“Hisihisi Bada Herea” Do Lasi Neganai Oi Heau Mauri
“Tuari orea ese Ierusalema do idia koua hagegea do umui itaia, . . . Unai neganai Iudea dekenai idia noho taudia be ororo dekenai do idia heau lao.”—LUKA 21:20, 21.
SATANI ena tanobada lalonai idia noho taudia ibounai idia heau mauri haraga be namo. Bema idia ura Iehova ese hari inai nega ena oromana ia haorea neganai do idia roho mauri, namona be idia hahedinaraia goevagoeva idia be Iehova ena kahana ai idia gini auka bona hari idia be Satani ese ia lohiaia tanobadana ena lasi.—Iamesi 4:4; 1 Ioane 2:17.
2 Iesu ese nega dokona ia perovetalaia herevana badana lalonai, unai bamona ita heau mauri be mai anina bada ia herevalaia badabada. Mataio 24:4-14 ena hereva be nega momo ita herevalaia; to, ena murina herevadia be mai anina bada danu. Umui ai hagoadaia hari emui Baibel do umui kehoa bena Mat 24 siri 15 ia lao 22 do umui duahia.
3 Unai peroveta herevana ena anina be dahaka? Keristani ginigunadia edia nega lalonai, “gau dika rohorohona, gabu ia hadikaia gauna,” be dahaka? Ia be “Dubu Helaga ena lalonai ia gini” ese dahaka ia laulaulaia? Unai kara ena anina ita dekenai be dahaka?
“Duahia Taudia e, Inai Hereva Ena Anina Do Umui Laloa Namonamo”
4 Mataio 24:15 oi itaia neganai, Iesu be Daniela bukana lalonai ia noho herevana ia gwauraia. Unai Daniela bukana ena Dan karoa 9 lalonai be peroveta herevana ta, Mesia ena mai bona Iuda besena ese ia do idia dadaraia dainai idia dekenai davana dikana do idia henia ia perovetalaia. Dan 9 Siri 27 ena dokona kahana ia gwau: “Vadaeni Hadikaia Dika Rohoroho Gauna be Dubu Helaga ena ataiai momokani do idia atoa. Unuseni do ia noho ela bona unai dika havaraia tauna be Dirava ese iena dika davana do ia henia.” Iuda sene herevadia lalonai unai Daniela ena peroveta herevana ena kahana be Antiochus namba 4 ese lagani 168 B.C.E. ai Iehova ena dubu Ierusalema ai ia hamiroa karana ia herevalaia. To Iesu ia sisiba ia gwau: “Duahia taudia e, inai hereva ena anina do umui laloa namonamo.” Ena be Antiochus namba 4 ese dubu ia hamiroa karana be kara dika rohoroho, to unai be hadikaia ore karana lasi—Ierusalema, dubu, eiava Iuda besena latanai. Unai dainai Iesu be ia idia kamonai henia taudia ia hadibaia unai hereva be idia guguru vadaeni lasi, to gabeai do idia guguru.
5 Unai “gau dika rohorohona,” ia dainai do idia gima noho gauna, be dahaka? Ita laloa gauna ta be Mataio ena toretore ai ia gwau, “gau dika rohorohona, gabu ia hadikaia gauna, Dubu Helaga ena lalonai ia gini dohore umui itaia.” To, Luka 21:20 ai unai sivarai be inai bamona: “Tuari orea ese Ierusalema do idia koua hagegea do umui itaia, vadaeni do umui diba, iena dokona ia kahirakahira vadaeni.” Iesu ese ia gwauraia gaudia be lagani 66 C.E. ai Ierusalema dekenai idia noho Keristani taudia ese idia itaia. Iuda taudia bona Roma tau badadia huanai idia vara hepapahuahu karadia dainai, Ierusalema ai Roma inai henia karana ia bada haraga. Unai dainai, Iudea, Samaria, Galilea, Dekapolis, bona Poinikia, ia lao not kahana Suria dekenai, bona ia lao saut kahana Aigupito dekenai dagedage ia vara. Unai Roma basileiana henunai ia noho kahana dekenai maino havaraia toho totona, Cestus Gallus ese Suria lalonai ia noho tuari oreana be Ierusalema, Iuda taudia ese idia gwauraia “Hanua Helaga,” dekenai ia abia lao.—Nehemia 11:1; Isaia 52:1.
