Utu-Utu Badana—Tanobada Besedia Edia Sivarai Gunadia Lalonai
NOA ena negai Utu-Utu Badana be gau bada hereana dainai taunimanima idia laloaboio diba lasi. Lagani 2,400 murinai, Iesu Keriso ese ia gwauraia bona ia hamomokania. (Mataio 24:37-39) Unai hoa gauna badana ese taunimanima ia hagaridia bada dainai, tanobada ena bese momo edia sivarai gunadia lalonai idia sivarailaia.
Ena buka Myths of Creation lalonai, Philip Freund ia gwau Utu-Utu Badana ena sivarai gunadia 500 bamona idia noho, iduhu bona bese idauidau 250 bona ma haida ese unai sivarai gunadia idia gwauraia. To, ita diba, lagani sinahu sinahu idia raka hanai negadia lalonai, unai sivarai be gori bamona idia karadia bona sivarai idia haidaua bona lalohadai idauidau idia atoa kau. To, unai sivarai iboudiai lalodiai edia sivarai edia badina be tamona.
Sivarai Idia Hegeregere Gabudia Badadia
Utu-Utu Badana murinai taunimanima be Mesopotamia amo idia raka oho, bona unai Utu-Utu Badana ena sivarai idia laohaia tanobada ena gabu ibounai dekenai. Unai dainai, Asia taudia, South Pacific ena motumotu taudia, North America, Central America, bona South America taudia iboudiai edia sivarai gunadia lalodiai unai hagaria sivaraina ia noho. Unai taunimanima ese Utu-Utu Badana sivaraidia idia diba guna, bena nega daudau murinai Bible ena sivarai idia kamonaia. To, unai sivarai iboudiai lalodiai edia hereva haida be Bible ena Utu-Utu Badana sivaraina bamona.
Edia sivarai gunadia haida lalodiai idia gwau Utu-Utu Badana ia do mai lasi neganai, kopi badabada taudia haida be tanobada dekenai idia noho. Danu, Bible lalonai ia gwau Utu-Utu Badana ia do mai lasi neganai, gwau-edeede anerudia haida be tanobada dekenai idia mai bona taunimanima edia tauanina idia hahedokilaia. Tanobada hahinedia danu idia headava bona edia natudia, kopi badabada taudia unai, idia havaraia, ladadia be Nefilim.—Genese 6:1-4; 2 Petero 2:4, 5.
Utu-Utu Badana ena sivarai gunadia momo lalodiai idia gwau taunimanima tamona idia hamaoroa dohore utu-utu badana be Dirava ena amo do ia mai. Bible ena sivarai lalonai, Iehova Dirava ese Noa ia hadibaia Ia ese taunimanima dikadia bona dagedage taudia do ia hamasedia. Dirava ese Noa ia hamaoroa, ia gwau: “Mauri gaudia ibounai do lau haorea. Ibounai do lau hamasea haorea, badina tanobada be edia kara dika dekenai ia honu momokani.”—Genese 6:13.
Kahirakahira Utu-Utu Badana ena sivarai gunadia iboudiai lalodiai tanobada ena kopina ibounai Utu-Utu ese ia hadikaia. Unai hegeregerena, Bible ia gwau: “Abata ia bada daekau noho ela bona ororo badadia ibounai ia koua. Tanobada dekenai noho mauri gaudia ibounai idia mase ore.”—Genese 7:19, 22.
Kahirakahira Utu-Utu Badana ena sivarai gunadia iboudiai idia gwau tau tamona be Utu-Utu Badana amo ia roho mauri, bona ia danu ma taunimanima ta eiava haida idia roho mauri. Sivarai gunadia momo lalodiai idia gwau ia be lagatoi ta ia karaia, bona unai lagatoi ese ia hamauria, bona ororo ta dekenai ia hure kau. Hegeregere, Bible lalonai ia gwau Noa ese lagatoi ia karaia bamona. Danu ia gwau: “Noa sibona, bona ia danu lagatoi dekenai noho gaudia sibona idia mauri noho.” (Genese 6:5-8; 7:23) Bible ia gwau hegeregerena, Utu-Utu Badana murinai, ‘lagatoi be Ararat ororodia dekenai ia hure kau,’ unuseniai Noa bona ena ruma bese be lagatoi amo idia diho. (Genese 8:4, 15-18) Sivarai gunadia lalodiai danu Utu-Utu Badana amo idia roho mauri taudia be ma idia hutuma tanobada dekenai, hegeregerena Bible ia gwau Noa ena ruma bese ese idia karaia bamona.—Genese 9:1; 10:1.
