Dagi Bada Siahu Taudia Ita Matauraia Edia Dagi Ena Siahu Hegeregerena
“Unai dainai gavamani mai ena siahu taudia do umui kamonai henidia.”—ROMA 13:5.
1. Dagi bada Nazi siahu taudia ese dahaka idia karaia Iehova ena Witness taudia dekenai, bona unai Witness taudia ese hisihisi idia ania idia “kara dika” dainai, a?
JANUARY 7, 1940 dekenai, gavamani ese Franz Reiter bona Austrian memero 5 edia aiona be guillotine amo idia utua oho. Idia be Bibelforscher, Iehova ena Witness taudia unai, bona idia ura lasi Hitler Gavamani ena tuari dekenai idia vareai unai dainai idia hamasea. Reiter bona Witness taudia tausen momo be edia abidadama idia dogoatao noho dainai, tanobada ibounai tuarina iharuana ena nega lalonai idia hamasedia. Witness taudia momo herea be lagani momo lalonai tuari ena dibura kamepa dekenai idia noho. Idia iboudiai be “kara dika” idia karaia dainai dagi bada siahu Nazi taudia edia ‘tuari kaia’ bamona amo hisihisi idia ania, a? (Roma 13:4) Lasi momokani! Paulo ena hereva ma haida ese idia hahedinaraia ena be gavamani ese ia hahisihisidia, to unai Keristen taudia ese Dirava ena hahegani Roma karoa 13 dekenai idia badinaia.
2. Dagi bada siahu taudia matauraia karana ena badina badana be dahaka?
2 Roma 13:5 dekenai, aposetolo Paulo ia gwau: “Unai dainai gavamani mai ena siahu taudia do umui kamonai henidia, Dirava ena badu umui laloa dainai lasi, to badina be emui lalona dekenai umui diba dala maorona be unai.” Guna, Paulo ia gwau gavamani be mai ena ‘tuari kaia’ eiava “ia be mai ena siahu” momokani, unai dainai ita matauraia be namo. To, hari, gavamani mataurai henia ena badina ma ta ia gwauraia: ia gwau edia lalona dekenai idia diba unai be kara maorona dainai idia matauraia be namo. Ita goada karaia “laloa maoromaoro” karana amo Dirava ena hesiai gaukara ita karaia totona. (2 Timoteo 1:3) Bible ese ita ia hadibaia namona be dagi bada siahu taudia ita matauraia, bona unai hereva ita badinaia badina ita ura Dirava vairanai kara maoromaoro ita karaia. (Heberu 5:14) Momokani, Bible dekena amo iseda lalona ita hadibaia gavamani ena hereva ita badinaia totona, herevana tanobada tauna ta ese ita ia raraia eiava lasi.—Kohelete 10:20 oi itaia.
“Takisi Moni Danu Umui Henia Ena Badina be Unai”
3 Lagani haida gunanai, Nigeria dekenai, takisi henia karana dainai taunimanima momo be mai dagedage danu idia heatu. Haida be idia mase, bona gavamani ese ami taudia idia boiridia unai heatu idia koua totona. Ami taudia be Kingdom Hall dekenai idia vareai bona idia ura diba dahaka dainai idia hebou. Idia be Iehova ena Witness taudia bona idia hebou Bible idia stadilaia totona. Unai idia diba neganai, biaguna tauna ese ami taudia ia hamaorodia idia siri, ia gwau: “Iehova ena Witness taudia be takisi heailaia taudia lasi.”
3, 4. Taunimanima idia diba Iehova ena Witness taudia edia kara be dahaka, bona dahaka dainai Keristen taudia ese takisi moni idia henia be namo?