6 Vaia edia kara, Roma tuari oreadia ese pepe, eiava toa haida, idia huaia loaloa bona idia laloa unai be helaga, to Iuda taudia idia laloa unai be kaivakuku. Hoa gauna be Daniela bukana lalonai, Heberu herevana, idia hahanaia “gau dika rohorohona,” be kaivakuku bona tomadiho henidia karana idia herevalaia neganai idia gaukaralaia.a (Deuteronomi 29:17) Herevana Iuda taudia idia tuari toho, to Roma tuari oreadia mai edia kaivakuku pepedia be November 66 C.E. ai Ierusalema lalonai idia vareai, bena not kahana ai dubu ena magu henuna idia geia matamaia. Unai neganai daradara be lasi—“gau dika rohorohona,” Ierusalema ia hadikaia ore diba gauna, be “Dubu Helaga ena lalonai ia gini”! To edena bamona ta do ia heau mauri diba?
Idia Heau Mauri Haraga be Namo!
7 Bena Roma tuari oreana be Ierusalema idia hamorua diba negana ai, karaharaga idia giroa lou. Unai ita laloa neganai, ia be badina ta lasi bamona. Gwau-edeede Iuda tuari taudia be Roma tuari oreadia murinai idia heau lao ela bona Antipatris, ena daudau be kilomita 50 bamona Ierusalema amo. Bena idia giroa lou. Idia ginidae neganai dubu lalonai idia hebou, edia tuari palani idia karaia totona. Matamata taudia idia abia magu idia ha-aukaia totona bona idia tuari totona. Keristani taudia be unai kara lalonai do idia vareai, eiava? Ena be idia vareai lasi, to bema Roma tuari oreana idia giroa lou, idia be unai dika gabuna ai idia do noho, eiava?
8 Keristani taudia Ierusalema bona Iudea ibounai lalonai be Iesu ese ia henia peroveta sisibana hegeregerena, unai dika gabuna amo idia heau mauri. Idia heau mauri haraga be namo! Ororo gabudia dekena idia heau lao bona haida be reana Pela hanuana ai idia noho, Perea provinsi dekenai. Iesu ena sisiba idia badinaia taudia be aonega lasi karana ta idia karaia lasi, edia kohu dainai idia giroa lou lasi. (Luka 14:33 itaia.) Unai hekwakwanai negana ai idia lao dainai, momokani rogorogo hahinedia bona mai edia beibi hahinedia dekenai unai laolao aena amo be mai ena hekwarahi. Sabati dinana ena taravatu ese edia heau mauri karana idia koua lasi, bona ena be keru negana ia kahirakahira, to ia do ginidae lasi. Iesu ena sisiba, heau mauri haraga sisibana unai, idia badinaia taudia be daudau lasi murinai Ierusalema bona Iudea murimurina idia lao, dika amo idia siri vadaeni. Edia mauri dalana be Iesu ena sisiba do idia badinaia.—Iamesi 3:17 itaia.
9 Murina laganina, 67 C.E. ai, Roma taudia be Iuda taudia ma idia tuari henidia lou. Galilea idia abia guna. Bena murina laganina ai, idia ese Iudea idia hadikaia ore. Lagani 70 C.E. ia abia neganai, Roma tuari oreadia be Ierusalema idia koua hegege. (Luka 19:43) Aniani lasi negana ia dika herea. Unai hanua lalonai idia koua taudia be sibodia idia dagedage heheni. Idia roho mauri toho taudia be idia hamasedia. Idia mamia noho gauna be Iesu ese ia gwauraia, “hisihisi bada herea.”—Mataio 24:21.
