Gima Kohorona INTANET LAIBRI
Gima Kohorona
INTANET LAIBRI
Hiri Motu
  • BAIBEL
  • PABLIKEISEN
  • HEBOUDIA
  • yp karoa 13 rau 104-114
  • Dahaka Dainai Lau Lalo-Metau Bada?

Oi abia hidi kahana ena vidio ia noho lasi.

Sori, hekwakwanai ia vara vidio ia loud totona.

  • Dahaka Dainai Lau Lalo-Metau Bada?
  • Memero Kekeni—Edia Henanadai Haere Maorodia
  • Sinado maragidia
  • Inai Bamona Atikol
  • Lalo-Metau ena Badina Haida
  • Lalo-Metau ena Badina Ma Haida
  • Lalo-Metau ena Toana Oi Dibaia
  • Ta ena Lalona Ia Metau Bada Neganai
  • Lalohisihisi Sisina Koua Dalana
  • Lalo-Metau Halusia Dalana
  • Kwalimu ena Namo
  • Ta Dekenai Oi Herevalaia
  • Heduru Oi Tahua
  • Siahu Hereadaena
  • Lalo-Metau ena Hekwakwanai Oi Hanaia Diba
    1990 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
Memero Kekeni—Edia Henanadai Haere Maorodia
yp karoa 13 rau 104-114

Karoa 13

Dahaka Dainai Lau Lalo-Metau Bada?

Kekeni ta ladana Melanie ese ena sinana ena ura ia badinaia namonamo​—⁠ela bona ena mauri laganidia be 17. Bena sikuli karadia amo ia siri, pati dekediai ia lao lasi, bona sikuli dekenai maka namona ia abia lasi guna ia abia bamona, to unai ia laloa lasi. Ena tamana sinana be mai edia manau ida idia nanadaia neganai, ia gwau, “Lau dekenai umui hereva lasi! Kerere ta be lasi,” bena mai ena badu ida ia raka oho.

Mero ta ladana Mark ena mauri laganidia be 14 neganai, ia be badu momo merona. Sikuli lalonai ia helai namonamo lasi bona ena kalasi taudia ia hahekwarahidia. Ia badu neganai motabaik dekenai ia gui bena ia sipidi momokani, eiava ena sketbod dekenai ia gui bena ororo amo ia heau diho haraga.

MELANIE bona Mark be mai edia lalo-metau gorerena. Doketa Donald McKnew ia gwau, sikuli memerodia bona kekenidia 100 100 amo 12 12 bamona ese lalo-metau gorerena idia davaria. Haida edia lalo-metau gorerena be bada herea.

Lalo-metau idia havaraia gaudia haida be inai: hua gorerena, rara ia ore gorerena bona ma gorere idauidau haida, gorere hanamoa muramuradia haida bona ma muramura haida, bona aniani namona ania lasi karana.

Lalo-Metau ena Badina Haida

Vadaeni, memero kekeni momo edia mauri laganidia be 13 ia lao 19 neganai idia lalo-hekwarahi. Mero o kekeni ena diba be taunimanima badana ena diba hegeregerena lasi dainai, hekwakwanai idia vara neganai ia hanaidia diba lasi, bena ia laloa taunimanima ta ese iena namo ia tahua lasi, bona ena be unai hekwakwanai be bada lasi, to ia dainai ia lalo-metau.

Haida idia lalohisihisi badina be edia tamadia sinadia, edia tisa, eiava edia turadia edia ura idia dekenai idia hagugurua diba lasi dainai. Mero ta ladana Donald ena tamana sinana be sikuli bada taudia dainai, ia laloa do ia hamoaledia totona namona be sikuli dekenai maka namona do ia abia. To maka namona ia abia lasi dainai ia lalo-metau bona sibona ia hamasea gwauraia. Ia gwau: “Kara maorona ta lau karaia lasi ema bona hari. Nega ibounai taunimanima edia ura lau dekenai lau hagugurua lasi.”