4 Taunimanima idia diba unai Nigeria Witness taudia be edia mauri lalonai Paulo ena hereva idia badinaia, ia gwau: “Takisi moni danu umui henia ena badina be unai. Badina be gavamani taudia ese gaukara davana idia abia be namo, Dirava ena gaukara do idia karaia diba totona.” (Roma 13:6) Iesu ia gwau, “Kaisara ena gau, Kaisara dekenai umui henia” neganai ena hereva ena anina be takisi davana ita henia. (Mataio 22:21) Gavamani taudia be inai gaudia ita idia henia: dala idia karaia, polisi ese ita idia naria, laiberi, PMV, sikuli, post office, bona ma gau momo. Nega momo unai gaudia ita gaukaralaidia. Unai dainai iseda heduru takisi monina ita henia be maoro.
“Ibounai ta ta Dekenai Edia Davana Do Umui Henidia”
5 Paulo ma ia gwau: “Unai dainai ibounai ta ta dekenai edia davana do umui henidia. Takisi gogoa tauna dekenai takisi do umui henia. Kastom moni gogoa tauna dekenai kastom moni do umui henia. Idia gari henia tauna dekenai do umui gari bona idia mataurai henia tauna dekenai do umui matauraia.” (Roma 13:7) Unai hereva “ibounai” ena anina be Dirava ena hesiai gaukara idia karaia gavamani taudia iboudiai. Ta ita reaia diba lasi. Ena be ita ia biagua politikol gavamani ena siahu henunai ita noho, bona reana ena kara ita ura lasi, to takisi monina idia dekenai ita henia be maoro. Bema ita noholaia tanobadana dekenai gavamani ia gwau tomadiho orea be takisi moni idia henia lasi, kongregesen ese unai hereva idia badinaia. Bona taunimanima ibounai hegeregerena, Keristen taudia be gavamani ia gwauraia heduru dalana idia gaukaralaia diba idia henia takisi monina hamaragia totona. To, namo lasi Keristen taudia be koikoi dalana idia gaukaralaia takisi moni idia henia lasi totona.—Mataio 5:41; 17:24-27 itaia danu.
6, 7. Ena be takisi monina idia gaukaralaia ita abia dae lasi karana dekenai, eiava ita idia dagedage henia, to dahaka dainai takisi monina idia dekenai ita do henia be maoro?
6 To, reana oi laloa idia gwauraia takisi be maoro lasi. Eiava, dahaka do ita karaia bema idia abia takisi monina kahana ta idia gaukaralaia ita ura henia lasi karana dekenai, hegeregere davana lasi dekenai hahine edia bogana dekenai idia noho natuna alaia mase totona, rara haboua totona, eiava ita abia dae lasi tanobada karadia ma haida idia karaia totona? Ena be unai bamona to takisi ibounai ita henia be maoro. Takisi monina gaukaralaia dalana ena maduna be gavamani ena. Ita be gwaumaoro ita abia lasi gavamani ita hahemaoro henia totona. “Tanobada Hahemaoro Henia Tauna” be Dirava, bona ia ura negana lalonai, gavamani ese edia siahu idia gaukaralaia dalana hegeregerena do ia hahemaoro henidia. (Salamo 94:2; Ieremia 25:31) Ela bona hahemaoro idia abia, ita be takisi monina ita henia.
7 To, bema gavamani ese ita ia dagedage henia dahaka ita karaia? Takisi monina ita do henia, badina dina ta ta ibounai idia henia heduru gaudia ita gaukaralaidia dainai. Witness taudia Africa besena ta dekenai idia dagedage henia sivaraina idia kikilaia neganai, San Francisco niuspepa Examiner, ia gwau: “Unai taudia edia kara be namo herea momokani. Idia be hanaihanai takisi idia henia, gorere taudia idia durua, bona idia hekwarahi duahiduahi bona toretore idia hadibaia totona.” Oibe, ena be unai Witness taudia idia dagedage henia, to takisi monina idia do henia noho.