10 Unai ese Iesu ia perovetalaia herevadia idia hagugurua vaitani, a? Lasi, ma gau haida do idia vara danu. Bema ita be Iesu ena sisiba hegeregerena, Baibel ita duahia neganai ita laloa namonamo, vaira neganai do ia vara gauna do ita lalo-pararalaia. Ita ese danu ena anina iseda mauri lalonai do ita laloa bada.
“Gau Dika Rohorohona” Hari Inai Nega Lalonai
11 Namona be ita diba, Daniela 9:27 ai ita itaia hegeregerena, Daniela 11:31 bona Da 12:11 ese “gau dika rohorohona, gabu ia hadikaia gauna,” idia herevalaia danu. Unai siri ruaosi lalonai Ierusalema hadikaia herevana idia gwauraia lasi. To momokani, Daniela 12:11 ena vairanai ia noho siri iharuana be “dokona negana” ia herevalaia. (Daniela 12:9) Lagani 1914 amo ema bona hari, ita be unai nega lalonai ita noho. Unai dainai namona be ita gima, hari iseda nega lalonai ia noho “gau dika rohorohona, gabu ia hadikaia gauna,” ita diba, bena dika gabuna amo ita siri.
12 “Gau dika rohorohona” hari inai nega lalonai be dahaka? Gau haida ese idia hamomokania ia be League of Nations, lagani 1920 ai, tanobada ena dokona negana ia hamatamaia negana sisina murinai, ia gaukara matamaia. To edena dala ai ia be “gau dika rohorohona, gabu ia hadikaia gauna”?
13 Oi laloatao, Heberu gado ai, “gau dika rohorohona” ida idia hahegeregerea herevana Baibel lalonai be kaivakuku bona tomadiho henidia karana idia herevalaia neganai idia gaukaralaia. League of Nations idia tomadiho henia, a? Oibe! Dubu gunalaia taudia ese ‘helaga gabuna’ ai idia atoa bena edia orea taudia ese mai edia ura ida idia badinaia. Federal Council of the Churches of Christ in America ese League of Nations idia gwauraia “politikol dalana amo tanobada ai Dirava ena Basileia ia laulaulaia.” United States Gavamani be tomadiho oreadia edia amo revareva momo herea ia davaria, bona idia doria unai League of Nations Gwauhamatana do ia hamomokania. Baptist, Congregationalist, bona Presbytarian oreadia Britain dekenai ese idia gwauraia “[tanobada ai maino] ia havaraia diba gauna tamona.”—Apokalupo 13:14, 15 itaia.
14 Dirava ena Basileia, Mesia ena amo, be lagani 1914 ai ia haginia, to tanobada besedia be sibodia edia lohia siahuna haginia totona idia tuari. (Salamo 2:1-6) League of Nations haginia herevana idia halasia neganai, tanobada ibounai tuarina ginigunana ai idia tuari besedia ibounai, bona edia tuari taudia idia hanamoa dubu gunalaia taudia, be idia hahedinaraia vadaeni idia be Dirava ena taravatu idia dadaraia. Idia laloa lasi Keriso be King ai ia lao. Unai dainai idia ese taunimanima edia orea ta be Dirava ena Basileia dagina idia henia; idia ese League of Nations be ‘helaga gabuna’ ai idia atoa, ia biagua lasi gabuna.
15 October 24, 1945 ai, League of Nations ena gabu abia totona, United Nations idia haginia. Unai ia vara murinai, Roma ena pope taudia idia gwau United Nations be “noho hebou bona maino ia vara dalana ginigabena” bona “maino bona kara maoromaoro havaraia oreana hereadaena.” Oibe, League of Nations, bona iena gabu ia abia oreana, United Nations, be momokani kaivakuku ta ai idia lao, bona ia be “gau dika rohorohona” Dirava bona ena taunimanima edia vairanai.
Dahaka amo Idia Heau Siri?
16 Kara maoromaoro idia ura henia taudia ese unai ‘idia itaia,’ anina be unai tanobada oreana bona taunimanima ese idia tomadiho henia dalana idia itaia neganai, namona be idia heau mauri. Dahaka amo idia heau siri? Hari inai negai gwau-edeede Ieruslemana ia laulaulaia gauna, Kerisendom, amo idia heau siri, bona Babulonia Badana, tanobada ibounai ena tomadiho koikoi iboudiai oreana, amo idia heau siri be namo.—Apokalupo 18:4.