Aposetolo edia negai ia noho tauna ta ladana Epafrodito ena sivarai ese ia hahedinaraia, bema ta ia laloa ena gaukara ia karaia namonamo lasi, unai ese ena lalona ia hametaua diba. Haida ese Epafrodito idia siaia, dibura ai ia noho tauna aposetolo Paulo durua totona. To ia ginidae neganai gorere ia davaria, unai dainai ia ese Paulo ia durua lasi, to Paulo ese ia ia durua! Unai dainai Epafrodito be reana ia laloa ia be hegeregere lasi, bona “iena lalona ia hekwarahi bada.” Gorere ia do davaria lasi neganai ia karaia karadia namodia be ia laloaboio reana.​—⁠Filipi 2⁠:​25-30.

Lalo-Metau ena Badina Ma Haida

Ena buka ta ladana Too Young to Die​—⁠Youth and Suicide lalonai, Francine Klagsbrun ia gwau: “Taunimanima momo edia lalo-metau ena badina be, idia ura henia bada tauna o gauna be idia edia amo ia boio.” Unai hegeregerena, lalo-metau ena badina haida be inai: ta ena tamana o sinana ia mase, eiava ena tamana sinana idia parara, eiava ena moni gaukara amo idia hadokoa, eiava gorere ia davaria.

Bema mero o kekeni ta ia laloa ena tamana o sinana ese ia ura henia lasi eiava ia laloa lasi, ena lalona do ia metau herea. Haneulato ta ladana Marie ia gwau: “Lauegu sinana ese ai ia rakatania neganai, lau laloa ia ese lau ia koia bona unai neganai lau be turana ta lasi. Lauegu mauri ia senisi momokani.”

Memero kekeni haida idia lalo-hekwarahi bona idia lalohisihisi bada, badina edia ruma bese lalonai inai hekwakwanai haida idia vara: edia tamadia sinadia idia parara eiava idia inuinu kekero, edia tamadia ese idia mahuta henidia eiava edia sinadia idia botadia dikadika, edia tamadia sinadia ese idia botadia dikadika eiava idia lalodia lasi badina be sibodia edia hekwakwanai idia laloa momo. Baibel ena hereva be momokani; ia gwau: “Hekwakwanai dinana ai oi lalo-manoka a? Oiemu goada do ia maragimaragi.” (Hereva Lada-isidia 24⁠:10) Unai ena anina ta be, emu goada do ia hegeregere lasi lalo-metau do oi koua. Mero o kekeni be reana do ia laloa kerere, do ia gwau ia dainai ena ruma bese lalonai hekwakwanai idia vara.

Lalo-Metau ena Toana Oi Dibaia

Lalo-metau ena bada bona ena nega ena daudau be idauidau. Nega momo, mero o kekeni ta be ia vara gauna ta dainai ia lalohisihisi, to nega sisina murinai ena lalohisihisi ia ore.

To, bema ta ena lalohisihisi ia ore haraga lasi, bona ia laloa ia hegeregere lasi, bona ia badu, nega daudau lalonai do ia lalo-metau diba. Mark bona Melanie (inai karoa ena matamanai ai gwauraia taudia) edia sivarai ese idia hahedinaraia lalo-metau ena toana be idauidau. Reana mero o kekeni ta ia lalo-hekwarahi. Ma ta be reana nega ibounai ia hesiku, ia ura lasi aniani, ia mahuta namonamo diba lasi, ena tauanina ia maragi ia lao, eiava aksiden momo ia davaria.

Memero kekeni haida ese edia lalo-metau idia hunia totona moale karadia idia tahua momo: pati momo dekediai idia lao, idia lebulebu, haida edia kohu idia hadikaia kava, eiava idia inuinu kekero. Mero ta ia gwau: “Lau diba lasi dahaka dainai lau ura nega ibounai moale gabudia dekediai do lau lao. Lau diba gauna tamona be inai: Bema lau sibogu lau noho neganai, egu lalohisihisi ena mamina lau abia momokani.” Baibel ena hereva be momokani; ia gwau: “Kiri lalonai reana tau ta ena lalona ia hisihisi.”​—⁠Hereva Lada-isidia 14⁠:13.

