be Iehova* ena hesiai kekenina! Mani emu hereva hegeregerena lau dekenai do ia vara.” Unai murinai aneru ese ia rakatania.
39 Vadaeni dina haida murinai, Maria ia toreisi bona karaharaga Iudea provinsi ena ororo momo gabuna ai ia noho siti ta dekenai ia lao. 40 Bona Sekaraia ena ruma lalonai ia vareai bona Elisabeta ia hanamoa. 41 Elisabeta be Maria ena hanamoa herevana ia kamonai neganai, ena bogana lalonai ia noho beibi ia marere. Bona Elisabeta be lauma helaga amo ia honu, 42 bona ia boiboi bada, ia gwau: “Hahine huanai Dirava ese oi ia hanamoa, bona emu bogana lalonai ia noho beibi be Dirava ese ia hanamoa! 43 Lau dekenai inai be hahenamo badana, badina egu Lohiabada ena sinana be lau ia vadivadi henia. 44 Itaia! Emu hanamoa herevana lau kamonai neganai, egu bogana lalonai ia noho beibi be mai moale bada ida ia marere. 45 Oi abidadama dainai oi danu oi moale, badina Iehova* ese oi dekenai ia gwauraia hereva ibounai be do idia guguru.”
46 Bena Maria ia gwau: “Lau ese Iehova* lau hanamoa,+ 47 bona Dirava, egu Hamauria Tauna dekenai lau moale bada,+ 48 badina ia ese ena manau hesiai kekenina ia itaia.+ Itaia! Inai nega amo uru ibounai do idia gwau hahenamo lau abia,+ 49 badina siahu ibounai Diravana ese lau totona kara badadia ia karaia bona iena ladana be helaga,+ 50 bona uru ta ta ibounai ia idia gari henia taudia latanai iena hebogahisi do ia noho.+ 51 Iena imana amo siahu karadia ia karaia vadaeni, bona edia kudouna ai idia hekokoroku taudia be gabu idauidau dekenai ia luludia lao.+ 52 Ia ese dagi bada taudia be edia terona amo ia kokia+ bona ladana maragi taudia ia abia isi.+ 53 Ia ese gau namodia be hitolo taudia dekenai ia henia+ bona taga taudia be imana kavakava ia siaidia lao. 54 Ia be ena hesiai tauna Israela durua totona ia mai, unai amo do ia hahedinaraia iena gwauhamata ia laloatao.+ 55 Ia gwauhamata Aberahamo bona ena bese taudia+ dekenai hebogahisi do ia hahedinaraia ela bona hanaihanai, iseda tubudia ia hamaoroa hegeregerena.” 56 Maria be Elisabeta ida hua toi ia noho, bena ena hanua dekenai ia giroa lou.
57 Vadaeni Elisabeta ena mara negana ia ginidae bona ia ese natuna mero ta ia havaraia. 58 Ena dekena taudia bona varavara idia kamonai Iehova* ese Elisabeta dekenai hebogahisi bada herea ia hahedinaraia bona ia ida idia moale hebou.+ 59 Dina namba 8 ai, beibi ena kopina utua* totona idia mai+ bona idia ura beibi dekenai ena tamana ena ladana idia hatoa, Sekaraia. 60 To iena sinana ia haere: “Lasi! Iena ladana do ita hatoa Ioane.” 61 Vadaeni ia dekenai idia gwau: “Unai ladana be emu varavara ta ena ladana lasi.” 62 Bena edia imana amo saini idia karaia, bona ena tamana idia nanadaia ia ura ena natuna dekenai edena ladana do ia hatoa. 63 Vadaeni ia noidia au palakana ta do idia henia bona latanai ia torea: “Ena ladana be Ioane.”+ Unai idia duahia neganai ibounai idia hoa. 64 Maoromaoro ena malana ia namo, ia hereva lou diba+ bona Dirava ia hanamoa. 65 Vadaeni edia dekena taudia ibounai idia gari, bona Iudea ena ororo gabudia ibounai dekenai unai sivarai idia herevalaia. 66 Bona idia kamonai taudia ibounai ese unai sivarai be edia kudouna dekenai idia atoa bona idia laloa: “Inai beibi be edena bamona tauna ai do ia lao?” Badina Iehova* ena imana be momokani ia latanai.
67 Bena ena tamana Sekaraia be lauma helaga amo ia honu bona ia peroveta, ia gwau: 68 “Israela ena Dirava Iehova* ita hanamoa,+ badina ia ese ena taunimanima ia hebogahisi henia bona idia ia hamauria.+ 69 Bona ena hesiai tauna Davida ena bese amo ita totona hamauria tauna goadana*+ ta ia henia.+ 70 Unai be ena idaunega peroveta taudia helagadia edia uduna amo ia hereva hegeregerena.+ 71 Ia gwauhamata ita idia tuari henia taudia bona inai henia taudia edia imana amo ita do ia hamauria.+ 72 Bona iseda tubudia dekenai ia gwauhamata hegeregerena, ita do ia hebogahisi henia bona ena gwaubou helagana do ia laloatao.+ 73 Unai gwaubou be iseda tubuna Aberahamo ida ia karaia,+ 74 Dirava ese eda inai taudia amo ita ia hamauria murinai, dala ia kehoa mai gari lasi ida ia do ita tomadiho henia, 75 unai amo iseda mauri dinadia ibounai lalonai, abidadama do ita hahedinaraia bona kara maoromaoro do ita badinaia. 76 To oi, egu natuna e, oi do idia gwauraia Ataiai Momokani Diravana ena peroveta tauna, badina oi be Iehova* vairanai do oi lao bona ena dala do oi hegaegaelaia.+ 77 Bona iena taunimanima do oi hadibaia ia ese edia kara dika gwauatao karana amo idia do ia hamauria,+ 78 badina unai be Dirava ena hebogahisi bada karana. Unai hebogahisi karana be guba amo daba ia rere bamona ita latanai do ia diari, 79 unai amo dibura dekenai idia noho taudia dekenai diari badana do ia henia,+ bona iseda aena be maino dala dekenai ia hakaua lao.”
80 Bona unai natuna maragina ia tubu daekau bona ia goada ia lao, bona taunimanima momo lasi gabuna dekenai ia noho ela bona nega ia ginidae Israela taudia ia haroro henidia totona.
2 Unai nega ai, Kaisara Augusto ese oda herevana ta ia halasia, taunimanima ibounai* ese edia ladana do idia rejista. 2 (Kurenio be Suria ena gavana neganai, unai be nega ginigunana taunimanima ese edia ladadia idia rejista.) 3 Bona taunimanima ibounai be edia siti ta ta dekenai idia lao edia ladana idia rejista totona. 4 Iosepa+ be Davida ena bese tauna ta dainai, Galilea ena siti Nasareta ia rakatania bona Davida ena siti, ena ladana ma ta be Betelehema+ dekenai ia daekau lao, unai be Iudea provinsi dekenai. 5 Ia bona Maria idia lao edia ladana idia rejista totona. Unai nega ai, Iosepa be Maria ia adavaia vadaeni,+ bona Maria be kahirakahira do ia mara.+ 6 Unuseniai idia do noho lalonai, ena mara negana ia ginidae. 7 Vadaeni iena vara guna natuna mero ia havaraia,+ bena dabua amo ia kumia, bona animal edia aniani mauana ai ia atoa,+ badina loaloa taudia idia noho rumadia ibounai idia honu.
8 Danu unai gabu ai, mamoe naria taudia be murimuri ai idia noho bona hanuaboi ai edia mamoe idia gimaia. 9 Karaharaga Iehova* ena aneru be idia vairanai ia gini, bona Iehova* ena hairai ena diari ese idia ia hagegea, bona idia gari dikadika. 10 To aneru be idia dekenai ia gwau: “Umui gari lasi. Badina lau mai, umui dekenai taunimanima ibounai ese do idia moalelaia bada sivarai namona lau gwauraia totona. 11 Badina hari dina Davida ena siti ai,+ umui do ia hamauria tauna ia vara vadaeni,+ ia be Keriso Lohiabada.+ 12 Bona umui dekenai toa be inai: Do umui itaia, beibi ta be dabua amo idia kumia bona animal edia aniani mauana lalonai ia hekure.” 13 Bona karaharaga aneru momo herea* idia hedinarai+ bona unai aneru ida Dirava idia hanamoa, idia gwau: 14 “Ataiai momokani ia noho Diravana hanamoa, bona tanobada ai ia lalonamo henia taudia be maino do idia abia.”
15 Vadaeni aneru be mamoe naria taudia idia rakatania bona guba dekenai idia lao neganai, mamoe naria taudia be ta ta dekenai idia gwau: “Namona be Betelehema dekenai ita lao bona ia vara gauna ita itaia, Iehova* ese ita dekenai ia hadibaia hegeregerena.” 16 Vadaeni idia lao haraga bena Maria bona Iosepa idia davaria, bona beibi be animal edia aniani mauana lalonai ia hekure. 17 Unai idia itaia neganai, aneru ese unai beibi totona ia gwauraia herevadia idia gwauraia. 18 Bona mamoe naria taudia edia hereva idia kamonai taudia ibounai idia hoa. 19 To Maria be unai hereva ibounai ia laloa noho, bona ena kudouna ai edia anina ia laloa dobu.+ 20 Vadaeni mamoe naria taudia idia giroa lou, bena idia kamonai bona itaia gaudia ibounai dainai Dirava idia hanamoa bona tanikiu henia, guna idia dekenai ia hadibaia hegeregerena.
21 Dina 8 murinai, beibi ena kopina utua* negana ia ginidae neganai,+ ena ladana idia hatoa Iesu. Maria ia do rogorogo lasi neganai, aneru ese unai ladana ia henia.+
22 Danu, Mose ena Taravatu hegeregerena, hagoevaia negana ia ginidae neganai,+ beibi be Ierusalema dekenai idia abia lao, Iehova* dekenai idia hahedinaraia totona. 23 Iehova* ena Taravatu dekenai idia torea hegeregerena, ia gwau: “Vara guna natudia ibounai be Iehova* dekenai idia gwauhamatalaia be namo.”+ 24 Bona idia ese boubou gauna idia henia, Iehova* ena Taravatu hegeregerena, ia gwau: “Kerea manu rua eiava pune manu natudia rua do umui henia.”+
25 Ierusalema ai tau ta ladana Simeona ia noho. Ia be kara maoromaoro tauna bona Dirava ia gari henia. Bona Dirava ese Israela do ia hagoadaia negana ia naria noho,+ bona lauma helaga ese ia hakaua. 26 Danu, Dirava ese lauma helaga amo ia dekenai ia hahedinaraia, ia be Iehova* ena Horoa Tauna do ia itaia guna, bena gabeai do ia mase. 27 Lauma helaga ena hakaua hegeregerena, ia be dubu helaga lalonai ia vareai, bona vaia Taravatu hegeregerena, Iesu ena tama sina ese dubu helaga lalonai ia idia abia vareai.+ 28 Vadaeni Simeona ese beibi ia rosia bona Dirava ia hanamoa, ia gwau: 29 “Siahu Ibounai Lohiabadana e, emu hereva hegeregerena, emu hesiai tauna be mai maino ida do ia mase,+ 30 badina egu matana ese emu hamauria karana ia itaia vadaeni,+ 31 bona unai be taunimanima ibounai vairanai oi hegaegaelaia,+ 32 ia be bese idauidau ia koua diburana do ia kokia diarina,+ bona ia be emu taunimanima Israela edia hairai.” 33 Bona Simeona ese beibi totona ia gwauraia herevadia dainai ena tamana bona sinana idia hoa. 34 Danu, Simeona ese ia hanamodia, bona beibi ena sinana Maria dekenai ia gwau: “Kamonai! Inai beibi dainai Israela taudia momo be do idia moru+ bona do idia gini lou.+ Bona ena be Dirava ese toa momo amo ia hamomokania ia be ia ida, to momo ese do idia dadaraia,+ 35 (oibe, unai be hegeregere tuari kaia latana amo oi idia gwadaia bamona),+ to unai do ia vara unai amo taunimanima momo edia lalona ai idia noho gaudia do idia hedinarai.”
36 Vadaeni peroveta hahine ta Ana ia noho, ia be Penuela ena natuna, Asere iduhuna amo. Inai hahine buruka be ia kekeni* neganai ia headava bona ena adavana ida lagani 7 sibona ia noho, 37 bona hari ia be vabu ta bona ena mauri lagani be 84. Ia be hanaihanai dubu helaga dekenai ia lao bona aniani lasi taravatu ia badinaia bona ia guriguri goadagoada, dina bona hanuaboi hesiai gaukara helagana ia karaia. 38 Unai nega ai idia dekenai ia mai, bona Dirava ia tanikiu henia matamaia bona Ierusalema hamauria totona idia naria noho taudia ibounai dekenai unai beibi ia herevalaia.+
39 Vadaeni, Iehova* ena Taravatu hegeregerena gau ibounai idia karaia murinai,+ Galilea dekenai idia giroa bona edia siti Nasareta dekenai idia lao.+ 40 Bona unai natuna maragina ia tubu daekau, ia goada bona ena aonega ia bada ia lao. Bona Dirava ese ia lalonamo henia noho.+
41 Vaia iena tama sina be lagani ta ta ai, Pasova aria totona Ierusalema dekenai idia lao.+ 42 Bona iena mauri lagani be 12 neganai, vaia idia karaia bamona, aria totona idia daekau lao.+ 43 Vadaeni aria dinadia idia ore bona idia giroa lou neganai, Iesu be Ierusalema dekenai ia noho, to ena tama sina be unai idia diba lasi. 44 Idia laloa ia be idia raka hebou taudia huanai ia noho dainai, dina tamona murinai, edia varavara bona turadia huanai ia idia tahua matamaia. 45 To ia idia davaria lasi neganai, Ierusalema dekenai idia giroa lou, bona gabu ibounai ia idia tahua loaloa. 46 Bena dina toi murinai dubu helaga lalonai idia davaria. Ia be hadibaia taudia huanai ia helai bona edia hereva ia kamonai bona idia dekenai henanadai ia henia noho. 47 To ia idia kamonai henia taudia be iena laloparara bona haere dalana dekenai idia hoa.+ 48 Vadaeni iena tama sina be ia idia itaia neganai, idia hoa bada bona ena sinana be ia dekenai ia gwau: “Natugu e, dahaka dainai ai dekenai inai bamona oi karaia? Lau bona emu tamana be mai lalohekwarahi bada ida oi ai tahua noho.” 49 To idia dekenai ia gwau: “Dahaka dainai lau umui tahua? Umui laloparara lasi lau be egu Tamana ena ruma dekenai lau noho be namo, a?”+ 50 To ena hereva ena anina idia lalopararalaia lasi.
51 Bena idia ida Nasareta dekenai ia giroa lou, bona idia ia kamonai henia noho.+ Danu, ena sinana ese unai hereva ibounai be ena kudouna dekenai ia atoa.+ 52 Bona Iesu ia tubu daekau noho lalonai, ena aonega ia bada ia lao bona Dirava bona taunimanima ese ia idia ura henia bada.
3 Tiberio Kaisara ena lohia lagani namba 15 ai, Pontio Pilato be Iudea ena gavana, bona Heroda*+ be Galilea ena distrik naria tauna, ena kakana Filipo be Iturea bona Trakonido hanuadia edia distrik naria tauna, bona Lusania be Abilene ena distrik naria tauna, 2 bona Kaiapa bona Ana be dubu biagudia.+ Unai nega ai, Sekaraia ena natuna, Ioane,+ be taunimanima momo lasi gabuna ai ia noho bena Dirava ese ia hereva henia.+
3 Vadaeni Ioridane ena badina hanuadia ibounai dekenai ia loaloa, ia haroro taunimanima do idia bapatiso totona, unai amo edia helalo-kerehai toana idia hahedinaraia, bena Dirava ese edia kara dika do ia gwauatao.+ 4 Unai be peroveta tauna Isaia ena buka ai idia torea hegeregerena: “Tau ta be taunimanima momo lasi gabuna ai ia boiboi noho: ‘Iehova* ena dala umui hegaegaelaia! Iena dala umui hamaoromaoroa.+ 5 Koura gabudia ibounai be tano amo do idia hahonua, ororo badadia bona maragidia do idia hapalakaia, dala gagevadia do idia hamaoromaoroa, bona dala dikadia do idia hamanadaia, 6 bona taunimanima ibounai ese Dirava ena hamauria karana do idia itaia.’”+
7 Vadaeni bapatiso abia totona idia mai taudia dekenai ia gwau: “Umui gaigai ena natudia e, daika ia gwau umui be Dirava ena badu, do ia mai gauna amo do umui heau mauri?+ 8 Unai dainai emui helalo-kerehai toana be emui kara amo umui hahedinaraia.* Namo lasi umui sibona dekenai umui gwau, ‘Aberahamo be emai tamana.’ Badina umui lau hamaoroa, Dirava be inai nadi amo Aberahamo totona natudia ia havaraia diba. 9 Oibe, ira be au edia badina dekenai ia noho vadaeni. Unai dainai huahua namona idia havaraia lasi au ibounai be do idia utua bona lahi lalonai do idia negea.”+
10 Vadaeni hutuma be ia idia nanadaia noho: “Vadaeni dahaka do ai karaia?” 11 Bena ia haere henidia: “Mai ena dabua rua* tauna ese dabua lasi tauna dekenai dabua ta do ia henia, bona mai ena aniani tauna danu be unai bamona do ia karaia.”+ 12 Takisi gogoa taudia danu be bapatiso abia totona idia mai,+ bona ia dekenai idia gwau: “Hadibaia Tauna e, dahaka do ai karaia?” 13 Idia dekenai ia gwau: “Taravatu ese ia gwauraia takisi moni sibona do umui gogoa, umui habadaia lasi.”+ 14 Danu, tuari taudia ese ia idia nanadaia: “Dahaka do ai karaia?” Bona idia dekenai ia gwau: “Mai dagedage ida taunimanima amo moni umui dadia lasi eiava umui samania koikoi lasi,+ to namona be umui abia dae emui gaukara davana be hegeregere.”
15 Taunimanima be Keriso idia naria noho dainai, Ioane idia itaia neganai idia laloa, “Reana ia be Keriso?”+ 16 Ioane ia haere, idia ibounai dekenai ia gwau: “Lau ese ranu amo umui lau bapatisoa, to egu siahu ia hereaia tauna be ia mai noho, lau hegeregere lasi ena sandolo varona lau kokia totona.+ Ia ese lauma helaga bona lahi amo umui do ia bapatisoa.+ 17 Iena imana ai momoru negea savolo ia dogoatao bona iena witi moia gabuna ia hagoevaia namonamo. Bona aniani haboua rumana dekenai ena witi do ia haboua, to momoru be ia bodo diba lasi lahina dekenai do ia gabua.”
18 Ioane ese hagoadaia hereva momo ia gwauraia bona taunimanima dekenai sivarai namona ia harorolaia noho. 19 To Ioane ese distrik naria tauna Heroda ia sisiba henia, badina ia ese ena kakana ena hahine Herodia ia abia bona kara dikadia momo ia karaia. 20 Bona Heroda ese kara dika ma ta ia karaia danu: Ioane be dibura rumana ai ia lokaia.+
21 Vadaeni taunimanima ibounai idia bapatiso neganai, Iesu danu ia bapatiso.+ Ia guriguri noho lalonai, guba ia kehoa,+ 22 bona lauma helaga be pune ta bamona ia hedinarai bona ia latanai ia diho, bona gado ta be guba amo ia gwau: “Oi be egu Natuna, egu lalokau, oi lau lalonamo henia.”+
23 Iesu+ ese ena gaukara ia matamaia neganai, ena mauri lagani be 30 bamona,+ bona taunimanima edia lalohadai be,
ia be Iosepa ena natuna,+
Iosepa be Heli ena natuna,
24 Heli be Matata ena natuna,
Matata be Levi ena natuna,
Levi be Meleki ena natuna,
Meleki be Ianai ena natuna,
Ianai be Iosepa ena natuna,
25 Iosepa be Matatiasi ena natuna,
Matatiasi be Amosa ena natuna,
Amosa be Nahumu ena natuna,
Nahumu be Eseli ena natuna,
Eseli be Nagai ena natuna,
26 Nagai be Mahata ena natuna,
Mahata be Matatiasi ena natuna,
Matatiasi be Semeina ena natuna,
Semeina be Ioseka ena natuna,
Ioseka be Ioda ena natuna,
27 Ioda be Ioanana ena natuna,
Ioanana be Resa ena natuna,
Resa be Serubabele ena natuna,+
Serubabele be Sealetiele ena natuna,+
Sealetiele be Neri ena natuna,
28 Neri be Meleki ena natuna,
Meleki be Adi ena natuna,
Adi be Kosama ena natuna,
Kosama be Elamadama ena natuna,
Elamadama be Ere ena natuna,
Iesu be Eliesere ena natuna,
Eliesere be Iorima ena natuna,
Iorima be Matata ena natuna,
Matata be Levi ena natuna,
30 Levi be Simeona ena natuna,
Simeona be Iuda ena natuna,
Iuda be Iosepa ena natuna,
Iosepa be Ionama ena natuna,
Ionama be Eliakimi ena natuna,
31 Eliakimi be Melea ena natuna,
Melea be Mena ena natuna,
Mena be Matata ena natuna,
Matata be Natana ena natuna,+
Natana be Davida ena natuna,+
32 Davida be Iese ena natuna,+
Iese be Obeda ena natuna,+
Obeda be Boasi ena natuna,+
Boasi be Salamona ena natuna,+
Salamona be Nasona ena natuna,+
33 Nasona be Aminadaba ena natuna,
Aminadaba be Areni ena natuna,
Areni be Hesarona ena natuna,
Hesarona be Perese ena natuna,+
Perese be Iuda ena natuna,+
34 Iuda be Iakobo ena natuna,+
Iakobo be Isako ena natuna,+
Isako be Aberahamo ena natuna,+
Aberahamo be Tera ena natuna,+
Tera be Nahoro ena natuna,+
35 Nahoro be Seruga ena natuna,+
Seruga be Reu ena natuna,+
Reu be Pelega ena natuna,+
Pelega be Ebere ena natuna,+
Ebere be Sela ena natuna,+
36 Sela be Kenana ena natuna,
Kenana be Apasada ena natuna,+
Apasada be Sema ena natuna,+
Sema be Noa ena natuna,+
Noa be Lameka ena natuna,+
37 Lameka be Metusela ena natuna,+
Metusela be Enoka ena natuna,
Enoka be Iareda ena natuna,+
Iareda be Mahalalela ena natuna,+
Mahalalela be Kenana ena natuna,+
38 Kenana be Enosi ena natuna,+
Enosi be Seta ena natuna,+
Seta be Adamu ena natuna,+
Adamu be Dirava ena natuna.
4 Iesu be Ioridane Sinavai ia rakatania. Dirava ese ia dekenai lauma helaga ia henia, bona lauma helaga ese taunimanima lasi gabuna dekenai Iesu ia hakaua lao.+ 2 Dina 40 unuseni ia noho bena Diabolo ese ia dibagania.+ Unai nega lalonai gau ta ia ania lasi dainai, unai dina 40 idia ore murinai, ia hitolo bada. 3 Vadaeni Diabolo be ia dekenai ia gwau: “Bema oi be Dirava ena natuna, inai nadi oi hamaoroa paraoa ai do idia lao.” 4 To Iesu ia haere: “Toretore Helagadia ia gwau, ‘Taunimanima be paraoa sibona amo idia mauri lasi.’”+
5 Vadaeni Diabolo ese ororo ta dekenai ia abia lao bona nega sisina lalonai ia dekenai tanobada ena basileia ibounai ia hahedinaraia.+ 6 Bena Diabolo be ia dekenai ia gwau: “Oi dekenai siahu do lau henia inai basileia ibounai do oi biagua bona edia hairai oi abia totona, badina unai basileia ibounai be lauegu,+ bona lau ura henia tauna dekenai do lau henia. 7 Unai dainai, bema nega tamona sibona lau oi tomadiho henia, inai gaudia ibounai be oiemu.” 8 Iesu be ia dekenai ia gwau: “Toretore Helagadia ia gwau, ‘Iehova* oiemu Dirava oi tomadiho henia be namo, bona ia sibona do oi hesiai henia.’”+
9 Bena Diabolo ese Ierusalema dekenai ia hakaua lao bona dubu helaga ena magu* latanai ia haginia, bona ia dekenai ia gwau: “Bema oi be Dirava ena natuna, iniseni amo oi roho diho,+ 10 badina Toretore Helagadia ia gwau, ‘Ia ese oi totona ena aneru do ia oda henidia, oi idia gimaia totona,’ 11 bona ‘Edia imana amo oi do idia huaia, unai amo emu aena be nadi ta do ia botaia lasi.’”+ 12 Iesu ia haere: “Toretore Helagadia ia gwau, ‘Namo lasi Iehova* oiemu Dirava oi tohoa.’”+ 13 Vadaeni Diabolo ese unai hedibagani ibounai amo Iesu ia tohoa murinai, ia rakatania ela bona ma nega namona ta.+
14 Iesu be lauma helaga ena siahu amo Galilea dekenai ia giroa lou.+ Bona badina hanuadia ibounai dekenai, ena kara namodia idia herevalaia. 15 Danu, ia be edia sinagoga* lalodiai ia hadibaia matamaia bona ibounai ese idia matauraia.
