Vara Dinana Moalelaia Karana ese Mase Ia Havaraia
HARI inai negai, taunimanima momo idia laloa vara dinana moalelaia karana be vaia taunimanima edia kara, ia be dika lasi. To Baibel ia gwau lasi unai be kara namona. Gau ta be inai, Baibel lalonai, Dirava ena abidadama hesiai taudia ese vara dinana idia moalelaia ena sivarai ta be lasi.
Baibel lalonai, vara dinana moalelaia karadia rua sibona ia gwauraidia, unai be Dirava idia inai henia pavapavadia rua edia. Unai vara dinadia edia aria ruaosi dekenai, taunimanima ta idia hamasea; idia karaia aria dekenai idia mai taudia be pavapava ia habadua tauna ena mase do idia moalelaia totona. Aria ginigunana dekenai, Farao, Aigupito ena pavapava, ese ena paraoa gabua tauna badana ia hamasea. (Genese 40:2, 3, 20, 22) Unai aria lalonai, Aigupito pavapavana be ena hesiai tauna ia badu henia dainai, unai kara ia karaia. Aria iharuana lalonai, Heroda, Galilea ia lohiaia kara bodaga tauna ena hereva dainai, Ioane Bapatiso ena kwarana idia utua oho. Unai pati dekenai kekeni ta ia mavaru bona Heroda ese ia moalelaia dainai, kekeni ena ura badinaia totona unai kara ia karaia. Unai be kara dika rohorohodia!—Mataio 14:6-11.
Baibel be unai vara dinadia ruaosi ia gwauraidia badina idau momokani karadia idia karaia dainai, a? Lasi. Idaunegai, Iuda ena histori ia torea tauna, Josephus, ese ia hahedinaraia unai bamona kara idia vara momo. Vara dinadia dekenai, moale karana totona, idia ese taunimanima idia hamasedia sivarai ma haida ia toredia.
Hegeregere, lagani 70 C.E. ai, Ierusalem idia hadikaia ore murinai, unai kara haida idia vara, unai neganai Iuda taudia 1,000,000 idia mase bona 97,000 idia abidia mauri, bona igui hesiai taudia ai idia halaodia. Roma idia raka henia lao neganai, Roma tuari taudia edia biaguna, Tito, ese ena igui hesiai taudia be kahirakahira ia noho Kaisarea kone hanuana dekenai ia abidia lao.
Josephus ia toretore, ia gwau: “Tito be Kaisarea dekenai ia noho neganai, ena tadina Domitian ena vara dinana be pati badana amo idia moalelaia, unai neganai igui hesiai taudia 2,500 bona ma haida be gadara gabunai, dagedage animal amo bona lahi amo idia hamasedia. Unai murinai, ia lao Berytus [Beirut] dekenai, unai be Roma ia biagua hanuana Foenike dekenai, bona unuseniai ena tamana ena vara dinana hahelagaia totona, idia ese igui hesiai taudia momo herea idia hamasedia bona taunimanima ese idia raraia.”—The Jewish War, VII, 37, Paul L. Maier ese Josephus: The Essential Writings bukana ia hahanaia.
Vadaeni, ita hoa lasi The Imperial Bible-Dictionary ena hereva ita diba neganai, ia gwau: “Gabeai idia noho Heberu taudia ese vara dinadia moalelaia karana idia gwauraia kaivakuku tomadiho henia karana ta, unai dinadia dekenai idia vara gaudia idia itaia dainai unai hereva idia hamomokania diba.”
Abidadama Keristen taudia ginigunadia edia nega lalonai, unai kara idia abia dae lasi, badina Baibel ese ia hahedinaraia vara dinadia moalelaia karana be namo lasi, bona Roma taudia be unai dinadia dekenai kara dikadia momo idia karaia dainai. Hari inai nega lalonai, Keristen momokani taudia idia diba, Baibel lalonai vara dinadia edia sivarai idia noho ita idia hadibaia totona. (Roma 15:4) Vara dinadia idia moalelaia lasi badina unai ese taunimanima ia gwauraidia bada. Bona mai anina bada gauna be inai, Iehova ena hesiai taudia be mai edia aonega danu Baibel ena hereva idia abia dae, ia gwau vara dinadia dekenai dika idia vara.
[Picture on page 25]
Gadara gabuna Kaisarea dekenai