Gima Kohorona INTANET LAIBRI
Gima Kohorona
INTANET LAIBRI
Hiri Motu
  • BAIBEL
  • PABLIKEISEN
  • HEBOUDIA
  • yp karoa 20 rau 158-165
  • Egu Tisa be Edena Bamona Do Lau Hamoalea Diba?

Oi abia hidi kahana ena vidio ia noho lasi.

Sori, hekwakwanai ia vara vidio ia loud totona.

  • Egu Tisa be Edena Bamona Do Lau Hamoalea Diba?
  • Memero Kekeni—Edia Henanadai Haere Maorodia
  • Sinado maragidia
  • Inai Bamona Atikol
  • Tisa bona Idia Ura Henidia Bada Memerodia bona Kekenidia
  • Sikuli Rumana Lalonai Idia Inai Heheni
  • ‘Egu Tisa ese Lau Ia Ura Henia Lasi’
  • ‘Maka Namona Lau Ia Henia be Maoro’
  • Emu Tamana Sinana Oi Hamaorodia
  • Nigeria Sikuli Natudia Edia Abidadama Dainai Hahenamo Idia Davaria
    1992 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
Memero Kekeni—Edia Henanadai Haere Maorodia
yp karoa 20 rau 158-165

Karoa 20

Egu Tisa be Edena Bamona Do Lau Hamoalea Diba?

KEKENI ta ladana Vicky ia gwau: “Bema tisa ta ena kara be maoro lasi, lau haheauka henia diba lasi.” Reana oi danu be unai bamona oi laloa. Lagani 1981 lalonai, America ena memero kekeni 160,000 edia lalohadai idia tahua neganai, idia 100 100 amo 76 76 ese edia tisa idia samanidia, idia gwau edia kara haida be maoro lasi!

Bema memero kekeni idia laloa edia sikuli gaukarana be namo dainai namona be maka namona idia abia, to maka dikana idia abia, idia lalohisihisi. Bema idia laloa edia kerere be maragi to idia abia matahakanina be bada, o bema idia laloa matahakani idia abia lasi be maoro to idia abia, o bema idia laloa idia be idau bese taudia dainai matahakani idia abia, unai idia badulaia. Bema tisa ese ia ura henia bada merona o kekenina ia kara namo henia to oredia be unai bamona ia kara henidia lasi, idia badu.

Momokani, tisa idia goevadae lasi. Idia be mai edia kara idaudia, mai edia hekwakwanai, bona mai edia lalohadai kereredia danu. To Baibel ena sisiba be inai: “Oi badu haraga lasi.” (Kohelete 7⁠:⁠9) Tisa danu “ese nega momo kerere [idia] karaia. To bema tau ta ese iena hereva dekena amo kerere ta ia karaia lasi, ia be goeva bona namo momokani. Ia ese iena tauanina ibounai ia biagua bona naria diba.” (Iakobo 3⁠:⁠2) Unai dainai emu tisa oi haheauka henia be namo, ani?

Mero ta ladana Freddy ia itaia ena tisa ese “iboudiai ia gwau henidia.” Mai ena hemataurai ida ia ese ena tisa ia nanadaia bona ena kara ena badina ia davaria. Tisa ia gwau: “Hari dabai sikuli dekenai lau heau mai neganai, lauegu motuka ena ensini ia siahu bada herea, unai dainai lau ginidae neganai lau leiti.”

Tisa bona Idia Ura Henidia Bada Memerodia bona Kekenidia

Tisa ese idia ura henidia bada memerodia bona kekenidia dekenai idia karaia karadia idaudia be edena bamona oi laloa? Mani oi laloa, tisa be mai edia lalo-hekwarahi idaudia. Buka ta ladana Being Adolescent ia gwau, tisa edia gaukara be auka badina be idia hadibadia memerodia bona kekenidia ese “nega momo idau gaudia idia lalodia . . . Idia moale lasi bona idia momo ese hereva ta idia laloa daudau diba lasi.”

Unai dainai, bema mero o kekeni ta ia stadi namonamo, eiava ia hakala namonamo, eiava ena tisa ia matauraia dainai, bema tisa ese ia ura henia bada, unai ita hoalaia lasi, ani? Momokani, bema tisa ese memero kekeni haida ia lalodia bada to oi ia laloa maragi, reana oi badu sisina. To bema emu tisa ese oi ia hadibaia namonamo noho, ia stadi namonamo kekenina o merona ta ia ura henia bada dainai oi badu o oi mama be anina lasi, ani? Danu, reana emu stadi karana oi hanamoa be namo.