“Gari” bona “Matauraia” Karadia
8 Roma 13:7 lalonai ia gwauraia “gari” gauna be manoka tauna ena gari lasi, to, ena anina be gavamani taudia ita matauraia, bona ena taravatu ita hamakohia garina ita gari. Edia dagi dainai unai taudia ita mataurai henia, idia sibona edia kara dainai lasi. Bible lalonai, Roma Pavapava Tiberio ia perovetalaia neganai, ia gwau ia be “taunimanima idia laloa namo lasi tauna.” (Daniel 11:21) To, ia be pavapava dainai, namona be Keristen taudia idia gari henia bona idia mataurai henia danu.
9. Gavamani taudia ita matauraia daladia haida be dahaka?
9 Mataurai karana ita henia neganai ita be Iesu ena hahegani ita badinaia, ia gwau orea dekenai tadikaka edia dagi edia ladana badadia do ita henia lasi. (Mataio 23:8-10) To, gavamani taudia be idau, edia dagi ladana ita gwauraia diba ita hanamodia totona. Paulo ese Roma gavana taudia ia hereva henidia neganai, ia gwauraidia ‘Tau namo herea e.’ (Kara 26:25) Daniel ese Nebukadnesara ia gwauraia “egu lohia e.” (Daniel 4:19) Hari inai nega lalonai, Keristen taudia be taunimanima badadia haida idia gwauraidia diba “Lohiabada e” eiava “Pavapava e.” Diadi be kota rumana dekenai ia vareai neganai reana do idia gini toreisi eiava pavapava vairanai idia tui diho bema unai be hanua ena kastom.
Dagi Ena Siahu Hegeregerena Matauraidia Dalana
10 Iehova ena Witness taudia ese gavamani taudia idia matauraia, unai dainai, badina be dahaka Franz Reiter bona taunimanima momo be hisihisi idia ania? Badina dagi ena siahu hegeregerena ita ese gavamani taudia ita matauraidia. Bible ese ia hahedinaraia hemataurai karana be mai ena hetoana, to nega haida gavamani ese unai ia abia dae lasi. Bible ese Keristen tauna ena lalona ia hadibaia murinai, bema gavamani taudia ta ia ura do ia karaia gauna be Keristen tauna ena lalona ia hadikaia, gavamani taudia be Dirava ese idia ia henia siahuna ena hetoana idia hanaia. Iesu be unai ia hamomokania, inai bamona ia hereva neganai, ia gwau: “Kaisara ena gau, Kaisara dekenai umui henia, to Dirava ena gau be Dirava dekenai umui henia.” (Mataio 22:21) Kaisara ese Dirava ena gau ia ura henia neganai, ita diba Dirava ita kamonai henia guna be gau badana.
11. Taunimanima momo idia diba gavamani taudia badinaia karana be mai ena hetoana; edena bamona unai ita diba?
11 Unai ita karaia neganai gavamani ita hadikaia eiava ita gwau dika henia, a? Lasi momokani. Tanobada besedia momo idia diba unai be dala maorona ta. Lagani 1400 C.E murinai, tau ta ladana Peter von Hagenbach idia kota henia, badina Europe dekenai ia biagua hanuadia dekenai, taunimanima ia dagedage henidia bada herea dainai. Iena kara ena maoro ia hahedinaraia totona, ia gwau ena lohiabada, Duke of Burgundy ena oda dainai unai dika ia karaia, to kota ese iena hereva idia abia dae lasi. Unai nega amo ia mai hari, nega ta ta ai taunimanima idia gwau dagedage bada kara dikadia idia karaia dagi bada siahu taudia edia oda dainai, unai dainai idia gwau idia dekenai kerere ta be lasi—dagedage dikadia idia karaia Nazi taudia be unai bamona idia hereva International Tribunal, Nuremberg dekenai idia kota henidia neganai. To unai bamona hereva be nega momo kota ese ia abia dae lasi. Unai International Tribunal kota ese hahemaoro herevana ia henia neganai, ia gwau: “Taunimanima ta ta ibounai be mai edia maduna tanobada taudia ibounai dekenai, bona unai maduna ena metau ese sibodia edia gavamani ia gwauraia herevana badinaia karana ena metau ia hanaia.”