17 Namona be oi laloatao danu, aposetolo taudia edia nega ai, Roma tuari oreana mai edia kaivakuku pepedia be Iuda taudia edia hanua helagana lalonai idia vareai, Ierusalema bona ena tomadiho hadikaia ore totona. Iseda nega lalonai be hanua tamona sibona lasi, eiava Kerisendom sibona lasi, to tanobada ibounai ena tomadiho koikoi ibounai do idia hadikaia ore.—Apokalupo 18:5-8.
18 Apokalupo 17:16 dekenai, peroveta hereva ia gwau dagedage gauna kakakakana, United Nations ia laulaulaia gauna, ese Babulonia Badana, ariara hahinena unai, do ia dagedage henia bona hadikaia ore. Laulau dalanai ia herevalaia, ia gwau: “Dagedage gauna mai ena doana 10, oi itaia vadaeni gaudia, ese ariara hahine do idia badu henia. Do idia hadikaia momokani, iena dabua do idia kokia, kopina kavakava do idia rakatania. Vadaeni iena tauanina do idia ania, bona lahi dekenai do idia gabua.” Do ia havaraia gauna ena anina be bada herea momokani. Ena anina be tomadiho koikoi idauidau iboudiai tanobada ena kahana ibounai dekenai be do idia ore. Unai ese do ia hahedinaraia hisihisi bada hereana ia matamaia.
19 Namona be ita diba danu United Nations lagani 1945 ai ena gaukara ia matamaia negana amo, tomadiho dadaraia taudia bona Dirava ia noho lasi lalohadaina idia abia dae taudia edia orea momo herea be ena memba badadia ai idia lao. Nega haida tanobada ena kahana ibounai dekenai, unai bamona dagedage politikol oreadia ese tomadiho karadia idia koua eiava idia taravatua vaitani. To, idia hanaia laganidia haida lalonai, gabu momo ai gavamani edia kara tomadiho oreadia dekenai be idia hamanokaia. Taunimanima haida be reana idia laloa tomadiho be dika do idia davaria lasi.
20 Babulonia Badana ena tomadiho oreadia be tanobada ai mai edia dagedage ida hepapahuahu idia havaraia noho. Nega momo nius edia hereva badadia ese idia tuari heheni oreadia bona dagedage oreadia be edia tomadiho edia ladana amo idia hahedinaraia. Dagedage idia koua ami bona pulisi taudia be dubu dekenai idia lao, idia badu heheni tomadiho oreadia edia dagedage karadia koua totona. Tomadiho oreadia ese moni amo politikol heau dalana haidaua karadia idia durua. Tomadiho oreadia idia inai heheni dainai, United Nations ese bese idauidau huanai maino ia havaraia dalana be ia auka. United Nations ena memba oreadia ese maino bona noho namona idia ura havaraia toho lalonai, idia ura edia dala ia koua tomadiho oreadia do idia kokia.
21 Mai anina bada gauna ma ta do ita laloa danu be namo. Ena be United Nations ena amo tuari kohudia be doana bamona do idia gaukaralaia Babulonia Badana hadikaia totona, to unai be Dirava ena davana henia karana. Unai davana henia karana be Dirava ese ia abia hidi negana ai do ia vara. (Apokalupo 17:17) Unai ia do vara lasi lalonai, dahaka do ita karaia? “Ia dekena amo do umui raka siri”—Babulonia Badana amo do ita raka siri—Baibel ena haere be unai.—Apokalupo 18:4.
22 Inai heau mauri karana be tanobada ena gabu ta amo ma ta heau lao karana lasi, guna Iuda Keristani taudia be Ierusalema bona Iudea idia rakatania hegeregerena lasi. Lasi, to ena anina be Kerisendom ena tomadiho idauidau amo, oibe, Babulonia Badana amo, ita heau siri. Ena anina be tomadiho koikoi oreadia edia amo ita gini siri sibona lasi to edia kara bona idia havaraia lalohadaidia amo ita siri danu. Unai heau mauri karana be dika amo ita heau lao Iehova ena tiokratik oreana lalonai.—Efeso 5:7-11.