Ta ena Lalona Ia Metau Bada Neganai

Bema taunimanima ta be nega daudau ia lalohisihisi to unai lalohisihisi ia hadokoa toho lasi, ena lalohisihisi do ia bada ia lao bena ena lalona do ia metau herea. (Rau 107 itaia.) Ia lalo-metau bada kekenina ta ladana Marie, ia gwau: “Nega ibounai lau diba lasi dahaka do lau karaia, bona lau gari bada.” Lalo-metau bada tauna be nega daudau lalonai ia lalohisihisi. Unai dainai memero kekeni haida be unai bamona lalo-metau dainai sibodia idia hamasea.

Bema lalo-metau tauna be helaro lasi, unai ese ena lalona do ia hadikaia momokani. Profesa John E. Mack ese lalo-metau bada kekenina ta ladana Vivienne ia herevalaia. Taunimanima ese unai kekeni idia itaia neganai, idia laloa ia be kekeni namona mai ena tamana sinana namodia. To, ia lalo-metau bada neganai, ena aiona be varo amo ia kwatua, au dekenai ia tauadae, sibona ia hamasea! Profesa Mack ia gwau: “Vivienne be helaro lasi. Ia laloa ena lalo-metau bona ena hisihisi do idia doko lasi, unai dainai ena lalona dekenai ia gwau sibona do ia hamasea.”

Idia lalo-metau bada taudia idia laloa do idia namo lou lasi. Diba taudia idia gwau, unai bamona taudia be helaro lasi dainai, idia momo ese sibodia do idia hamasea dalana idia tahua.

To sibona hamasea karana ese namo ia havaraia lasi. Marie ia gwau: “Lau be sibogu do lau hamasea dalana lau laloa noho. To lau laloa bema sibona lau hamasea lasi, helaro ia noho.” Madi, memero kekeni momo idia dara doko neganai, idia laloa vaira negana lalonai namo do idia davaria diba lasi. Ena hekwakwanai hunia toho totona, Marie ese drag ta ladana heroin be hekodo amo ia abia kava. Ia gwau: “Lauegu lalona ia goada ela bona drag ena siahu ia ore.”

Lalohisihisi Sisina Koua Dalana

Dala namodia amo lalohisihisi oi koua diba. Doketa Nathan S. Kline ia gwau: “Taunimanima haida idia lalohisihisi badina be idia hitolo. Reana tau ta be dabai bona dina tubua ai ia aniani lasi, bena 3 okoloka bamona ai ia daradara badina be ena lalona ena mamina be namo lasi.”

Oi ania gaudia ese oi idia hanamoa diba eiava oi idia hadikaia diba. Haneulato ta ladana Debbie be nega momo ia lalohisihisi. Ia gwau: “Guna lau diba lasi, aniani dikadia lau ania momo dainai lauegu lalona ena mamina ia dika. Hari lau be loli bona keke lau ania momo lasi neganai, lauegu lalona ena mamina be namo.” Heduru ma haida be inai: Reana eksasais ese emu lalona ia hanamoa diba. Reana doketa dekenai oi lao oiemu tauanina ia sekea totona be namo, badina lalohisihisi be gorere haida edia toana.

Lalo-Metau Halusia Dalana

Bema nega ibounai oi laloa oi be hegeregere lasi, unai ese emu lalona ia hametaua diba. Haneulato ta ladana Evelyn ia gwau: “Taunimanima momo ese oi idia gwauraia dika neganai, oi laloa oi be gau ta lasi.”

Mani inai oi laloa: Taunimanima haida ese oi idia gwauraia dika be herevana, ani? Haida ese aposetolo Paulo idia gwauraia dika. Idia gwau ena tauanina be manoka bona ena hereva be mamina lasi. Edia hereva dainai Paulo ia laloa ia be hegeregere lasi, a? Lasi! Paulo ia diba Dirava ese ia lalo-namo henia be gau badana. Dirava ena heduru amo ia karaia karadia ia heagilaia diba, herevana taunimanima ma haida ese idia gwauraia dika. Oi danu be mai anina Dirava vairanai; bema unai oi laloa neganai, reana oiemu lalohisihisi do ia doko.​—⁠2 Korinto 10⁠:​7, 10, 17, 18.