16 Bena ia tubu daekau gabuna, Nasareta,+ dekenai ia mai bona vaia Sabati dinana ai ia karaia bamona, sinagoga lalonai ia vareai.+ Bona ia duahiduahi totona ia toreisi. 17 Vadaeni peroveta tauna Isaia ena lokua toretore be ia dekenai idia henia, bena ia kehoa bona inai hereva ia davaria: 18 “Iehova* ena siahu be lau latanai ia noho, badina lau ia horoa, ogogami taudia dekenai sivarai namona do lau harorolaia. Ia ese lau ia siaia idia guia taudia ruhaia sivaraina do lau harorolaia bona matakepulu taudia edia matana do lau kehoa, bona lalohisihisi taudia do lau ruhaia,+ 19 bona Iehova* ena lalonamo negana lau harorolaia totona.”+ 20 Vadaeni unai toretore ia lokua, bona sinagoga naria tauna dekenai ia henia bena ia helai. Bona sinagoga lalonai idia helai taudia ibounai be ia sibona idia itaia noho. 21 Bena idia dekenai ia hereva matamaia: “Umui kamonai sirina be hari dina ia guguru.”+
22 Idia ibounai be ia idia hanamoa matamaia, bona ena uduna amo idia mai hereva namodia dainai idia hoa+ bona idia gwau: “Inai be Iosepa ena natuna, a?”+ 23 Vadaeni idia dekenai ia gwau: “Lau diba inai hereva be lau dekenai do umui gwauraia, ‘Doketa e, oi sibona oi hanamoa. Kaperanauma dekenai oi karaia gaudia edia sivarai ai kamonai vadaeni, unai dainai unai gaudia be iniseni emu hanua dekenai oi karaia danu.’”+ 24 Vadaeni ia gwau: “Umui lau hamaoroa momokani, peroveta tauna be iena hanua dekenai idia abia dae lasi.+ 25 Hegeregere Elia ena nega ai, Israela dekenai vabu momo idia noho. Unai nega ai lagani toi bona hua 6 medu ia diho lasi bona gabu ibounai dekenai hitolo bada ia vara.+ 26 To Dirava ese Elia be unai vabu ta dekenai ia siaia lasi, to Sidono ena kahana hanuana, Sarepata, ai ia noho vabu ta dekenai ia siaia.+ 27 Danu, peroveta tauna Elisaia ena nega ai, Israela dekenai lepera taudia momo idia noho. To idia ta ia hanamoa lasi, to Suria tauna Namana sibona ia hanamoa.”+ 28 Bona sinagoga lalonai idia helai taudia ibounai ese unai idia kamonai neganai idia badu dikadika,+ 29 vadaeni idia toreisi bona hanua murimuri dekenai ia idia abia lao, bona edia hanua ia gini ororona ena hagahaga dekenai idia hakaua lao, unai gabu amo ia idia negea diho totona. 30 To ia be edia huanai amo ia raka siri bona ia lao.+
31 Vadaeni ia be Galilea ena siti Kaperanauma dekenai ia diho lao. Bona Sabati ai idia ia hadibaia,+ 32 bona ena hadibaia dalana dekenai idia hoa bada,+ badina ia hadibaia herevadia be Dirava amo. 33 Vadaeni sinagoga lalonai demoni ese ia biagua tauna ta ia noho bona ia boiboi badabada:+ 34 “Iesu, Nasareta tauna, dahaka dainai oi mai?+ Ai hadikaia totona oi mai, a? Lau diba oi be daika, oi be Dirava ena Helaga Tauna.”+ 35 To Iesu ese ia gwau henia: “Uduna oi koua, ia amo oi raka-lasi.” Vadaeni demoni ese edia vairanai unai tau ia negea diho, bena ia amo ia raka-lasi, to unai tau ia hahisia lasi. 36 Unai idia itaia neganai idia ibounai idia hoa bada bona idia ta ta dekenai idia hereva matamaia, idia gwau: “Ia be mai ena goada bona siahu ida ia hereva! Lauma dikadia danu be iena oda herevana idia kamonai bona taunimanima amo idia raka-lasi!” 37 Vadaeni ena sivarai be badina hanuadia ibounai dekenai idia herevalaia.
38 Sinagoga ia rakatania murinai, Simona ena ruma lalonai ia vareai. Simona ena ravana hahine ena fiva be ia bada, bona Iesu idia noia ia do ia durua totona.+ 39 Vadaeni Iesu be ia badinai ia gini bona ena fiva ia hanamoa. Maoromaoro hahine ia toreisi bona idia totona aniani ia hegaegaelaia matamaia.
40 To dina ia diho noho lalonai, taunimanima ese edia ruma ai idia noho gorere idauidau taudia be ia dekenai idia mailaia. Ena imana be idia ta ta latanai ia atoa bona ia hanamodia.+ 41 Danu, idia momo amo demoni idia raka-lasi, idia boiboi bona idia gwau: “Oi be Dirava ena Natuna.”+ To ia gwau henidia, bona ia oda henidia do idia hereva lasi,+ badina idia diba ia be Keriso.+
42 Daba ia rere neganai, unai gabu ia rakatania bona taunimanima lasi gabuna dekenai ia lao.+ To hutuma be ia idia tahua matamaia bona ia noho gabuna dekenai idia mai bona ia idia koua toho idia do ia rakatania lasi. 43 To idia dekenai ia gwau: “Siti ma haida dekenai Dirava ena Basileia ena sivarai namona lau harorolaia danu be namo, unai karaia totona Dirava ese lau ia siaia.”+ 44 Vadaeni ia lao bona Iudea ena sinagoga lalodiai ia haroro.
5 Nega ta Iesu be Genesareta gohuna* ena kone ai Dirava ena hereva ia hadibaia lalonai, hutuma be ia kamonai henia totona ia idia hagegea.+ 2 Bona ia itaia bouti rua be kone dekenai idia noho, to haoda taudia be bouti amo idia diho bona edia reke idia huria noho.+ 3 Vadaeni Iesu be unai bouti ta dekenai ia guia, unai be Simona ena bouti. Bona Simona ia noia kone amo do idia lao sisina, bena bouti dekenai ia helai bona hutuma ia hadibaia matamaia. 4 Ena hereva ia hadokoa neganai, Simona dekenai ia gwau: “Dobu kahana dekenai ita lao bona emui reke umui atoa diho, gwarume abia totona.” 5 To Simona ia haere, ia gwau: “Hadibaia Tauna e, hanuaboi ibounai ai hekwarahi bada to gau ta ai abia lasi,+ to oi hereva dainai reke do lau atoa diho.” 6 Vadaeni unai bamona idia karaia neganai, gwarume momo herea idia abia.* Oibe, edia reke idia darea matamaia.+ 7 Vadaeni edia turadia bouti ma ta dekenai idia saini henia idia mai idia durua totona. Bouti rua be gwarume amo idia hahonua, bena bouti be idia mutu matamaia. 8 Simona Petero be unai ia itaia neganai, Iesu ena vairanai ia tui diho, ia gwau: “Lohiabada e, lau amo oi siri, badina lau be kara dika tauna.” 9 Simona bona ia ida idia haoda taudia idia hoa bada, badina gwarume momo herea idia veria. 10 Sebedeo ena natudia, Iamesi bona Ioane danu be idia hoa bada,+ idia be Simona ida idia gaukara hebou taudia. To Iesu be Simona ia hamaoroa: “Oi gari lasi. Hari nega amo oi be taunimanima do oi haoda henia.”+ 11 Vadaeni bouti be kone dekenai idia abia giroa, bona gau ibounai idia rakatania bona ia murinai idia raka.+
12 Nega ma ta ai, Iesu be siti ta lalonai ia noho neganai, lepera gorere ese ena tauanina ibounai ia hadikaia tauna ta ia noho. Iesu ia itaia neganai, ia goru diho bona ia noinoi: “Lohiabada e, bema oi ura, lau do oi hanamoa.”*+ 13 Vadaeni Iesu ese ena imana amo unai tauna ia dogoatao, bona ia gwau: “Oibe! Lau ura hari oi namo.”* Maoromaoro unai tauna ena lepera gorere ia ore.+ 14 Bena unai tauna ia oda henia tau ta do ia hadibaia lasi. Ia dekenai ia gwau: “To oi lao, hahelaga tauna vairanai oi hedinarai, bona Mose ena hereva hegeregerena, boubou gauna oi henia,+ unai amo do idia hamomokania oi be oi goeva vadaeni.”+ 15 To iena sivarai be gabu ibounai dekenai ia lao, bona hutuma bada be idia haboua ia idia kamonai henia bona edia gorere ia hanamoa totona.+ 16 To nega momo ia be taunimanima lasi gabudia dekenai ia lao ia guriguri totona.
17 Dina ta ai, Iesu be ia hadibaia noho lalonai, Farisea bona Taravatu* hadibaia taudia be Galilea, Iudea, bona Ierusalema edia hanua ibounai amo idia mai bona unuseniai idia helai. Bona Iesu be Iehova* amo siahu ia abia taunimanima ia hanamoa totona.+ 18 Bona itaia! Tatau haida ese paralais tauna ta be mahuta patana latanai idia huaia mai, bona dala idia tahua idia abia vareai bona Iesu vairanai do idia atoa.+ 19 To hutuma dainai, idia abia vareai diba lasi. Unai dainai guhi dekenai idia daekau bona matu ta idia karaia, bona gorere tauna be ena mahuta patana latanai Iesu vairanai idia helai taudia huanai idia atoa diho. 20 Iesu ese edia abidadama karana ia itaia neganai, ia gwau: “Tau e, emu kara dika lau gwauatao vadaeni.”+ 21 Unai dainai taravatu hadibaia taudia bona Farisea taudia be idia herevahereva, idia gwau: “Ia be Dirava ena ladana ia hadikaia noho, ia laloa ia be daika? Dirava sibona ese kara dika ia gwauatao diba, ani?”+ 22 To Iesu be edia lalohadai ia diba dainai, ia haere henidia, ia gwau: “Dahaka dainai emui lalona* ai unai bamona umui laloa noho? 23 Edena be haraga, lau gwau, ‘Emu kara dika lau gwauatao,’ eiava ‘Oi toreisi bona oi raka’? 24 Lau ura umui diba, taunimanima ena Natuna be mai ena siahu tanobada ai kara dika ia gwauatao totona. . . .” Bena paralais tauna dekenai ia gwau: “Oi lau hamaoroa, Oi toreisi, emu mahuta patana oi abia bona emu ruma dekenai oi lao.”+ 25 Vadaeni maoromaoro edia vairanai ia toreisi, ena mahuta patana ia abia, ena ruma dekenai ia lao, bona Dirava ia hanamoa. 26 Bena taunimanima ibounai idia hoa bada bona Dirava idia hanamoa matamaia, bona mai gari ida idia gwau: “Hari dina ita be gau idau hereadia ita itaia!”
27 Unai murinai, ia lao bona takisi gogoa tauna ta ladana Levi ia itaia, takisi rumana dekenai ia helai, bona ia dekenai ia gwau: “Oi mai egu murinai oi raka.”+ 28 Bena gau ibounai ia rakatania, ia toreisi bona Iesu murinai ia raka matamaia. 29 Bena Levi be ena ruma ai Iesu totona aria badana ta ia karaia. Bona takisi gogoa taudia momo bona ma haida be idia ida idia aniani* hebou.+ 30 Unai dainai Farisea taudia bona edia taravatu hadibaia taudia be ena hahediba taudia dekenai idia maumau matamaia. Idia gwau: “Dahaka dainai takisi gogoa taudia bona kara dika taudia ida umui aniani?”+ 31 Iesu ia haere: “Gorere lasi taudia be doketa idia tahua lasi, to gorere taudia sibona ese doketa idia tahua.+ 32 Kara maoromaoro taudia boiria totona lau mai lasi, to lau mai kara dika taudia lau boiria idia helalo-kerehai totona.”+
33 Ia dekenai idia gwau: “Ioane ena hahediba taudia bona Farisea taudia edia hahediba taudia be aniani lasi taravatu* idia badinaia loulou bona idia guriguri goadagoada, to emu hahediba taudia be idia aniani bona idia inuinu.”+ 34 Iesu be idia dekenai ia gwau: “Headava matamata tauna be ena turadia ida ia noho neganai, iena turadia do oi hamaoroa lasi aniani lasi taravatu idia badinaia totona, ani? 35 To nega do ia ginidae, headava matamata tauna+ be ena turadia amo do idia abia siri, vadaeni unai nega ai aniani lasi taravatu do idia badinaia.”+
36 Danu, idia dekenai haheitalai ta ia gwauraia: “Tau ta be dabua matamata amo kahana sisina ia utua bona dabua gunana dekenai do ia turia lasi. Bema unai bamona ia karaia, dabua matamata ese dabua gunana do ia darea bona ia be dabua gunana ida ia hegeregere lasi.+ 37 Danu, ta ese wain matamata be wain puse* gunana lalonai ia bubua lasi. Bema unai bamona ia karaia, wain matamata ese puse do ia hapoua bona wain be do ia bubua, bona wain puse be do ia dika. 38 To wain matamata be wain puse matamata lalonai ia bubua be namo. 39 Wain gunana ia inua tauna be wain matamata do ia ura henia lasi, badina ia gwau, ‘Gunana be ia namo.’”
6 Vadaeni Sabati dinana ta ai, Iesu be witi uma huanai ia raka, bona ena hahediba taudia ese witi ena huahua idia kokia,+ edia imana ai idia dahua bona idia ania.+ 2 Farisea taudia haida be unai idia itaia neganai, idia gwau: “Dahaka dainai Sabati dinana ai idia taravatua gauna umui karaia noho?”+ 3 To idia dekenai Iesu ia haere: “Davida bona ena bamodia idia hitolo neganai, Davida ese ia karaia gauna umui duahia lasi, a?+ 4 Ia be Dirava ena ruma lalonai ia vareai bona paraoa helagana* ia abia, ia ania bona haida be ena bamodia dekenai ia henia. Ta ese unai ia ania be maoro lasi, to hahelaga taudia sibona ese idia ania diba.”+ 5 Bena idia dekenai ia gwau: “Taunimanima ena Natuna be Sabati ena Lohiabada.”+
6 Sabati dinana ma ta ai,+ Iesu be sinagoga lalonai ia vareai bona ia hadibaia matamaia. Bona unuseniai tauna ta ia noho bona ena imana idibana be ia dika.*+ 7 Taravatu hadibaia taudia bona Farisea taudia be dala idia tahua Iesu idia samania totona. Unai dainai ia idia raraia noho, bema ia be Sabati dinana ai ta do ia hanamoa eiava lasi. 8 Iesu be edia lalohadai ia diba dainai,+ imana dika* tauna dekenai ia gwau: “Oi toreisi bona huanai oi gini.” Vadaeni ia toreisi bona unuseniai ia gini. 9 Bona Iesu be idia dekenai ia gwau: “Umui lau nanadaia, Sabati dinana ai dahaka ita karaia be maoro, tau ta ita kara namo henia eiava ita haberoa, ita hamauria eiava ita hamasea?”+ 10 Bona idia ibounai ia itaia murinai, imana dika tauna dekenai ia gwau: “Emu imana oi atoa maoromaoro.” Unai bamona ia karaia neganai, ena imana ia namo lou. 11 To idia badu dikadika bona idia sibona huanai Iesu dekenai do idia karaia gauna idia herevalaia.
12 Dina ta ai, Iesu be ororo dekenai ia daekau ia guriguri totona,+ bona hanuaboi ibounai lalonai Dirava ia guriguri henia.+ 13 Bona daba ia rere neganai, ena hahediba taudia ia boiria bona idia huana amo tatau 12 ia abia hidi, bona idia ia gwauraia aposetolo taudia.+ 14 Edia ladana be: Simona, Iesu ese ena ladana ma ta ia hatoa Petero bona ena tadikaka Andrea, bona Iamesi, Ioane, Filipo,+ Batolomeo, 15 Mataio, Toma,+ Alepeo ena natuna Iamesi, bona Simona, idia gwauraia “ura bada ia hahedinaraia tauna,” 16 bona Iamesi ena natuna Iuda, bona Iuda Iskariote, gabeai Iesu be ena inai taudia dekenai ia henia tauna.
17 Iesu be idia danu ia diho mai bona tano palakana dekenai ia gini. Unuseniai ena hahediba taudia momo herea idia noho, bona danu Iudea, Ierusalema ibounai, Turo bona Sidono edia kone hanuadia ibounai amo taunimanima hutuma idia mai, ena hereva idia kamonai bona edia gorere ia hanamoa totona. 18 Danu demoni ese idia hahisia taudia ia hanamodia. 19 Vadaeni hutuma ibounai idia ura ia idia dogoatao, badina ia amo siahu ia raka-lasi+ bona idia ibounai edia gorere ia hanamoa noho.
20 Bena Iesu ese ena hahediba taudia ia itaia bona ia gwau:
“Umui ogogami taudia be umui moale, badina Dirava ena Basileia do umui abia.+
21 “Hari umui hitolo taudia be umui moale, badina do umui bogakunu.+
“Hari umui taitai taudia be umui moale, badina do umui kiri.+
22 “Taunimanima ena Natuna dainai taunimanima ese umui idia inai henia,+ idia lulua,+ idia gwauraia dika bona emui ladana idia hadikaia neganai, umui moale. 23 Edia sene taudia be peroveta taudia dekenai unai bamona idia karaia. Unai dainai, unai dina ai umui moale bona mai moale ida umui roho isi, badina emui davana guba dekenai be bada.+
24 “To umui taga taudia e,+ madi o, badina emui ahuna be umui abia vadaeni.+
25 “Hari umui bogakunu taudia e, madi o, badina do umui hitolo.
“Hari umui kiri taudia e, madi o, badina do umui lalohisihisi bona taitai.+
26 “Taunimanima ibounai ese umui idia hanamoa neganai,+ madi o, badina edia sene taudia ese peroveta koikoi taudia dekenai unai bamona idia karaia.
27 “To umui kamonai noho taudia e, umui lau hamaoroa: Emui inai taudia lalokau henia karana do umui hadokoa lasi, bona umui idia lalokau henia lasi taudia do umui kara namo henia,+ 28 umui idia gwauraia dika taudia do umui hanamoa, bona umui idia dagedage henia taudia totona do umui guriguri noho.+ 29 Oiemu medena kahana ia pataia tauna dekenai kahana ma ta danu oi henia, bona emu ataiai dabua ia abia tauna dekenai emu lalona dabua danu oi henia.+ 30 Oi idia noia taudia ibounai dekenai idia noia gauna oi henia,+ bona emu gaudia ia abia tauna amo unai gaudia abia lou totona oi noia lasi.
31 “Danu, umui ura taunimanima ese umui idia kara henia hegeregerena, idia dekenai unai bamona do umui karaia.+
32 “Bema umui dekenai lalokau idia hahedinaraia taudia sibona umui lalokau henia, unai ena namo umui dekenai be dahaka? Badina kara dika taudia be idia dekenai lalokau idia hahedinaraia taudia idia lalokau henia danu.+ 33 Bona bema umui dekenai idia kara namo taudia sibona umui kara namo henia, unai ena namo umui dekenai be dahaka? Kara dika taudia be unai bamona idia karaia danu. 34 Danu, bema umui laloa davana* do idia henia lou taudia sibona dekenai moni umui henitorehai, unai ena namo umui dekenai be dahaka?+ Kara dika taudia danu be kara dika taudia dekenai moni idia heniatorehai, badina idia laloa davana ibounai do idia abia lou. 35 To namona be emui inai taudia lalokau henia karana umui hadokoa lasi, do umui kara namo henidia noho, bona idia dekenai do umui henitorehai, to davana abia totona umui laloa lasi.+ Vadaeni emui ahuna do ia bada bona umui be Ataiai Momokani Diravana ena natudia, badina ia ese tanikiu lasi taudia bona kara dika taudia ia kara namo henidia.+ 36 Hebogahisi karadia umui hahedinaraia noho, emui Tamana ia hebogahisi hegeregerena.+
37 “Danu, ma haida hahemaoro henia karana umui hadokoa, vadaeni Dirava ese umui do ia hahemaoro henia lasi.+ Bona ma haida umui gwauraia dika lasi, vadaeni Dirava ese umui do ia gwauraia dika lasi. Ma haida edia dika umui gwauatao noho, vadaeni Dirava ese emui dika do ia gwauatao.+ 38 Henia karana do umui manadalaia, vadaeni taunimanima ese umui dekenai do idia henia.+ Emui rami do idia hahonua, do idia moia diho, bona do idia hamarerea bona hahonua noho ela bona do ia bubua. Momokani, ma haida dekenai umui henia hegeregerena, umui dekenai unai bamona do idia henia danu.”
39 Bena idia dekenai parabole ia gwauraia: “Matakepulu tauna ta ese matakepulu tauna ma ta ia hakaua diba lasi, ani? Idia ruaosi be guri lalonai do idia moru, ani?+ 40 Stiuden tauna* be ena hadibaia tauna ia hereaia lasi, to idia hadibaia namonamo stiuden ta ta be ena hadibaia tauna bamona ia lao diba. 41 Vadaeni dahaka dainai, emu tadikaka ena matana dekenai ia noho momoru maragina oi itaia, to emu matana dekenai ia noho au badana oi itaia lasi?+ 42 Edena bamona emu tadikaka dekenai oi gwau, ‘Tadikaka e, mani emu matana dekenai ia noho momoru maragina lau kokia,’ to oi sibona emu matana dekenai ia noho au badana oi itaia lasi? Koikoi tauna! Emu matana amo au badana oi kokia guna, bena do oi itaia namonamo edena dala ai emu tadikaka ena matana amo, momoru maragina oi kokia diba.
43 “Au namona ese huahua dikana ia atoa diba lasi, bona au dikana ese huahua namona ia atoa diba lasi.+ 44 Badina au ta ta be ena huahua amo do oi diba.+ Hegeregere, taunimanima ese fig eiava greips be au ginigini amo idia gogoa lasi. 45 Tau namona ena kudouna lalonai idia noho kohu namodia amo gau namodia ia mailaia. To tau dikana be ena kudouna lalonai idia noho kohu dikadia amo gau dikadia ia mailaia. Badina ena kudouna lalonai idia honu gaudia be ena uduna amo do ia gwauraia.+
46 “Vadaeni, dahaka dainai lau umui gwauraia, ‘Lohiabada! Lohiabada!’ to lau gwauraia gaudia umui karaia lasi?+ 47 Lau dekenai ia mai bona egu hereva ia kamonai bona ia badinaia tauna, be inai bamona:+ 48 Ia be ruma ta ia haginia tauna bamona. Guri ia geia dobu ela bona nadi badana ia davaria, bena nadi latanai ruma ena badina ia haginia. Vadaeni abata ia mai bona ruma ia botaia, to ia hamarerea diba lasi, badina ia haginia goada.+ 49 To hereva ia kamonai bona ia badinaia lasi tauna+ be hegeregere tano latanai ruma ia haginia kava, bona ruma ena badina ia karaia lasi tauna bamona. Vadaeni abata ranu ese unai ruma ia botaia neganai, maoromaoro ia moru bona ia dika momokani.”
7 Iesu be taunimanima dekenai ia ura gwauraia herevadia ibounai ia gwauraia murinai, Kaperanauma dekenai ia vareai. 2 Ami ofesa* ta be mai ena hesiai tauna bona unai hesiai tauna be ia gorere bada herea bona kahirakahira do ia mase. Ia ese unai hesiai tauna ia lalokau henia.+ 3 Unai dainai Iesu ena sivarai ia kamonai neganai, Iuda ena tau badadia be Iesu dekenai ia siaia, do idia noia ia mai bona ena hesiai tauna ia hanamoa totona. 4 Idia lao bona Iesu idia noia goadagoada, idia gwau: “Ia be tau namona dainai ia oi durua be namo, 5 badina iseda bese ia ura henia bona ia ese iniseniai sinagoga ia haginia.” 6 Vadaeni Iesu be idia ida ia lao. To ruma kahirakahira idia ginidae neganai, ami ofesa ese ena turadia haida ia siaia bona Iesu dekenai idia gwau: “Tau badana e, oi hekwarahi lasi, badina lau hegeregere lasi oi be egu ruma lalonai oi vareai totona.+ 7 Unai dainai lau laloa lau hegeregere lasi oi dekenai lau mai totona. To oi hereva sibona, bona egu hesiai tauna do ia namo. 8 Badina lau danu be ma haida edia siahu henunai lau noho, bona tuari taudia be egu siahu henunai idia noho. Bona idia ta dekenai lau gwau, ‘Oi lao!’ vadaeni ia lao, bona ma ta dekenai lau gwau, ‘Oi mai!’ vadaeni ia mai, bona egu hesiai tauna dekenai, ‘Inai oi karaia!’ vadaeni ia karaia.” 9 Bena Iesu be unai gaudia ia kamonai neganai ia hoa. Ia giroa bena murinai idia raka hutuma ia itaia bona ia gwau: “Umui lau hamaoroa, Israela dekenai inai bamona abidadama badana lau itaia lasi.”+ 10 Bona ami ofesa ese ia siaia taudia be ruma dekenai idia giroa lou neganai, idia itaia hesiai tauna be ia namo.+
11 Unai murinai, maoromaoro siti ta ladana Naina dekenai ia lao, bona ena hahediba taudia bona hutuma bada be ia ida idia lao. 12 Siti ena geiti kahirakahira ia lao neganai, ia itaia mase tauna ta idia huaia raka-lasi, ia be vabu ta ena natuna tamona sibona.*+ Siti amo taunimanima momo be vabu danu idia lao. 13 Lohiabada ese unai vabu ia itaia neganai, ia hebogahisi henia+ bona ia hamaoroa: “Oi taitai lasi.”+ 14 Bena ia lao kahirakahira bona mase patana ia dogoatao, bona huaia taudia be idia gini. Bena ia gwau: “Mero matamata e, oi lau hamaoroa, oi toreisi!”+ 15 Mase merona ia toreisi, ia helai bona ia hereva matamaia, bona Iesu ese ena sinana dekenai ia henia.+ 16 Vadaeni idia ibounai idia gari bona Dirava idia hanamoa matamaia, idia gwau: “Peroveta tauna badana ta be iseda huanai ia mai vadaeni,”+ bona “Dirava ese ena bese taudia ia hebogahisi henia.”+ 17 Bona Iesu ena sivarai be Iudea bona ena badina hanuadia ibounai dekenai ia lao.