Sikuli Rumana Lalonai Idia Inai Heheni

Mero ta ese ena tisa be inai bamona ia gwauraia, ia gwau: “Ia laloa ai ibounai ese ia ai inai henia, unai dainai ena lalona ia hadaia ai do ia panisia guna. Nega ibounai ia laloa ai lalo-dika henia.” To tisa momo idia laloa unai bamona idia laloa be maoro. Baibel ena peroveta herevana hegeregerena, hari inai ‘nega dokonai metau dikadia momo idia vara,’ bona sikuli memerodia bona kekenidia momo ‘idia lebulebu, idia dagedage, kara namodia idia ura henia lasi.’ (2 Timoteo 3⁠:​1-3) Niuspepa ta ladana U.S.News & World Report ia gwau: “Taoni momo dekenai tisa be dagedage garina idia gari hanaihanai.”

Tisa gunana ta ladana Roland Betts ese tisa taudia be inai bamona ia gwauraidia, ia gwau: “Memero kekeni idia laloa idia be mai edia maoro . . . do idia habadudia toho ela bona edia haheauka ena dokona do idia davaria.” Oi eiava emu kalasi taudia ese emui tisa ena lalona umui hahekwarahia toho, a? Bema oibe, emui kara dainai ia karaia karana oi hoalaia lasi.

Baibel ia gwau: “Hisihisi ese aonega tauna ia hakavaia diba.” (Kohelete 7⁠:⁠7) Sikuli haida dekenai tisa idia gari bona memero kekeni ese idia matauraidia lasi, unai dainai tisa haida idia kara auka, memero kekeni idia matahakani henidia negadiai. Buka ta ladana The Family Handbook of Adolescence ia gwau: “Bema memero kekeni be edia kara amo idia hahedinaraia edia tisa edia lalohadai idia laloa maragi, edia tisa momo ese do idia hadikadia edia davana henidia totona.” Oibe, sikuli memerodia bona kekenidia ese edia tisa na badu taudia ai idia halaodia!

Danu, bema sikuli lalonai dagedage karadia umui karaia dainai emui tisa ese umui ia inai henia, unai oi hoalaia lasi. (Galatia 6⁠:7 itaia.) Inai taravatu hereadaena mani oi laloa: “Gau ibounai umui ura taunimanima ese do idia karaia umui dekenai, umui ese unai bamona do umui karaia idia dekenai.” (Mataio 7⁠:12) Sikuli lalonai idia karaia kara dikadia lalodiai oi vareai lasi. Tisa ena hereva oi hakala henia namonamo bona oi badinaia. Bema unai bamona oi karaia, reana oi do ia badu henia lasi.

‘Egu Tisa ese Lau Ia Ura Henia Lasi’

Oiemu tisa ena kara be idau bona oiemu kara be ma idau dainai, eiava ia ese emu hereva ta o kara ta ia laloa kerere dainai, reana nega haida oi ia ura henia lasi. Bema gau ta oi nanadailaia reana ia laloa oi gwau-edeede, o bema oi be mai emu ura idauna ta reana ia laloa oi kavakava. Danu, bema tisa ese oi ia ura henia lasi, reana oi do ia hahemaraia toho. Reana do umui inai heheni.

Baibel ia gwau: “Bema tau ta ese umui dekenai ia kara dika henia neganai, iena kara dika davana do umui karaia lasi . . . Maino karaia daladia umui tahua dala idauidau ibounai dekenai, taunimanima danu mai maino danu do umui noho totona.” (Roma 12⁠:​17, 18) Oi naria namonamo emu tisa do oi habadua kava garina. Oi kara maoromaoro bena oi do ia samania momokani diba lasi. Oi gado namo henia. Kalasi dekenai oi ginidae neganai oi hanamoa mai emu hemataurai ida. Bema nega ibounai oi gado namo henia, reana ena lalohadai oi dekenai do ia haidaua.​—⁠Roma 12⁠:​20, 21 itaia.

Momokani, ena be unai bamona oi kara, to reana ena lalohadai oi dekenai do ia haidaua lasi. To Kohelete 10⁠:4 ia gwau: “Bema lohia ta [eiava siahu tauna ta] ese oi ia badu henia [bena oi ia panisia], oiemu gabu oi rakatania lasi, badina be lalo-manau ese kara dika badadia ia koua.” Inai danu mani oi laloa: “Haere manauna ese badu ia koua.”​—⁠Hereva Lada-isidia 15⁠:⁠1.

‘Maka Namona Lau Ia Henia be Maoro’

Memero kekeni momo be unai bamona idia maumau. Bema oi be unai bamona oi laloa, namona be emu tisa ida umui herevalaia. Baibel ese Natan ia gwauraia, ia gwau King David be kerere badana ta ia karaia murinai, Natan be ia dekenai ia lao ena kerere hahedinarai henia totona. Ia gwau dika henia lasi, to mai ena hemataurai ida ia hereva henia.​—⁠2 Samuel 12⁠:​1-7.