Reana oi lalo-metau badina oi manoka eiava oi kara kerere. Dirava ese Israel taudia ia hamaorodia, ia gwau: “Ena be emui kara dika be kakakaka bamona, to do idia kurokuro sinou bamona.” (Isaia 1⁠:18) Iseda Tamana guba ai ia noho ena hebogahisi bona haheauka oi laloaboio lasi. (Salamo 103:​8-14) To nega ibounai dala oi tahua goadagoada oiemu hekwakwanai hanaia totona, a? Namona be unai bamona oi karaia, oiemu kerere dainai emu lalona do ia dika hanaihanai lasi totona. Baibel ia gwau: “Ena kara dika ia gwauraia hedinarai bona ia rakatania tauna ese hebogahisi do ia davaria.”​—⁠Hereva Lada-isidia 28⁠:⁠13.

Lalo-metau halusia dalana ma ta be, oi karaia diba gaudia oi tahudia. Ena be eksam dekenai emu kalasi taudia oi hanaidia lasi, to oi kwalimu diba. (Kohelete 7⁠:​16-18) Namona be oi diba nega haida do oi lalohisihisi. Unai ia vara neganai, oi gwau lasi, ‘Taunimanima ta ia laloa lasi dahaka ia vara lau dekenai,’ to oi gwau, ‘Unai do lau laloa hanaihanai lasi.’ Bema oi tai, unai be kerere lasi.

Kwalimu ena Namo

Lalo-metau ia hanaia hahinena ta ladana Daphne ia gwau: “Lalo-hekwarahi be ia sibona do ia doko lasi. Namona be gau idauna ta oi laloa eiava gaukara ta oi karaia oi hadokoa totona.” Hahine ta ladana Linda be ena lalohisihisi koua totona ia hekwarahi neganai, ia gwau: “Hari lau be dabua matamatadia momo lau turia. Inai lau karaia neganai, lauegu lalona ia hahisia gauna lau laloaboio. Inai ese lau ia durua momokani.” Oi lalo-metau neganai emu lalona ia manoka, to oi karaia namonamo diba karadia oi karaia neganai emu lalona ia goada ia lao.

Oi moalelaia karadia oi karaia danu be namo. Hegeregere, oi ura henia gauna ta oi hoia, o oi gadara, o oi ura henia anianina oi nadua, o sitoa dekenai oi loaloa, o aniani rumana ta dekenai oi aniani, o buka ta oi duahia.

Iena lalohisihisi haheaukalaia totona, Debbie ese palani ia karaia, gabu kahirakahira dekenai do ia loaloa, eiava gaukara maragidia haida do ia karaia. To, ma haida ia durudia neganai, unai ese ia durua bada. Debbie ia gwau: “Ia lalo-metau bada hahinena ta lau davaria bena lau durua Baibel do ia stadilaia totona. Pura ta ta iboudiai lau stadi henia neganai, dala lau davaria iena lalo-metau hanaia dalana lau gwauraia totona. Baibel ese helaro momokanina ia henia. Unai ese lau ia durua danu.” Iesu ena hereva be momokani; ia gwau: “Henia kara ena moale be bada, abia kara ena moale be maragi.”​—⁠Kara 20⁠:⁠35.

Ta Dekenai Oi Herevalaia

“Lalo-hekwarahi ese tau ta ia hametaua, to hereva namona ese ia hamoalea.” (Hereva Lada-isidia 12⁠:25) Hebogahisi tauna ena “hereva namona” be heduru badana. Taunimanima ta ese oiemu lalona ia duahia diba lasi. Unai dainai, oi abidadama henia tauna ta, oi ia durua diba tauna, be oiemu lalona ena anina oi hamaorolaia. Hereva Lada-isidia 17⁠:17 ia gwau: “Tau ta ena turana ese nega iboudiai ia lalokau henia, bona nega dikadia ai ena tadikaka bamona ia kara henia.” (The Bible in Basic English) Tauhau ta ladana Evan ia gwau: “Oiemu lalo-hekwarahi oi gwauraia hedinarai lasi neganai, unai be hegeregere oi sibomu ese maduna metauna ta oi huaia bamona. To oi ia durua diba tauna ta dekenai oi gwauraia hedinarai neganai, unai maduna ena metau ia maragi ia lao.”