18 Ioane ena hahediba taudia ese Ioane dekenai unai gaudia ibounai idia herevalaia.+ 19 Unai dainai Ioane ese ena hahediba taudia rua ia boiria bona ia siaia Lohiabada do idia nanadaia: “Oi be Do Ia Mai Tauna,+ eiava idau tauna ta do ai naria?” 20 Unai tatau be Iesu dekenai idia mai bona idia gwau: “Ioane Bapatiso ese ai ia siaia oi do ai nanadaia, ‘Oi be Do Ia Mai Tauna, eiava idau tauna ta do ai naria?’” 21 Vadaeni unai nega ai Iesu ese gorere idauidau taudia momo ia hanamoa,+ lauma dikadia ia lulua, bona matakepulu taudia momo ia hanamodia bona idia itaia diba. 22 Ia haere henidia, ia gwau: “Umui lao bona umui itaia bona kamonai gaudia be Ioane dekenai umui gwauraia: Matakepulu taudia be hari idia itaia,+ aena dika taudia be idia raka, lepera taudia be idia goeva, taia kudima taudia be idia kamonai,+ mase taudia be idia toreisi lou, bona ogogami taudia be sivarai namona idia kamonai.+ 23 Bona lau karaia gaudia dainai ia moru lasi tauna be ia moale.”+
24 Ioane ena hahediba taudia idia lao murinai, Iesu ese hutuma dekenai Ioane ia herevalaia: “Taunimanima momo lasi gabuna dekenai dahaka itaia totona umui lao? Lai ese ia odaia siriho ta, a?+ 25 Dahaka itaia totona umui lao? Dava bada dabua* ia hahedokilaia tauna, a?+ To dabua hairaina idia hahedokilaia bona taga maurina idia noholaia taudia be king edia ruma dekenai idia noho. 26 Vadaeni dahaka itaia totona umui lao? Peroveta tauna ta, a? Oibe, umui lau hamaoroa, Ioane be peroveta tauna ta. To ia ese peroveta taudia ma haida ia hereaia.+ 27 Toretore Helagadia ese Ioane ia herevalaia, ia gwau: ‘Kamonai! Lau ese egu hereva gwauraia tauna lau siaia inai, ia be do ia lao guna* bona ia ese emu dala do ia hegaegaelaia guna.’+ 28 Umui lau hamaoroa, taunimanima ibounai amo,* ta ese Ioane ia hereaia lasi, to Dirava ena Basileia lalonai ia maragi tauna ese Ioane ia hereaia.”+ 29 (Taunimanima ibounai bona takisi gogoa taudia be unai idia kamonai neganai, idia gwau Dirava be kara maoromaoro Diravana, badina Ioane ese idia ia bapatisoa.+ 30 To Farisea taudia bona Taravatu* diba momo taudia ese Dirava ena sisiba* idia dadaraia,+ badina Ioane ese ia bapatisodia lasi.)
31 Iesu be ma ia gwau: “Unai dainai inai uru taudia be daika ida do lau hahegeregerea, bona idia be daika bamona?+ 32 Idia be natudia maragidia bamona, maketi gabudiai idia helai bona ta ta dekenai idia boiboi, idia gwau: ‘Umui totona fluti ai gadaralaia, to umui mavaru lasi. Ai taitai, to umui taitai lasi.’ 33 Unai hegeregerena, Ioane Bapatiso ia mai, paraoa ia ania lasi eiava wain ia inua lasi,+ to umui gwau: ‘Ia be mai ena demoni.’ 34 Taunimanima ena Natuna be ia mai, ia aniani bona ia inuinu, to umui gwau: ‘Itaia! Ia be aniani bona wain inua momo tauna, takisi gogoa taudia bona kara dika taudia edia turana!’+ 35 To, tau ta ese ia karaia kara namodia ese idia hamomokania ia be aonega tauna.”+
36 Farisea tauna ta be Iesu ia noia loulou ia ida ia aniani totona. Unai dainai Farisea tauna ena ruma dekenai ia vareai bona aniani patana dekenai ia helai. 37 Bona unai siti dekenai hahine ta ia noho, taunimanima idia diba ia be kara dika hahinena, ia kamonai Iesu be Farisea tauna ta ena ruma dekenai ia aniani noho.* Vadaeni ia ese nadi kavabu mai ena bonana namo dehoro ia abia mai.+ 38 Iesu ena aena badinai ia tui diho, ia taitai bona ena mata ranu amo Iesu ena aena ia haparia bena ena huina amo ia dahua. Danu, Iesu ena aena ia kisi henia bona ena aena dekenai bonana namo dehoro ia bubua. 39 Iesu ia boiria Farisea tauna be unai ia itaia neganai, ia sibona dekenai ia gwau: “Bema inai tauna be peroveta tauna, do ia diba daika ese ia dogoatao bona ia be edena bamona hahine, badina ia be kara dika hahinena.”+ 40 To Iesu be ia dekenai ia gwau: “Simona e, lau ura oi dekenai gau ta lau gwauraia.” Simona ia gwau: “Hadibaia Tauna e, oi hereva!”
41 “Tatau rua be tau ta amo moni idia abitorehai. Ta be denario* 500 ia abia bona ma ta be denario 50 ia abia. 42 To idia hegeregere lasi edia abitorehai davana idia henia neganai, ia ese mai kudouna ibounai ida idia ruaosi edia abitorehai ia gwauatao. Unai dainai, daika ese ia do ia lalokau henia bada?” 43 Simona ia haere: “Lau laloa unai be abitorehai badana ia abia tauna.” Ia dekenai ia gwau: “Oi hereva maoro.” 44 Ia giroa hahine ia itaia bona Simona dekenai ia gwau: “Inai hahine oi itaia, a? Lau be emu ruma lalonai lau vareai, to ranu oi henia lasi egu aena huria totona. To inai hahine be ena mata ranu amo egu aena ia haparia bona ena huina amo ia dahua. 45 Lau oi kisi henia lasi. To lau vareai negana amo inai hahine ese egu aena ia kisi henia. 46 Oi ese egu kwarana dekenai dehoro oi bubua lasi. To inai hahine ese bonana namo dehoro be egu aena dekenai ia bubua. 47 Unai dainai, oi lau hamaoroa, ena be unai hahine be kara dika momo* ia karaia, to unai ibounai lau gwauatao.+ Badina lalokau bada ia hahedinaraia. To bema tau ta ena kara dika be momo lasi bona lau gwauatao, iena lalokau be maragi.” 48 Bena hahine dekenai ia gwau: “Emu kara dika lau gwauatao vadaeni.”+ 49 Ia ida aniani patana dekenai idia helai taudia be ta ta dekenai idia gwau: “Inai tauna be daika, ia ese kara dika ia gwauatao danu?”+ 50 To hahine dekenai ia gwau: “Emu abidadama ese oi ia hamauria vadaeni,+ mai maino ida oi lao.”
8 Daudau lasi murinai, Iesu be siti ta ta bona hanua ta ta dekenai ia lao, Dirava ena Basileia ena sivarai namona ia harorolaia.+ Bona aposetolo taudia 12 be ia ida idia lao, 2 bona hahine haida danu ese ia idia bamoa. Iesu ese guna unai hahine haida amo demoni ia lulua bona edia gorere ia hanamoa. Ta be Maria Magadala, ia amo demoni 7 ia lulua, 3 Ioana,+ ia be Heroda ena ruma ia naria tauna Kusa ena adavana, bona Susana bona hahine ma haida. Idia be edia kohu idia gaukaralaia Iesu bona ena hahediba taudia idia durua totona.+
4 Siti ta ta amo taunimanima be ia dekenai idia lao bona hutuma bada idia haboua. Vadaeni parabole ta amo idia ia hereva henia:+ 5 “Biru tauna be ena uhe hadoa totona ia lao. Ia hadohado noho lalonai, uhe haida be dala badinai idia moru bona taunimanima ese idia moia bona guba manudia ese idia ania ore.+ 6 Ma haida be nadi gabunai* idia moru bona idia tubu murinai idia kakoro, badina ranu be lasi.+ 7 Ma haida be ginigini huanai idia moru, vadaeni idia tubu hebou, bena ginigini ese edia tubu dalana idia koua.+ 8 To ma haida be tano namona dekenai idia moru bona idia tubu bena huahua 100 momo idia atoa.”+ Unai gaudia ia gwauraia lalonai ena gadona ia habadaia, ia gwau: “Mai ena taiana tauna ia kamonai be namo.”+
9 To ena hahediba taudia be ia dekenai unai parabole ena anina totona idia henanadai.+ 10 Ia gwau: “Umui dekenai Dirava ese dala ia kehoa guba Basileia ena hunia hereva helagadia umui lalopararalaia totona, to ma haida dekenai ia be parabole sibona.+ Unai dainai ena be idia itaia to idia itaia kava, bona ena be idia kamonai to anina idia lalopararalaia lasi.+ 11 Parabole ena anina be inai: Uhe be Dirava ena hereva.+ 12 Dala badinai idia moru uhe be hegeregere, taunimanima ese Dirava ena hereva idia kamonai, to Diabolo ia mai bona edia kudouna amo unai hereva ia kokia, unai dainai idia abidadama lasi bona mauri do idia abia lasi.+ 13 Nadi gabunai idia moru uhe be hegeregere, taunimanima ese Dirava ena hereva idia kamonai neganai, mai moale ida idia abia dae, to idia be ramuna lasi. Nega sisina sibona lalonai Dirava ena hereva idia abia dae, to hahetoho idia davaria neganai idia moru.+ 14 To ginigini huanai idia moru uhe be hegeregere, taunimanima ese hereva idia kamonai, to inai mauri ena lalohekwarahi gaudia, taga,+ bona moale karadia ese edia lalona ia veria,+ bona unai ese edia tubu dalana ia koua momokani bona huahua namona ta idia havaraia lasi.+ 15 To tano namona dekenai idia moru uhe be hegeregere, taunimanima be mai kudou namo ida hereva idia kamonai murinai,+ idia abia dae momokani bona mai haheauka ida huahua idia havaraia.+
16 “Tau ta be lamepa ia gabua murinai, hodu ta amo ia koua lasi eiava bedi henunai ia atoa lasi, to lamepa atoa gauna dekenai ia atoa, unai amo ruma lalonai idia vareai taudia ese diari idia itaia diba.+ 17 Momokani, hunia herevana be do ia hedinarai, bona idia koua namonamo gauna be taunimanima ibounai ese do idia kamonai bona do idia diba.+ 18 Unai dainai, emui kamonai karana do umui gimaia, badina mai ena laloparara tauna be gau momo do ia lalopararalaia.+ To laloparara lasi tauna be ena laloparara sisina danu do ia haboioa.”+
19 Iesu ena sinana bona tadikaka+ be idia mai ia idia itaia totona, to hutuma dainai ia kahirakahira idia lao diba lasi.+ 20 Vadaeni haida ese ia idia hamaoroa: “Emu sinana bona tadikaka be murimuri ai idia gini, idia ura oi idia itaia.” 21 Idia dekenai ia gwau: “Egu sinana bona egu tadikaka be inai, Dirava ena hereva idia kamonai bona idia badinaia taudia.”+
22 Dina ta ai, Iesu bona ena hahediba taudia be bouti ta dekenai idia guia, bona idia dekenai ia gwau: “Gohu ena kahana dekenai ita hanaia lao.” Vadaeni idia lao.+ 23 To idia lao noho lalonai Iesu ia mahuta. Bona gohu dekenai lai bada herea ia toa bona edia bouti be ranu amo ia honu matamaia bona kahirakahira idia mutu.+ 24 Ia dekenai idia lao bona ia idia hanogaia, idia gwau: “Hadibaia Tauna, Hadibaia Tauna, ita be kahirakahira do ita mase!” Edia boiboi dainai ia toreisi, lai bona hurehure ia gwau henia bona idia doko, bena gohu ia namo lou.+ 25 Vadaeni idia dekenai ia gwau: “Emui abidadama be edeseni?” To idia gari bona idia hoa, bona ta ta dekenai idia gwau: “Inai tauna be daika? Badina lai bona hurehure ia oda henia bona ia idia kamonai henia danu!”+
26 Bona Gerasa tanona ena kone dekenai idia ginidae,+ unai be Galilea ena kahana dekenai. 27 Iesu be bouti amo ia diho neganai, unai siti amo demoni ese ia biagua tauna ta be ia dekenai ia mai. Nega daudau lalonai ia be dabua ia karaia lasi, bona ia be ruma dekenai ia noho lasi, to gara gabuna dekenai ia noho.+ 28 Iesu ia itaia neganai, ia boiboi bona Iesu vairanai ia tui diho, bona ia hereva badabada, ia gwau: “Iesu, Ataiai Momokani Diravana ena Natuna, dahaka dainai iniseni oi mai? Oi lau noia, lau do oi hahisia lasi.”+ 29 (Badina Iesu ese unai demoni ia oda henia loulou unai tauna amo ia raka-lasi totona. Nega momo demoni ese unai tauna ia biagua*+ bona hanaihanai ena aena bona imana be seini amo idia guia bona ta ese ia gimaia, to seini ia makohia bona demoni ese taunimanima lasi gabudia dekenai ia abia lao.) 30 Iesu ese ia nanadaia: “Emu ladana be daika?” Ia gwau: “Tuari Orea.” Unai bamona ia hereva badina demoni momo be ia lalonai idia vareai. 31 Bona ia idia noia loulou, idia do ia oda henia lasi guri dobu masemase dekenai idia lao totona.+ 32 Boroma momo+ be ororo dekenai idia aniani noho, unai dainai demoni ese Iesu idia noia goadagoada ia ese gwaumaoro do ia henia boroma lalonai idia vareai totona, bena idia dekenai gwaumaoro ia henia.+ 33 Vadaeni demoni be unai tauna amo idia raka-lasi bona boroma lalonai idia vareai, bena boroma ibounai be hagahaga dekenai idia heau lao, gohu lalonai idia moru bena idia maloa mase. 34 To boroma naria taudia be unai idia itaia neganai, idia heau lao bena siti bona siti badinai idia noho taudia dekenai idia herevalaia.
35 Vadaeni taunimanima be ia vara gauna itaia totona idia lao. Iesu dekenai idia mai bona guna demoni ese idia biagua tauna idia itaia. Iena lalona be ia maoro, dabua ia hahedokilaia, bona Iesu ena aena badinai ia helai noho, bena idia gari dikadika. 36 Ia vara gauna idia itaia taudia be idia mai taudia dekenai guna demoni ese idia biagua tauna ia namo lou dalana idia sivarailaia. 37 Gerasa tano taudia idia gari dikadika dainai, momo ese Iesu idia noia edia gabu do ia rakatania. Vadaeni Iesu be bouti dekenai ia guia ia lao totona. 38 To demoni ese ia rakatania tauna be Iesu ia noia loulou ia ida ia lao totona, to Iesu ese ia siaia lou, ia gwau:+ 39 “Emu hanua dekenai oi giroa lao, bona Dirava ese oi totona ia karaia gaudia oi herevalaia noho.” Unai hegeregerena ia lao, bona Iesu ese ia dekenai ia karaia gaudia be siti ibounai lalonai ia harorolaia.
40 Iesu be Galilea dekenai ia giroa lou neganai, hutuma be mai moale ida ia idia abia dae, badina ia idia naria noho.+ 41 To tau ta ladana Iairo ia mai, ia be sinagoga ena ofesa. Bona Iesu ena aena badinai ia goru diho bona ia noia ena ruma dekenai do ia lao,+ 42 badina ena natuna kekeni tamona,* ena mauri lagani be 12 be kahirakahira do ia mase.
Vadaeni Iesu ia raka lao noho lalonai, hutuma be ia dekenai idia kamokau. 43 Bona hahine ta ia noho, ia be lagani 12 lalonai rara halusia gorerena ia abia,+ bona ta ese ia hanamoa diba lasi.+ 44 Ia be murina amo ia mai bona Iesu ena dabua dorina ia dogoatao,+ bena maoromaoro ena gorere ia ore. 45 Vadaeni Iesu ia gwau: “Daika ese lau ia dogoatao?” To idia ibounai idia gwau idia diba lasi neganai, Petero ia gwau: “Hadibaia Tauna e, hutuma be oi idia hagegea bona oi dekenai idia kamokau noho.”+ 46 To Iesu ia gwau: “Ta ese lau ia dogoatao, badina lau diba siahu+ be lau amo ia raka-lasi.” 47 Unai hahine ia laloparara Iesu be ia dekenai ia vara gauna ia diba, unai dainai mai heudeheude danu ia mai bona Iesu vairanai ia tui diho. Bena taunimanima ibounai vairanai Iesu ia dogoatao ena badina bona ia namo haraga dalana ia herevalaia. 48 To Iesu be ia dekenai ia gwau: “Natugu e, emu abidadama ese oi ia hanamoa vadaeni. Mai maino ida oi lao.”+
49 Iesu ia hereva noho lalonai, sinagoga ena ofesa ena gwaukau tauna ta ia mai, bona ia gwau: “Emu natuna kekeni ia mase vadaeni. Hadibaia Tauna oi hahekwarahia lasi.”+ 50 To Iesu be unai ia kamonai neganai, sinagoga ena ofesa dekenai ia gwau: “Oi gari lasi,* oi abidadama sibona, bona do ia mauri.”+ 51 Ruma dekenai ia ginidae neganai, Iesu ese ma ta ia abia hidi lasi, to Petero, Ioane, Iamesi bona kekeni ena tama sina sibodia be ia ida idia vareai. 52 To kekeni ia mase dainai, taunimanima ibounai be idia taitai bona mai lalohisihisi ida edia kemena idia botaia. Unai dainai ia gwau: “Umui taitai lasi,+ badina kekeni be ia mase lasi, to ia mahuta noho.”+ 53 Unai neganai ia idia kirikirilaia matamaia, badina idia diba kekeni be ia mase vadaeni. 54 To ena imana ia dogoatao bona ia boiboi, ia gwau: “Kekeni e, oi toreisi!”+ 55 Vadaeni kekeni ia mauri+ lou, bona maoromaoro ia toreisi+ bona Iesu ese ia hamaorodia ia dekenai gau ta idia henia ia ania totona. 56 Bona ena tama sina be idia moale dikadika, to ia hadibadia ia vara gauna be ta dekenai do idia gwauraia lasi.+
9 Iesu ese aposetolo taudia 12 ia haboua bona idia dekenai siahu ia henia, demoni ibounai idia lulua+ bona gorere taudia idia hanamoa totona.+ 2 Bona ia siaidia lao Dirava ena Basileia do idia harorolaia bona gorere taudia do idia hanamoa. 3 Bona idia dekenai ia gwau: “Emui laolao totona gau ta do umui abia lasi, hegeregere itotohi ta, aniani puse, paraoa, moni* eiava dabua rua.*+ 4 To ruma ta lalonai umui vareai neganai, unuseniai do umui noho ela bona unai gabu umui rakatania.+ 5 Bona bema taunimanima ese umui idia abia dae lasi, unai siti umui rakatania neganai, emui aena ena kahu do umui kokia, unai amo idia dekenai umui hahedinaraia idia be hadibaia hereva idia abia vadaeni.”+ 6 Bena unai gabu ibounai ena hanua ta ta dekenai idia lao, sivarai namona idia harorolaia bona gabu ibounai dekenai gorere taudia idia hanamoa.+
7 Vadaeni distrik naria tauna Heroda* be idia vara gaudia ibounai ena sivarai ia kamonai. Bona ia lalohekwarahi bada badina haida idia gwau, Ioane be mase amo ia toreisi lou,+ 8 to haida idia gwau Elia ia hedinarai, to ma haida idia gwau idaunegai ia noho peroveta tauna ta ia toreisi lou.+ 9 Heroda ia gwau: “Lauegu oda dainai Ioane ena kwarana idia utua oho.+ Inai tauna, ena sivarai lau kamonai noho be daika?” Unai dainai Heroda ia ura Iesu ia itaia.+
10 Aposetolo taudia idia giroa lou neganai, idia karaia gaudia ibounai be Iesu dekenai idia gwauraia.+ Vadaeni siti ta ladana Betesaida dekenai idia ia abia lao, unuseniai sibodia idia noho totona.+ 11 To hutuma be unai idia diba neganai, iena murinai idia lao. Mai moale ida idia ia abia dae bona Dirava ena Basileia be idia dekenai ia herevalaia matamaia, bona gorere taudia ia hanamodia.+ 12 Adorahi momokani ai, aposetolo taudia 12 be ia dekenai idia lao bona idia gwau: “Hutuma oi siaia lao, unai amo kahirakahira hanuadia bona gabu ma haida dekenai do idia lao bena mahuta gabudia bona aniani do idia tahua, badina inai be daudau gabuna.”+ 13 To Iesu ese idia ia hamaoroa: “Umui ese idia dekenai aniani umui henia.”+ Idia gwau: “Ai dekenai paraoa 5 bona gwarume rua sibona idia noho, to reana ai sibona ai lao, inai taudia ibounai totona aniani do ai hoia.” 14 Unuseniai tatau ibounai be 5,000 bamona. To ena hahediba taudia dekenai ia gwau: “Idia umui hamaoroa orea ta ta ai 50 50 do idia helai.” 15 Vadaeni iena herevana hegeregerena hutuma idia hamaorodia do idia helai. 16 Bena paraoa 5 bona gwarume rua ia abia, guba ia itaia bona ia guriguri.* Bena ia makohia bona hahediba taudia dekenai ia henia, taunimanima dekenai idia haria totona. 17 Vadaeni ibounai idia aniani bona idia bogakunu, bona aniani oredia be bosea 12 dekenai idia hahonua.+
18 Gabeai Iesu be sibona ia noho bona ia guriguri lalonai, hahediba taudia be ia dekenai idia mai. Bona idia ia nanadaia: “Hutuma idia gwau lau be daika?”+ 19 Idia gwau: “Ioane Bapatiso, to haida be idia gwau Elia, bona ma haida be idia gwau idaunegai ia noho peroveta tauna ta ia toreisi lou.”+ 20 Bena idia dekenai ia gwau: “To umui, umui gwau lau be daika?” Petero ia haere: “Oi be Keriso, Dirava ena Horoa Tauna.”+ 21 Bena ia oda henidia, ta dekenai unai do idia gwauraia lasi,+ 22 to ia gwau: “Taunimanima ena Natuna be hisihisi bada do ia davaria, bona tau badadia, dubu biagudia, bona taravatu hadibaia taudia ese do idia dadaraia bena do idia hamasea,+ bona dina ihatoina ai do ia toreisi lou.”+
23 Bena idia ibounai dekenai ia gwau: “Bema ta ia ura egu murinai ia raka, sibona ena ura ia dadaraia be namo,+ bona dina ta ta ai ena hisihisi auna* do ia huaia bona egu murinai do ia raka noho.+ 24 Badina ena mauri ia ura gimaia tauna be do ia mase, to lau dainai ia mase tauna be do ia mauri lou.+ 25 Momokani, bema tau ta ese tanobada ibounai ia abia, to dika ia davaria eiava ia mase, unai ena namo be dahaka?+ 26 Bema tau ta be lau bona egu hereva dekenai ia hemarai, taunimanima ena Natuna be ena hairai bona ena Tamana bona aneru helagadia edia hairai lalonai ia mai neganai, unai tauna dekenai do ia hemarai danu.+ 27 To umui lau hamaoroa momokani, iniseniai idia gini taudia haida be do idia mase lasi ela bona Dirava ena Basileia idia itaia guna.”+
28 Oibe, unai hereva ia gwauraia bena dina 8 idia ore murinai, ia be Petero, Ioane, bona Iamesi ida ororo dekenai idia daekau, ia guriguri totona.+ 29 Bona ia guriguri noho lalonai ena vairana ena toana ia idau bona ena dabua ia kurokuro momokani bona ia diaridiari. 30 Bona itaia! Tatau rua be ia ida idia herevahereva noho, idia be Mose bona Elia. 31 Idia be mai hairai ida idia hedinarai bona Iesu ese tanobada do ia rakatania dalana idia herevalaia, unai be kahirakahira Ierusalema dekenai do ia vara.+ 32 Petero bona ena bamodia be idia mahuta, to idia noga neganai, Iesu ena hairai idia itaia+ bona tatau rua be ia danu idia gini. 33 Idia be Iesu idia rakatania gwauraia neganai, Petero be ia dekenai ia gwau: “Hadibaia Tauna e, ai moale iniseni ai noho! Mani palai ruma toi ai haginia, ta be oiemu, ma ta Mose ena, bona ma ta be Elia ena.” To ia diba lasi ia be dahaka ia hereva. 34 Unai gaudia ia herevalaia noho lalonai, ori ta ia hedinarai bena idia ia koua neganai, idia gari. 35 Bona ori amo gado ta+ idia kamonai, ia gwau: “Inai be egu Natuna, lau ese lau abia hidi tauna.+ Ia umui kamonai henia.”+ 36 Unai gadona idia kamonai neganai, idia itaia Iesu be sibona ia gini. Bona idia itaia gaudia be unai nega lalonai ta dekenai idia gwauraia lasi.+
37 Murina dinana ai ororo amo idia diho neganai, hutuma bada ese ia idia hedavari henia.+ 38 Bona hutuma amo tau ta ia boiboi, ia gwau: “Hadibaia Tauna e, oi lau noia egu natuna mero mani oi itaia, badina ia be egu natuna tamona sibona.+ 39 Bona lauma dikana ese ia abia neganai ia boiboi, bona unai lauma dikana ese ia hamarerea bada bona ena uduna amo kanudi ia diho, bona ena be mero ia haberoa to ia ura lasi ia rakatania. 40 Bona emu hahediba taudia lau noia unai lauma dikana idia lulua totona, to idia hegeregere lasi.” 41 Iesu ia haere: “Abidadama lasi bona kara gageva uruna e,+ umui ida do lau noho ela bona edena nega, bona emui kara do lau haheaukalaia ela bona edena nega? Emu natuna mero oi mailaia iniseni.”+ 42 Vadaeni mero ia mai kahirakahira neganai, lauma dikana ese mero be tano dekenai ia negea bona ia hamarerea bada. To Iesu ese lauma dikana ia gwau henia bona mero ia hanamoa, bena ena tamana dekenai ia henia. 43 Bona taunimanima ibounai be Dirava ena siahu bada dekenai idia hoa.
Vadaeni Iesu ia karaia gaudia ibounai dainai idia hoa lalonai, ena hahediba taudia dekenai ia gwau: 44 “Inai hereva umui kamonai namonamo bona umui laloatao, badina taunimanima ena Natuna be ena inai taudia edia imana dekenai do idia atoa.”+ 45 To ena hereva idia lalopararalaia lasi. Oibe, unai hereva ena anina be idia amo ia hunia, unai amo do idia lalopararalaia lasi, bona idia gari ia idia nanadaia totona.
46 Vadaeni hahediba taudia huanai daika be ia bada idia hepapahuahulaia.+ 47 Iesu be edia kudouna ia diba dainai, natuna maragina ta ia abia bona ia badinai ia haginia, 48 bona idia dekenai ia gwau: “Egu ladanai inai natuna maragina ia abia dae tauna ese lau ia abia dae danu, bona lau ia abia dae tauna ese lau ia siaia Tauna ia abia dae danu.+ Badina umui ibounai huanai ia maragi tauna be do ia bada.”+
49 Ioane ia haere: “Hadibaia Tauna e, tau ta ai itaia, ia be emu ladanai demoni ia luludia, to ai koua toho, badina ia be ita ia bamoa lasi.”+ 50 To Iesu be ia dekenai ia gwau: “Ia umui koua toho lasi, badina umui ia inai henia lasi tauna be emui kahanai.”
