“Helaga” Gabuna ta Idia Hepapahuahulaia
JULY 15, 1099 ai, Kruseid Ginigunana, Roma ena pope ese ia hagania gauna, ia kwalimu bona Ierusalema idia biagua matamaia. Ala-ala karana bada herea idia karaia! Ierusalema idia noholaia taudia amo, gavana tauna bona ena mauri gimaia tauna sibona idia roho mauri, badina lalo-ani moni bada idia henia. Pasto tauna ta, Antony Bridge, ese ena bukana ladana The Crusades lalonai, Muslim bona Iuda taudia oredia dekenai ia vara gauna ia herevalaia, ia gwau: “Kruseid taudia ese gwaumaoro idia abia hanua lalonai sibodia edia ura idia karaia diba, bena idia ese rara bada herea idia bubua. . . . Hanua lalonai idia davaria tatau, hahine, bona natudia ibounai idia alaia mase . . . Iboudiai idia alaia mase murinai, idia kwalimu dainai hanua ena dala dekenai idia masi . . . idia lao Holy Sepulchre ena Dubu dekenai, Dirava idia tanikiu henia totona.”
Kruseid taudia ese idia halusia negana amo, Ierusalema dekenai Kerisendom ena dubu idauidau, Roman Katolik, Eastern Otodoks, bona sibona idia gwauraia Keristani dubu ma haida huanai heiriheiri ia vara noho. Lagani 1850 ai, dubu idauidau edia gunalaia taudia ese Ierusalema dekenai bona ia kahirakahira ai idia noho helaga gabudia idia hepapahuahulaia bona unai be Crimea Tuarina ia vara ena badina badana. England, France, bona Ottoman State ese Russia idia tuari henia bona taunimanima 500,000 bamona idia mase.
Unai tuari dekenai Kerisendom ese Ierusalema bona ena helaga gabudia hepapahuahulaia karana ia hadokoa lasi. Ottoman taudia, unai negana ai tano idia biagua taudia, ese helaga gabudia idia haria dubu idauidau dekenai, maino idia havaraia totona. Dr. Menashe Har-el ese ena buka ladana This Is Jerusalem lalonai ia gwau, “United Nations ese unai hakaua herevana bona November 1947 ena Partition Resolution ia abia dae. Unai dainai ia be intenesenel taravatuna ena kahana ta.” Unai dainai idia gwau Holy Sepulchre ena Dubu be Roman Katolik, Greek Otodoks, Armenia, Syria, bona Copt taudia edia dubu. Bona Ethiopia taudia idia ura ia be edia dubu danu bona unai dainai idia haida be unai dubu ena guhi dekenai idia haginia kalagadia dekenai idia noho. Taunimanima momo idia laloa Holy Sepulchre ena Dubu be Kerisendom ena helaga gabu badana. Dubu maragidia, kaivakuku, bona laulau momo ese unai gabu idia hahonua. Protestan taudia haida ese gabu ma ta, Gordon ena Calvary, idia hahelagaia, idia gwau unai gabu be Iesu idia hamasea bona guria gabuna.
Gunaguna, Iesu ese helaga gabudia ia abidadama henia hahinena ta ia hamaoroa, ia gwau: “Gabeai nega ta do ia mai, inai ororo dekenai, bona Ierusalema dekenai danu, taunimanima be do idia tomadiho henia lasi. . . . Dirava be Lauma, bona do idia tomadiho henia taudia ese, lauma bona momokani dekena amo do idia tomadiho henia.” (Ioane 4:21-24) Unai dainai Keristani taudia momokanidia ese gabu idauidau idia hahelagaia lasi. Lagani 70 C.E. ai, Roma tuari taudia ese gwau-edeede Ierusalema idia hadikaia ore bona unai be sisiba ta Kerisendom dekenai. Ia ese kaivakuku ia tomadiho henia, ia parara, bona rara ia bubua bada. Unai amo ia hahedinaraia ia be Keristani oreana lasi. Unai dainai, Dirava ese Babulonia Badana lalonai idia noho tomadiho ibounai totona ia perovetalaia dika badana do ia davaria.—Apokalupo 18:2-8.