12. Bible lalonai Dirava ena hesiai taudia ese gavamani edia ura dikadia idia badinaia lasi ena sivarai haida be dahaka?
12 Dirava ena hesiai taudia idia lalo-parara dagi bada siahu taudia idia matauraia karana be mai ena hetoana. Mose be Aigupito dekenai ia vara negana lalonai, Heberu hahine edia beibi idia havaraia neganai, Farao ese unai hahine idia durudia hahine rua ia oda henidia idia vara Heberu memero beibi iboudiai idia alaia mase totona. To, unai heduru hahine rua be unai beibi idia hamasedia lasi. Farao ena oda idia badinaia lasi dainai idia kerere, a? Lasi, Dirava ese idia dekenai ia henia lalona ena mamina ese ia hakaudia, bona edia kara dainai Dirava ese ia hanamodia. (Esodo 1:15-20) Israel be Babulono lalonai igui hesiai dekenai idia noho neganai, Nebukadnesara ese iena dagi taudia, Heberu taudia Sadaraka, Mesaka, bona Abedenego danu, ia oda henidia Dura taorana dekenai ia haginia kaivakukuna vairanai do idia tomadiho totona. Unai Heberu memero toi idia karaia lasi. Idia kerere, a? Lasi, badina pavapava ena oda idia badinaia neganai, unai anina be idia ese Dirava ena taravatu idia hadikaia.—Esodo 20:4, 5; Daniel 3:1-18.
‘Dirava Kamonai Henia’
13 Unai hegeregerena, Iuda gavamani taudia ese Petro bona Ioane idia oda henia neganai, Iesu ena sivarai idia harorolaia lasi totona, idia haere: “Mani umui laloa, bema Dirava ai kamonai henia lasi, to umui dekenai ai kamonai, inai be maoro Dirava vairanai?” (Kara 4:19; 5:29) Haroro gaukara idia hadokoa diba lasi. Magasin ta The Christian Century lalonai idau negai Keristen taudia edia kara ma ta ia hahedinaraia, ia gwau: “Idau negai Keristen taudia be ami dekenai idia vareai lasi. Roland Bainton ia gwau ‘Taravatu Matamatana torea ena nega dokona amo ia mai 170-180 A.D. ai, sivarai ta lasi ia gwau Keristen taudia be ami dekenai idia vareai.’ (Christian Attitudes Toward War and Peace [Abingdon, 1960], rau 67-8). . . . Swift ia gwau Justin Martyr ia laloa ‘Keristen taudia be dagedage karana amo idia gini siri, unai be vaia edia kara dainai.’ ”
14, 15. Idau negai Keristen taudia be edena Bible taravatu idia badinaia gavamani taudia be edia siahu hegeregerena idia badinaia neganai?
14 Dahaka dainai idau negai Keristen taudia be ami dekenai idia vareai lasi? Ita diba idia ta ta ibounai be Dirava ena Hereva bona iena taravatu idia stadilaia namonamo, bona Bible ese edia lalona ia hadibaia dainai unai kara idia dadaraia. Idia be tuari dekenai idia vareai lasi badina “idia be tanobada ena lasi,” bona tanobada ena tuari karana ibounai amo idia gini siri dainai, bese ta ena tuari karana lalonai idia vareai diba lasi. (Ioane 17:16; 18:36) Ma danu, idia be Dirava ena. (2 Timoteo 2:19) Bema edia mauri idia henia Gavamani dekenai unai anina be Kaisara ese Dirava ena gau ia abia. Ma danu, tanobada ibounai dekenai idia be tadikaka bamona bona lalokau ese idia ia guidia. (Ioane 13:34, 35; Kolose 3:14; 1 Petero 4:8; 5:9) Edia Keristen bamodia do idia alaia garina edia lalona idia hegeregere lasi tuari kohu idia gaukaralaia.