51 Guba dekenai do ia daekau negana be ia mai kahirakahira* dainai,+ Iesu be ena lalona ia hadaia Ierusalema dekenai do ia lao. 52 Vadaeni iena hahediba taudia haida ia siaia lao guna. Bena idia lao, Samaria ena hanua ta lalonai idia vareai, bona ia totona idia hegaegae. 53 Unai hanua taudia be ia idia abia dae lasi,+ badina ena lalona ia hadaia* Ierusalema dekenai do ia lao. 54 Hahediba taudia Iamesi bona Ioane+ be unai idia itaia neganai, idia gwau: “Lohiabada e, oi ura guba amo lahi ai boiria diho, idia ia hadikaia ore totona, a?”+ 55 To ia giroa bona idia ia gwau henia. 56 Vadaeni hanua idauna ta dekenai idia lao.
57 Dala dekenai idia lao neganai, ta be ia dekenai ia gwau: “Oi lao gabudia ibounai dekenai oi do lau badinaia.” 58 To Iesu ese ia hamaoroa: “Uda sisia be mai edia kohua bona guba manudia be mai edia ruma, to taunimanima ena Natuna ena kwarana ia atoa gabuna be lasi.”+ 59 Bena ma ta dekenai ia gwau: “Lau murinai oi raka.” Unai tauna ia haere: “Lohiabada e, mani lau lao bona egu tamana lau guria guna.”+ 60 To Iesu ese ia hamaoroa: “Mase taudia+ ese mase taudia idia guria be namo, to oi lao bona gabu ibounai dekenai Dirava ena Basileia oi harorolaia.”+ 61 Bona ma ta danu ia gwau: “Lohiabada e, oi murinai do lau raka, to mani lau lao bona egu ruma bese taudia lau bamahuta henidia guna.” 62 Iesu ese ia hamaoroa: “Tano makohia gauna ia doria lao bona murinai idia noho gaudia ia itaia tauna,+ be ia hegeregere lasi Dirava ena Basileia totona.”+
10 Unai gaudia murinai, Lohiabada ese taunimanima 70 ma haida ia abia hidi bona rua rua ia siaia,+ do ia lao henia siti bona gabu ibounai dekenai idia lao totona. 2 Bena idia dekenai ia gwau: “Oibe, uma aniani gogoa gaukarana be bada, to gaukara taudia be momo lasi. Unai dainai gogoa gaukarana ena Biaguna umui noia, ia ese gaukara taudia do ia siaia iena aniani idia gogoa totona.+ 3 Umui lao, to naria namonamo! Umui be mamoe natudia bamona uda sisia edia huanai lau siaia lao noho.+ 4 Moni puse, aniani puse eiava sandolo umui abia kau lasi,+ bona dala ai ta umui hedavari henia* lasi. 5 Ruma ta dekenai umui vareai neganai, inai umui hereva guna: ‘Mani inai ruma ai maino ia noho.’+ 6 Bona bema maino ia ura henia tauna ta ia noho, emui maino be ia latanai do ia noho. To bema maino ia ura henia tauna ta ia noho lasi, emui maino do umui abia lou. 7 Vadaeni maino ia ura henia tauna ena ruma dekenai umui noho+ bona ia henia gaudia umui ania bona inua,+ badina gaukara tauna ese davana ia abia be namo.+ Ruma idauidau dekenai umui lao loulou lasi.
8 “Danu, siti ta dekenai umui vareai bona umui idia abia dae neganai, umui vairanai idia atoa aniani umui ania, 9 bona unuseniai gorere taudia umui hanamoa bona idia umui hamaoroa: ‘Dirava ena Basileia be ia mai kahirakahira vadaeni.’+ 10 To bema siti ta lalonai umui vareai bona umui idia abia dae lasi, ena dala badadia dekenai umui lao bona umui gwau: 11 ‘Emai aena dekenai emui siti ena kahu ai kokia, unai amo ai hahedinaraia umui be mai emui kerere.+ To namona be inai umui laloatao, Dirava ena Basileia be ia mai kahirakahira vadaeni.’ 12 Umui lau hamaoroa, Hahemaoro Dinana ai unai siti ena dika davana ese Sodoma tanona ena dika davana do ia hereaia.+
13 “Korasina e, dika do oi davaria! Betesaida e, dika do oi davaria! Badina bema umui dekenai idia vara siahu karadia be Turo bona Sidono dekenai idia vara, idaunegai do idia helalo-kerehai, puse dabua do idia atoa bena kahu dekenai do idia helai.+ 14 Unai dainai, Hahemaoro Dinana ai umui emui dika davana ese Turo bona Sidono edia dika davana do ia hereaia. 15 Bona oi Kaperanauma e, guba dekenai oi do idia abia isi, a? Mase Gurina* dekenai do oi lao!
16 “Umui ia kamonai henia tauna be lau ia kamonai henia.+ Bona umui ia dadaraia tauna ese lau ia dadaraia danu. Bona lau ia dadaraia tauna ese lau ia siaia Diravana ia dadaraia danu.”+
17 Bena unai taudia 70 be mai moale danu idia giroa, idia gwau: “Lohiabada e, emu ladana ai gaukaralaia dainai, demoni ese ai idia kamonai henia danu.”+ 18 Vadaeni idia dekenai ia gwau: “Satani lau itaia, kevaru bamona guba amo ia moru vadaeni.+ 19 Kamonai! Lau ese umui dekenai siahu lau henia gaigai bona doadoa do umui moia bona unai siahu ese emui inai tauna ena siahu ibounai do ia hereaia,+ bona gau ta ese umui do ia hadikaia lasi. 20 Lauma dikadia ese umui idia kamonai henia dainai umui moale lasi, to umui moale badina emui ladana be guba dekenai idia torea vadaeni.”+ 21 Unai hora ai, lauma helaga ena siahu dainai ia moale bada, ia gwau: “Egu Tamana, guba bona tanobada edia Lohiabada e, taunimanima vairanai oi lau hanamoa, badina oi ese inai gaudia be aonega bona diba bada taudia amo oi hunia,+ to natudia maragidia dekenai oi hahedinaraia. Oibe egu Tamana, badina unai be emu ura hegeregerena.+ 22 Egu Tamana ese lau dekenai gau ibounai ia henia, bona ta ese Natuna ia diba lasi to Tamana sibona, bona ta ese Tamana ia diba lasi to Natuna sibona,+ bona Natuna ia ura tauna dekenai Tamana do ia hahedinaraia.”+
23 Vadaeni Iesu bona ena hahediba taudia be sibodia idia noho neganai, idia dekenai ia gwau: “Umui itaia noho gaudia idia itaia taudia be idia moale.+ 24 Badina umui lau hamaoroa, peroveta taudia bona king momo be idia ura umui itaia noho gaudia idia itaia, to idia itaia lasi+ bona idia ura umui kamonai noho gaudia idia kamonai, to idia kamonai lasi.”
25 Vadaeni Taravatu* diba momo tauna ta ia gini bona Iesu tohoa totona, ia gwau: “Hadibaia Tauna e, dahaka lau karaia be namo mauri hanaihanai lau abia totona?”+ 26 Iesu be ia dekenai ia gwau: “Taravatu dekenai dahaka idia torea? Oi duahia gauna oi lalopararalaia, a?” 27 Ia haere ia gwau: “‘Namona be Iehova* emu Dirava oi lalokau henia mai emu kudouna ibounai bona mai emu mauri* ibounai bona mai emu goada ibounai bona mai emu lalona ibounai ida’+ bona ‘emu dekena tauna do oi lalokau henia, oi sibona oi lalokau henia hegeregerena.’”+ 28 Ia dekenai ia gwau: “Oiemu haere be maoro, unai bamona do oi karaia noho bena mauri do oi abia.”+
29 To unai tauna ia ura hahedinaraia ia be kara maoromaoro tauna dainai,+ Iesu dekenai ia gwau: “Egu dekena tauna be daika?” 30 Iesu ia haere: “Tau ta be Ierusalema amo Ieriko dekenai ia diho lao neganai, henaohenao taudia ese ena gau ibounai idia henaoa bona idia dadabaia, kahirakahira ia mase, bena idia rakatania. 31 Vadaeni hahelaga tauna ta be unai dala dekenai ia raka diho, to unai tauna ia itaia neganai, dala kahana dekenai ia hanaia lao. 32 Unai hegeregerena, Levi tauna ta be unai gabu dekenai ia mai bona unai tauna ia itaia neganai, dala kahana dekenai ia hanaia lao. 33 To Samaria tauna ta+ be unai dala dekenai ia lao bona unai tauna ia itaia neganai, ia hebogahisi henia. 34 Vadaeni ia dekenai ia lao, ena bero dekenai dehoro bona wain ia bubua bona ia kumia. Bena ena doniki latanai ia atoa bona ruma* ta dekenai ia abia lao bona ia naria. 35 Daba ai, denario* rua ia abia bona ruma biaguna dekenai ia henia, bona ia gwau: ‘Inai tauna oi naria, bona bema ma gau haida edia davana oi karaia, lau giroa mai neganai oi dekenai edia davana do lau henia.’ 36 Oi laloa unai tatau toi amo, henaohenao taudia ese idia haberoa tauna dekenai lalokau ia hahedinaraia tauna be daika?”+ 37 Ia gwau: “Ia dekenai hebogahisi ia hahedinaraia tauna.”+ Bena Iesu ia gwau: “Oi lao bona unai bamona oi karaia.”+
38 Vadaeni idia raka lao bona Iesu be hanua ta dekenai ia vareai. Unuseniai, hahine ta ladana Mareta+ ese ena ruma dekenai ia abia dae. 39 Unai hahine be mai ena tadina kekeni, ena ladana be Maria. Ia be Lohiabada ena aena badinai ia helai bona ia gwauraia herevadia* ia kamonai noho. 40 To Mareta be gaukara momo ia karaia. Vadaeni, Iesu dekenai ia lao bona ia gwau: “Lohiabada e, egu tadina ese lau ia rakatania bona lau sibona lau gaukara noho, unai oi itaia, a? Oi hamaoroa do ia mai bona lau ia durua.” 41 Lohiabada be ia dekenai ia gwau: “Mareta e, Mareta e, oi be gau momo dainai oi lalohekwarahi. 42 To, gau haida o tamona sibona be hegeregere. Maria ese gau namona ia abia hidi,+ bona ia amo do ita kokia lasi.”
11 Dina ta Iesu ia guriguri ore murinai, ena hahediba tauna ta be ia dekenai ia gwau: “Lohiabada e, mani ai dekenai guriguri dalana oi hadibaia, Ioane ese ena hahediba taudia ia hadibaia hegeregerena.”
2 Vadaeni idia dekenai ia gwau: “Umui guriguri neganai, umui gwau: ‘Tamana e, namona be ibounai ese emu ladana idia hahelagaia.*+ Oiemu Basileia ia mai be namo.+ 3 Mani ai dekenai hari dina ena aniani* oi henia, emai dabu hegeregerena.+ 4 Bona emai kara dika oi gwauatao,+ badina ai danu ese ai idia kara dika* henia taudia ibounai ai gwauatao.+ Bona ai oi durua hedibagani lalonai do ai moru lasi.’”*+
5 Bena idia dekenai ia gwau: “Bema umui ta be mai ena turana bona malokihi ai ena ruma dekenai oi lao bona oi noia, ‘Egu turana e, mani lau dekenai paraoa toi oi henia, 6 badina egu turana ta be gabu daudau amo ia mai bona lau dekenai gau ta ia noho lasi ia lau henia totona.’ 7 To ruma lalonai ena turana ia haere: ‘Lau oi hahekwarahia lasi. Iduara lau lokaia vadaeni, bona lau bona egu natudia maragidia be ai mahuta vadaeni, lau toreisi diba lasi oi dekenai gau ta lau henia totona.’ 8 Umui lau hamaoroa, do ia toreisi bona ena turana dekenai ena ura gaudia do ia henia, badina ia be ena turana dainai lasi, to ia noinoi loulou dainai.+ 9 Unai dainai umui lau hamaoroa, umui noinoi noho,+ bona umui dekenai do ia henia. Umui tahua noho, bona do umui davaria, bona iduara dekenai umui pidipidi noho, bena ia ese do ia kehoa.+ 10 Badina idia noinoi taudia ibounai be do idia abia,+ bona idia tahua taudia ibounai be do idia davaria, bona idia pidipidi taudia ibounai dekenai iduara do idia kehoa. 11 Momokani, umui huanai edena tamana, bema ena natuna mero be gwarume totona ia noinoi, ia dekenai gwarume do ia henia lasi to gaigai do ia henia?+ 12 Eiava bema gatoi totona ia noinoi, ia dekenai doadoa ta do ia henia, a? 13 Unai dainai, bema umui kara dika taudia ese emui natudia dekenai harihari gaudia namodia umui henia diba, namona be umui diba momokani, emui Tamana, guba ai ese lauma helaga be idia noinoi taudia dekenai do ia henia!”+
14 Gabeai ia ese mu tauna amo demoni ia lulua.+ Bona demoni ia raka-lasi murinai, unai tauna ia hereva, bona hutuma be idia hoa bada.+ 15 To idia haida idia gwau: “Ia be demoni edia lohia, Belesebulo,* ena siahu amo demoni ia luludia.”+ 16 Bona ma haida be ia tohoa totona, ia idia oda henia Dirava ena ladana ai hoa karana ta do ia karaia.+ 17 Edia lalohadai ia diba dainai,+ idia dekenai ia gwau: “Bema basileia ta ia parara, dika do ia davaria, bona bema ruma bese ta ia parara, do ia moru. 18 Unai hegeregerena, bema Satani be sibona ia heatu henia, ena basileia be edena bamona do ia gini? Badina umui gwau lau ese Belesebulo ena siahu amo demoni lau luludia. 19 Bema lau ese Belesebulo ena siahu amo demoni lau luludia, vadaeni emui natudia be daika ena siahu amo demoni idia luludia? Unai dainai idia ese umui do idia hahemaoro henia. 20 To bema lau be Dirava ena siahu*+ amo demoni lau luludia, anina be Dirava ena Basileia be ia mai vadaeni, to umui itaia lasi.+ 21 Tau goadana ta mai ena tuari gaudia be ena ruma ia gimaia neganai, ena kohu be ta ese do ia henaoa lasi. 22 To iena goada ia hereaia tauna ese ia tuari henia bona ia halusia neganai, ia be goada tauna ese ia abidadama henia tuari gaudia ibounai ia kokia, bena ena kohu ia dadia bona ma haida dekenai ia haria. 23 Lauegu kahanai ia noho lasi tauna be lau ia inai henia, bona lau dekenai taunimanima ia haboua lasi tauna ese lau amo taunimanima ia luludia.+
24 “Lauma dikana be tau ta amo ia raka-lasi neganai, laga-ani gabuna ia tahua totona ranu lasi gabudia ia lao, to ta ia davaria lasi dainai, ia gwau: ‘Guna lau noholaia rumana dekenai do lau giroa lou.’+ 25 Bona ia ginidae neganai, ia davaria unai ruma idia daroa bona kohu namodia idia atoa. 26 Bena ia lao bona ena dika idia hereaia lauma dikadia ma 7 ia hakaua mai bona unai tauna lalonai idia vareai murinai, unuseniai idia noho. Unai dainai hari iena noho ia dika momokani, guna bamona lasi.”
27 Vadaeni inai gaudia ia herevalaia noho lalonai, hutuma amo hahine ta be ia dekenai ia boiboi: “Oi ia havaraia bona oi dekenai rata ia henia hahinena be ia moale!”+ 28 To Iesu ia gwau: “Lasi, Dirava ena hereva idia kamonai bona badinaia taudia be idia moale!”+
29 Hutuma idia haboua neganai, ia hereva matamaia: “Inai uru be kara dika uruna. Idia be toa ta idia tahua, to idia dekenai toa ta do lau hahedinaraia lasi, Iona ena toa sibona.+ 30 Iona+ be Nineva taudia dekenai toa ta ai ia lao hegeregerena, taunimanima ena Natuna danu be inai uru taudia dekenai toa ta ai do ia lao. 31 Hahemaoro Dinana ai, saut kahana ena kwini+ be inai uru taudia ida do ia toreisi lou bona idia do ia gwauraia dika, badina ia be tanobada ena dokona amo ia mai Solomona ena aonega herevadia ia kamonai totona. To kamonai! Solomona ia hereaia tauna be iniseniai.+ 32 Hahemaoro Dinana ai, Nineva taudia be inai uru taudia ida do idia toreisi lou bona inai uru taudia do idia gwauraia dika, badina Nineva taudia be Iona ena haroro dainai idia helalo-kerehai.+ To kamonai! Iona ia hereaia tauna be iniseniai. 33 Ta be lamepa ia gabua murinai, hehuni gabuna ta eiava bosea ta amo ia koua lasi, to lamepa atoa gauna dekenai ia atoa,+ unai amo ruma lalonai idia vareai taudia ese diari idia itaia diba. 34 Tauanina ena lamepa be oiemu matana. Bema emu matana be gau tamona sibona ia raraia,* emu tauanina ibounai danu be do ia diari.* To bema emu matana ese ma haida edia gau ia ura henia,* emu tauanina ibounai danu be do ia dibura.+ 35 Unai dainai do oi naria namonamo, unai amo oi lalonai ia noho diari be ia dibura lasi. 36 Bema emu tauanina ibounai ia diari bona ena kahana ta ia dibura lasi, ibounai be do ia diari, lamepa ese oi dekenai diari ia henia bamona.”
37 Unai hereva ia gwauraia murinai, Farisea tauna ta ese ia noia ia ida do ia aniani totona. Unai dainai ena ruma lalonai ia vareai bona teibolo dekenai ia helai. 38 To unai Farisea tauna be ia hoa badina ia itaia Iesu ia aniani, to ena imana ia huria lasi.*+ 39 To Lohiabada be ia dekenai ia gwau: “Umui Farisea taudia be emui kapusi bona disi edia murimuri kahana umui hagoevaia, to emui lalona be mataganigani bona kara dika amo idia honu.+ 40 Kavakava taudia! Iseda tauanina ena murimuri kahana ia karaia tauna ese iseda lalona ia karaia danu, ani? 41 To mai emui lalona ibounai ida ogogami taudia dekenai harihari gaudia umui henia, bena gau ibounai dekenai do umui goeva. 42 To umui Farisea taudia e, dika do umui davaria, badina umui ese minti, ru* bona uma aniani ma haida edia kahana 10 amo kahana ta umui henia,+ to Dirava ena hahemaoro goeva bona lalokau umui laloa bada lasi! Unai gaudia umui henia be emui maduna, to gau ma haida umui badinaia danu be namo.+ 43 Farisea taudia e, dika do umui davaria, badina umui ura bada sinagoga lalodiai vaira kahanai* umui helai bona taunimanima momo gabudiai* taunimanima ese umui idia hanamoa!+ 44 Dika do umui davaria, badina umui be idia hedinarai namonamo lasi* mase guridia bamona,+ taunimanima be idia diba lasi bona latanai idia raka!”
45 Taravatu* diba momo tauna ta be Iesu ia haere henia, ia gwau: “Hadibaia Tauna e, oi herevalaia gaudia amo, ai oi hadikaia danu.” 46 Bena Iesu ia gwau: “Taravatu diba momo taudia e, dika do umui davaria danu, badina umui ese taunimanima latanai metau gaudia umui atoa, bona idia huaia be auka. To emui ima kwakikwaki tamona amo unai metau gaudia umui abia isi lasi!*+
47 “Dika do umui davaria, badina umui ese peroveta taudia totona gara gabudia umui haginia, to emui sene taudia ese idia aladia mase!+ 48 Momokani, umui be emui sene taudia edia kara umui diba, to umui abia dae. Badina idia ese peroveta taudia idia alaia,+ to umui be edia gara gabudia umui haginia noho. 49 Unai dainai Dirava be ena aonega amo ma ia gwau: ‘Lau ese idia dekenai peroveta bona aposetolo taudia do lau siaia, bona idia haida do idia alaia mase bona dagedage henidia, 50 unai dainai taunimanima be tanobada ai idia vara negana amo idia hamasea peroveta taudia ibounai edia rara be inai uru taudia edia latanai do ia noho.*+ 51 Abela ena rara amo+ ela bona Sekaraia ena rara, ia be boubou patana bona dubu helaga ena huanai idia alaia mase.’+ Oibe, umui lau hamaoroa, edia rara be inai uru taudia latanai do ia noho.*
52 “Taravatu diba momo taudia e, dika do umui davaria, badina umui ese taunimanima amo diba ena ki umui kokia. Umui vareai lasi bona idia ura vareai taudia edia dala umui koua!”+
53 Vadaeni Iesu ese ruma ia rakatania neganai, taravatu hadibaia taudia bona Farisea taudia be ia dekenai idia hereva auka bona henanadai momo idia henia, 54 bona idia naria bema hereva ta ia gwauraia, vadaeni ia do idia kota henia.+
12 Unai nega ai, taunimanima tausen momo idia haboua dainai, ta ta edia aena idia moia. Vadaeni Iesu be ena hahediba taudia ia hereva henidia guna, ia gwau: “Farisea taudia edia isti dainai do umui naria namonamo, unai be edia koikoi karadia.+ 2 Badina idia koua namonamo gaudia ibounai be do idia hedinarai, bona idia hunia hereva ibounai be taunimanima do idia diba.+ 3 Unai dainai, dibura lalonai umui gwauraia gaudia be diari lalonai do idia kamonai, bona daiutu lalonai ta ena taiana dekenai umui gwauraia herevadia be ruma edia guhi amo do idia harorolaia. 4 Lauegu turadia e,+ umui lau hamaoroa, tauanina idia alaia bona unai murinai gau ma ta idia karaia diba lasi taudia dekenai do umui gari lasi.+ 5 To umui dekenai do lau hahedinaraia daika do umui gari henia: Umui ia hamasea murinai, ia be mai ena siahu umui be Gehena* dekenai do ia negea Tauna do umui gari henia.+ Oibe, umui lau hamaoroa, unai Tauna do umui gari henia.+ 6 Manu maragidia 5 be koini maragidia rua* dekenai idia hoihoilaia, ani? To idia ta be Dirava ese ia laloaboio* lasi.+ 7 To, ia ese emui kwarana huina ibounai ia duahia vadaeni.+ Umui gari lasi, umui ese manu maragidia ibounai umui hereaia.+
8 “Umui lau hamaoroa, taunimanima vairanai lau ia gwauraia hedinarai tauna+ be taunimanima ena Natuna ese Dirava ena aneru vairadiai ia do ia gwauraia hedinarai danu.+ 9 To taunimanima vairanai lau ia gwauraia hedinarai lasi tauna be taunimanima ena Natuna ese Dirava ena aneru vairadiai ia do ia gwauraia hedinarai lasi.+ 10 Bona taunimanima ena Natuna ia gwauraia dika tauna be Dirava ese do ia gwauatao, to lauma helaga ia gwauraia dika tauna be Dirava ese do ia gwauatao lasi.+ 11 Hebou badadia,* gavamani ena gaukara taudia, bona siahu taudia vairanai umui idia hakaua lao neganai, edena bamona do umui hereva eiava dahaka do umui herevalaia be umui lalohekwarahilaia lasi,+ 12 badina unai nega ai do umui gwauraia herevadia be lauma helaga ese umui dekenai do ia hadibaia.”+
13 Bena hutuma huanai tau ta be Iesu dekenai ia gwau: “Hadibaia Tauna e, mani egu kakana oi hamaoroa emai tamana ena kohu ibounai be ai ruaosi huanai do ia haria.” 14 Iesu ia haere: “Tau e, daika ese lau ia abia hidi emui diadi eiava kohu haria tauna ai lau lao totona?” 15 Bena idia dekenai ia gwau: “Umui gima noho bona mataganigani* karadia idauidau ibounai umui dadaraia,+ badina ena be tau ta ena kohu be momo, to ena kohu ese ia dekenai mauri do ia henia lasi.”+ 16 Vadaeni idia dekenai parabole ta ia gwauraia, ia gwau: “Taga tauna ta be ena uma amo aniani momo herea ia gogoa. 17 Vadaeni sibona dekenai ia gwau, ‘Hari dahaka do lau karaia, badina egu aniani haboua gabuna be lasi?’ 18 Bena ia gwau, ‘Inai do lau karaia:+ Egu aniani haboua rumadia do lau kokia bona badadia do lau haginia, bena unuseniai egu witi bona kohu ibounai do lau haboua. 19 Bona sibona dekenai do lau gwau: “Lagani momo totona gau momo lau haboua vadaeni, hari do lau laga-ani, aniani, inuinu, bona moale.”’ 20 To Dirava be ia dekenai ia gwau, ‘Kavakava tauna e, inai hanuaboi ai emu mauri do idia kokia. Vadaeni daika ese oi haboua gaudia do ia abia?’+ 21 Sibona totona dava bada kohu ia haboudia, to Dirava ena matanai ia ogogami tauna dekenai unai bamona do ia vara.”+
22 Bena ena hahediba taudia dekenai ia gwau: “Unai dainai umui lau hamaoroa, emui mauri lalohekwarahilaia karana umui hadokoa. Hegeregere dahaka do umui ania eiava emui tauanina dekenai dahaka dabua do umui hahedokilaia.+ 23 Badina mauri ese aniani ia hereaia bona tauanina ese dabua ia hereaia. 24 Galo manudia umui laloa: Idia be uhe idia hadoa lasi, anina idia gogoa lasi, bona aniani haboua rumana be lasi, to Dirava ese idia ia ubua.+ To, umui be manu umui hereaia, ani?+ 25 Lalohekwarahi karana amo emui mauri umui halataia* diba, a? 26 Vadaeni bema unai umui karaia diba lasi, dahaka dainai gau ma haida totona umui lalohekwarahi?+ 27 Lili edia tubu dalana umui laloa: Idia gaukara lasi bona dabua idia turia lasi, to umui lau hamaoroa, Solomona ena hairai ibounai ese unai flaoaflaoa edia hairai ia hereaia lasi.+ 28 Vadaeni bema Dirava ese unai dala ai tubutubu gaudia ia hahairaia, to idia be hari idia noho bona kerukeru lahi dekenai idia negea, vadaeni umui abidadama maragi taudia e, Dirava ese umui dekenai dabua do ia henia lasi, a? 29 Unai dainai dahaka do umui ania eiava dahaka do umui inua umui lalohekwarahilaia lasi,+ 30 badina tanobada taudia ese unai gaudia ibounai idia tahua goadagoada noho, to emui Tamana be ia diba unai gaudia umui abia be namo.+ 31 Unai dainai iena Basileia do umui tahua noho, bena Dirava ese unai gaudia be umui dekenai do ia henia.+
32 “Orea maragi e, umui gari lasi,+ emui Tamana be ia moale umui dekenai Basileia do ia henia.+ 33 Emui kohu umui hoihoilaia bona ogogami taudia dekenai harihari gaudia umui henia.+ Idia dika diba lasi moni puse umui karaia, unai be guba ai umui haboua dava bada kohu bona do idia ore diba lasi.+ Unuseniai henaohenao tauna do ia vareai lasi bona manumanu ese do ia ania lasi. 34 Badina emui dava bada kohu idia noho gabunai, emui kudouna danu be unuseniai.
