Karisma—Taunimanima Eiava Dirava Ia Hanamoa Karana?
TAUNIMANIMA momo idia diba Greece ena ami jeneral ta ia gwau: “Lohia tauna ese ia lohiaia taudia ia hereaia sibona be hegeregere lasi, namona be lalona veria siahuna amo idia ia veria.” Hari inai negai, momo ese unai “lalona veria siahuna” idia gwauraia karisma (charisma, English gado ai).
Momokani, lohia taudia ibounai be karisma idia abia lasi. To unai siahu idia abia taudia ese idia gaukaralaia, taunimanima edia badinaia karana idia hagoadaia totona bona hutuma idia veria sibodia edia ura hagugurua totona. Reana vanegai idia mauri taudia amo Adolf Hitler be unai bamona tauna badana. Toretore tauna William L. Shirer be ena buka ladana The Rise and Fall of the Third Reich ai ia gwau: “[Lagani 1933 ai] Germany taudia momo idia laloa Hitler be—eiava nega sisina murinai ia be—lohia tauna korikorina mai ena karisma. Unai nega ai idia matamaia heiriheiri laganidia 12 lalonai, ena murinai idia raka sibona, ia be dirava bamona gau idauidau ia diba hegeregerena.”
Tomadiho edia sivarai lalonai danu lohia taudia mai edia karisma idia noho, idia ese taunimanima edia lalona idia veria idia abidadama henidia totona to edia murinai idia raka taudia dekenai dika idia mailaia. Iesu ese ita ia sisiba henia, ia gwau: “Umui naria namonamo, tau ta ese umui do ia hakaua kerere garina. Badina be taunimanima momo lauegu ladanai do idia mai, do idia gwau, ‘Lau inai Keriso,’ vadaeni taunimanima momo do idia hakaua kerere.” (Mataio 24:4, 5) Keriso koikoidia mai edia karisma be aposetolo taudia edia negai sibona idia noho lasi. Lagani 1970 murina laganidia lalonai, Jim Jones be sibona ia gwauraia “Taunimanima edia Dubu ena mesia.” Ia idia gwauraia “dubu tauna mai ena karisma” bona “taunimanima edia lalona ia veria goadagoada diba,” bona lagani 1978 ai, taunimanima hutuma ese nega tamona sibodia idia hamasea karana ia gunalaia, histori lalonai ia be unai bamona kara badana.a
Ita itaia, karisma be dika ia havaraia diba harihari gauna. To, Baibel ese harihari gauna idauna ia herevalaia, Dirava ese taunimanima ibounai edia namo totona iboudiai dekenai ia henia harihari gauna unai. Unai harihari gauna be Greek hereva khaʹri·sma ai idia hahedinaraia, bona Baibel lalonai ia be nega 17 ia hedinarai. Diba bada Greek tauna ta ia gwau unai be ‘davana lasi harihari gauna badana, ia be kara ta ena davana lasi, ta ese Dirava ena hariharibada dainai ia abia bona nega ta lasi sibona ena hekwarahi amo ia abia diba.’
Unai dainai Baibel ena hereva hegeregerena khaʹri·sma be ta ese Dirava ena hariharibada dainai ia abia harihari gauna. Dirava ese ita dekenai ia henia harihari gaudia haida be dahaka dahaka? Bona edena dala ai ita gaukaralaia diba ia ita hanamoa totona? Mani unai harihari gaudia namodia toi ita laloa.
Mauri Hanaihanai
Ita diba momokani harihari gauna badana be mauri hanaihanai. Paulo ese Roma kongregesen ia tore henia, ia gwau: “Kara dika ena davana be mase, to Dirava ena harihari gauna [khaʹri·sma] davana lasi be mauri hanaihanai, Iesu Keriso iseda Lohiabada lalonai ita noho dainai.” (Roma 6:23) Namona be ita lalo-parara unai “davana” (mase) be eda kara dainai ita abia be maoro, iseda ura dainai ita karaia lasi, to ita be goevadae lasi dainai ita karaia karadia unai. To, Dirava ia henia mauri hanaihanai be idau, unai be sibona eda kara dainai ita abia diba lasi gauna.