Unai hegeregerena, oi danu be mai emu hemataurai bona mai emu manau ida emu tisa oi hereva henia diba. Tisa gunana ta ladana Bruce Weber ia gwau: “Mero o kekeni ena gwau-edeede ese ena tisa ena lalona ia ha-aukaia. Bema oi boiboi o oi hereva kava, o bema oi gwau emu tisa ese oi ia kara maoro henia lasi dainai ena davana do oi henia, unai amo namo do oi davaria lasi.” Reana inai bamona oi karaia diba: Emu tisa oi noia ena maka karaia dalana oi do ia haheitalaia. Bena Weber ena hereva hegeregerena, “inai oi hamomokania toho: Emu maka ia karaia neganai gau haida ia laloa lasi o emu maka ta ta iboudiai ia haboudia kerere. Oi gwau lasi emu gaukara ia lalohadailaia kerere. Emu tisa ena maka karaia dalana amo oi hahedinaraia edena kahana dekenai maka maorona oi ia henia lasi.” Ena be unai murinai emu maka ia haidaua lasi, to oi be taunimanima badana ta bamona oi kara dainai, reana emu tisa ese unai do ia laloa bada.

Emu Tamana Sinana Oi Hamaorodia

To, nega haida, tisa ida herevahereva karana ese anina namona ia havaraia lasi. Kekeni ta ladana Susan ena sivarai mani oi laloa. Guna, nega ibounai maka namo hereadia ia abia dainai, ia hoa maragi lasi ena tisa ta ese maka dikadia ia henia matamaia neganai. Unai hekwakwanai ena badina be dahaka? Susan be Iehova ena Witness kekenina, bona ena tisa ia gwau unai dainai ia ura henia lasi. Susan ia gwau: “Unai ese egu lalona ia hahekwarahia, bona lau diba lasi dahaka do lau karaia be namo.”

Susan ma ia gwau: “Lauegu gari lau negea bena unai tisa ena kara be egu sinana lau hamaorolaia. Ia gwau, ‘Reana lau ese emu tisa do lau hereva henia be namo.’ Unai dainai sikuli dekenai ia lao bona egu tisa be unai hekwakwanai ia nanadailaia. Lau laloa egu sinana ese do ia badu henia, to lasi. Mai ena manau ida ia hereva henia.” Vadaeni, unai tisa ese dala ia karaia ma tisa ta ese Susan do ia hadibaia totona.

Momokani, hekwakwanai iboudiai oi kokidia diba lasi, unai dainai idia haida oi haheaukalaidia be namo. Bema hari lagani lalonai oi bona emu tisa be maino ai do umui gaukara hebou diba, unai be namo, bena vaira laganina lalonai reana tisa matamatana do oi abia neganai, oi be ia ida maino ai do umui gaukara hebou dalana do oi tahua diba.

Inai Henanadai Herevalaia

◻ Bema oiemu tisa ese oi ia kara maoromaoro henia lasi, edena bamona oi laloa be namo?

◻ Dahaka dainai tisa momo ese memero bona kekeni haida mo idia ura henidia bada?

◻ Bema tisa ta ena hadibaia dalana oi hesikulaia, edena bamona ia ena amo diba oi abia diba?

◻ Dahaka dainai tisa haida ese edia kalasi taudia idia badu henidia?

◻ Iesu ena hahegani Mataio 7⁠:12 ai be sikuli lalonai edena bamona oi badinaia diba?

◻ Bema oi laloa emu tisa ese maka maorona oi ia henia lasi eiava oi ia kara maoromaoro henia lasi, dahaka oi karaia diba?

[Blurb on page 158]

Tisa ese haida mo idia durudia bada neganai, kalasi taudia oredia idia badu

[Blurb on page 163]

“Taoni momo dekenai tisa be dagedage garina idia gari hanaihanai”

[Box/Picture on page 160, 161]

‘Egu Tisa ena Hadibaia Dalana Lau Hesikulaia!’

Buka ta ladana The Family Handbook of Adolescence ia gwau: “Memero kekeni badadia edia kara idia tahua taudia haida idia davaria, idia momo ese edia tisa idia maumauraidia, idia gwau edia hadibaia daladia idia hesikulaidia, eiava tisa idia hevaseha diba lasi.” Reana oiemu tisa ta ena hadibaia dalana do oi hesikulaia danu. Unai neganai dahaka do oi karaia diba?

Vanegai idia davaria, memero kekeni badadia be sikuli dekenai ima gaukaradia, o tauanina hagoadaia karadia, o miusik idia dibaia neganai, unai be mai edia lalona ibounai ida idia laloa. To, gado ta o idaunegai idia vara gaudia edia sivarai idia dibaia toho neganai, unai idia laloa namonamo lasi.