35 “Gaukara dabua umui atoa bona umui hegaegae,*+ bona emui lamepa do idia araia noho.+ 36 Bona namona be edia biaguna be headava aria amo+ ia lou mai idia naria noho hesiai taudia bamona umui karaia.+ Biaguna ia mai bona iduara dekenai ia pidipidi neganai, karaharaga do idia kehoa. 37 Biaguna ia mai bona ia davaria idia gima noho hesiai taudia be do idia moale! Umui lau hamaoroa momokani, gaukara totona ena gaukara dabua do ia atoa* bona do ia hamaorodia aniani totona do idia helai, bena do ia mai bona edia aniani ia henia. 38 Bona bema biaguna be gima negana iharuana* eiava ihatoina* ai ia ginidae bona ia davaria idia hegaegae, do idia moale! 39 To inai umui diba be namo, bema ruma tauna ia diba edena hora ai henaohenao tauna do ia mai, do ia noga noho bona henaohenao tauna be ena ruma do ia makohia bona vareai lasi.+ 40 Umui danu, umui noho hegaegae, badina umui laloa lasi horana ai taunimanima ena Natuna do ia mai.”+
41 Vadaeni Petero ia gwau: “Lohiabada e, unai parabole be ai sibona dekenai eiava ibounai dekenai oi gwauraia danu?” 42 Bona Lohiabada ia gwau: “Ruma ia naria tauna mai ena kamonai, aonega tauna unai, ena biaguna ese ia abia hidi iena hesiai taudia* ma haida do ia naria, bona nega korikori ai edia aniani do ia henia tauna be daika?+ 43 Bema ena biaguna ia mai bona ia itaia ia be unai bamona ia karaia noho, unai hesiai tauna be do ia moale! 44 Umui lau hamaoroa momokani, biaguna ese do ia abia hidi iena kohu ibounai ia naria totona. 45 To bema unai hesiai tauna be ena kudouna ai ia gwau, ‘Egu biaguna be ia mai haraga lasi,’ bena hesiai tatau bona hahine ia dadabaia matamaia, bona ia aniani, ia inuinu, bona ia kekero.+ 46 Inai hesiai tauna ia laloa lasi dinana bona ia diba lasi horana ai ena biaguna do ia mai, bona ia dekenai panisi aukana momokani do ia henia bona kamonai lasi taudia ida davana do ia henia. 47 Vadaeni unai hesiai tauna be ena biaguna ena ura ia lalopararalaia, to ia hegaegae lasi bona ia hamaoroa gauna* ia karaia lasi dainai nega momo do idia kwadia.+ 48 Danu, ia laloparara lasi hesiai tauna idia kwadia be maoro, to nega momo do idia kwadia lasi. Bema tau ta be maduna momo ia abia, unai maduna ia hagugurua be namo. Bona bema tau ta be gau momo do ia naria ena maduna ia abia, taunimanima do idia ura ia ese unai gaukara ibounai ia karaia namonamo.+
49 “Tanobada ai lahi karaia totona lau mai, to bema lahi be idia karaia vadaeni, ma dahaka lau ura? 50 Momokani, lau be bapatiso ta do lau abia, bona lau lalometau bada noho ela bona unai do ia ore!+ 51 Umui laloa lau be tanobada dekenai maino karaia totona lau mai, a? Lasi, to umui lau hamaoroa, taunimanima hapararaia totona lau mai.+ 52 Hari inai nega amo, ruma bese do ia parara. Bema taunimanima 5 idia noho, toi ese rua do idia badu henia bona rua ese toi do idia badu henia. 53 Do idia parara, tamana ese mero do ia badu henia bona mero ese tamana do ia badu henia, sinana ese kekeni do ia badu henia bona kekeni ese sinana do ia badu henia, bona ravana hahine ese ravana kekeni do ia badu henia bona ravana kekeni ese ravana hahine do ia badu henia.”+
54 Bena hutuma dekenai ma ia gwau: “West kahana ai ori koremana umui itaia neganai, maoromaoro umui gwau, ‘Medu badana bona lai goadana ia mai noho,’ bona unai ia vara. 55 Bona saut kahana amo lai ia toa neganai, umui gwau, ‘Gabu be do ia siahu bada herea,’ bona unai ia vara. 56 Koikoi taudia e, tanobada bona guba edia toana umui diba, to dahaka dainai inai nega ai idia vara gaudia edia anina umui diba lasi?+ 57 Dahaka dainai do umui karaia gauna umui lalopararalaia lasi? 58 Hegeregere, oi ia samania tauna ida majistret dekenai umui lao noho lalonai, do oi hekwarahi emui hepapahuahu umui hamaoromaoroa totona. Unai amo oi be diadi vairanai do ia boiria mai lasi, bena diadi ese kota ofesa dekenai oi do ia henia lasi, bona kota ofesa ese dibura ruma ai oi do ia negea lasi.+ 59 Oi lau hamaoroa, unai gabu do oi rakatania lasi ela bona emu koini maragina* orena oi henia.”
13 Unai nega ai, unuseniai idia noho taudia haida ese Iesu idia hadibaia, Galilea taudia be boubou idia henia noho neganai, Pilato ese ia aladia. 2 Iesu ia haere: “Umui laloa unai Galilea taudia edia kara dika ese Galilea taudia oredia edia kara dika ia hereaia dainai, unai dika idia davaria, a? 3 Lasi, to umui lau hamaoroa, bema umui helalo-kerehai lasi, idia bamona umui ibounai do umui mase.+ 4 Eiava Siloama ai kohoro ta be taunimanima 18 latanai ia moru bona ia hamasedia neganai, umui laloa edia kara dika ese Ierusalema ai idia noho taudia edia kara dika ia hereaia, a? 5 Lasi, to umui lau hamaoroa, bema umui helalo-kerehai lasi, idia bamona umui ibounai do umui mase.”
6 Bena inai parabole ia gwauraia: “Tau ta ena vain umana dekenai fig auna ta ia tubu, bona ia mai huahua ia tahua, to ta ia davaria lasi.+ 7 Bena vain uma naria tauna dekenai ia gwau, ‘Lagani toi lalonai lau mai inai fig auna dekenai huahua lau tahua, to ta lau davaria lasi. Utua diho! Dahaka dainai ia tubu kava bona huahua ta ia havaraia lasi?’ 8 Ia haere ia gwau, ‘Biaguna e, inai au be lagani ma ta ita rakatania, bona ena badina tano do lau geia bona animal ena kukuri do lau atoa. 9 Bema vaira negana ai huahua ia atoa, unai be namo, to bema lasi, vadaeni oi utua diho.’”+
10 Sabati dinana ai Iesu be sinagoga ta dekenai ia hadibaia noho. 11 Bona unuseniai hahine ta ia noho, ia be demoni ese ia biagua dainai, lagani 18 lalonai ia gorere. Ena doruna ia kwaidu bona ia gini maoromaoro diba lasi. 12 Iesu ese unai hahine ia itaia neganai, ia hereva henia: “Hahine e, emu gorere amo oi lau ruhaia.”+ 13 Bona ena imana be hahine latanai ia atoa bena karaharaga ena doruna ia maoromaoro bona Dirava ia hanamoa matamaia. 14 Unai dainai sinagoga ena ofesa ia moale lasi, badina Iesu be Sabati dinana ai gorere ia hanamoa, bona hutuma dekenai ia gwau: “Dina 6 idia noho gaukara umui karaia totona.+ Unai dainai unai dinadia ai umui mai bona gorere do ia hanamoa, to Sabati dinana ai lasi.”+ 15 To, Lohiabada ese ia haere henia: “Koikoi taudia e,+ umui ta ta be Sabati dinana ai emui boromakau eiava doniki be ena ruma amo umui ruhaia bona umui hakaua lao ranu ia inua totona, ani?+ 16 Inai hahine be Aberahamo ena bese amo, bona Satani ese lagani 18 lalonai ia guia. Vadaeni Sabati dinana ai ia lau ruhaia be maoro lasi, a?” 17 Unai gaudia ibounai ia gwauraia neganai, ena inai taudia ibounai idia hemarai, to hutuma ibounai be ia karaia siahu karadia ibounai idia moalelaia.+
18 Ma ia gwau: “Dirava ena Basileia be dahaka bamona, bona ia be dahaka ida do lau hahegeregerea? 19 Ia be mastadi* uhena ta bamona, tau ta ese ia abia, bona ena uma lalonai ia hadoa bena ia tubu bona au badana ai ia lao bona guba manudia idia mai bona ena rigi dekenai idia noho.”+
20 Bona ma ia gwau: “Dirava ena Basileia be dahaka ida do lau hahegeregerea? 21 Ia be isti bamona, hahine ta ese ia abia bona disi badadia toi* lalonai ia noho paraoa ida ia mikisia ela bona paraoa ibounai ia tubu.”+
22 Bona Iesu be Ierusalema ia lao noho lalonai, siti bona hanua ta ta ai ia hadibaia. 23 Vadaeni tau ta be ia dekenai ia gwau: “Lohiabada e, mauri do idia abia taudia be haida sibona, a?” Idia dekenai ia gwau: 24 “Do umui gaukara goadagoada iduara maragina amo umui vareai totona,+ badina umui lau hamaoroa, momo be do idia ura idia vareai, to do idia hegeregere lasi. 25 Ruma tauna ia toreisi bona iduara ia lokaia neganai, umui be murimuri ai umui gini bona do umui pidipidi noho, umui gwau, ‘Lohiabada e, mani iduara oi kehoa.’+ To umui do ia haere henia: ‘Lau diba lasi umui be daika.’ 26 Bena do umui gwau: ‘Oi ida ai aniani hebou, bona oi be emai dala badadia dekenai oi hadibaia.’+ 27 To umui dekenai do ia hereva, ia gwau: ‘Lau diba lasi umui be daika. Lau amo umui siri, umui be dika karaia taudia!’ 28 Do umui itaia Aberahamo, Isako, Iakobo, bona peroveta taudia ibounai be Dirava ena Basileia lalonai idia noho neganai, do umui taitai bona emui isena do umui koria, badina umui be murimuri dekenai idia negea vadaeni.+ 29 Danu, taunimanima be ist, west, not, bona saut kahana amo do idia mai bona Dirava ena Basileia lalonai teibolo dekenai do idia helai. 30 Bona itaia! Idia gabeai taudia be do idia guna, bona idia guna taudia be do idia gabeai.”+
31 Unai neganai, Farisea taudia haida be ia dekenai idia mai bona idia gwau: “Inai gabu oi rakatania bona oi lao, badina Heroda* ia ura oi ia alaia.” 32 Bona idia dekenai ia gwau: “Umui lao bona unai koikoi tauna* umui hamaoroa, ‘Kamonai! Hari bona kerukeru lau be demoni do lau luludia bona gorere taudia do lau hanamoa bona dina ihatoina ai egu gaukara do ia ore.’ 33 To, hari, kerukeru, bona murina dinana ai do lau lao, badina peroveta tauna be Ierusalema murimuri ai do idia hamasea be maoro lasi.+ 34 Ierusalema e, Ierusalema e, oi ese peroveta taudia oi alaia bona oi dekenai idia siaia taudia be nadi amo oi hodoa mase.+ Nega momo lau ura emu natudia lau haboua, kokoroku ese ena natudia be ena apena henunai ia haboua hegeregerena! To oi ura lasi.+ 35 Kamonai! Emu dubu helaga* be do ia noho kava.+ Oi lau hamaoroa, oi ese lau do oi itaia lasi ela bona oi gwau: ‘Iehova* ese iena ladanai ia mai tauna ia hanamoa!’”+
14 Sabati dinana ta ai, Iesu be Farisea taudia edia gunalaia tauna ta ena ruma dekenai ia lao, ia aniani totona, bona unuseniai idia noho taudia ibounai be ia sibona idia raraia. 2 Bona itaia! Iesu vairanai tau ta ia noho, ia be tauanina gudu gorerena* ia abia. 3 Unai dainai Iesu ese Taravatu* diba momo taudia bona Farisea taudia ia nanadaia: “Sabati ai gorere hanamoa be taravatu eiava lasi?”+ 4 To idia haere lasi. Vadaeni unai tauna ia dogoatao, ena gorere ia hanamoa bona ia siaia lao. 5 Bena idia dekenai ia gwau: “Bema Sabati dinana ai umui ta ena natuna eiava boromakau be ranu guri lalonai ia moru,+ maoromaoro do umui veria daekau lasi, a?”+ 6 Bona ena hereva idia haerelaia diba lasi.
7 Vadaeni Iesu ia itaia idia boiria taudia be helai gabu namodia idia abia hidi neganai,+ idia dekenai parabole ta ia gwauraia. Ia gwau: 8 “Ta be headava aria dekenai oi ia boiria neganai, namo lasi gabu namo hereana ai oi helai.+ Reana oi ia hereaia tauna ta ia boiria danu. 9 Bena umui ia boiria tauna be do ia mai bona oi dekenai do ia gwau, ‘Inai tauna be oi helai gabunai do ia helai.’ Bena mai hemarai danu do oi lao murina kahanai do oi helai. 10 To oi idia boiria neganai, oi lao bona murina kahanai oi helai, unai amo oi ia boiria tauna ia mai neganai, oi dekenai do ia gwau, ‘Egu turana e, vairana kahanai oi helai.’ Bena vadivadi taudia ibounai ese oi do idia matauraia.+ 11 Badina sibona ia abia isi tauna be do idia hamanaua bona sibona ia hamanaua tauna be do idia abia isi.”+
12 Gabeai, Iesu be ruma tauna dekenai ma ia gwau: “Dina tubu aniani eiava adorahi aniani oi hegaegaelaia neganai, namo lasi emu turadia o tadikaka o varavara, eiava oi badinai idia noho taga taudia oi boiria. Dika gabeai, idia ese oi do idia boiria bona emu heabidae karana idia haloua. 13 To aria ta oi karaia neganai, ogogami taudia, imana dika taudia, aena dika taudia, bona matakepulu taudia oi boiria,+ 14 bona do oi moale, badina idia dekenai gau ta ia noho lasi emu heabidae karana idia haloua totona. To kara maoromaoro taudia idia toreisi lou neganai, emu davana do oi abia.”+
15 Vadivadi tauna ta be unai hereva ia kamonai neganai, Iesu dekenai ia gwau: “Dirava ena Basileia lalonai ia aniani* tauna be do ia moale.”
16 Iesu be ia dekenai ia gwau: “Tau ta be aria badana ta ia karaia+ bona taunimanima momo ia boiria. 17 Bona aniani horana ia ginidae neganai, ena hesiai tauna ia siaia lao bona ia boiria taudia dekenai ia gwau, ‘Umui mai, badina gau ibounai idia hegaegae vadaeni.’ 18 To idia ibounai ese ekskius herevadia idia gwauraia.+ Tau ginigunana be ia dekenai ia gwau, ‘Lau be tano ta lau hoia bona do lau lao itaia. Lau sori bada, do lau mai lasi.’ 19 Bona ma ta ia gwau, ‘Lau be boromakau 10 lau hoia bona do lau lao itaia. Lau sori bada, do lau mai lasi.’+ 20 To ma ta ia gwau, ‘Harihari sibona lau headava, unai dainai lau mai diba lasi.’ 21 Vadaeni hesiai tauna ia lao bona unai gaudia be ena biaguna dekenai ia gwauraia. Bena ruma biaguna ia badu bona ena hesiai tauna dekenai ia gwau, ‘Oi lao haraga siti ena dala badadia bona maragidia dekenai, bona ogogami taudia, imana dika taudia, matakepulu taudia bona aena dika taudia oi hakaudia mai.’ 22 Gabeai hesiai tauna ia gwau, ‘Biaguna e, oi hereva gauna lau karaia vadaeni, to speis bada ia do noho.’ 23 Bena biaguna be hesiai tauna dekenai ia gwau, ‘Dala badadia bona maragidia dekenai oi lao bona taunimanima oi noia goadagoada idia mai totona, unai amo egu ruma do ia honu.+ 24 Badina umui lau hamaoroa, matamanai lau boiria taudia ta be egu aria dekenai do idia aniani lasi.’”+
25 Hutuma bada be ia danu idia lao, bena ia giroa bona idia dekenai ia gwau: 26 “Bema tau ta be lau dekenai ia mai, to ena tamana, bona sinana, bona adavana, bona natudia, bona tadikaka, bona taihu bona ia sibona ena mauri danu ia inai henia lasi,+ ia be hegeregere lasi egu hahediba tauna ai do ia lao.+ 27 Iena hisihisi auna* ia huaia lasi bona egu murinai ia mai lasi tauna be hegeregere lasi egu hahediba tauna ai do ia lao.+ 28 Hegeregere, bema umui ta ia ura kohoro ta ia haginia, do ia helai guna bona ena davana do ia laloa, do ia itaia bema ena moni be ia hegeregere kohoro ia haorea totona. 29 Dika kohoro ena badina ia haginia to ia hegeregere lasi ia haorea totona, bena ia idia itaia taudia ibounai ese ia do idia kirikirilaia, 30 do idia gwau: ‘Inai tauna be kohoro ia haginia matamaia, to ia hegeregere lasi ia haorea totona.’ 31 Eiava king ta be king ma ta tuari henia totona ia lao neganai, ia be do ia helai bona haida edia lalohadai do ia tahua guna, bema ia bona ena tuari taudia 10,000 be idia hegeregere, unai king bona ena tuari taudia 20,000 idia tuari henia totona. 32 To bema ia hegeregere lasi, vadaeni king ma ta be gabu daudau dekenai idia do noho neganai, ena gwaukau taudia do ia siaia, maino idia karaia totona. 33 Unai hegeregerena, bema umui ta be iena kohu ibounai ia dadaraia lasi, ia be egu hahediba tauna ai ia lao diba lasi.+
34 “Damena be gau namona. To bema ena mamina ia ore, dahaka ese ena mamina ia hanamoa diba?+ 35 Ia dika dainai tano ida idia mikisia lasi eiava animal ena kukuri ida idia mikisia lasi. Taunimanima ese do idia negea. Mai ena taiana tauna ia kamonai be namo.”+
15 Takisi gogoa taudia bona kara dika taudia ibounai be Iesu dekenai idia lao ena hereva idia kamonai totona.+ 2 Bona Farisea taudia bona taravatu hadibaia taudia be idia maumau: “Inai tauna ese kara dika taudia ia abia dae bona idia ida ia aniani.” 3 Bena idia dekenai inai parabole ia gwauraia: 4 “Bema umui ta be mai ena mamoe 100 bona ta ia boio, taunimanima momo lasi gabuna ai mamoe 99 do oi rakatania bona ia boio mamoe do oi tahua ela bona oi davaria, ani?+ 5 Ia davaria neganai, ena pagana dekenai ia huaia bona ia moale. 6 Bona ruma dekenai ia ginidae neganai, ena turadia bona dekena taudia ia boiria bona idia dekenai ia gwau, ‘Lau ida umui moale, badina egu boio mamoena lau davaria vadaeni.’+ 7 Umui lau hamaoroa unai hegeregerena kara dika tauna ta ia helalo-kerehai neganai, guba ai moale bada ia vara.+ Unai moale ese kara maoromaoro taudia 99 totona idia abia moalena ia hereaia, badina idia helalo-kerehai be anina lasi.
8 “Eiava bema hahine ta be mai ena drekma koini* 10 bona ta ia haboioa, ia be lamepa do ia gabua, ena ruma do ia daroa bona do ia tahua namonamo ela bona koini ia davaria, ani? 9 Bona ia davaria neganai ena turadia* bona dekena taudia ia boiria, ia gwau, ‘Lau ida umui moale, badina lau haboioa drekma koini* lau davaria vadaeni.’ 10 Umui lau hamaoroa, unai hegeregerena bema kara dika tauna ta ia helalo-kerehai, Dirava ena aneru idia moale bada.”+
11 Bena ia gwau: “Tau ta be mai ena natuna memero rua. 12 Bona natuna iharuana be ena tamana dekenai ia gwau, ‘Egu tamana e, kohu oi haria bona egu kahana oi henia.’ Vadaeni ena kohu be idia huanai ia haria. 13 Dina haida murinai, mero iharuana be ena kohu ibounai ia haboua bona tano daudauna dekenai ia lao, bona gwau-edeede mauri dekenai ena kohu ibounai ia haorea. 14 Ena kohu ibounai ia haorea neganai, unai tano ibounai dekenai hitolo bada ia vara bona ia ogogami. 15 Vadaeni ia lao bona unai tano tauna ta totona ia gaukara, bena unai tauna ese ia siaia, ena gabu murimuri ai boroma do ia naridia.+ 16 Bona ia ura dikadika boroma edia aniani ia ania, to tau ta be ia dekenai gau ta ia henia lasi.
17 “Gabeai ia laloparara neganai, ia gwau, ‘Lauegu tamana ena gaukara taudia edia paraoa be momo, to lau be iniseniai lau hitolo noho! 18 Do lau toreisi bona egu tamana dekenai do lau lao bona ia dekenai do lau gwau: “Egu tamana e, lau be oi bona Dirava* dekenai lau kara dika vadaeni. 19 Lau be hegeregere lasi oi ese lau be emu natuna bamona oi gwauraia. Lau be emu gaukara tauna ta ai oi halaoa.”’ 20 Vadaeni ia toreisi bona ena tamana dekenai ia lao. Daudau amo ia mai noho lalonai, ena tamana ese ia itaia bona ia hebogahisi henia bena ia heau lao, ia rosia bona ia kisi henia. 21 Bena natuna be ena tamana dekenai ia gwau, ‘Egu tamana e, lau be oi bona Dirava dekenai lau kara dika vadaeni.+ Lau be hegeregere lasi oi ese lau be emu natuna bamona oi gwauraia.’ 22 To tamana be ena hesiai taudia dekenai ia gwau, ‘Karaharaga! Dabua namo hereana ta umui mailaia bona ia dekenai umui atoa, bona ena imana dekenai rini umui atoa bona ena aena dekenai sandolo umui atoa. 23 Boromakau natuna namona ta danu umui mailaia, umui alaia, bena do ita aniani bona moale hebou, 24 badina egu natuna inai be ia mase to ia mauri lou,+ ia boio to ia giroa mai.’ Vadaeni idia moale hebou matamaia.
25 “To iena vara guna natuna be uma dekenai bona ia giroa mai bona ruma kahirakahira ia lao neganai, miusiki bona mavaru regena ia kamonai. 26 Unai dainai hesiai tauna ta ia boiria bona ia nanadaia dahaka ia vara noho. 27 Unai hesiai tauna be ia dekenai ia gwau, ‘Emu tadina ia mai, bona emu tamana ese boromakau natuna namona ia alaia, badina ia giroa mai bona dika ta ia davaria lasi.’ 28 To ia badu bona ia ura lasi ia vareai. Bena ena tamana ia raka-lasi bona ia noia goadagoada ia vareai totona. 29 Bena ena tamana ia haere henia, ia gwau, ‘Kamonai! Lagani momo lalonai emu hesiai gaukara lau karaia bona nega ta emu hereva lau utua lasi, to lau dekenai nanigosi natuna ta oi henia lasi, egu turadia ida lau moale totona. 30 To emu natuna inai, ariara hahinedia ida emu kohu ia haorea* tauna ia ginidae neganai, oi ese ia totona boromakau natuna namona oi alaia.’ 31 Bena ena tamana be ia dekenai ia gwau, ‘Egu natuna e, oi be hanaihanai lau danu oi noho, bona lauegu kohu ibounai be oiemu. 32 To ita moale hebou be namo, badina emu tadina inai, be ia mase, to ia mauri lou, ia boio to ia giroa mai.’”