Namona be mauri hanaihanai ena harihari gauna ita laloa bada bona ma haida dekenai ita hahedinaraia. Taunimanima ita durua diba Iehova do idia diba, idia tomadiho henia bena mauri hanaihanai ena harihari bada be do idia abia. Apokalupo 22:17 ia gwau: “Lauma Helaga bona Headava Matamata Hahine idia gwau, ‘Oi mai.’ Bona inai hereva idia kamonai taudia danu, namona be idia gwau, ‘Oi mai.’ Ranu mase taudia, umui mai. Bona ranu umui ura henia taudia, mauri ranuna do umui abia dae, ia be davana lasi.”
Edena bamona ma haida ita durua diba, unai mauri ia henia ranuna idia abia totona? Dala namona be iseda haroro gaukara lalonai Baibel ita gaukaralaia namonamo. Momokani tanobada ena kahana haida dekenai taunimanima be lauma gaudia idia laloa bada lasi eiava lauma gaudia idia herevalaia bukadia idia duahia lasi; to, dala idauidau idia noho ta ena ‘kamonai’ dalana ita kehoa totona. (Isaia 50:4) Bona ita diba momokani Baibel ese taunimanima edia kudouna ia veria, “badina be Dirava ena hereva be ia mauri noho, bona ia be mai ena siahu.” (Heberu 4:12) Dirava ena Hereva ese taunimanima edia kudouna ia veria diba bena mauri ena dala dekenai idia raka matamaia, herevana unai be Baibel ena aonega namona, ia henia goada bona helaro, eiava ena hereva, mauri ena anina ia gwauraia herevana dainai ia vara.—2 Timoteo 3:16, 17.
Ma danu, Baibel bukadia ese ita idia durua diba do ita gwau “Oi mai.” Peroveta tauna Isaia ia peroveta ia gwau lauma dalanai hari inai dibura negana lalonai, ‘Iehova ena diari’ ese ena taunimanima do ia hadiaridia. (Isaia 60:2) Iehova ena amo unai hahenamo ia mai be Watch Tower Society ena buka idauidau ese idia hahedinaraia, bona lagani ta ta ai idia ese taunimanima tausen momo be Iehova, lauma diari ena Badina, dekenai idia hakaua. Edia rau lalodiai taunimanima edia ladana idia abia isi lasi. Gima Kohorona ena hamatamaia herevadia ese idia hahedinaraia bamona, “Gima Kohorona ai karaia, gau ibounai ena Atai Herea Lohiana, Iehova Dirava, ena ladana abia isi totona. . . . Ia durudia, Dirava ese ia henia hari ia lohia noho Pavapavana, Iesu Keriso, idia abidadama henia totona. Iena rara ia bubua dainai, dala ia kehoa taunimanima be mauri hanaihanai idia abia totona.”
Ful-taim hesiai gaukara ia karaia Keristani hahinena ta, lagani momo lalonai ena gaukara amo anina ia abia hahinena, ese Gima Kohorona bona Awake! edia namo, taunimanima be Dirava kahirakahira veria karana dekenai, ia herevalaia, ia gwau: “Egu Baibel stiuden taudia ese Gima Kohorona bona Awake! idia duahia bona moalelaia matamaia neganai, lauma dalanai idia tubu haraga. Lau laloa unai magasin be heduru bada idia henia gaudia, taunimanima ese Iehova idia dibaia totona.”
Hesiai Gaukara
Timoteo be Keristani hahediba tauna ta, ia ese harihari gauna, ita laloa bada be namo gauna ma ta, ia abia. Aposetolo Paulo ese ia hamaoroa, ia gwau: “Dirava ese oi dekenai ia henia harihari gauna [khaʹri·sma], oiemu lauma ena diari do oi gaukaralaia goadagoada, do oi hesiku lasi. Inai siahu oi ese oi abia, peroveta hereva dainai, bona ekalesia tau badadia ese edia imana oiemu kwarana dekenai idia atoa neganai.” (1 Timoteo 4:14) Unai harihari gauna be dahaka? Timoteo dekenai loaloa naria tauna ena dagi idia henia, unai be hesiai gaukara mai ena maduna. Kahana tamona ai, Paulo ese Timoteo ia hagoadaia: “Buka Helaga taunimanima dekenai do oi duahia, sisiba goada do oi henidia, bona hadibaia gaukara do oi goadalaia noho, ela bona lau ginidae. Oi sibona oiemu kara do oi naria namonamo, oiemu hadibaia hereva danu. Inai kara namodia do oi karaia noho, badina unai dekena amo, oi sibona ese mauri do oi davaria, bona oi dekenai idia kamonai taudia danu ese mauri do idia davaria.”—1 Timoteo 4:13, 16.