Idau Negai Utu-Utu Badana Ena Sivarai Gunadia
Atai dekenai ai gwauraidia gaudia ita lalodia dainai, namona be Utu-Utu Badana edia sivarai gunadia haida ita lalodia. Sumeria taudia ita lalodia guna, idia be idau negai taudia bona Mesopotamia tanona dekenai idia noho. Idia edia Utu-Utu Badana ena sivarai gunana be idia davaria, uro bamona nadi palakapalakana latanai idia torea bona hanua gunana Nippur ena tano idia geia neganai idia davaria. Unai nadi palakapalakana ena sivarai ia gwau Sumeria ena dirava Anu bona Enlil idia gwau taunimanima iboudiai utu-utu badana amo do idia hamasedia. Tau ta ladana Ziusudra be dirava ta ladana Enki ese ia hadibaia dainai, ia bona ena ruma bese be bouti badana dekenai idia roho mauri diba.
Babulono taudia edia Gilgamesh ena Sivarai Badana lalonai gau momo ia herevalaia. Unai sivarai lalonai, tau ta ladana Gilgamesh ese ena tubuna tamana Utnapishtim ia vadivadi henia, bona unai sivarai ia gwau unai tau burukana be Utu-Utu Badana murinai ia mauri hanaihanai diba. Idia herevahereva hebou neganai, Utnapishtim ia gwau hahegani ia abia bouti ta ia karaia bona boromakau, uda boromadia, bona ena ruma bese idia vareai. Ia ese unai bouti ia karaia maua badana bamona, ena kahana ibounai, ena lababana, ena lata, bona ena daekau, iboudiai be mita 60 bona ena stori be 6 danu. Ia ese Gilgamesh ia hamaoroa medu badana ia diho dina 6 bona hanuaboi 6, bena ia gwau: “Dina namba 7 ia ginidae neganai, lai badana, Utu-Utu Badana, tuari ena siahu idia doko, guna ia mai hegeregere tuari taudia momo idia dagedage bamona. Davara ena hurehure idia doko, lai badana ia mase, bona Utu-Utu Badana ia doko. Lau ese davara lau itaia bona gado edia rege idia doko. Bona taunimanima iboudiai be kopukopu ai idia lao.”
Unai bouti be Nisir Ororona dekenai ia hure kau murinai, Utnapishtim ese pune ia siaia to murinai ia lou mai bouti dekenai badina noho gabuna ta ia davaria diba lasi. Murinai, manu ta ladana swallow ia siaia bona ia danu ia giroa mai. Ma murinai, galo ta ia siaia, bona ia lou mai lasi dainai, ia diba utu-utu ena ranu ia diho vadaeni. Unai neganai Utnapishtim ese boromakau iboudiai ia ruhaia bona boubou gauna ta ia henia.
Unai sivarai gunana be kahirakahira Bible ena Utu-Utu Badana ena sivarai hegeregerena. To, ia be Bible ena sivarai ena gau haida ia gwauraidia lasi bona gau haida ia mogea bamona, badina unai bouti ena lababa bona ena lata be ia gwauraia namonamo lasi, bona Bible ese ia gwauraia negana ena lata be ia gwauraia lasi. Badina, Gilgamesh ena sivarai ia gwau unai lai badana be dina 6 bona hanuaboi 6 ia toa, to Bible ia gwau ‘tanobada dekenai medu ia diho ia lao dina 40 bona hanuaboi 40’—unai be medu bada herea ia diho bona tanobada ibounai ranu amo ia koua.—Genese 7:12.
Far East Ena Sivarai Gunadia
India dekenai Utu-Utu Badana ena sivarai gunana ta ia noho, unai sivarai lalonai ia gwau taunimanima ta, ladana Manu, sibona ia roho mauri. Unai tau ese gwarume maragina ta danu idia hetura heheni, bona unai gwarume maragina ia bada neganai Manu ia hadibaia utu-utu dikana do ia mai. Manu ese bouti ta ia karaia bona unai gwarume ese unai bouti ranu dekenai ia veria ela bona Himalaya ena ororo ta dekenai ia hure kau. Utu-utu ena ranu ia diho neganai, Manu be unai ororo amo ia diho mai bona Ida danu taunimanima edia bese idia havaraia lou. Ida be Manu ese ia bouboulaia gauna ena laulau.
