Karoa 9
Egu Bamodia edia Lalo-Ani be Edena Bamona Do Lau Haheaukalaia Diba?
KAREN ena mauri laganidia be 14 neganai, drag ia ania kava bona ia sihari kava momo. Jim ena mauri laganidia be 17 neganai, kekero muramurana ia inua loulou bona ia lebulebu momo. Idia ruaosi idia gwau edia mauri dalana idia moalelaia momokani lasi. Vadaeni, dahaka dainai unai bamona idia kara? Edia bamodia edia lalo-ani dainai!
Karen ia gwau: “Lau bamodia taudia iboudiai be unai bamona idia karaia, bona unai ese lauegu lalona ia veria.” Jim ia gwau: “Lau ura lasi kara idaudia do lau karaia, egu turadia ese lau do idia dadaraia garina.”
Memero Kekeni ese edia Bamodia Idia Tohotohodia ena Badina
Memero kekeni haida idia bada idia lao neganai, edia tamadia sinadia edia siahu be bada lasi idia dekenai, bona idia ura bada edia bamodia ese do idia ura henidia momokani. Ma haida idia ura ia “lalo-pararalaidia” eiava ia lalokau henidia tauna ta ida do idia herevahereva. Bema edia tamadia sinadia ida idia herevahereva diba lasi, edia bamodia ida do idia herevahereva. Idia momo edia lalona idia goada lasi dainai edia bamodia edia lalo-ani herevadia idia abia dae.
Oiemu bamodia edia lalo-ani be reana ia dika lasi. Hereva Lada-isidia 27:17 ia gwau: “Auri ese auri ia segea. Unai hegeregerena tau ta ese ma tau ta ena vairana ia segea.” Kaia mai matana ese matana lasi kaiana ia segea diba. Unai hegeregerena, bema emu bamodia edia lalohadai be namo bona taunimanima badadia bamona idia kara, idia ese oiemu lalona idia hagoadaia diba bona oiemu kara idia hanamoa diba.
To madi, memero kekeni momo edia lalona idia goada lasi bona lauma dalanai idia goada lasi. Idia momo edia lalohadai be maoro lasi bona kavakava. Unai dainai mero o kekeni ta ena bamodia ese idia biagua neganai, unai be hegeregere matakepulu taudia ese matakepulu tauna idia hakaua. (Mataio 15:14 itaia.) Dika bada ia vara diba.
Ena be oiemu bamodia ese oi idia doria toho lasi kavakava karadia do oi karaia totona, to edia lalo-ani be mai ena siahu oi dekenai. Debbie ia gwau: “Oi ura bada memero kekeni ese oi do idia abia dae. Lauegu mauri laganidia be 18 neganai, lau gari lau do idia tura henia lasi garina, badina unai neganai lau do idia boiria lasi do ai moale hebou totona. Lau be sibogu do lau noho garina lau gari.” Unai dainai Debbie ese dala ia tahua goadagoada ena bamodia ese ia do idia tura henia totona.
Egu Lalona Idia Ania Noho, A?
Haida edia dabua karaia dalana, edia hereva dalana, bona edia kara oi tohotohoa, oi do idia abia dae totona, a? Kekeni badana ta ladana Susie ia gwau: “Mero o kekeni ta ese oi ia doria diba lasi, oi ura henia lasi karana do oi karaia totona.” Unai be momokani, to nega haida emu bamodia ese emu lalona idia ania neganai, unai ena mamina oi abia lasi. Aposetolo Petro ena sivarai mani oi laloa. Ia be boga-auka tauna mai ena lalo-goada, bona Keristen dalana ia goadalaia. Dirava ese ia hadibaia bese iboudiai taudia be mai edia dala Iena hahenamo do idia abia. Unai dainai Petro ese idau bese taudia ginigunadia mai edia kamonai ia durudia, Keristen taudia ai do idia lao totona.—Kara 10:28.
Vadaeni, gabeai Petro be Antioka ai ia noho. Unuseniai Iuda lasi taudia momo be Keristen taudia ai idia lao bona Petro ese ia bamodia. Dina ta ai, Iuda Keristen taudia haida, Iuda lasi taudia idia do tura henidia lasi taudia, be Ierusalem amo idia lao Antioka. Vadaeni, unai Iuda taudia, iena bese taudia, vairadiai Petro be edena bamona ia kara?