Reana oi gwau: ‘Unai bamona lau karaia toho vadaeni, to lau ia gwau henia sibona. Ia gwau namona be mauri ena namo do lau laloa.’ Vadaeni, taunimanima namona ta, mai ena hebogahisi ida oiemu hereva do ia kamonai bona sisiba namona be oi do ia henia tauna, be edeseniai oi davaria diba?​—⁠Hereva Lada-isidia 27⁠:​5, 6.

Heduru Oi Tahua

Kara ginigunana be “oiemu lalona oi henia” oiemu tamana sinana dekediai. (Hereva Lada-isidia 23⁠:26) Idia ese oi idia diba namonamo, bona bema oi koudia lasi, nega momo oi do idia durua diba. Bema idia laloa oiemu hekwakwanai be bada herea momokani, reana dala do idia karaia, doketa ta eiava ma diba tauna ta ese oi do ia durua totona.a

Keristen kongregesen taudia danu ese heduru idia henia diba. Marie ia gwau: “Lagani momo lalodiai lauegu lalo-metau lau hunia, unai dainai taunimanima idia diba lasi lau lalo-metau bada. Bena dina ta lauegu lalona ena mamina lau gwauraia hedinarai kongregesen hahinena badana ta dekenai. Ia be mai ena hebogahisi bada! Lau dekenai idia vara gaudia haida be guna ia dekenai idia vara danu. Iena sivarai ese lauegu lalona ia hagoadaia, badina unai amo lau diba ma haida danu be guna inai bamona idia lalo-metau to hari idia namo lou vadaeni.”

Marie ena lalo-metau be ia ore haraga lasi. To Dirava ia tura henia momokani neganai, metairametaira ena lalo-metau ia haorea. Iehova idia tomadiho henia momokani taudia bogaragidiai, oi danu ese tura bona “varavara” oi davaridia diba, mai edia momokani ida oiemu namo do idia tahua taudia unai.​—⁠Mareko 10⁠:​29, 30; Ioane 13⁠:​34, 35.

Siahu Hereadaena

Lalo-metau ia hadokoa gauna badana, aposetolo Paulo ese ia gwauraia gauna, be ‘siahu badana, Dirava sibona dekena amo.’ (2 Korinto 4⁠:⁠7) Bema Dirava dekenai oi tabekau, ia ese oi do ia durua diba oiemu lalo-metau negea totona. (Salamo 55⁠:22) Iena lauma helaga amo siahu hereadaena oi do ia henia.

Dirava tura henia karana ese emu lalona ia hagoadaia momokani diba. Haneulato ta ladana Georgia ia gwau: “Lau lalohisihisi neganai lau guriguri momo. Lau diba, ena be lauegu hekwakwanai be bada, to Iehova ese dala do ia karaia do lau hanaia totona.” Daphne ia gwau: “Gau iboudiai Iehova oi hamaoroa diba. Oiemu lalona ena anina ibounai oi gwauraia hedinarai diba Iehova dekenai, bona oi diba oi ia diba momokani bona oi ia laloa bada.”

Unai dainai, bema oi lalo-metau, Dirava oi guriguri henia, bona aonega tauna mai ena lalo-parara oi tahua, oiemu lalona ena anina be ia dekenai oi gwauraia hedinarai totona. Keristen kongregesen lalonai elda taudia idia noho, idia be sisiba henia taudia mai edia diba. (Iakobo 5⁠:​14, 15) Idia hegaegae noho oi do idia durua Dirava do oi tura henia noho totona. Dirava be mai ena lalo-parara, bona oi ia boiria oiemu lalo-metau be ia dekenai do oi negea, badina ‘ia ese oi ia naria noho.’ (1 Petero 5⁠:​6, 7) Baibel ena gwauhamata be inai: “Dirava ena maino ese taunimanima edia diba ia hanaia momokani. Keriso Iesu umui danu ia hakapua tamona dainai, inai maino ese emui laloa gaudia bona emui kudouna idia mamia gaudia ibounai do ia naria namonamo.”​—⁠Filipi 4⁠:⁠7.