China taudia edia sivarai gunadia lalonai, guba rahurahu diravana ese natu maragidia rua, Nuwa bona Fuxi, dekenai isena ta ia henidia. Ia hamaorodia isena do idia hadoa, bona ia ena amo ia vara tubutubu gauna ta ia vara murinai ena huahuana ena kopina dekenai do idia vareai idia roho mauri totona. Unai isena amo au ta ia tubu haraga bona ena huahua badana ta ia vara. Guba rahurahu diravana ese medu bada hereana ia hadihoa neganai, unai natu rua be unai huahua kuborona lalonai idia vareai. Ena be murinai ia vara utu-utuna ese tanobada taudia iboudiai ia hamasedia, to Nuwa bona Fuxi idia roho mauri bona tanobada taudia be idia amo idia vara.
America Edia Tano Dekenai
North America ena India taudia edia sivarai idauidau lalodiai, utu-utu badana ese kahirakahira taunimanima iboudiai ia hamasedia. Ta be Arikara taudia, Caddo besena ta unai, idia gwau guna tanobada dekenai idia noho taudia be idia goada momokani, unai dainai idia ese guba diravadia idia hevaseha henidia. Dirava ta ladana Nesaru ese unai kopi badabada taudia ia hamasedia utu-utu badana amo, to ia sibona ena taunimanima, tanobada ena boroma iboudiai, bona koni haida ia hamauridia ororo ta ena kohua lalonai. Havasupai besena taudia idia gwau dirava ta ladana Hokomata ese utu-utu badana ia karaia bona taunimanima iboudiai ia hamasedia. To, tau ta ladana Tochopa ese ena natuna kekenina Pukeheh ia hamauria badina ia ese au ta ena ohena lalonai ia koua bona ia hunia dainai.
Central bona South America edia India taudia edia utu-utu sivarai gunadia mai edia sivarai hegeregeredia danu idia noho. Central America ena Maya besena taudia idia laloa medu ena gaigai diravana badana ese tanobada ia hadikaia ore ranu badana amo. Mexico dekenai, Chimalpopoca besena taudia edia sivarai ia gwau utu-utu badana ese ororo ia koudia. Dirava ta ladana Tezcatlipoca ese tau ta ladana Nata ia hadibaia unai do ia vara, bona Nata ese au amo vanagi ta ia karaia bona ia bona ena adavana, Nena, be vanagi lalonai idia hure lao ela bona ranu ia diho.
Peru dekenai, Chincha taudia edia sivarai gunana ta lalonai ia gwau dina ima utu-utuna ese taunimanima iboudiai ia hamasedia, to ia herevahereva diba llama boromakauna ese tau ta ororo dekenai ia hakaua lao bona ia roho mauri. Peru bona Bolivia ena Aymara besena taudia idia gwau dirava ta ladana Viracocha be Titicaca Gohuna amo ia raka daekau bena tanobada bona kopi badabada goada herea taudia ia havaraia. Badina unai bese ginigunana taudia ese ia idia habadua dainai, Viracocha ese ia hamasedia ore utu-utu badana amo.
South Pacific bona Asia Dekenai
South Pacific dekenai, taunimanima edia sivarai gunadia lalonai utu-utu badana bona taunimanima momo lasi idia roho mauri sivaraidia momo idia noho. Ta be Samoa dekenai, edia sivarai gunana ta ia gwau idau negai utu-utu badana ese taunimanima iboudiai ia hamasedia to tau tamona, ladana Pili, bona ena adavana sibodia idia roho mauri. Idia gini nadi badana ta latanai, bona murinai taunimanima be idia edia amo idia vara.
Philippines dekenai, Mindanao motumotuna dekenai, Ata taudia idia gwau nega gunanai ranu ese tanobada ibounai ia koua bona taunimanima iboudiai ia hamasedia, tau rua bona hahine tamona sibona idia roho mauri. Borneo dekenai, Sarawak gabunai, Iban taudia idia gwau taunimanima momo lasi be utu-utu badana ta amo idia roho mauri badina idia heau lao ororo badadia dekenai.