15 To unai sibona lasi, Keristen taudia be tomadiho orea idia karaia karadia haida idia karaia diba lasi, hegeregere idia be pavapava idia tomadiho henia diba lasi. Unai dainai, taunimanima momo idia laloa idia be “idau bona dika idia havaraia diba taudia, bona taunimanima oredia ese idia gari henidia.” (Still the Bible Speaks, W. A. Smart ese ia torea bukana) Ena be ena toretore dekenai Paulo ia gwau namona be Keristen taudia be “idia gari henia tauna dekenai do [idia] gari,” to idia laloa lasi unai gari karana be Iehova gari henia bona mataurai henia karana ia hanaia. (Roma 13:7; Salamo 86:11) Iesu ia gwau: “Tauanina be do idia alaia diba, to lauma be do idia alaia diba lasi taudia dekenai do umui gari lasi. To lauma bona tauanina ruaosi lahi ia araia gabuna [Gehena] dekenai do ia alaia mase diba Diravana dekenai be do umui gari, be namo.”—Mataio 10:28.
16. (a) Keristen taudia be dagi bada siahu taudia edia hereva idia badinaia neganai, dahaka idia laloa namonamo be gau badana? (b) Rau 27 ena maua dekenai idia torea sivaraina ese dahaka ia hahedinaraia?
16 Ita be Keristen taudia dainai, hari inai negai unai bamona hetoho ita abia danu. Kaivakuku bamona tomadiho henia karana ita karaia diba lasi—herevana ia be laulau ta eiava gau ta idia ura ita tomadiho henia, eiava idia ura ita gwau tau ta eiava orea ta ese ita do idia hamauria diba. (1 Korinto 10:14; 1 Ioane 5:21) Bona idau negai Keristen taudia bamona, ita ura lasi iseda Keristen gini siri karana tanobada amo ita hadikaia.—2 Korinto 10:4 itaia danu.
“Mai Hemataurai bona Manau Danu”
17 Aposetolo Petro ese ena revareva lalonai iseda kara ia gwauraia, ia gwau: “Bema kerere lasi tauna ta ese Dirava ia badinaia dainai hisihisi ia abia, Dirava ese unai tau do ia hanamoa.” (1 Petero 2:19) Oibe, bema Keristen tauna ta idia dagedage henia, to ia do gini goada, unai be hanamoa gauna ta bamona, bona unai ese Keristen tauna ena abidadama ia hagoadaia bona ia hagoevaia. (Iakobo 1:2-4; 1 Petero 1:6, 7; 5:8-10) Petro be ma ia gwau: “Bema kara maoromaoro umui karaia, bona unai dainai hisihisi umui abia neganai, vadaeni do umui moale, badina Dirava ena hanamoa do umui abia. Tau ta do umui gari henia lasi, bona do umui laloa hekwarahi lasi. To emui kudouna dekenai Keriso do umui abia dae, ia tamona do umui matauraia, emui Lohiabada. Bema haida ese emui abidadama bona lalona namo totona umui idia nanadaia neganai, nega ibounai do umui naria hegaegae idia do umui haere henia totona. To mai hemataurai bona manau danu do umui haere.” (1 Petero 3:14, 15) Unai be heduru bada sisiba herevana!
18, 19. Bema gavamani taudia ese iseda tomadiho karana haida idia koua, idia dekenai ‘hemataurai bona manau’ karana ese ita edena bamona ia durua?