Idau bese Keristen taudia edia amo ia raka siri, idia ida ia aniani hebou lasi! Dahaka dainai? Sibona ena bese taudia do ia habadudia garina ia gari. Reana ia laloa, ‘Idia noho neganai edia kara hegeregerena do lau karaia, to do idia raka siri neganai lau be idau bese taudia ida do ai aniani hebou lou. Unai gau maragina dainai idia ida ai hepapahuahu be anina lasi.’ Petro ia kara koikoi—ia abia dae dalana maorona ia dadaraia bona ia abia dae lasi karana ia karaia. (Galatia 2:11-14) Unai ese ia hahedinaraia, taunimanima iboudiai be edia bamodia edia lalo-ani dainai idia moru diba.
Edena Bamona Do Lau Kara?
Ena be inai hereva, ‘Taunimanima edia lalohadai dekenai lau gari lasi,’ oi gwauraia be haraga, to oiemu lalona idia ania toho neganai edia kara oi dadaraia be auka. Hegeregere, inai hereva murinai ai torea gaudia bema idia vara, edena bamona do oi kara?
Oiemu sikuli bamodia ta be memero kekeni haida vairadiai kuku ta oi ia henia toho. Oi diba kuku oi ania be kerere. To idia iboudiai idia naria noho, idia ura itaia oi be dahaka do oi karaia . . .
Sikuli kekenidia ese edia sihari kava karadia idia herevalaia. Idia ta be oi dekenai ia hereva, ia gwau: “Oi be mero ta ida oi do mahuta hebou lasi, a?”
Oi ura deresi ta do oi karaia, kekeni iboudiai ese idia karaia gaudia hegeregeredia, to emu sinana ia gwau unai deresi ia kwadogi herea. Iena ura deresina oi karaia neganai, oi laloa oiemu toana be kekeni maragina ena toana bamona. Oiemu bamodia sikuli dekenai ese oi idia kirikirilaia. Kekeni ta ia gwau: “Oiemu aniani hoia monina oi dogoatao, bena ia hegeregere neganai deresi namona ta oi hoia. Oiemu sinana oi hadibaia lasi. Oiemu sikuli dabuadia oi atoa oiemu seipi lalonai sikuli gabuna dekenai.”
Unai hedibagani be auka, ani? To bema oiemu bamodia edia hereva dadaraia garina oi gari, kara maoromaoro bona oi bona emu tamana sinana emui ura do oi negea. Vadaeni, edena bamona do oi goada do oi lao diba emu bamodia edia lalo-ani dadaraia totona?
“Laloa Namonamo Karana”
Kekeni badana ta ladana Robin ese kuku ia ania matamaia, sibona ena ura dainai lasi, to ena bamodia iboudiai be unai bamona idia karaia dainai. Ia gwau: “Gabeai lau laloa, ‘Kuku lau ura henia lasi. Dahaka dainai lau ania?’ Unai dainai hari lau ania lasi.” Ia sibona ia laloa namonamo neganai, ena bamodia edia lalo-ani ia dadaraia diba!
Unai dainai Baibel ese memero kekeni ia hagoadadia edia “diba bona laloa namonamo karana” idia habadaia totona. (Hereva Lada-isidia 1:1-5) Laloa namonamo karana ia diba tauna ese ena bamodia, diba lasi taudia, edia sisiba do ia tahua lasi. To danu, do ia hekokoroku lasi bona ma haida edia lalohadai do ia dadaraia kava lasi. (Hereva Lada-isidia 14:16) Iena lalona ia hegeregere, ‘sisiba herevadia do ia kamonaia bona matahakani do ia abia dae,’ ‘aonega do ia abia totona.’—Hereva Lada-isidia 19:20.
Bema taunimanima ese oi idia ura henia lasi, eiava bema oi idia gwauraia dika oi laloa namonamo dainai, unai oi hoalaia lasi. Hereva Lada-isidia 14:17 ia gwau: “Laloa namonamo karana ia diba tauna [o hahinena] idia inai henia.” To, edena be lalo-goada tauna—sibona ena ura dikadia ia koua diba lasi tauna, eiava ena ura dikadia ia koua tauna? (Hereva Lada-isidia 16:32 itaia.) Oi idia hevasehalaia taudia ese dahaka do idia davaria? Oi ura oi danu ese unai dika do oi davaria a? Reana unai bamona taudia ese oi idia mama henia bona sibodia edia gari bona daradara idia hunia totona oi idia gwauraia dika.