16 Vadaeni Iesu be ena hahediba taudia dekenai ma ia gwau: “Taga tauna ta idia hamaoroa iena ruma naria tauna ese ena kohu ia gaukaralaia namonamo lasi. 2 Unai dainai unai tauna ia boiria bona ia gwau, ‘Oi dainai lau kamonai sivaraina be namo lasi. Oi lao bona egu moni oi gaukaralaia dalana ena ripoti oi torea, badina oi be inai ruma do oi naria lou lasi.’ 3 Bena ruma naria tauna be sibona dekenai ia gwau, ‘Dahaka do lau karaia, badina egu biaguna ese egu gaukara amo lau do ia hadokoa? Lau hegeregere lasi tano lau geia, bona lau hemarai noinoi totona. 4 Aa! Lau diba dahaka do lau karaia, unai amo gaukara amo lau ia hadokoa neganai, taunimanima ese edia ruma dekenai lau do idia abia dae.’ 5 Bona ena biaguna amo idia abitorehai taudia ta ta ia boiria bona ginigunana dekenai ia gwau, ‘Egu biaguna amo hida oi abitorehai?’ 6 Ia haere, ‘Olive dehoro bat* 100.’ Ia dekenai ia gwau, ‘Emu abitorehai pepana oi abia giroa, oi helai bona haraga 50 oi torea.’ 7 Bona ma ta dekenai ia gwau, ‘Ma oi, emu abitorehai be hida?’ Ia gwau, ‘Witi 100 kor.’* Ia dekenai ia gwau, ‘Emu abitorehai pepana oi abia giroa bona 80 oi torea.’ 8 Vadaeni ena biaguna ese ia hanamoa badina ena be ia kara maoromaoro lasi, to mai aonega ida ia kara. Unai bamona lau hereva, badina inai nega oromana* ena taunimanima be edia uru taudia idia kara henia neganai, edia aonega ese diari ai idia noho taudia edia aonega ia hereaia.+
9 “Danu, umui lau hamaoroa: Kara maoromaoro lasi tanobada ena taga amo turadia umui karaia,+ bena unai idia ore neganai, unai turadia ese noho hanaihanai gabudia dekenai umui do idia abia dae.+ 10 Gau maragina dekenai ia kara momokani tauna, be gau badana dekenai do ia kara momokani danu. Bona gau maragina dekenai ia kara koikoi tauna, be gau badana dekenai do ia kara koikoi danu. 11 Unai dainai, bema inai kara maoromaoro lasi tanobadana ena taga be mai kara momokani ida umui gaukaralaia lasi, daika ese umui dekenai taga korikorina do ia henia? 12 Bona bema ma ta ena kohu be mai kara momokani ida umui gaukaralaia lasi, daika ese emui ahuna do ia henia?+ 13 Hesiai tauna ta be biaguna rua ia hesiai henia diba lasi, badina ia ese ta do ia inai henia bona ta do ia lalokau henia, eiava ta do ia badinaia bona ta do ia dadaraia. Dirava bona Taga be nega tamona umui hesiai henia diba lasi.”+
14 Moni idia ura henia bada Farisea taudia be unai hereva ibounai idia kamonai noho, bona Iesu dekenai edia vairana idia hadikaia.+ 15 Unai dainai idia dekenai ia gwau: “Taunimanima vairanai umui gwau umui be kara maoromaoro taudia,+ to Dirava be emui kudouna ia diba.+ Badina taunimanima ese idia laloa mai anina bada gauna be anina lasi Dirava ena matanai.+
16 “Taravatu* bona Peroveta Taudia edia hereva* idia harorolaia ela bona Ioane ena nega. Bena unai nega amo idia harorolaia sivarai namona be Dirava ena Basileia, bona taunimanima idauidau ibounai be unai idia tahua goadagoada noho.+ 17 Momokani, guba bona tanobada idia boio diba, to Taravatu ai leta ta do ia boio diba lasi, ela bona edia hereva ibounai idia guguru.+
18 “Iena hahine ia divosia bona hahine ma ta ia adavaia tauna be ia heudahanai, bona ena tau ese ia divosia hahinena ia adavaia tauna danu be ia heudahanai.+
19 “Taga tauna ta ia noho bona nega ibounai dava bada pepol dabua ia karaia, bona dina ta ta ai ena mauri namona ia moalelaia. 20 To noinoi tauna ta ladana Lasaro ia noho. Ia be toto amo ia honu, bona nega momo unai taga tauna ena geiti dekenai idia huaia lao. 21 Ia ura taga tauna ena teibolo amo idia moru aniani ia ania. Danu, sisia idia mai bona ena toto idia demaria. 22 Gabeai noinoi tauna ia mase, bena aneru ese idia huaia lao Aberahamo ena badinai.*
“Taga tauna danu ia mase bona idia guria. 23 Bona Mase Gurina* dekenai ia hisihisi noho, bena ia roha isi bona daudau dekenai Aberahamo ia itaia bona Lasaro be ia badinai.* 24 Vadaeni ia boiboi, ia gwau, ‘Aberahamo, egu tamana e, lau oi hebogahisi henia bona Lasaro oi siaia ena ima kwakikwaki be ranu lalonai ia atoa bona egu malana ia hakerua, badina inai lahi lalonai lau hisihisi bada noho.’ 25 To Aberahamo ia gwau, ‘Egu natuna e, oi laloatao oi mauri neganai emu gau namodia oi abia, to Lasaro be gau dikadia ia abia. Hari iniseniai ena lalona ia namo, to oi be oi hisihisi noho. 26 Bona danu, guri badana be ai bona umui huanai ia noho, unai dainai iniseni amo umui dekenai idia ura lao taudia be idia lao diba lasi, bona taunimanima be unai kahana amo ai dekenai idia mai diba lasi.’ 27 Bena taga tauna ia gwau, ‘Unai dainai, egu tamana e, oi lau noia Lasaro be egu tamana ena ruma dekenai oi siaia lao, 28 badina egu tadikaka 5 idia noho, bona idia do ia hadibaia namonamo, unai amo idia be inai hisihisi gabuna dekenai do idia mai lasi.’ 29 To Aberahamo ia gwau, ‘Idia dekenai Mose bona Peroveta Taudia edia toretore idia noho, unai do idia kamonai henia be namo.’+ 30 Vadaeni ia gwau, ‘Egu tamana Aberahamo e, lasi, to bema ia mase tauna ta be idia dekenai ia lao, do idia helalo-kerehai.’ 31 To Aberahamo be ia dekenai ia gwau, ‘Bema Mose bona Peroveta Taudia idia kamonai henia lasi,+ mase amo ia toreisi lou tauna ta danu ese edia lalona do ia veria diba lasi.’”
17 Bena Iesu be ena hahediba taudia dekenai ia gwau: “Hahekwakwanaia gaudia be do idia vara. To hahekwakwanaia gaudia ia havaraia tauna be dika do ia davaria! 2 Do ia namo bema ena aiona dekenai nadi badana* ta idia kwatua bona davara dekenai ia idia negea, to inai ladana maragi tauna ta ia hahekwakwanaia be namo lasi.+ 3 Umui naria namonamo. Bema emu tadikaka ia kara dika, ia oi sisiba henia,+ bona bema ia helalo-kerehai, ena dika oi gwauatao.+ 4 Ena be dina ta lalonai nega 7 oi dekenai ia kara dika bona nega 7 oi dekenai ia giroa mai bona ia gwau, ‘Egu dika oi gwauatao,’ namona be iena dika oi gwauatao.”+
5 Vadaeni aposetolo taudia be Lohiabada dekenai idia gwau: “Mani emai abidadama oi habadaia.”+ 6 Bena Lohiabada ia gwau: “Bema emui abidadama be mastadi* uhena maragina bamona, inai au* dekenai do umui gwau, ‘Oi sibona oi kokia bona davara dekenai oi gini,’ bona emui hereva do ia badinaia.+
7 “Bema umui ta ena hesiai tauna ta be uma dekenai ia geigei eiava mamoe ia naria, bona ia lou mai neganai, ia dekenai dahaka do oi hereva? Do oi gwau, ‘Oi mai haraga bona teibolo ai oi aniani,’ a? 8 Lasi, to ia dekenai do oi gwau, ‘Egu adorahi aniani oi hegaegaelaia, bona emu gaukara dabua oi karaia bona lau oi hesiai henia ela bona egu aniani lau haorea, unai murinai oi aniani diba.’ 9 Hesiai tauna ese biaguna ena gaukara ibounai ia karaia dainai, ena biaguna ese do ia hanamoa, a? Lasi. 10 Unai hegeregerena, umui dekenai idia henia gaukara ibounai umui karaia neganai, umui gwau: ‘Ai be anina lasi hesiai taudia sibona. Ai karaia gaukara be emai maduna.’”+
11 Iesu be Ierusalema dekenai ia lao neganai, ia be Samaria bona Galilea edia huana amo ia raka lao. 12 Hanua ta lalonai ia vareai neganai, lepera taudia 10 ese ia idia itaia, to daudau dekenai idia gini.+ 13 Bona idia boiboi, idia gwau: “Iesu, Hadibaia Tauna e, ai oi hebogahisi henia!” 14 Iesu ese idia ia itaia neganai, idia dekenai ia gwau: “Umui lao bona hahelaga taudia vairanai umui hedinarai.”+ Vadaeni idia lao noho lalonai, edia tauanina idia goeva.+ 15 Idia ta, ia itaia iena gorere ia ore neganai, ia giroa bona mai gado badana ida Dirava ia hanamoa. 16 Bena Iesu ena aena badinai ia goru diho, ia tanikiu henia. Danu ia be Samaria tauna.+ 17 Iesu ia gwau: “Idia ibounai 10 idia goeva, ani? Vadaeni idia 9 be edeseni? 18 Dahaka dainai idia ta ia giroa lasi Dirava ia hanamoa totona, to inai idau bese tauna sibona?” 19 Bena ia dekenai ia gwau: “Oi toreisi bona oi lao, emu abidadama ese oi ia hanamoa vadaeni.”+
20 Farisea taudia ese Iesu idia nanadaia: “Dirava ena Basileia be edena negai do ia mai?”+ Ia haere: “Dirava ena Basileia ena mai dalana be ibounai ese do idia lalopararalaia lasi, 21 bona taunimanima be do idia gwau lasi, ‘Itaia, ia be iniseniai!’ eiava, ‘Itaia, ia be unuseniai!’ Kamonai! Dirava ena Basileia be emui huanai ia noho.”+
22 Bena ena hahediba taudia dekenai ia gwau: “Nega ta do umui ura taunimanima ena Natuna ena dina ta umui itaia, to do umui itaia lasi. 23 Bona taunimanima be umui dekenai do idia gwau, ‘Itaia, ia be unuseniai!’ eiava, ‘Itaia, ia be iniseniai!’ Do umui lao lasi eiava edia murinai do umui heau lao lasi.+ 24 Kevaru ena diari be guba ena kahana ta amo ela bona kahana ma ta dekenai ia hedinarai hegeregerena, unai* dina ai taunimanima ena Natuna+ danu be unai bamona do ia hedinarai.+ 25 To guna, ia be hisihisi momo do ia abia bona inai uru taudia ese do idia dadaraia.+ 26 Ma danu Noa ena nega ai ia vara hegeregerena,+ taunimanima ena Natuna ena negai unai bamona do ia vara:+ 27 Idia aniani, idia inuinu, idia headava noho, ela bona Noa be bouti* lalonai ia vareai dinana,+ bena Abata ia mai bona idia ibounai ia hadikaia ore.+ 28 Lota ena nega danu unai bamona ia vara:+ Idia aniani, idia inuinu, idia hoihoi, idia hadohado bona ruma idia haginia noho. 29 To Lota be Sodoma ia rakatania dinana ai, guba amo lahi bona salipa be medu bamona ia diho, bona idia ibounai ia hadikaia ore.+ 30 Taunimanima ena Natuna ia hedinarai dinana ai, unai bamona do ia vara.+
31 “Unai dina ai, namo lasi ruma ataiai ia noho tauna ia diho ruma lalonai ena kohu ia abia totona. Unai hegeregerena, namo lasi uma dekenai ia noho tauna be ia rakatania gaudia totona ia giroa lou. 32 Lota ena adavana umui laloatao.+ 33 Ena mauri ia ura gimaia tauna be do ia mase, to ia mase tauna be do ia mauri lou.+ 34 Umui lau hamaoroa, unai hanuaboi ai, taunimanima rua be geda tamona ai do idia hekure. Ta do idia abia lao, to ma ta do idia rakatania.+ 35 Hahine rua be witi do idia moia hebou. Ta do idia abia lao, to ma ta do idia rakatania.” 36* —— 37 Vadaeni ena hahediba taudia be ia dekenai idia gwau: “Lohiabada e, unai be edeseniai do ia vara?” Idia dekenai ia gwau: “Mase tauanina ia noho gabuna ai, ugava danu be unuseniai do idia haboua.”+
18 Vadaeni Iesu ese idia dekenai parabole ta ia gwauraia, nega ibounai idia guriguri bona idia hesiku lasi totona.+ 2 Ia gwau: “Siti ta dekenai diadi ta ia noho. Ia be Dirava ia gari henia lasi bona tau ta ia matauraia lasi. 3 Unai siti dekenai vabu ta ia noho danu, bona unai diadi dekenai ia lao loulou, bona ia gwau, ‘Lau bona lau ia samania tauna be kota dekenai ai gini neganai, mani lau totona hahemaoro maorona oi karaia.’ 4 Nega daudau lalonai diadi ia ura lasi, to gabeai ia sibona dekenai ia gwau, ‘Ena be Dirava lau gari henia lasi bona tau ta lau matauraia lasi, 5 to inai vabu ese lau ia hahekwarahia loulou dainai, hahemaoro maorona do lau karaia, unai amo do ia mai loulou lasi bona ena noinoi loulou karana dainai do lau hesiku momokani.’”+ 6 Bena Lohiabada ia gwau: “Ena be diadi be kara maoromaoro lasi tauna, to ia gwauraia herevana umui kamonai! 7 Oibe, Dirava ese ena abia hidi taudia, dina bona hanuaboi ai ia idia taitai henia taudia totona, hahemaoro maorona do ia karaia, ani?+ Danu, idia dekenai do ia hesiku haraga lasi.+ 8 Umui lau hamaoroa, idia totona hahemaoro maorona do ia karaia haraga. To taunimanima ena Natuna ia ginidae neganai, tanobada ai inai bamona abidadama karana do ia davaria, a?”
9 Taunimanima haida be sibodia edia kara maoromaoro idia laloa bada bona ma haida idia laloa maragi dainai, Iesu ese idia dekenai inai parabole ia gwauraia: 10 “Tatau rua be dubu helaga dekenai guriguri totona idia lao. Ta be Farisea tauna bona ma ta be takisi gogoa tauna. 11 Farisea tauna be ia gini bona ena lalona ai ia guriguri matamaia, ia gwau, ‘Dirava e, oi lau tanikiu henia badina lau be taunimanima ma haida bamona lasi, idia be henaohenao taudia, kara maoromaoro lasi taudia, heudahanai taudia, danu lau be inai takisi gogoa tauna bamona lasi. 12 Wiki ta lalonai nega rua lau aniani lasi,* bona lau abia kohu ibounai ena kahana 10 amo kahana ta lau bouboulaia.’+ 13 To takisi gogoa tauna be daudau dekenai ia gini bona ia ura lasi guba dekenai ia roha isi, to ena kemena ia botaia noho, ia gwau, ‘Dirava e, lau be kara dika tauna, mani lau oi hebogahisi henia.’+ 14 Umui lau hamaoroa, inai tauna be ena ruma dekenai ia giroa lou neganai, ena kara maoromaoro ese unai Farisea tauna ena kara maoromaoro ia hereaia.+ Badina sibona idia abia isi taudia be do idia hahemaraia, to sibona ia hamanaua tauna be do idia abia isi.”+
15 Taunimanima be Iesu dekenai edia natudia maragidia* idia mailaia, idia latanai ena imana ia atoa totona. To hahediba taudia ese unai idia itaia neganai, idia gwau henidia matamaia.+ 16 To Iesu ese natuna maragidia ia boiria, ia gwau: “Natuna maragidia be lau dekenai idia mai be namo, umui koudia toho lasi, badina Dirava ena Basileia be unai bamona taudia edia.+ 17 Umui lau hamaoroa momokani, bema ta be natuna maragina ena kara bamona Dirava ena Basileia ia abia dae lasi, ia be unuseniai do ia vareai lasi.”+
18 Bona lohia tauna ta ese Iesu ia nanadaia, ia gwau: “Hadibaia Tauna Namona e, mauri hanaihanai abia totona, dahaka lau karaia be namo?”+ 19 Iesu be ia dekenai ia gwau: “Dahaka dainai lau oi gwauraia namo? Tau ta be ia namo lasi, to Dirava sibona.+ 20 Taravatu oi diba: ‘Namo lasi oi heudahanai,+ namo lasi oi ala-ala,+ namo lasi oi henaohenao,+ namo lasi ta oi samania koikoi,+ bona emu tamana bona sinana oi matauraia.’”+ 21 Bena ia gwau: “Lau maragi negana amo unai taravatu ibounai lau badinaia.” 22 Iesu be unai ia kamonai murinai, ia dekenai ia gwau, “To gau tamona oi do karaia lasi: Emu kohu ibounai oi hoihoilaia bona unai moni be ogogami taudia dekenai oi henia, bena guba dekenai oi be mai emu dava bada kohu, bona oi mai egu hahediba tauna ai oi lao.”+ 23 Unai ia kamonai neganai, ia lalohisihisi bada, badina ia be taga bada tauna.+
24 Iesu be unai tauna ia itaia bona ia gwau: “Moni momo taudia dekenai do ia auka Dirava ena Basileia lalonai idia vareai totona!+ 25 Oibe, kamelo be turituri nila matuna lalonai ia vareai be auka lasi, to taga tauna be Dirava ena Basileia lalonai ia vareai be auka.”+ 26 Unai idia kamonai taudia idia gwau: “Daika be mauri ia abia diba?”+ 27 Ia gwau: “Taunimanima ese idia karaia diba lasi gauna be Dirava ese ia karaia diba.”+ 28 To Petero ia gwau: “Itaia! Ai be emai gaudia ai rakatania bona oi murinai ai raka.”+ 29 Idia dekenai ia gwau: “Umui lau hamaoroa momokani, Dirava ena Basileia totona edia ruma, hahine, tadikaka, tama sina, eiava natudia idia rakatania taudia ibounai+ 30 ese hari inai negai unai gaudia momo do idia abia, bona do ia mai nega oromana* ai mauri hanaihanai do idia abia.”+
31 Bena Iesu ese aposetolo taudia 12 ia hakaudia siri bona idia dekenai ia gwau: “Kamonai! Ita be Ierusalema dekenai ita daekau lao noho, bona peroveta taudia ese taunimanima ena Natuna totona idia torea herevadia ibounai be do idia guguru.+ 32 Hegeregere, idau bese taudia dekenai ia do idia henia+ bena do idia kirikirilaia,+ do idia hahemaraia bona do idia kanudia.+ 33 Bona ia idia kwadia murinai do idia hamasea,+ to dina ihatoina ai do ia toreisi lou.”+ 34 To unai hereva edia anina idia lalopararalaia lasi, badina unai hereva edia anina be idia amo idia hunia bona ia gwauraia herevadia idia lalopararalaia lasi.
35 Iesu be Ieriko kahirakahira ia lao neganai, matakepulu tauna ta be dala badinai ia helai bona ia noinoi noho.+ 36 Hutuma idia raka hanaia ena regerege ia kamonai dainai, ia henanadai dahaka ia vara noho. 37 Ia dekenai idia gwau: “Iesu, Nasareta Tauna ia raka hanaia noho!” 38 Unai dainai ia boiboi ia gwau: “Iesu, Davida ena Natuna e, mani lau oi hebogahisi henia!” 39 Bona idia raka guna taudia ese idia gwau henia ia hereva lasi totona, to ena boiboi ia habadaia: “Davida ena Natuna e, mani lau oi hebogahisi henia!” 40 Bena Iesu ia gini bona ia oda henidia unai tauna be ia dekenai do idia hakaua mai. Ia mai neganai, Iesu ese ia nanadaia: 41 “Oi ura oi totona dahaka do lau karaia?” Ia gwau: “Lohiabada e, mani egu matana oi hanamoa.” 42 Vadaeni Iesu be ia dekenai ia gwau: “Emu matana do idia kehoa. Emu abidadama ese oi ia hanamoa vadaeni.”+ 43 Bena maoromaoro ia itaia diba, bona Iesu murinai ia raka matamaia+ bona Dirava ia hanamoa. Danu, taunimanima ibounai ese unai idia itaia neganai, idia ese Dirava idia hanamoa.+
19 Bena Iesu be Ieriko lalonai ia vareai bona siti huana amo ia raka lao. 2 Unuseniai tau ta ladana Sakaio ia noho. Ia be takisi gogoa tauna badana bona taga tauna. 3 Ia ura bada Iesu ia itaia, to hutuma dainai ia itaia diba lasi, badina ia be tau kwadogina. 4 Unai dainai ia heau lao guna bona sikamoa au* dekenai ia daekau Iesu ia itaia totona, badina Iesu be unai dala amo do ia raka lao. 5 Vadaeni Iesu be unuseni ia ginidae neganai, ia roha isi bona ia dekenai ia gwau: “Sakaio e, oi diho haraga, badina hari dina lau be emu ruma dekenai do lau noho.” 6 Vadaeni ia diho haraga bona mai moale ida ena ruma dekenai Iesu ia abia dae. 7 Taunimanima be unai idia itaia neganai, idia ibounai idia maumau, idia gwau: “Ia be kara dika tauna ena ruma dekenai ia lao bona ia noho.”+ 8 To Sakaio ia gini bona Lohiabada dekenai ia gwau: “Lohiabada e, egu kohu ena kahana be ogogami taudia dekenai do lau henia bona koikoi dalanai* ta amo lau abia moni be nega 4 do lau henia lou.”+ 9 Unai neganai Iesu be ia dekenai ia gwau: “Hari dina Dirava ese inai tauna bona iena ruma bese ia hamauria, badina ia danu be Aberahamo ena natuna ta. 10 Badina taunimanima ena Natuna be boio taudia tahua bona hamauria totona ia mai.”+
11 Hahediba taudia be unai hereva idia kamonai noho lalonai, parabole ma ta ia gwauraia. Unai ia karaia badina ia be Ierusalema kahirakahira bona hahediba taudia idia laloa unuseniai ia ginidae neganai, Dirava ena Basileia be maoromaoro do ia hedinarai.+ 12 Vadaeni ia gwau: “King ta ena natuna be king siahuna abia totona gabu daudau ta dekenai ia lao+ gwauraia, bena do ia giroa mai. 13 Vadaeni ena hesiai taudia 10 ia boiria bona idia dekenai mina* 10 ia henia bona ia hamaorodia, ‘Bisinesi do umui karaia ela bona lau giroa mai.’+ 14 To ena tano taudia be ia idia inai henia bona ia murinai gwaukau taudia idia siaia, do idia gwau, ‘Ai ura lasi inai tauna be emai king ai do ia lao.’
15 “King siahuna* ia abia bona ia giroa lou neganai, moni* ia henia hesiai taudia ia boiridia, unai amo do ia diba edia bisinesi karana amo moni hida idia abia.+ 16 Vadaeni ginigunana ia mai bona ia gwau, ‘Lohiabada e, emu mina amo mina 10 lau abia.’+ 17 Ia dekenai ia gwau, ‘Namo herea, oi be hesiai tauna namona! Gau maragina dekenai oi kara maoromaoro dainai, siti 10 do oi lohiaia.’+ 18 Vadaeni iharuana ia mai, ia gwau, ‘Lohiabada e, emu mina amo mina 5 lau abia.’+ 19 Ia dekenai danu ia gwau, ‘Oi danu be siti 5 do oi lohiaia.’ 20 To ma ta ia mai, bona ia gwau, ‘Lohiabada e, emu mina be inai, dabua dekenai lau kumia bona lau hunia. 21 Lau be oi dekenai lau gari, badina oi be kara auka tauna. Oi atoa lasi monina oi kokia, bona oi hadoa lasi gauna oi gogoa.’+ 22 Ia dekenai ia gwau, ‘Hesiai tauna dikana e, emu hereva amo oi lau hahemaoro henia. Oi diba lau be kara auka tauna, ani? Lau atoa lasi monina lau kokia bona lau hadoa lasi gauna lau gogoa.+ 23 Vadaeni dahaka dainai egu moni* be banika dekenai oi atoa lasi? Bena lau ginidae neganai, atoa kau monina ida do lau abia.’
24 “Vadaeni ia badinai idia gini taudia dekenai ia gwau, ‘Ia amo unai mina umui kokia bona mina 10 ia abia tauna dekenai umui henia.’+ 25 To ia dekenai idia gwau, ‘Lohiabada e, unai tau be mai ena mina 10!’ 26 Idia dekenai ia gwau: ‘Umui lau hamaoroa, mai ena gau tauna dekenai gau momo do idia henia. To gau lasi tauna dekenai ia noho gauna danu be do idia kokia.+ 27 Danu, egu inai taudia, idia ura lasi lau be edia king ai do lau lao taudia unai, umui mailaia iniseniai bona egu vairanai umui aladia mase.’”
28 Unai gaudia ia gwauraia murinai, Ierusalema dekenai ia daekau lao. 29 Bona Olive Ororona ai idia noho hanua, Betepage bona Betania kahirakahira ia lao neganai,+ ena hahediba taudia rua dekenai ia gwau:+ 30 “Vaira kahanai ia noho hanua dekenai umui lao, bona umui vareai neganai, idia kwatua doniki natuna ta, taunimanima ta be ia latanai ia do helai lasi do umui itaia. Umui ruhaia bona umui mailaia. 31 To bema ta ese umui ia nanadaia, ‘Dahaka dainai doniki natuna umui ruhaia?’ Namona be umui gwau, ‘Lohiabada be inai doniki natuna ia ura.’” 32 Vadaeni unai hahediba taudia rua idia lao bona Iesu ia hereva hegeregerena doniki natuna idia davaria.+ 33 To doniki natuna idia ruhaia noho lalonai, ena biagudia be idia dekenai idia gwau: “Dahaka dainai doniki natuna umui ruhaia noho?” 34 Idia gwau: “Lohiabada be inai doniki natuna ia ura.” 35 Bona doniki natuna be Iesu dekenai idia abia lao, bena edia dabua be doniki latanai idia atoa bona Iesu ia helai.+
36 Iesu ia lao noho lalonai, taunimanima ese edia dabua be dala dekenai idia atoa.+ 37 Olive Ororona amo ia diho dalana kahirakahira ia lao neganai, hahediba taudia hutuma be idia itaia siahu karadia ibounai dainai, idia moale bona mai boiboi ida Dirava idia hanamoa, 38 idia gwau: “Iehova* ena ladanai ia mai King be Ia ese ia hanamoa! Guba ai maino ia noho, bona ataiai herea gabudiai ia noho tauna hanamoa!”+ 39 To hutuma amo Farisea taudia haida be ia dekenai idia gwau: “Hadibaia Tauna e, emu hahediba taudia oi gwau henidia.”+ 40 To ia gwau: “Umui lau hamaoroa, bema idia hereva lasi, nadi do idia boiboi.”
41 Ierusalema kahirakahira ia lao neganai, siti ia itaia bona ia tai,+ 42 ia gwau: “Bema oi be hari dina ai maino idia havaraia gaudia oi lalopararalaia, unai be namo. To hari idia be emu matana amo idia hunia vadaeni.+ 43 Badina nega do ia ginidae, emu inai taudia ese au mai matadia amo magu aukana do idia karaia bona oi do idia hagegea bona kahana ibounai amo oi do idia koua.*+ 44 Oi bona emu natudia ibounai be tano dekenai do idia negea,+ bona nadi ta be nadi ta latanai do ia noho lasi,+ badina oi ia sekea negana oi diba lasi.”