18 Bema dagedage ia vara badina gavamani taudia ese Keristen ena kara ia lalo-pararalaia lasi dainai, eiava Kerisendom ena orea be idia dekenai Iehova ena Witness taudia idia samania koikoi dainai, namona be gavamani taudia dekenai idia lao hereva idia hamaoromaoroa totona, unai neganai reana dagedage karana do ia maragi diba. Keristen tauna ta be mai ena hemataurai bona mai ena manau dainai, tauanina dalanai ia heatu lasi unai dagedage taudia dekenai davana ia henia totona. To, ia ese kota ia gaukaralaia diba ena abidadama ena maoro ia hamomokania totona. Unai ia karaia murinai Iehova ena imana dekenai ia atoa.—Filipi 1:7; Kolose 4:5, 6.
19 Mai ena hemataurai bada karana ese Keristen tauna ia hakaua gavamani taudia edia hereva ia badinaia totona, to ena lalona ena goeva hadikaia karana ia karaia diba lasi. Hegeregere, bema kongregesen heboudia idia taravatulaia, Keristen taudia be hehuni dalana ta idia tahua Iehova ena pata amo do idia aniani noho totona. Atai Momokani Siahu Tauna, Iehova Dirava, ese Paulo dekena amo ita ia hagania, ia gwau: “Umui ta ta dekenai durua henia daladia do umui laloa noho. Unai bamona lalokau dekena amo kara namodia do umui karaia. Iseda guriguri hebou kara do umui hadokoa lasi haida ese idia hadokoa bamona.” (Heberu 10:24, 25) To unai hebou be hehuni dalana amo idia karaia diba. Ena be reana haida sibona idia hebou diba, to ita diba Dirava ese unai kara ia hanamoa.—Mataio 18:20 itaia danu.
20. Bema sivarai namo harorolaia gaukara idia taravatulaia, reana Keristen taudia be dahaka do idia karaia?
20 Unai hegeregerena, gavamani taudia haida ese sivarai namo harorolaia gaukarana idia taravatulaia. Unai ia vara neganai, idia edia siahu henunai idia noho Keristen taudia ese Atai Momokani Siahu Tauna ena hereva idia laloatao, Iesu dekena amo ia gwau: “Sivarai Namo bese ibounai dekenai be do idia haroro henia guna.” (Mareko 13:10) Unai dainai, herevana idia dekenai dahaka ia vara, to idia be Atai Momokani Siahu Diravana ena hereva idia badinaia guna. Bema mai dalana, aposetolo taudia be taunimanima vairadiai bona ruma ta ruma ta dekenai idia haroro, to taunimanima haroro henidia dala ma haida idia noho danu, hegeregere nega idauidau bona gabu idauidau dekenai taunimanima ita haroro henia diba. (Ioane 4:7-15; Kara 5:42; 20:20) Nega momo bema Bible sibona ita gaukaralaia, gavamani taudia be haroro gaukara do idia taravatulaia lasi—unai dainai gau badana be Witness taudia iboudiai be Bible ena hereva idia diba namonamo taunimanima idia hadibaia totona. (Kara 17:2, 17 itaia danu.) Bema gari lasi dekenai, to mai hemataurai karana amo idia karaia neganai, nega momo Keristen taudia ese dala idia davaria diba Iehova ena hahegani idia badinaia totona, bona unai dala amo dagi bada siahu taudia idia habadudia lasi.—Tito 3:1, 2.
21. Bema Kaisara ena dagedage karana ia goadalaia noho, Keristen taudia ese dahaka idia karaia be gau badana?
21 To, nega haida, gavamani taudia ese Keristen taudia idia dagedage henia loulou. Unai neganai, iseda lalona ena kara goevana dainai, mai haheauka danu ita kara maoromaoro noho. Unai mero Franz Reiter ia abia dae diba daladia be rua: ena abidadama ia hadikaia eiava ia mase. Dirava tomadiho henia karana ia hadokoa diba lasi, unai dainai gari lasi dekenai ia mase. Idia do hamasea lasi neganai, hanuaboi dekenai Franz ese revareva ena sinana dekenai ia torea, ia gwau: “Kerukeru dabai lau do idia hamasea. Dirava dekena amo goada lau abia, idau negai Keristen korikori taudia ese idia goada hegeregerena . . . Bema oi abidadama noho ela bona oi mase, do ita hedavari lou toreisi lou neganai.”