[Footnotes]

a Doketa momo idia gwau, idia lalo-metau bada herea taudia ese doketa edia heduru idia abia be namo, sibodia do idia hamasea garina. Hegeregere, reana muramura ta idia inua be namo, bona unai muramura be doketa sibodia ese idia henidia diba.

Inai Henanadai Herevalaia

◻ Dahaka ese mero o kekeni ta ena lalona ia hametaua diba? Nega haida oi lalo-metau a?

◻ Nega daudau lalonai ia noho lalohisihisina ena toana be dahaka dahaka?

◻ Lalo-metau badana ena toana be dahaka dahaka? Dahaka dainai unai be gorere badana?

◻ Lalohisihisi hanaia daladia haida be dahaka? Unai dala haida amo oi kwalimu vadaeni, a?

◻ Oi lalo-metau bada neganai, dahaka dainai ma ta dekenai oi herevalaia be gau badana?

[Blurb on page 106]

Sibodia idia hamasea memerodia kekenidia momo be unai bamona idia karaia badina be idia lalo-metau dainai

[Blurb on page 112]

Bema Dirava oi tura henia, unai ese oi do ia durua emu lalo-metau badana do oi kokia totona

[Box on page 107]

Ia be Lalo-Metau Bada, A?

Reana oi be henu ai ai gwauraia gaudia ta o haida nega sisina lalonai oi hisihisilaia, to lalo-metau bada oi davaria lasi. To, bema nega taina daudau lalonai unai gau haida oi hisihisilaia noho, eiava bema idia dainai oi gaukara namonamo diba lasi, reana (1) oiemu tauanina be mai ena gorere, bona doketa ese oi ia sekea namonamo be namo, eiava (2) oiemu kwarana be mai ena gorere badana badina be oi lalo-metau bada.

Gau ta ese Oi Ia Hamoalea Lasi. Guna oi moalelaia karadia be hari oi moalelaia lasi. Oiemu lalona be ia mase bamona.

Oi Laloa Oi be Anina Lasi. Oi laloa oiemu mauri amo gau namona ta oi havaraia diba lasi bona oiemu mauri be anina lasi. Reana oiemu lalona ese oi ia samania momo.

Oiemu Lalona Ia Idau Vaitani. Reana guna oi be hereva momo tauna, to hari oi be hemarai tauna. Reana nega momo oi tai.

Oi be Helaro Lasi Momokani. Oi laloa gau iboudiai idia dika bona oi hanamodia diba lasi, bona gabeai danu do idia namo lasi.

Oi Ura Do Oi Mase. Oi lalohisihisi bada dainai nega momo oi laloa do oi mase be namo.

Gau ta Oi Lalohadailaia Namonamo Diba Lasi. Oiemu lalona oi hadaia haraga diba lasi, eiava buka oi duahia neganai anina oi abia lasi, oi duahia kava sibona.

Emu Aniani Karana Eiava Emu Toileti Karana Ia Idau. Oi ura lasi aniani, eiava oi aniani momo. Oiemu kukuri dalana ia auka eiava kukuri ranu oi davaria.

Emu Mahuta Dalana Ia Idau. Oi mahuta namonamo lasi eiava oi mahuta momo. Reana nihi dikadia oi abia.

Hisihisi Oi Ania. Emu kwarana ia hisihisi, emu aena idia hisihisi, eiava emu kemena bona emu bogana idia hisihisi. Reana nega ibounai oi hesiku kava.

[Picture on page 108]

Edia tamadia sinadia edia ura idia dekenai idia hagugurua lasi dainai, memero kekeni idia lalo-metau diba

[Picture on page 109]

Emu lalo-metau kokia dalana namona ta be, emu lalona ena mamina oi gwauraia hedinarai ma ta dekenai

[Picture on page 110]

Lalohisihisi hanaia dalana ma ta be, ma haida durudia gaukaradia oi karaia

    Hiri Motu Pablikeisen (1987-2026)
    Log aut
    Login
    • Hiri Motu
    • Ta dekenai siaia
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gaukaralaia Taravatudia
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Ta dekenai siaia