23 Tanobada Ibounai Tuarina Ginigunana murinai, Iehova ena horoa hesiai taudia ese inai nega ena gau dika rohorohona, League of Nations, idia diba neganai, unai Witness taudia be dahaka idia karaia? Idia ese Kerisendom ena dubu oreadia idia rakatania vadaeni. To metairametaira idia lalo-parara idia be Kerisendom ena kara haida, hegeregere korosi gaukaralaia, Kerisimasi moalelaia bona Dirava idia diba lasi taudia edia dina badadia laloa bada karadia idia do badinaia. Unai gau edia badina korikori idia diba neganai, edia kara idia haidaua haraga. Isaia 52:11 ena sisiba idia badinaia; ia gwau: “Dubu Helaga ena kohu umui huaia noho taudia e, Babulonia dekena amo do umui raka siri momokani! Miro gauna ta do umui dogoatao lasi. Do umui helaga noho, bona unai gabu do umui rakatania.”
24 Lagani 1935 amo, tanobada paradaisona ai do idia noho hanaihanai helarona idia abia taudia, edia namba ia do bada daekau noho taudia unai, be unai bamona idia karaia danu. Idia danu be unai ‘gau dika rohorohona dubu helaga ai ia gini idia itaia’ bona ena anina idia lalo-pararalaia. Edia lalona idia hadaia murinai, Babulonia Badana ena orea idauidau edia memba taudia edia lista amo edia ladana idia kokia.—2 Korinto 6:14-17.
25 To, Babulonia Badana ena kahana iboudiai amo ita heau siri ena anina be tomadiho koikoi ita rakatania sibona lasi, to kara ma haida ita karaia danu. Ena anina be Kingdom Hall ai hebou haida ita lao henia sibona lasi eiava hua ta lalonai nega ta o rua ita lao haroro sibona lasi. Ta be reana Babulonia Badana lalonai ia noho lasi, to ia dadaraia momokani, a? Ia be tanobada, ena kahana badana ta be Babulonia Badana, ena amo ia siri vadaeni, a? Ia be tanobada ena lalohadai ia hahedinaraia gaudia—Dirava ena taravatu maorodia matauraia lasi toana idia hahedinaraia gaudia, ia do abia dae noho, a? Ia ese mahuta hebou karana ia laloa maoromaoro lasi bona adavana badinaia karana ia laloa maragi, a? Sibona ena ura bona kohu ia laloa bada to lauma gaudia ia laloa maragi, a? Namona be ia ese inai nega ena oromana ia tohotohoa lasi.—Mataio 6:24; 1 Petero 4:3, 4.
Namona be Gau ta ese Emu Heau Ia Koua Lasi!
26 Ita heau mauri noho lalonai, namona be iseda murinai idia noho gaudia do ita laloa lou lasi mai eda ura ida. (Luka 9:62) Namona be iseda darana bona lalona be Dirava ena Basileia bona iena kara maoromaoro dekenai ita atoa auka. Iseda abidadama ita hahedinaraia totona, unai gaudia ita tahua goadagoada guna, bona ita abia dae Dirava ese unai kamonai karana do ia hanamoa, a? (Mataio 6:31-33) Namona be Baibel ena hereva dainai ita abia lalohadaina ese ita ia hagoadaia unai bamona do ita karaia, tanobada ai do idia vara kara badadia ita do naria noho lalonai.