Tarapu amo Oi Heau Siri
Hereva Lada-isidia 29:25 ia gwau: “Taunimanima gari henidia karana ese tarapu ia atoa.” Baibel negana lalonai, tarapu dekenai aniani idia atoa, bena boroma ta, unai gau ena dika ia diba lasi gauna, be unai aniani ia abia gwauraia neganai, maoromaoro tarapu lalonai ia moru. Bema oi ura oiemu bamodia ese oi do idia abia dae, unai ura be tarapu ta bamona. Unai ura ese oi ia veria diba Dirava ena taravatu do oi utua totona. Vadaeni, taunimanima gari henia karana ena tarapu amo edena bamona oi siri diba?
Gau ginigunana be, haida oi abidia hidi namonamo emu turadia ai do oi halaodia totona! (Hereva Lada-isidia 13:20) Keristen taravatudia idia badinadia taudia oi bamodia. Momokani, unai bamona taudia be momo lasi. Kekeni badana ta ia gwau: “Sikuli taudia edia lalohadai drag ania kava karana dekenai bona lebulebu karana dekenai lau abia dae lasi neganai, lau idia rakatania. Unai murinai egu lalona idia ania lasi, to lau lalohisihisi sisina, lau sibogu lau noho dainai.” Oi sibomu oi noho dainai oi lalohisihisi sisina be namo, lauma dalana ai do oi moru totona bona kara maoromaoro do oi rakatania totona oi idia veria be dika. Bema oiemu ruma bese taudia bona Keristen kongregesen taudia oi bamodia, unai bamona lalohisihisi do oi davaria lasi.
Bema oiemu tamana sinana oi kamonai henidia, unai ese oi do ia durua emu bamodia edia lalo-ani do oi dadaraia totona. (Hereva Lada-isidia 23:22) Reana oiemu tamana sinana ese dala maorona oi idia hadibaia toho. Kekeni ta ia gwau: “Egu tamana sinana be lau dekenai idia kara auka; lau idia koua, idia gwau taunimanima namodia sibodia do lau bamodia diba. Unai neganai edia kara lau moalelaia lasi, to hari lau moale unai bamona idia karaia dainai.” Edia heduru dainai, drag do ia ania kava bona do ia lebulebu totona haida ese idia veria toho neganai, ia moru lasi.
Sisiba henia hahinena ta ladana Beth Winship ia gwau: “Gaukara ta idia karaia namonamo diba memerodia bona kekenidia edia lalona idia goada. Edia bamodia ese idia moale henidia eiava lasi be herevana.” Unai dainai namona be dala oi tahua goadagoada, sikuli ena gaukara bona ruma dekenai oi karaia gaukarana do oi karaia namonamo totona, ani? Iehova ena Witness memerodia bona kekenidia be edia Keristen gaukarana lalonai idia gaukara goada, ‘gaukara namona taudia ai idia lao, hereva momokani do idia hadibaia maoromaoro, bona Dirava ena vairanai do idia hemarai lasi’ totona.—2 Timoteo 2:15.
Hereva Lada-isidia 29:25 ena hereva oredia be inai: “Iehova ia abidadama henia tauna be do ia dika lasi.” Bema Dirava oi tura henia, unai ese oi do ia hagoadaia oiemu bamodia edia lalo-ani do oi dadaraia totona. Ai gwauraia vadaeni kekenina ladana Debbie be nega daudau lalonai ena bamodia edia kara dikadia ia karaia noho. Ia inuinu momo bona drag ia ania kava. Bena mai ena momokani ida Baibel ia stadilaia matamaia bona Iehova ia abidadama henia matamaia. Dahaka ia vara? Debbie ia gwau: “Egu lalona lau hadaia egu bamodia edia kara bamona do lau karaia lou lasi.” Ena turadia gunadia ia hamaorodia, ia gwau: “Umui ura henia dalana dekenai do umui raka, bona lau be lau ura henia dalana dekenai do lau raka. Bema umui ura umui do lau tura henia, umui ese lau matauraia gaudia do umui matauraia be namo. Umui emui lalohadai be gau ta lasi lau dekenai. Lau be inai bamona do lau karaia.” Ena be Debbie ena turadia haida ese ena tomadiho dalana matamatana idia matauraia lasi, to ia gwau: “Egu lalona lau hadaia vadaeni murinai, sibogu egu kara lau moalelaia.”