45 Bena dubu helaga lalonai ia vareai bona hoihoi taudia ia lulua matamaia,+ 46 bona idia dekenai ia gwau: “Toretore Helagadia ia gwau, ‘Egu ruma do idia gwauraia guriguri rumana,’+ to umui ese henaohenao taudia edia kohua ai umui halaoa.”+
47 Dina ta ta ai dubu helaga dekenai ia hadibaia. To dubu biagudia, taravatu hadibaia taudia, bona Iuda taudia edia tau badadia be dala idia tahua ia idia hamasea totona.+ 48 To dala ta idia davaria lasi unai idia karaia totona, badina taunimanima be Iesu kahirakahira idia noho, ena hereva idia kamonai totona.+
20 Dina ta, Iesu be dubu helaga lalonai taunimanima ia hadibaia bona sivarai namona ia harorolaia lalonai, dubu biagudia, taravatu hadibaia taudia, bona tau badadia idia mai 2 bona ia dekenai idia gwau: “Ai oi hamaoroa, edeseni amo siahu oi abia inai gaudia oi karaia totona? Eiava daika ese oi dekenai inai siahu ia henia?”+ 3 Iesu ia haere: “Lau danu be umui dekenai henanadai ta do lau henia, bona lau umui hamaoroa: 4 Ioane ese ia karaia bapatiso be guba amo eiava taunimanima amo?” 5 Vadaeni sibodia huanai idia herevahereva, idia gwau: “Bema ita gwau, ‘Guba amo,’ do ia gwau, ‘Dahaka dainai Ioane umui abidadama henia lasi?’ 6 To bema ita gwau, ‘Taunimanima amo,’ taunimanima ibounai ese nadi amo ita do idia hodoa mase, badina idia abia dae Ioane be peroveta tauna.”+ 7 Unai dainai idia gwau, idia diba lasi Ioane be edeseni amo siahu ia abia. 8 Iesu be idia dekenai ia gwau: “Lau danu be umui do lau hamaoroa lasi edeseni amo siahu lau abia inai gaudia lau karaia totona.”
9 Bena taunimanima dekenai inai parabole ia gwauraia: “Tau ta ese vain umana ta ia hadoa+ bona biru taudia dekenai ia henia idia naria totona, bena tano idauna ta dekenai ia lao, bona nega sisina daudau ia noho.+ 10 Huahua haboua negana ai, ia ese hesiai tauna ta be biru taudia dekenai ia siaia, idia amo vain umana ena huahua haida ia gogoa totona. To biru taudia ese ia idia dadabaia murinai, imana kavakava idia siaia giroa.+ 11 To idia dekenai hesiai tauna ma ta ia siaia. Ia danu idia dadabaia, idia hahemaraia* bona imana kavakava idia siaia giroa. 12 Bona hesiai tauna ihatoina ma ia siaia, ia danu idia haberoa bona idia negea raka-lasi. 13 Unai dainai vain uma biaguna ia gwau, ‘Dahaka do lau karaia? Egu natuna lalokauna do lau siaia.+ Reana ia do idia matauraia.’ 14 Biru taudia ese ia idia itaia neganai, sibodia idia herevahereva, idia gwau, ‘Inai be vain uma do ia abia tauna. Ia ita alaia bona uma* ita abia.’ 15 Vadaeni vain uma murimuri ai idia negea bona idia alaia.+ Vain uma ena biaguna be idia dekenai dahaka do ia karaia? 16 Do ia mai bona unai biru taudia do ia hamasea, bona vain umana be ma haida dekenai do ia henia.”
Unai idia kamonai neganai, idia gwau: “Unai ia vara lasi be namo!” 17 To idia ia itaia bona ia gwau: “Vadaeni Toretore Helagadia ai ia noho hereva ena anina be dahaka? Ia gwau: ‘Ruma haginia taudia ese idia dadaraia nadina be kona nadi badana ai ia lao.’+ 18 Unai nadi latanai idia moru taudia ibounai be dika bada do idia davaria.+ To bema unai nadi be tau ta latanai ia moru, unai tauna do ia hapatakaia.”
19 Unai hora ai taravatu hadibaia taudia bona dubu biagudia be dala idia tahua Iesu idia dogoatao totona, badina idia laloparara Iesu be unai parabole amo idia ia herevalaia, to taunimanima dekenai idia gari.+ 20 Iesu ena kara idia itaia namonamo murinai, hehuni dalanai moni amo idia hoia tatau idia siaia, unai amo do idia kara maoromaoro koikoi, bona Iesu ena hereva amo ia do idia tarapua.+ Bena gavamani bona gavana* dekenai do idia henia. 21 Bona ia idia nanadaia: “Hadibaia Tauna e, ai diba emu hereva bona hahediba herevadia be momokani bona taunimanima edia toana oi laloa lasi, to hereva momokani hegeregerena Dirava ena dala oi hadibaia. 22 Kaisara dekenai takisi moni henia karana be maoro eiava lasi? 23 To edia koikoi karana ia diba dainai, idia dekenai ia gwau: 24 “Lau dekenai denario* ta umui hahedinaraia. Inai be daika ena laulau bona ladana?” Idia gwau: “Kaisara ena.” 25 Idia dekenai ia gwau: “Vadaeni Kaisara ena gaudia be Kaisara dekenai umui henia,+ to Dirava ena gaudia be Dirava dekenai umui henia.”+ 26 Vadaeni taunimanima vairanai ia gwauraia herevana dekenai kerere ta idia davaria diba lasi, to ena haere dekenai idia hoa, bona gau ta idia hereva lasi.
27 To Sadukea taudia* haida idia mai, idia be toreisi lou idia abia dae lasi,+ bona ia idia nanadaia:+ 28 “Hadibaia Tauna e, Mose ese ia torea herevana ia gwau, ‘Bema tau ta ena tadikaka ia mase, to ia be natuna lasi, namona be ena tadikaka ese ena vabu ia adavaia bona ena tadikaka totona natuna do ia havaraia.’+ 29 Vadaeni ruma bese ta lalonai tadikaka ibounai be 7. Ginigunana ia headava, to ia be natuna lasi bena ia mase. 30 Tadikaka iharuana ese vabu ia adavaia, 31 bona ihatoina danu. Idia ibounai 7 ese idia adavaia, to idia be natudia idia havaraia lasi, bena idia mase. 32 Dokonai unai hahine danu ia mase. 33 Vadaeni toreisi lou ai, ia be daika ena adavana ai do ia lao? Badina idia ibounai 7 ese ia idia adavaia.”
34 Iesu be idia dekenai ia gwau: “Inai nega oromana* ena natudia be idia headava, 35 to gwaumaoro idia abia taudia be do ia mai nega oromana* ai mauri do idia abia bona mase amo do idia toreisi lou. Idia be do idia headava lasi.+ 36 Momokani, idia be do idia mase lou diba lasi, badina idia be aneru bamona, bona do idia toreisi lou dainai, idia be Dirava ena natudia. 37 Mose ese ia hahedinaraia bamona, mase taudia be do idia toreisi lou. Au ginigini ena sivarai lalonai, ia ese Iehova* ia gwauraia ‘Aberahamo ena Dirava, Isako ena Dirava, bona Iakobo ena Dirava.’+ 38 Ia be mase taudia edia Dirava lasi, to mauri taudia edia Dirava, badina ia dekenai* idia ibounai be idia mauri noho.”+ 39 Taravatu hadibaia taudia haida idia gwau: “Hadibaia Tauna e, oiemu hereva be maoro.” 40 Unai nega amo, idia gari dainai Iesu dekenai henanadai ta idia henia lasi.
41 Vadaeni Iesu ese ia nanadaidia: “Dahaka dainai taunimanima idia gwau Keriso be Davida ena natuna?+ 42 Badina Davida be Salamo bukana lalonai ia gwau, ‘Iehova* be egu Lohiabada dekenai ia gwau: “Egu imana idiba kahanai oi helai 43 ela bona emu inai taudia be emu aena atoa gauna ai lau halaoa.”’+ 44 Unai dainai Davida ese ia gwauraia Lohiabada, vadaeni edena bamona ia be Davida ena natuna?”
45 Bena taunimanima ibounai idia kamonai noho lalonai, ena hahediba taudia dekenai ia gwau: 46 “Taravatu hadibaia taudia dainai do umui naria namonamo. Idia ura dabua latadia idia hahedokilaia bona taunimanima momo gabudiai* idia loaloa, taunimanima ese idia hanamoa totona, bona sinagoga lalonai, vaira kahanai* idia helai bona aria negadiai ladana bada taudia edia gabu ai idia helai.+ 47 Idia ese vabu edia kohu* idia dadia bona taunimanima ese idia itaia totona guriguri latadia idia gwauraia. Idia be hahemaoro metauna do idia abia.”
21 Iesu ia roha isi neganai, taga taudia ia itaia edia harihari gaudia be moni mauana lalonai idia udaia noho.+ 2 Bena ogogami vabuna ta ia itaia, ia be koini maragidia rua* ia udaia,+ 3 bona ia gwau: “Umui lau hamaoroa momokani, unai ogogami vabu ese ia udaia moni be ibounai ese idia udaia monina ia hereaia.+ 4 Badina idia ibounai be edia moni momo amo sisina sibona idia udaia, to ena be unai vabu ia ogogami momokani, ia ese ena mauri durua monina ibounai ia udaia.”+
5 Gabeai, haida ese dubu helaga idia herevalaia. Idia gwau ia be nadi namodia bona Dirava dekenai idia henia harihari gaudia amo idia hahairaia,+ 6 vadaeni Iesu ia gwau: “Nega ta do ia mai bona hari umui itaia gaudia ibounai do idia negea diho, bona nadi ta be nadi ta latanai do ia noho lasi.”+ 7 Bena ia idia nanadaia, idia gwau: “Hadibaia Tauna e, unai gaudia be edena negai do idia vara bona unai gaudia do idia vara ena toana be dahaka?”+ 8 Ia gwau: “Umui naria namonamo, ta ese umui ia hakaua kerere garina,+ badina momo be egu ladanai do idia mai, bona idia gwau, ‘Lau be Keriso,’ bona do idia gwau, ‘Nega be ia kahirakahira vadaeni.’ Idia murinai umui lao lasi.+ 9 Danu, tuari bona heiriheiri* edia sivarai umui kamonai neganai, umui gari lasi. Badina unai gaudia do idia vara guna, to dokona be karaharaga do ia mai lasi.”+
10 Bena idia dekenai ia gwau: “Bese ta do ia toreisi bese ta do ia tuari henia,+ bona basileia ta ese basileia ta do ia tuari henia.+ 11 Tano mareremarere badadia do idia vara, gabu idauidau ai hitolo bada bona gorere dikadia do idia vara.+ Gari do idia havaraia gaudia bona guba amo toa badadia do idia hedinarai.
12 “To unai gaudia ibounai idia do vara lasi neganai, taunimanima ese umui do idia dogoatao, umui do idia dagedage henia,+ sinagoga bona dibura ruma dekenai umui do idia abia lao. Egu ladana dainai king bona gavana taudia vairanai umui do idia hakaua lao.+ 13 Unai ese dala do ia kehoa idia dekenai umui haroro totona. 14 Unai dainai edena bamona do umui hereva be umui lalohadailaia guna lasi,+ 15 badina be lau ese umui dekenai hereva bona aonega do lau henia, bona emui inai taudia ibounai ese unai do idia dadaraia lasi eiava hepapahuahulaia lasi.+ 16 Danu, emui tama sina, tadikaka, varavara bona turadia ese umui be kota dekenai do idia henia* bona idia ese umui haida do idia hamasea,+ 17 bona egu ladana dainai taunimanima ibounai ese umui do idia inai henia.+ 18 To emui kwarana ena huina ta be do ia boio lasi.+ 19 Emui haheauka karana dainai emui mauri do umui dogoatao.+
20 “To, umui itaia Ierusalema be tuari oreadia ese idia hagegea neganai,+ do umui diba ena hadikaia ore negana be ia kahirakahira vadaeni.+ 21 Unai neganai Iudea dekenai idia noho taudia be ororo dekenai idia heau lao+ be namo bona Ierusalema lalonai idia noho taudia be gabu do idia rakatania, bona ena badina hanuadia lalonai idia noho taudia be ia dekenai do idia vareai lasi, 22 badina unai be hahemaoro negana,* unai amo idia torea herevadia ibounai be do idia guguru. 23 Unai nega ai, idia rogorogo hahine bona beibi dekenai rata idia henia hahine, madi o!+ Badina unai tano dekenai hisihisi bada do ia vara bona taunimanima be panisi do idia abia. 24 Idia haida be tuari kaia amo do idia moru bona ma haida be do idia abia mauri bona bese idauidau dekenai do idia abia lao.+ Idau bese ese Ierusalema do idia moia ela bona idau bese edia nega ia ore.+
25 “Danu, dina, hua, bona hisiu dekenai toa do idia vara,+ bona tanobada ai bese idauidau be do idia hisihisi, bona do idia diba lasi dahaka do idia karaia, badina davara ena hurehure regena be bada herea. 26 Tanobada dekenai kahirakahira do idia vara gaudia dainai taunimanima do idia gari dikadika bona do idia moru, badina guba dekenai siahu gaudia be do idia mareremarere. 27 Bena idia ese taunimanima ena Natuna do idia itaia,+ mai ena siahu bona hairai bada ida ori lalonai do ia mai.+ 28 To unai gaudia idia vara matamaia neganai, do umui gini maoromaoro bona emui kwarana umui abia isi, badina emui hamauria negana be ia mai kahirakahira noho.”
29 Vadaeni idia dekenai parabole ta ia gwauraia: “Fig au bona ma au ibounai umui laloa.+ 30 Edia raurau matamata idia atoa umui itaia neganai, umui diba siahu negana* be ia kahirakahira. 31 Unai hegeregerena, umui danu unai gaudia idia vara umui itaia neganai, umui diba Dirava ena Basileia be ia kahirakahira. 32 Umui lau hamaoroa momokani, inai uru be do ia ore lasi ela bona unai gaudia ibounai idia vara.+ 33 Guba bona tanobada be do idia ore, to egu hereva be do ia ore lasi momokani.+
34 “Do umui naria namonamo, namo lasi aniani momo, inuinu momo,+ bona mauri ena lalohekwarahi ese emui kudouna idia hametaua,+ bona karaharaga unai dina be umui latanai do ia ginidae, tarapu ese animal ia abia bamona. 35 Badina unai dina be tanobada dekenai idia noho taudia ibounai latanai do ia ginidae.+ 36 Vadaeni umui noga noho+ bona hanaihanai umui guriguri goadagoada,+ unai amo do idia vara gaudia amo do umui heau mauri bona taunimanima ena Natuna ena vairanai do umui gini diba.”+
37 Vadaeni, dina ai Iesu be dubu helaga lalonai ia hadibaia, to hanuaboi ai ia lao Olive Ororona dekenai ia noho. 38 Bona daba momokani ai, taunimanima ibounai be dubu helaga dekenai idia mai, ena hereva idia kamonai totona.
22 Isti Lasi Paraoa Ena Aria, idia gwauraia Pasova,+ be ia kahirakahira.+ 2 Bona dubu biagudia bona taravatu hadibaia taudia be dala namona ta idia tahua noho Iesu idia hamasea totona.+ Idia be hutuma dekenai idia gari.+ 3 Bena aposetolo taudia 12 amo idia ta, Iuda Iskariote lalonai Satani ia vareai.+ 4 Vadaeni dubu biagudia bona dubu helaga ena kapten taudia dekenai ia lao, Iesu be edia imana dekenai do ia atoa dalana idia herevalaia totona.+ 5 Unai idia moalelaia bona idia lalotamona ia dekenai siliva moni do idia henia.+ 6 Vadaeni Iuda ese edia hereva ia abia dae bona nega namona ta ia tahua Iesu be idia dekenai ia henia totona. To ia ura lasi hutuma vairanai unai ia karaia.
7 Isti Lasi Paraoa Ena Aria hegaegaelaia dinana ia ginidae bona unai nega ai Pasova animal idia bouboulaia be namo,+ 8 unai dainai Iesu ese Petero bona Ioane ia siaia, ia gwau: “Umui lao, Pasova umui hegaegaelaia ita ania totona.”+ 9 Ia dekenai idia gwau: “Oi ura edeseniai Pasova do ai hegaegaelaia?” 10 Idia dekenai ia gwau: “Kamonai! Siti lalonai umui vareai neganai, hodu mai ena ranu ia huaia tauna ta ese umui do ia hedavari henia. Ia do umui badinaia bona ia vareai rumana ai do umui vareai.+ 11 Bona ruma biaguna do umui hamaoroa, ‘Hadibaia Tauna be oi dekenai ia gwau: “Lau bona egu hahediba taudia be edena daiutu ai Pasova do ai ania?”’ 12 Bena ia ese umui dekenai ia hegaegaelaia ataiai daiutu badana ta do ia hahedinaraia. Unuseniai Pasova do umui hegaegaelaia.” 13 Vadaeni idia lao bona Iesu ia hereva hegeregerena gau ibounai idia vara, bena Pasova idia hegaegaelaia.
14 Vadaeni nega ia ginidae neganai, Iesu be ena hahediba taudia ida aniani patana dekenai idia helai.+ 15 Bena idia dekenai ia gwau: “Hisihisi lau do abia lasi neganai, lau ura bada inai Pasova ita ania hebou, 16 badina umui lau hamaoroa, Pasova do lau ania lou lasi ela bona gau ibounai be Dirava ena Basileia lalonai idia guguru.” 17 Bona kapusi ta ia abia, Dirava ia tanikiu henia bona ia gwau: “Inai umui inua bona ta ta dekenai umui henia, 18 badina umui lau hamaoroa, hari dina amo, wain do lau inua lasi ela bona Dirava ena Basileia do ia mai.”
19 Danu paraoa ia abia,+ Dirava ia tanikiu henia, ia makohia bona idia dekenai ia henia, ia gwau: “Inai be egu tauanina ia laulaulaia,+ umui totona do lau henia.+ Inai do umui karaia noho lau umui laloatao totona.”+ 20 Unai hegeregerena, idia aniani murinai, kapusi danu ia abia bona ia gwau: “Inai kapusi ese gwaubou* matamatana ia laulaulaia,+ unai be egu rara amo do lau hamomokania+ bona umui totona do lau bubua.+
21 “To itaia! Egu inai taudia dekenai lau do ia henia tauna be lau ida teibolo ai ia helai.+ 22 Oibe, peroveta herevadia hegeregerena, taunimanima ena Natuna be do ia mase.+ To ena inai taudia dekenai ia henia tauna be dika do ia davaria!”+ 23 Unai dainai idia sibodia ta ta idia nanadaia daika be unai bamona do ia karaia.+
24 To, idia huanai daika be ia bada idia hepapahuahulaia danu.+ 25 Vadaeni idia dekenai ia gwau: “Bese idauidau taudia edia king ese edia bese idia biagudia auka, bona taunimanima idia kara auka henia taudia be idia gwauraia Tau Badadia.*+ 26 To umui, namona be unai bamona umui karaia lasi.+ Umui huanai ia bada tauna be do ia maragi+ bona umui ia gunalaia tauna be umui do ia hesiai henia. 27 Unai dainai daika be bada? Ia aniani* noho tauna eiava hesiai gaukara ia karaia tauna? Ia aniani* noho tauna, ani? To umui huanai lau be hesiai gaukara lau karaia noho.+
28 “To, hahetoho lau davaria negadiai,+ umui be lau umui rakatania lasi,+ 29 bona lau be umui ida basileia ta totona gwaubou lau karaia, egu Tamana be lau ida basileia ta totona gwaubou ia karaia hegeregerena.+ 30 Egu Basileia lalonai umui be egu pata dekenai do umui aniani bona inuinu,+ bona terona ai do umui helai+ bona Israela ena iduhu 12 do umui hahemaoro henia.+
31 “Simona e, Simona e, kamonai! Satani ia gwau ia ura umui ia hapararaia, witi be momoru amo idia hapararaia hegeregerena.+ 32 To oi dainai lau guriguri goadagoada emu abidadama ia manoka lasi totona.+ Bona oi, oi helalo-kerehai murinai, emu tadikaka do oi hagoadaia.”+ 33 Bena Iesu dekenai ia gwau: “Lohiabada e, lau hegaegae oi ida dibura ruma dekenai do lau lao bona oi ida do lau mase.”+ 34 To Iesu ia gwau: “Petero e, oi lau hamaoroa, hari dina kokoroku be ia do tai lasi neganai, nega toi do oi gwau lau oi diba lasi.”+
35 Idia dekenai ma ia gwau: “Guna umui lau siaia neganai, moni pusena, aniani pusena, bona sandolo umui abia kau lasi,+ to gau ta dekenai umui dabu eiava lasi?” Idia gwau: “Lasi!” 36 Bena idia dekenai ia gwau: “To hari bema oi be mai emu moni pusena eiava aniani pusena, do oi abia, bona bema oi be tuari kaia lasi, emu ataiai dabua do oi hoihoilaia bona ta oi hoia. 37 Toretore Helagadia ia gwau: ‘Ia be kara dika tauna bamona idia laloa.’*+ Umui lau hamaoroa, unai be lau ia herevalaia. Badina lau dainai idia torea gaudia be idia guguru noho.”+ 38 Bena idia gwau: “Lohiabada e, itaia! Tuari kaia rua inai.” Idia dekenai ia gwau: “Unai be hegeregere.”
39 Unai gabu ia rakatania neganai, vaia ena kara Olive Ororona dekenai ia lao, bona hahediba taudia danu be ia idia badinaia.+ 40 Unai gabu dekenai idia ginidae neganai, idia dekenai ia gwau: “Umui guriguri noho, unai amo hedibagani lalonai do umui moru lasi.”+ 41 Bona Iesu be idia amo ia raka siri, nadi ta idia negea ena daudau hegeregerena, bena ia tui diho bona ia guriguri matamaia. 42 Ia gwau: “Egu tamana e, bema oi ura, mani inai kapusi be lau amo oi kokia. Egu ura lasi, to oiemu ura do ia vara be namo.”+ 43 Bena guba amo aneru ta be ia dekenai ia hedinarai bona ia hagoadaia.+ 44 To ia lalohisihisi bada dainai mai lalona ibounai ida ia guriguri+ bona ena varahu be rara bamona tano dekenai ia moru. 45 Ia guriguri murinai, hahediba taudia dekenai ia lao bona ia davaria idia be idia lalometau dainai idia mahuta.+ 46 Idia dekenai ia gwau: “Dahaka dainai umui mahuta noho? Umui toreisi bona umui guriguri noho, unai amo hedibagani lalonai do umui moru lasi.”+
47 Ia do hereva noho lalonai, itaia! Hutuma idia mai bona Iuda, aposetolo taudia 12 ta, ese idia ia gunalaia. Ia be Iesu dekenai ia lao bona ia kisi henia.+ 48 To Iesu be ia dekenai ia gwau: “Iuda, inai kisi amo taunimanima ena Natuna be ena inai taudia dekenai do oi henia, a?” 49 Ia ida idia noho taudia be idia laloparara dahaka do ia vara neganai, idia gwau: “Lohiabada e, tuari kaia amo do ai heatu henidia, a?” 50 To idia ta ese hahelaga tauna badana ena hesiai tauna ena taiana idibana ia utua oho.+ 51 Iesu ia gwau: “Unai oi karaia lasi!” Bona unai tauna ena taiana ia dogoatao bona ia hanamoa. 52 Vadaeni Iesu be ia dogoatao totona idia mai dubu biagudia, dubu helaga ena kapten taudia bona tau badadia dekenai ia gwau: “Umui be tuari kaia bona au ida umui mai, henaohenao tauna ta bamona lau umui dogoatao totona, a?+ 53 Dina ta ta ibounai lau be dubu helaga dekenai umui ida lau noho neganai,+ lau umui dogoatao lasi.+ To hari be umui emui nega bona dibura ena siahu tauna ena nega.”+
54 Vadaeni Iesu idia dogoatao bona hahelaga tauna badana ena ruma dekenai idia abia lao,+ to Petero be daudau amo idia ia badinaia.+ 55 Ariara ena huanai lahi idia karaia bona idia helai hebou neganai, Petero be idia huanai ia helai.+ 56 To hesiai kekeni ta be lahi ena diari amo ia itaia Petero ia helai noho, bona ia gwau: “Inai tauna danu be Iesu ia bamoa.” 57 To Petero ia gwau: “Hahine e, ia lau diba lasi.” 58 Nega sisina murinai, ma ta ese ia itaia, bena ia gwau: “Oi danu be idia ta.” To Petero ia gwau: “Lasi.”+ 59 Bona hora ta bamona murinai, ma tau ta ia hereva goadagoada, ia gwau: “Momokani ia be unai tauna ia bamoa, bona danu ia be Galilea tauna!” 60 To Petero ia gwau: “Lau diba lasi dahaka oi herevalaia noho.” Bena ia hereva noho lalonai, maoromaoro kokoroku ia tai. 61 Unai ia vara neganai, Lohiabada ia giroa bona Petero ia itaia. Bena Petero ese Lohiabada ena hereva ia laloatao, ia gwau: “Hari dina kokoroku ia do tai lasi neganai, nega toi do oi gwau lau oi diba lasi.”+ 62 Bena ia be murimuri ai ia lao bona ia tai dikadika.
63 Vadaeni Iesu idia dogoatao taudia ese ia idia hevasehalaia+ bona idia botaia,+ 64 bona ena vairana idia koua murinai, idia henanadai loulou: “Oi peroveta! Daika ese oi ia botaia?” 65 Bona ia dekenai hadikaia herevadia momo idia gwauraia.