27 Dirava ena davana henia karana be Babulonia Badana hadikaia ore karana amo do ia matamaia. Unai tomadiho koikoi basileiana, ariara hahinena bamona, be do idia haorea vaitani. Unai nega be ia kahirakahira vadaeni! Unai mai anina bada negana ia ginidae neganai, ita ta ta eda gini dalana be edena bamona? Bona hisihisi bada hereana ena dokona ai Satani ena orea ena kahana orena ibounai idia hadikaia ore neganai, oi be edeseniai do oi noho? Bema kara maorona hari ita karaia haraga, namo do ita davaria. Iehova be ita ia hamaoroa, ia gwau: “To lau dekenai do ia kamonai tauna, be do ia noho mai mauri danu. Ia be do ia noho namonamo, gari ta lasi.” (Aonega Herevadia 1:33) Inai nega ena oromana ena dokona lalonai Iehova ita badinaia bona hanamoa noho mai moale ida, unai amo reana do ita hegeregere bena iena hesiai do ita karaia ela bona hanaihanai.
[Footnotes]
a Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., ese idia halasia bukana, Insight on the Scriptures, Volume 1, rau 634-5 itaia.
Inai Oi Laloatao A?
◻ “Gau dika rohorohona” hari inai nega lalonai be dahaka?
◻ “Gau dika rohorohona, . . . Dubu Helaga lalonai” ena anina be dahaka?
◻ Hari, heau mauri ena anina be dahaka?
◻ Dahaka dainai unai kara do ita karaia haraga be namo?
[Study Questions]
1. Dahaka dainai tanobada lalonai idia do noho taudia idia heau mauri haraga be namo?
2, 3. Mataio 24:15-22 lalonai Iesu ia gwauraia herevadia dekenai dahaka henanadai haida do ita herevalaia?
4. (a) Daniela 9:27 ia gwau Iuda taudia ese Mesia idia dadaraia murinai dahaka do ia vara? (b) Iesu ese unai ia herevalaia neganai, dahaka dainai ia gwau, “Duahia taudia e, inai hereva ena anina do umui laloa namonamo”?
5. (a) Evanelia bukadia edia sivarai hahegeregerea karana ese edena bamona ita ia durua, dahaka be “gau dika rohorohona” aposetolo edia nega ai be ita diba totona? (b) Dahaka dainai lagani 66 C.E. ai Cestius Gallus ese Roma tuari oreadia ia abia lao haraga Ierusalema dekenai?
6. Edena dala ai “gau dika rohorohona,” dika ia havaraia diba gauna, be “Dubu Helaga ena lalonai ia gini”?
7. Roma ena tuari oreana be dahaka ia karaia kava bamona?
8. Keristani taudia be Iesu ena peroveta herevadia idia badinaia dainai, dahaka kara idia karaia haraga?
9. Edena nega ai Roma tuari oreadia idia giroa, bona unai dainai dahaka ia vara?
10. Bema ita duahia neganai ita laloa namonamo, dahaka danu do ita diba?
11. Edena siri ma rua ai Daniela ese “gau dika rohorohona” ia herevalaia, bona edena nega ia herevalaia?
12, 13. Dahaka dainai League of Nations ita gwauraia inai nega ena “gau dika rohorohona” be maoro?
14, 15. Edena dala ai League of Nations bena gabeai United Nations be ‘helaga gabuna’ dekenai idia gini?
16. Namona be kara maoromaoro ura henia taudia be hari dahaka amo idia heau siri?
17, 18. Hari inai nega ena “gau dika rohorohona” be dahaka hadikaia karana do ia karaia?
19. United Nations idia haginia negana amo, edena orea idauidau be ena memba taudia, bona ena anina be dahaka?
20. Tanobada ena tomadiho be sibodia idia hahedinaraia edia kara be edena bamona?
21. (a) Daika ese Babulonia Badana hadikaia ore negana do ia abia hidi? (b) Ia do vara lasi lalonai dahaka do ita karaia haraga?
22, 23. Unai heau mauri karana ena anina be dahaka?
24. Lagani 1935 amo, daidia danu idia heau mauri matamaia?
25. Ta ese tomadiho koikoi ia rakatania sibona lasi, to dahaka ia karaia danu be gau badana?
26. Dahaka ese ita do ia durua, heau mauri karana ita hamatamaia sibona lasi to do ita hagugurua?
27. Dahaka dainai idia gwauraia henanadaidia ita laloa namonamo be mai anina bada?
[Picture on page 16]
Iesu ena murinai idia raka taudia be idia heau siri haraga, idia roho mauri totona