Spot o miusik hadibalaia taudia ese hahediba herevadia hadibalaia taudia idia hereadia, a? Lasi, ani? To memero kekeni momo idia laloa idia be hegeregere lasi hahediba herevadia haida do idia dibaia. Bona bema memero kekeni ese edia lalona idia hadaia sikuli ena hadibaia herevana ta do idia hesikulaia, bena ena be tisa ena hadibaia dalana be namo herea momokani, to unai hereva do idia kamonai henia totona edia lalona do ia veria be auka herea! Reana oiemu lalohadai sikuli ena hereva haida dekenai oi haidaua be namo, a? Sikuli dekenai idia hadibaia herevadia bema oi lalodia maragi, namona be hari oi lalodia bada, bena reana sikuli do oi hesikulaia lasi.

Idia ura do idia sikuli namonamo memerodia bona kekenidia danu be nega haida idia maumau, idia gwau edia tisa idia “dika.” To tisa “namona” be edena bamona tauna? Kekeni ta ia gwau: “Lauegu tisa ta . . . lau ura henia badina ia be moale hahinena.” Mero ta ese ena tisa ta ia hanamoa badina ia ‘hevaseha momo.’

To, ena be memero kekeni ese edia tisa ta idia ura henia bona ena kara amo ia hamoaledia, to gau badana be ia be hegeregere do ia hadibadia. Tisa namona ese ia hadibaia herevana ia diba namonamo.

Madi, ena be tisa haida be mai edia diba, to taunimanima ese edia kara idia moalelaia lasi. Ena be aposetolo Paulo be Dirava ena Hereva ia gwauraia hedinarai namonamo diba, to Keristen taudia haida ese idia maumauraia, idia gwau: “Iena tauanina ita itaia neganai, ia be manoka bona iena hereva be mamina lasi.” Paulo ia haere, ia gwau: “Sedira lauegu hereva be mamina lasi, to lauegu diba be maragi lasi.” (2 Korinto 10⁠:10; 11⁠:⁠6) Bema haida ese Paulo ena hereva idia laloa lasi to iena manoka idia laloa, diba namona idia reaia unai. Sikuli dekenai unai bamona kerere oi karaia lasi! Tisa ta oi gwauraia “dika” haraga lasi, to sibomu emu lalona dekenai inai bamona oi henanadai guna: ‘Ia herevalaia gauna be ia diba, a? Iena amo diba do lau abia diba, a?’

Bema tisa ta ena hereva be mamina lasi, reana ena hereva oi hakala henia namonamo be namo. Iena hereva do oi laloa namonamo totona, pepa dekenai ena hereva badadia oi torea be namo. Danu, ruma dekenai unai hereva oi stadilaia namonamo.

Tisa ta ladana Barbara Mayer ia gwau: “Tisa be nega momo herea hadibaia herevana ta idia gwauraia lou gwauraia lou dainai, idia momo edia hereva be mamina lasi.” Dahaka oi karaia diba, unai tisa ena hereva do oi moalelaia totona? “Emu imana oi abia isi bena oi noia ma hereva haida do ia atoa kau, ia gwauraia vadaeni herevadia dekenai . . . Ena lalona oi ania, ia diba herevadia iboudiai do ia gwauraia hedinarai totona.” Bema mai emu hemataurai ida oi noia, emu tisa ese oi do ia badu henia lasi. (Kolose 4⁠:⁠6) Mayer be ma ia gwau: “Do oi davaria oiemu tisa ese ena kara do ia hanamoa. Ia hadibaia gwauraia herevadia do ia hegaegaelaidia namonamo.”

Bema emu kara amo oi hahedinaraia oi ura dikadika diba do oi abia, reana unai ese oiemu tisa ena lalona do ia hagoadaia. To momokani, oi laloa lasi ia ese ena kara do ia haidaua vaitani. Reana tisa haida ese edia kara do idia haidaua lasi, unai dainai oi haheaukalaidia be namo. To bema edia hereva oi hakala henia namonamo bona oi ura momokani diba do oi abia, vadaeni, do oi abia, herevana emu tisa ena hadibaia dalana oi hesikulaia eiava lasi.

[Picture on page 162]

Sikuli lalodiai dagedage karadia idia bada idia lao dainai, tisa idia hekwarahi bada

[Picture on page 164]

Bema oi laloa emu tisa ese oi ia kara maoromaoro henia lasi, mai emu hemataurai ida oi hereva henia

    Hiri Motu Pablikeisen (1987-2026)
    Log aut
    Login
    • Hiri Motu
    • Ta dekenai siaia
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gaukaralaia Taravatudia
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Ta dekenai siaia