22. Iseda helaro be dahaka, bona unai ita naria noho lalonai namona be dahaka do ita karaia?
22 Gabeai, taunimanima be Iehova Dirava ena taravatu tamona henunai do idia noho. To, unai nega ita naria noho lalonai, namona be Dirava ena ura ita karaia, ia ura dagi bada siahu taudia ita matauraidia edia dagi ena siahu hegeregerena, to danu gau badana be gau iboudiai dekenai iseda Atai Momokani Siahu Tauna, Lohiabada Iehova, ena hereva ita badinaia noho.—Filipi 4:5-7.
Inai Oi Laloatao, A?
◻ Dagi bada siahu taudia matauraia karana ena badina badana be dahaka?
◻ Dahaka dainai Kaisara ia gwauraia takisi monina ita henia be maoro?
◻ Gavamani taudia dekenai hemataurai toana be dahaka?
◻ Dahaka dainai Kaisara badinaia karana be edia dagi ena siahu hegeregerena ita karaia?
◻ Bema dagedage ita davaria badina Kaisara ia ura Dirava ena gau ita henia neganai, dahaka do ita karaia?
5. Unai hereva “ibounai ta ta dekenai edia davana do umui henidia” ena anina be dahaka?
8. Gavamani taudia ita “gari” henia ena anina be dahaka?
10. Iesu be edena bamona ia hahedinaraia Keristen taudia edia hemataurai karana gavamani taudia dekenai be mai ena hetoana?
13. Idau negai Keristen taudia ese dahaka idia karaia bena unai amo idia hahedinaraia dagi bada siahu taudia idia badinaia edia dagi ena siahuna hegeregerena?
17. Edia lalona ena kara goeva dainai hisihisi idia ania taudia dekenai Petro ena sisiba be dahaka?
[Box on page 27]
Hemataurai henia, to tomadiho henia lasi
Daba ta dekenai, kalasi lalonai, Iehova ena Witness Canada kekenina, ladana Terra, ia itaia tisa tauna ese sikuli kekeni ta ia hakaua lao klas ruma dekena amo bona nega sisina murinai idia giroa mai. Bena murinai, unai tisa ese Terra ia hamaoroa do idia lao sikuli biaguna dekenai.
Iena opesi dekenai idia vareai neganai, Terra ia itaia Canada ena pepe be biaguna ena pata ia koua. Tisa tauna ese Terra ia oda henia pepe dekenai ia kanudi totona! Ia gwau Terra ese bese hanamoa anena ia abia lasi bona pepe ia hanamoa lasi dainai, gau ta ese ia koua lasi pepe dekenai ia kanudi totona. Terra ia gwau ia karaia diba lasi, ia gwau ena be Iehova ena Witness taudia be pepe idia tomadiho henia lasi, to pepe idia mataurai henia.
Klas ruma dekenai idia giroa lao neganai, tisa ese klas natudia ia hamaorodia unai kara ia karaia gau ta ena anina ia tahua dainai. Ia ese natudia ta ta rua be sibona sibona sikuli biaguna ena opesi dekenai ia hakaudia bona ia oda henidia pepe dekenai idia kanudi totona. Ia vareai guna kekenina ese bese abia isi karadia ia karaia, to oda ia abia neganai ia ese pepe dekenai ia kanudi . To, Terra ena kara be idau, bese abia isi anena ia abia lasi bona pepe ia hanamoa lasi; to, pepe hadikaia karana ia karaia lasi. Tisa tauna ia gwau Terra sibona ese hemataurai korikori karana ia hahedinaraia.—1990 Yearbook of Jehovah’s Witnesses.
[Picture Credit Lines on page 24]
French Embassy Press & Information Division
USSR Mission to the UN