Oi danu, bema emu bamodia edia lalo-ani amo oi siri, ‘sibomu emu kara do oi moalelaia’ bona lalohisihisi momo do oi davaria lasi!
Inai Henanadai Herevalaia
◻ Dahaka dainai memero kekeni edia bamodia ese edia lalona idia ania haraga diba? Unai ese dika sibona ia havaraia a?
◻ Aposetolo Petro ena sivarai ese dahaka ia hahedinaraia?
◻ Edena hedibagani oi dadaraidia be auka?
◻ Bema ta ese oi ia doria toho kara kererena ta do oi karaia totona, dahaka dahaka oi laloa be namo?
◻ Dahaka ese oi ia durua diba taunimanima gari henia karana ena tarapu amo oi siri totona?
[Box on page 75]
‘Bema Oi Gari Lasi, Oi Karaia!’
Lisa ena kalasi taudia ese idia hamaoroa, idia gwau: “Tisa oi hamaoroa iena uduna ena bonana ia dika.” Unai neganai Lisa idia doria, tisa ena badu garina do ia gari lasi totona. Memero kekeni haida be mai edia moale ida ma haida idia doridia toho, kerere maragidia eiava sibodia edia mauri hadikaia karadia do idia karaia totona.
Kara kava ta, eiava hebogahisi lasi karana ta, eiava oi do ia hadikaia diba karana ta do oi karaia totona ta ese oi ia doria toho neganai, namona be oi laloa namonamo. Aonega tauna ta ia gwau: “Muramura mai bonana karaia tauna ena dehoro lalonai lao idia mase, bena unai dehoro ena bonana be ia dika. Unai hegeregerena kavakava sisina ese aonega bona ladana badana ia hadikaia.” (Kohelete 10:1) Gau maragina, hegeregere ia mase vadaeni laona, ese dehoro mai bonana ia hadikaia diba. Unai hegeregerena, ta ena ladana namona be “kavakava sisina” ese ia hadikaia diba.
Kavakava karadia idia karaia taudia momo be idia sikuli namonamo lasi, eiava tisa taudia ese sikuli amo idia hadokodia, eiava pulisi ese idia dogodiatao! Bema oi laloa unai bamona do ia vara lasi oi dekenai, namona be sibomu inai bamona oi henanadai: Idia ura do lau karaia karana be kara maoromaorona a? Ia be lalokau karana a? Baibel ena taravatu bona egu tamana sinana edia taravatu do ia utua a? Bema oibe, lau ura momokani moale kava tahua taudia ese lauegu mauri do idia biagua a? Lauegu mauri bona ladana namona do lau hadikaia totona lau idia doria taudia be egu turadia korikoridia a?—Hereva Lada-isidia 18:24.
Oi ia doria toho merona o kekenina oi hereva henia namonamo toho. Mero badana ta ladana Terry ia gwau, unai bamona taudia be inai bamona ia nanadaidia, ia gwau: ‘Dahaka dainai unai bamona do lau karaia be namo? Bema lau karaia, unai ese dahaka do ia hamomokania?’ Oi badinaia gwauraia taravatudia be unai mero o kekeni oi hadibalaia be namo. Kekeni ta ese mero ta ia dibagania, ia ida do idia mahuta hebou totona, ia gwau: “Oi reaia gaudia be oi diba lasi.” Mero ese ia haere henia, ia gwau: “Lau diba—hepis, gonoria, sifilis unai . . . ”
Oibe, bema emu bamodia edia lalo-ani oi dadaraia mai emu boga-auka ida, kara kererena ta, gabeai do oi lalohisihisilaia karana, be do oi karaia lasi!
[Picture on page 76]
Memero kekeni momo idia tabekau heheni
[Picture on page 77]
Nega ta oiemu bamodia ese oi idia doria kara kererena ta do oi karaia totona, a?
[Picture on page 78]
Oi idia kirikirilaia taudia oi haheauka henidia mai emu boga-auka ida!