66 Daba ia rere neganai, tau badadia, dubu biagudia bona taravatu hadibaia taudia idia haboua,+ bona edia Sanhedrin* rumana dekenai idia hakaua lao, bona idia gwau: 67 “Bema oi be Keriso, ai oi hamaoroa.”+ To idia dekenai ia gwau: “Ena be umui lau hamaoroa, to do umui abia dae lasi. 68 Danu, bema umui lau nanadaia, do umui haere lasi. 69 To, hari inai nega amo taunimanima ena Natuna+ be siahu Diravana ena imana idibana kahanai do ia helai.”+ 70 Unai neganai idia ibounai idia gwau: “Unai dainai, oi be Dirava ena Natuna, a?” Idia dekenai ia gwau: “Umui sibona ese umui gwauraia unai.” 71 Idia gwau: “Dahaka dainai samania taudia ma haida edia hereva ita tahua? Sibona ena uduna amo ia gwauraia bona ita kamonai vadaeni.”+
23 Vadaeni hutuma ibounai idia toreisi bona Pilato dekenai Iesu idia hakaua lao.+ 2 Bena ia idia samania matamaia,+ idia gwau: “Ai davaria inai tauna ese emai bese taudia ia hakaua kerere, Kaisara dekenai takisi moni henia karana ia koua,+ bona ia sibona ia gwauraia, ia be Keriso, king ta.”+ 3 Vadaeni Pilato ese Iesu ia nanadaia: “Oi be Iuda taudia edia King, a?” Iesu ia haere: “Oi sibona ese oi gwauraia unai.”+ 4 Bena Pilato be dubu biagudia bona hutuma dekenai ia gwau: “Inai tauna dekenai kerere ta lau davaria lasi.”+ 5 To idia hereva goadagoada, idia gwau: “Iudea ibounai lalonai, Galilea amo ia matamaia ema bona iniseniai, ena hadibaia herevadia ese taunimanima edia lalona ia veria idia gwau-edeede totona.” 6 Pilato be unai ia kamonai neganai, ia henanadai bema Iesu be Galilea tauna. 7 Pilato ia davaria Iesu be Heroda* ese ia lohiaia hanua tauna ta,+ unai dainai Heroda dekenai ia siaia. Unai nega ai Heroda danu be Ierusalema dekenai ia noho.
8 Heroda ese Iesu ia itaia neganai, ia moale bada. Nega sisina daudau lalonai ia ura Iesu ia itaia, badina ena sivarai ia kamonai,+ bona danu ia ura Iesu ena hoa karana ta ia itaia. 9 Vadaeni Iesu dekenai henanadai momo ia henia matamaia, to Iesu be ia haere lasi.+ 10 To dubu biagudia bona taravatu hadibaia taudia idia gini toreisi loulou bona mai badu bada ida samania herevadia idia gwauraia. 11 Bena Heroda mai ena tuari taudia ese hemataurai lasi dalanai Iesu idia kara henia.+ Idia kirikirilaia totona,+ dabua namo hereana ta be ia dekenai idia atoa bena Pilato dekenai ia siaia lou. 12 Unai dina ai Heroda bona Pilato be turadia ai idia lao, guna idia ruaosi be idia inai heheni.
13 Bena Pilato ese dubu biagudia, lohia taudia bona hutuma ia boiridia mai, 14 bona idia dekenai ia gwau: “Umui ese inai tauna umui mailaia bona umui gwau ia ese taunimanima edia lalona ia veria idia gwau-edeede totona. To itaia! Emui vairanai ena kara lau tahua, to ia dekenai umui gwauraia samania herevadia edia badina ta lau davaria lasi.+ 15 Heroda danu be ia dekenai kerere ta ia davaria lasi dainai, ita dekenai ia siaia lou. Bona itaia! Ia be kerere ta ia karaia lasi ia mase totona. 16 Unai dainai ia do lau panisia+ bona lau ruhaia.” 17 *—— 18 To hutuma ibounai idia boiboi: “Inai tauna oi hamasea,* to ai dekenai Baraba oi ruhaia!”+ 19 Inai tauna be dibura ruma dekenai idia koua, badina siti lalonai gavamani gwau-edeede henia karana ia havaraia bona ia ala-ala. 20 Pilato be idia dekenai ia boiboi lou, badina ia ura Iesu do ia ruhaia.+ 21 Bena idia boiboi badabada, idia gwau: “Au dekenai kokoa kau! Au dekenai kokoa kau!”+ 22 Nega ihatoina idia dekenai ia gwau: “Dahaka dainai? Inai tauna be dahaka kerere ia karaia? Ia dekenai kerere ta lau davaria lasi ia mase totona. Unai dainai do lau panisia bona lau ruhaia.” 23 Unai neganai edia boiboi idia habadaia, bona idia noinoi loulou Iesu do ia hamasea,* bona idia boiboi badabada dainai,+ 24 Pilato ia gwau ia ese edia ura gauna do ia karaia. 25 Edia noinoi hegeregerena, gavamani ia gwau-edeede henia bona ala-ala dainai dibura ai idia koua tauna ia ruhaia, to Iesu be edia ura hegeregerena do ia hamasea.
26 Iesu idia hakaua lao neganai, siti murimuri amo ia mai Kurene tauna ladana Simona idia dogoatao bona ena pagana ai hisihisi auna* idia atoa, do ia huaia bona Iesu murinai ia raka totona.+ 27 Taunimanima hutuma be ia murinai idia raka, hahine momo danu. Unai hahine be lalohisihisi dainai edia kemena idia botaia bona ia totona idia taitai badabada. 28 Iesu be unai hahine ia itadia bona ia gwau: “Ierusalema ena natudia kekeni e, lau dainai umui taitai lasi. To, umui sibona bona emui natudia totona umui taitai.+ 29 Nega ia mai noho bona taunimanima do idia gwau, ‘Natuna idia havaraia lasi, sina ai idia lao lasi bona beibi dekenai rata idia henia lasi hahinedia be do idia moale!’+ 30 Bena ororo badadia dekenai do idia hereva matamaia, ‘Ai latanai umui moru!’ bona ororo maragidia dekenai, ‘Ai umui koua!’+ 31 Bema au ia mauri lalonai unai gaudia idia karaia, ia kakoro neganai dahaka do ia vara?”
32 Kara dika idia karaia taudia rua danu idia hakaua lao, ia ida idia hamasea totona.+ 33 Bena gabu ta ladana Kwara Koukou dekenai idia ginidae neganai,+ Iesu be au dekenai idia kokoa kau bona henaohenao taudia rua edia huanai idia atoa, ta be ena idibana kahanai bona ta be ena laurina kahanai.+ 34 To Iesu be ia hereva noho: “Egu tamana e, edia dika oi gwauatao, badina idia diba lasi dahaka idia karaia noho.” Danu, ena dabua be gadara ta* amo idia haria.+ 35 Taunimanima idia gini bona idia itaia noho. To lohia taudia be ia idia hevasehalaia, bona idia gwau: “Ma haida ia hamauria. Bema ia be Dirava ena Keriso, Abia Hidi Tauna, namona be ia sibona ia hamauria.”+ 36 Tuari taudia danu ese ia idia kirikirilaia, ia kahirakahira idia mai bona wain iditana idia henia toho,+ 37 bona idia gwau: “Bema oi be Iuda taudia edia King, sibona oi hamauria.” 38 Danu, ena kwarana ataiai inai hereva idia torea: “Inai be Iuda taudia edia King.”+
39 Vadaeni idia kokoa kau kara dika tauna ta be Iesu ia hereva dika henia,+ ia gwau: “Oi be Keriso, ani? Oi sibona oi hamauria bona ai danu.” 40 To ma ta ese ia gwau henia, ia gwau: “Oi be Dirava oi gari henia lasi, a? Hari oi be ia ida hahemaoro tamona oi abia. 41 Ita karaia gaudia dainai inai hahemaoro ita abia be maoro, to inai tauna be kerere ta ia karaia lasi.” 42 Bena ia gwau: “Iesu e, emu Basileia lalonai oi vareai neganai mani lau oi laloa.”+ 43 Iesu be ia dekenai ia gwau: “Hari dina oi lau hamaoroa momokani, oi be lau ida Paradaiso ai do ita noho.”+
44 Vadaeni, unai be adorahi 12 oklok* bamona to dibura ese tanobada ibounai ia koua ela bona adorahi 3 oklok,*+ 45 badina dina ena diari ia hedinarai lasi. Bena dubu helaga ena keten+ be kahana rua dekenai ia darea.+ 46 Bona Iesu ia boiboi badabada, ia gwau: “Egu tamana e, egu mauri be emu imana dekenai lau atoa.”+ Unai ia gwauraia murinai ia mase.*+ 47 Ami ofesa* be ia itaia gaudia dainai Dirava ia hanamoa matamaia, ia gwau: “Momokani, inai tauna be kara maoromaoro tauna.”+ 48 Unuseniai idia haboua hutuma be idia vara gaudia idia itaia neganai, mai lalohisihisi ida edia kemena idia botaia bona edia ruma dekenai idia giroa. 49 Bona Iesu ena turadia be gabu daudau ai idia gini. Danu, Galilea amo ia idia bamoa hahinedia be unuseniai bona unai gaudia idia itaia.+
50 Bona tau ta ladana Iosepa ia noho, ia be Kaunsolo* tauna ta. Ia be tau namona bona kara maoromaoro tauna.+ 51 Inai tauna be Iudea ena siti Arimatea amo, bona Dirava ena Basileia ia naria noho. Ia be Kaunsolo taudia ida ia lalotamona lasi bona edia palani ia durua lasi. 52 Ia be Pilato dekenai ia lao bona Iesu ena tauanina totona ia noia. 53 Bona Iesu ena tauanina ia abia diho,+ dabua namo hereana amo ia kumia, bena nadi lalonai idia utua guria gabuna lalonai ia atoa.+ Guna unuseniai mase tauanina ta idia atoa lasi. 54 Inai be Hegaegae Dinana*+ bona kahirakahira Sabati+ do ia matamaia. 55 To Galilea amo Iesu idia badinaia hahinedia danu be guria gabuna dekenai idia lao bona Iesu idia atoa dalana idia itaia,+ 56 bona idia giroa lou bonana namo muramura bona dehoro gaudia idia hegaegaelaia totona. To, taravatu hegeregerena Sabati+ dinana ai idia laga-ani.
24 To pura ena dina ginigunana* ai, unai hahine be daba momokani ai guria gabuna dekenai idia mai, bona idia hegaegaelaia bonana namo muramura bona dehoro gaudia idia mailaia.+ 2 To idia davaria, guria gabuna amo nadi be ta ese ia doria siri vadaeni,+ 3 bona idia vareai neganai, Lohiabada Iesu ena tauanina idia itaia lasi.+ 4 Unai idia daradaralaia noho lalonai, tatau rua be idia badinai idia hedinarai, edia dabua be idia diaridiari. 5 Unai hahine idia gari bona edia kwarana idia atoa diho lalonai, unai tatau be idia dekenai idia gwau: “Dahaka dainai mauri tauna be mase taudia huanai umui tahua noho?+ 6 Ia be iniseni lasi, to ia toreisi lou vadaeni. Galilea ai ia do noho neganai, umui dekenai ia gwauraia herevana mani umui laloa, 7 ia gwau taunimanima ena Natuna be kara dika taudia dekenai do idia henia bona au dekenai do idia kokoa kau, bona dina ihatoina ai do ia toreisi lou.”+ 8 Vadaeni Iesu ena hereva idia laloatao,+ 9 bona guria gabuna amo idia giroa lou bona unai gaudia ibounai be aposetolo taudia 11 bona ma haida dekenai idia gwauraia.+ 10 Aposetolo taudia dekenai unai gaudia idia herevalaia hahinedia be Maria Magadala, Ioana, Iamesi ena sinana Maria, bona idia ida idia lao hahine ma haida. 11 To aposetolo taudia be unai hahine edia hereva idia abia dae lasi. Idia laloa idia kavakava.
12 To Petero ia toreisi bona guria gabuna dekenai ia heau lao, ena kwarana ia atoa vareai bona Iesu idia kumia dabua sibona ia itaia. Vadaeni unai gabu ia rakatania, bona idia vara gaudia dainai ia lalohekwarahi.
13 To itaia! Unai dina tamona ai, hahediba taudia rua be hanua ta ladana Emausa dekenai idia raka lao noho, ena daudau Ierusalema amo be 11 kilomita* bamona. 14 Idia ruaosi be idia vara gaudia ibounai idia herevalaia noho.
15 Vadaeni, unai gaudia idia herevalaia noho lalonai, Iesu be idia dekenai ia mai bona idia ida ia raka hebou, 16 to idia laloparara lasi unai be Iesu.+ 17 Idia dekenai ia gwau: “Umui raka noho lalonai umui ruaosi be dahaka gaudia umui herevalaia?” Vadaeni idia gini, edia toana be idia lalohisihisi bada. 18 Idia ta ladana Kleopa be ia dekenai ia haere: “Oi be Ierusalema dekenai oi noho, to edena bamona unuseniai idia vara gaudia oi diba lasi?”* 19 Idia ia nanadaia: “Dahaka ia vara?” Idia gwau: “Nasareta tauna+ Iesu dekenai idia vara gaudia oi diba lasi, a? Ia sibona ese ia hamomokania ia be peroveta tauna ta. Bona Dirava bona taunimanima vairanai hoa karadia ia karaia, bona mai siahu ida ia hereva.+ 20 Bona emai dubu biagudia bona lohia taudia ese ia idia hamasea totona Pilato dekenai idia henia,+ bona au dekenai idia kokoa kau. 21 To emai lalohadai be inai tauna ese Israela do ia hamauria.+ Ma danu, unai gaudia idia vara bona hari be dina ihatoina inai. 22 Danu, ai huanai hahine haida edia hereva dainai ai hoa, badina daba momokani guria gabuna dekenai idia lao,+ 23 bona Iesu ena tauanina idia davaria lasi neganai, idia mai bona idia gwau idia ese aneru idia itaia danu, bona aneru idia gwau ia be ia mauri vadaeni. 24 Bena emai bamodia haida be guria gabuna dekenai idia lao,+ bona idia davaria hahine edia hereva be momokani, to Iesu idia itaia lasi.”
25 Vadaeni Iesu be idia dekenai ia gwau: “Umui be kavakava bona emui lalona be ia kehoa lasi, peroveta taudia ese idia gwauraia gaudia ibounai umui abia dae totona! 26 Keriso be ena hairai ia abia totona,+ inai dala ai hisihisi ia abia be maoro, ani?”+ 27 Vadaeni Iesu ese idia dekenai Mose bona Peroveta Taudia+ ibounai be ia totona Toretore Helagadia lalonai idia torea herevadia edia anina ia gwauraia hedinarai.
28 Vadaeni idia be hanua kahirakahira dekenai idia ginidae bona toana be ia be do ia raka lao noho. 29 To ia idia noia loulou ia noho totona, idia gwau: “Ai danu oi noho, badina gabu be kahirakahira do ia dibura.” Vadaeni ia vareai bona idia ida ia noho. 30 Teibolo dekenai idia helai noho lalonai, paraoa ia abia, ia guriguri, ia makohia, bona idia dekenai ia henia matamaia.+ 31 Vadaeni edia matana idia kehoa bona idia laloparara ia be daika, to idia amo ia boio.+ 32 Bena ta ta dekenai idia gwau: “Dala ai ita ia hereva henia bona Toretore Helagadia edia anina ia gwauraia hedinarai neganai, iseda kudouna ia hamarerea momokani, ani?” 33 Bona unai hora ai idia toreisi bona Ierusalema dekenai idia giroa lou, bona aposetolo taudia 11 bona idia ida idia hebou taudia idia davaridia. 34 Bona idia ruaosi dekenai idia gwau: “Momokani, Lohiabada be ia toreisi lou vadaeni bona Simona dekenai ia hedinarai!”+ 35 Vadaeni idia ruaosi ese dala dekenai idia vara gaudia, bona paraoa ia makohia karana amo ia idia dibaia dalana idia sivarailaia.+
36 Unai gaudia idia herevalaia noho lalonai, Iesu be edia huanai ia hedinarai bona idia dekenai ia gwau: “Maino umui abia.”+ 37 To idia hoa bona idia gari dikadika, badina idia laloa lauma ta idia itaia. 38 Vadaeni idia dekenai ia gwau: “Dahaka dainai umui lalohekwarahi, bona umui laloa daradara? 39 Lauegu imana bona aena umui itaia, inai be lau. Lau umui dogoatao bona do umui itaia, lau be mai egu hidio bona turia, to lauma be unai bamona lasi.” 40 Unai ia gwauraia neganai, idia dekenai ena imana bona aena ia hahedinaraia. 41 Ena be idia hoa bona moale bada, to idia do daradara noho, bena Iesu be idia dekenai ia gwau: “Umui dekenai aniani ta ia noho, a?” 42 Ia dekenai idia gabua gwarume sisina idia henia, 43 bena ia abia bona idia vairanai ia ania.
44 Bena idia dekenai ia gwau: “Umui ida lau do noho neganai, umui dekenai lau gwauraia herevana be inai,+ Mose ena Taravatu, Peroveta Taudia bona Salamo ai lau totona idia torea herevadia ibounai be do idia guguru.”+ 45 Bena edia lalona ia kehoa, Toretore Helagadia edia anina idia lalopararalaia totona.+ 46 Bona idia dekenai ia gwau, “Toretore Helagadia ia gwau: Keriso be hisihisi do ia abia bona dina ihatoina ai mase amo do ia toreisi lou.+ 47 Bona iena ladana ai Dirava ese idia helalo-kerehai taudia ibounai edia kara dika do ia gwauatao karana+ be bese ibounai huanai do idia harorolaia.+ Unai be Ierusalema amo do idia hamatamaia.+ 48 Umui ese unai gaudia ibounai do umui itaia.+ 49 Bona kamonai! Egu Tamana ese ia gwauhamatalaia gauna be umui dekenai do lau siaia. To, namona be Ierusalema ai umui noho ela bona ataiai amo do ia mai siahuna umui abia.”+
50 Bena idia ia hakaua lao ela bona Betania, bena idia dekenai ena imana ia abia isi bona ia hanamodia. 51 Bona idia ia hanamoa noho lalonai, idia ia rakatania bona guba dekenai ia daekau.+ 52 Bona ia dekenai idia goru diho bona mai moale bada ida Ierusalema dekenai idia giroa lou.+ 53 Bona nega ibounai dubu helaga lalonai idia noho bona Dirava idia hanamoa.+
Diksenari itaia.
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Eiava “tamadia edia lalona do ia giroa natudia idia laloa totona.”
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Diksenari itaia.
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Gr., “hahemauri ena doana ta.” Diksenari ai, “Doana” itaia.
Ap. A5 itaia.
Gr., “tanobada ibounai.”
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Gr., “guba ena tuari orea momo herea.”
Ap. A5 itaia.
Diksenari itaia.
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Gr., “rami-hebou kekeni.”
Ap. A5 itaia.
Unai be, Heroda Antipa. Diksenari itaia.
Ap. A5 itaia.
Gr., “helalo-kerehai idia hahedinaraia huahua umui havaraia.”
Eiava “ia abia kau dabuana.”
“Iose,” idaunegai maniuskrip haida dekenai idia gwauraia hegeregerena.
Ap. A5 itaia.
Eiava “guhi ai idia karaia magu; ataiai momokani gabuna.”
Ap. A5 itaia.
Diksenari itaia.
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Unai be, Galilea Gohuna.
Gr., “vareai.”
Gr., “hagoevaia.”
Gr., “goeva.”
Unai be, Mose Ena Taravatu.
Ap. A5 itaia.
Gr., “kudouna.”
Eiava “teibolo dekenai idia helai.”
Diksenari itaia.
Animal kopina amo idia karaia.
Diksenari itaia.
Eiava “paralais.”
Eiava “paralais.”
Unai be, atoa kau monina lasi.
Eiava “hahediba tauna.”
Tuari taudia 100 ia biagua tauna.
Gr., “ia havaraia natuna tamona sibona.”
Eiava “dabua namona.”
Gr., “emu vairanai do ia lao.”
Gr., “hahine amo idia vara taudia ibounai amo.”
Unai be, Mose Ena Taravatu.
Eiava “hakaua dalana.”
Eiava “teibolo dekenai ia helai.”
Ap. B14 itaia.
Eiava “bada herea.”
Gr., “nadi badana.” Inai be nadi gabuna ia herevalaia, unuseniai tano sisina sibona ia noho.
Eiava reana, “Nega daudau lalonai unai tauna ia biagua.”
Gr., “ia havaraia natuna tamona sibona.”
Eiava “Oi laloa momo lasi.”
Gr., “siliva.”
Eiava “ia abia kau dabuana.”
Unai be, Heroda Antipa. Diksenari itaia.
Gr., “hanamoa.”
Diksenari itaia.
Gr., “kahirakahira do ia guguru.”
Gr., “iena vairana be Ierusalema sibona ia itaia.”
Eiava “rosia.”
Eiava “Hades,” unai be, mase taudia guria gabuna. Diksenari itaia.
Unai be, Mose Ena Taravatu.
Ap. A5 itaia.
Diksenari ai, “Ne′phesh; Psy·khe′” itaia.
Unai be, hanuaboi ai laolao taudia ese idia rentaia rumana.
Ap. B14 itaia.
Gr., “ena hereva.”
Eiava “oi ese emu ladana do oi hahelagaia.”
Gr., “paraoa.”
Gr., “ai dekenai idia abitorehai taudia ibounai.”
Gr., “hedibagani lalonai ai oi hakaua vareai lasi.”
Satani ena ladana ma ta.
Eiava “Dirava ena imana.”
Gr., “gau momo ia raraia lasi.”
Eiava “diari amo ia honu.”
Unai be, gau momo ia tahua noho. Gr., “dika.”
Farisea bona Iuda taudia haida be edia imana idia huria, edia kastom dalana hegeregerena.
Grik, pe′ga·non. Ia be tubutubu gauna ta, muramura totona idia gaukaralaia, bona aniani ena mamina hanamoa totona danu.
Eiava “sea namodia.”
Eiava “maketi gabudia ai.”
Eiava “maka idia atoa lasi mase guridia.”
Unai be, Mose Ena Taravatu.
Reana unai ese ia hahedinaraia idia ura lasi ma haida edia metau gaudia idia hamaragia.
Eiava “edia davana do idia karaia.”
Eiava “edia davana do idia karaia.”
Diksenari itaia.
Gr., “asarion rua.” Ap. B14 itaia.
Eiava, “dadaraia.”
Eiava reana, “sinagoga vairanai.”
Eiava “ma haida edia kohu ura henia dikadika.”
Gr., “1 kiubit amo umui halataia.” Ap. B14 itaia.
Gr., “emui gabana ai rami umui kwatua.”
Eiava “ena rami be piripou bamona do ia veria daekau bona ena gabana ai beleta ida ia kwatua.”
Hegeregere 9:00 p.m. amo ela bona malokihi. Mr 13:35 ena futnout itaia.
Malokihi amo ela bona 3:00 a.m. bamona. Mr 13:35 ena futnout itaia.
Eiava “ena ruma ai idia gaukara hesiai taudia.”
Eiava “biaguna ena ura hegeregerena.”
Gr., “lepton orena.” Ap. B14 itaia.
Mt 13:31 ena futnout itaia.
Gr., “sia.” Sia ta be 7.33 L. Ap. B14 itaia.
Lu 3:1 ena futnout itaia.
Gr., “foks,” ena toana be sisia maragina bamona, bona sibona ia naria namonamo.
Gr., “Emui ruma.”
Ap. A5 itaia.
Eng., dropsy eiava edema gorere. Ta ena tauanina lalonai ranu ia haboua.
Unai be, Mose Ena Taravatu.
Gr., “paraoa ia ania.”
Diksenari itaia.
Ap. B14 itaia.
Eiava “tura hahinedia.”
Ap. B14 itaia.
Gr., “guba.”
Gr., “ania ore.”
Bat ta be 22 L. Ap. B14 itaia.
Kor ta be 220 L. Ap. B14 itaia.
Diksenari itaia.
Unai be, Mose Ena Taravatu.
“Taravatu bona Peroveta Taudia edia hereva” be Heberu Toretoredia ibounai ia herevalaia.
Gr., “Aberahamo ena kemena dekenai.”
Eiava “Hades,” unai be, mase taudia guria gabuna. Diksenari itaia.
Gr., “iena kemena dekenai.”
Mt 18:6 ena futnout itaia.
Mt 13:31 ena futnout itaia.
Inai au ena ladana be mulberry.
Gr., “iena.”
Mt 24:38 ena futnout itaia.
Ap. A3 itaia.
Diksenari ai, “Aniani lasi taravatu” itaia.
Gr., “beibi.”
Diksenari itaia.
Eiava “fig-mulberry au.”
Eiava “samania hereva koikoina.”
Grik mina ta ena metau be 340 g, unai be hegeregere drekma 100 bamona. Ap. B14 itaia.
Eiava “basileia.”
Gr., “siliva.”
Gr., “siliva.”
Ap. A5 itaia.
Eiava “hahisia.”
Eiava “matauraia lasi.”
Gr., “ahuna.”
Gr., “gavana ena siahu henunai do idia atoa.”
Ap. B14 itaia.
Diksenari itaia.
Diksenari itaia.
Diksenari itaia.
Ap. A5 itaia.
Eiava “iena laloa dekenai.”
Ap. A5 itaia.
Eiava “maketi gabudiai.”
Eiava “sea namodia.”
Gr., “ruma.”
Gr., “lepta rua.” Ap. B14 itaia.
Eiava “gwau-edeede karana.”
Eiava “emui inai taudia dekenai do idia henia.”
Eiava “davana henia dinana.”
Palestine ai, siahu negana ai tubutubu gaudia be raurau matamata idia atoa.
Anina be gwauhamata idia karaia.
Eiava “Heduru Henia Taudia.” Ia be hemataurai ladana.
Eiava “teibolo dekenai ia helai.”
Eiava “teibolo dekenai ia helai.”
Gr., “Ia be taravatu utua taudia ida idia gwauraia.”
Diksenari itaia.
Lu 3:1 ena futnout itaia.
Ap. A3 itaia.
Gr., “Inai tauna oi abia siri.”
Eiava “au dekenai do idia kokoa kau.”
Diksenari itaia.
Diksenari itaia.
Gr., “hora namba 6.”
Gr., “hora namba 9.”
Eiava “ena laga orena ia veria.”
Tuari taudia 100 ia biagua tauna.
Eiava “Sanhedrin.”
Diksenari itaia.
Unai dina be hari ita gwauraia Sunday. Iuda taudia dekenai ia be pura ena dina ginigunana.
Gr., “60 stadia.” Steidiam ta ena lata be 185 m. Ap. B14 itaia.
Eiava reana, “Oi sibona be reana Ierusalema dekenai idia vara gaudia oi diba lasi, a?”