Russia tanobadanai, Siberia ena Soyot taudia idia gwau paroparo badana ta ese tanobada ia huaia. Nega ta, unai paroparo be ia marere sisina bona abata badana ia mai tanobada ibounai dekenai. Tau burukana ta bona ena ruma bese sibona idia roho mauri badina vanagi bamona ia kwatudia hebou audia latanai idia helai, bona ranu ia diho neganai unai au be ororo badana dekenai ia kamokau. Siberia ena west kahana bona Hungary edia Ugria taudia danu idia gwau taunimanima be kwatukwatu audia amo utu-utu amo idia roho mauri, to idia gwau taunimanima be tanobada ena gabu idauidau dekenai idia hure lao.
Unai Sivarai Edia Badina be Tamona
Unai Utu-Utu Badana sivarai gunadia momo idia noho dainai dahaka ita diba? Ena be idia ta ta iboudiai be edia hereva haida dekenai idia idauidau, to idia be mai edia hereva badadia tamona. Unai sivarai idia vara badina guna gau dikana badana ta ia vara tanobada ena kopina dekenai. Ena be edia sivarai be idia haidaua lagani momo idia raka hanaia lalodiai, to edia hereva ena badina be varo tamona bamona, unai varo ese unai sivarai iboudiai ia kwatudia gau badana tamona dekenai—unai be Bible ese ia gwauraia tanobada ibounai Utu-Utu Badana dekenai.
Utu-Utu Badana ena sivarai guna be Bible idia diba lasi taudia dekenai idia vara, idia ese sivarai idia diba guna bena gabeai Bible ena sivarai idia kamonaia. Unai dainai ita gwau diba lasi Bible ena sivarai amo unai sivarai idia karaia.
Ita be dagedage bona matabodaga tanobadana dekenai ita noho dainai, namona be Bible lalonai, Utu-Utu Badana ena sivarai ita duahia, Genese karoa 6 ia lao 8 dekenai idia torea hegeregerena. Bema tanobada ibounai ia hadikaia Utu-Utuna ena badina, Dirava matana ai taunimanima ese kara dika idia karaia unai, ita laloa neganai—ita ia hadibaia namonamo namona be ita naria namonamo.
Ita vairanai, daudau lasi murinai inai tanobada dikana ese Dirava ena hahemaoro aukana do ia davaria. To, gau namona ta be, haida do idia roho mauri. Bema oi ese aposetolo Petro ena hereva oi badinaia, reana oi danu do oi roho mauri. Petro ia gwau: “Dirava ese unai tanobada gunana ranu dekena amo ia hadikaia ore, abata badana dekena amo. To harihari idia noho guba bona tanobada be Dirava ese, ena oda hereva dekena amo ia naridia noho. Oibe, idia noho hegaegae ela bona Kota Badana Dinanai. Unai neganai lahi badana ese tanobada bona guba do ia araia ore, bona Dirava idia negea taudia be do idia boio. . . . Vadaeni, bema inai gau ibounai unai bamona do idia ore, umui be edena bamona do umui noho? Umui emui kara ibounai do idia helaga be namo, bona Dirava do umui badinaia namonamo. Ma Dirava ena Dina do umui naria noho, bona do ia ginidae haraga totona do umui gaukara goada noho.”—2 Petero 3:6-12.
Oi ese Dirava ena Dina do oi naria namonamo diba, a? Bema unai bamona do oi karaia bona Dirava ena ura do oi badinaia, oi ese hahenamo badadia do oi davaria. Unai dala amo Iehova Dirava idia hamoalea taudia be mai edia abidadama, idia diba Petro ese ia gwauraia tanobada matamatana dekenai do idia noholaia. Petro ese unai tanobada matamatana ia herevalaia neganai inai bamona ia gwau: “Dirava ese ia gwauhamata vadaeni guba matamata bona tanobada matamata do ia havaraia. Inai totona do ita naria noho. Unai gabu dekenai be kara maoromaoro sibona do ia noho.”—2 Petero 3:13.
[Picture on page 7]
Babulono taudia edia utu-utu badana ena sivarai gunadia be edia uru ta ta iboudiai idia hanai mai
[Picture on page 8]
Oi ese Petro ena sisiba herevana oi kamonai henia, bona Iehova ena Dina oi naria noho, a?