Hari inai negai elda taudia danu ese edia hesiai gaukara idia lalodia bada be namo. Paulo ia hahedinaraia hegeregerena, unai idia karaia dalana ta be ‘edia hadibaia hereva idia naria namonamo.’ Tanobada ena lohia taudia mai edia karisma idia tohotohoa lasi, to idia ese taunimanima edia lalona idia veria Dirava idia laloa totona, sibodia idia laloa totona lasi. Iesu, edia Haheitalai Tauna, be hadibaia tauna namona bona ena kara be mai ena siahu, to mai manau ida ena Tamana ia hanamoa. Ia gwau: “Lauegu hadibaia herevadia be lauegu lasi, to lau ia siaia Diravana ena.”—Ioane 5:41; 7:16.
Iesu ese ena guba Tamana ia hanamoa dalana ta be ena hadibaia herevadia be Dirava ena Hereva amo ia abia. (Mataio 19:4-6; 22:31, 32, 37-40) Unai hegeregerena Paulo ia hahedinaraia goevagoeva namona be naria taudia ese ‘Hereva momokani, idia abidadama henia bona idia hadibaia gauna, do idia badinaia momokani.’ (Tito 1:9) Elda taudia ese edia hereva be Baibel amo idia abia neganai, unai be hegeregere Iesu bamona idia gwau: “Umui dekenai lau henia herevadia ibounai be lau sibona lau gwauraia lasi.”—Ioane 14:10.
Edena dala ai elda taudia ese ‘hereva momokani idia abidadama henia’ diba? Bema edia pablik tok bona hebou dekenai idia henia herevadia lalonai idia gwauraia gaudia be Dirava ena Hereva amo idia abia, bona idia gaukaralaia siridia edia anina idia gwauraia hedinarai bona idia habadaia. Taunimanima idia hoalaia haheitalai eiava kiri idia havaraia herevadia ese helai taudia edia lalona be Dirava ena Hereva amo idia veria siri diba bona hereva ia henia tauna idia laloa bada matamaia. To, Baibel ena siri ese helai taudia edia kudouna idia hamarerea bona idia veria kara ta do idia karaia totona. (Salamo 19:7-9; 119:40; ma danu Luka 24:32 itaia.) Unai bamona hereva dainai taunimanima ese tau ta idia laloa bada lasi to Dirava idia hanamoa bada.
Elda taudia ese edia kara idia hanamoa dalana ma ta be idia ta ta amo diba idia abia. Paulo ese Timoteo ia durua hegeregerena, elda ta ese elda ma ta ia durua diba. “Tau ta ese ma tau ta dekena amo, diba ia davaria noho, auri ta ese ma auri ta ia segea noho bamona.” (Aonega Herevadia 27:17; Filipi 2:3) Elda taudia ese namo do idia davaria bema ta ta dekenai edia lalohadai idia gwauraia. Vanegai sibona elda dagina ia abia tauna ta ia gwau: “Ena diba be bada elda tauna ta ese nega ia atoa pablik tok karaia dalana lau ia hadibaia totona. Ena tok ia hegaegaelaia neganai, henanadai haida, parabole, haheitalai, eiava ekspiriens kwadogidia ia abia, bona ia tahua namonamo Baibel siridia ia abia danu. Ia amo lau diba edena dala ai hereva namona do lau karaia, taunimanima do idia hesiku lasi totona.”
Ita ibounai bema hesiai gaukara ita moalelaia, herevana ita be elda taudia, hesiai taudia, eiava painia taudia, namona be iseda harihari gauna ita laloa bada. Paulo ena mase be kahirakahira neganai, Timoteo ia hadibaia lou ‘iena lalona dekenai ia noho harihari gauna [khaʹri·sma] do ia habadaia, hegeregere tau ta ese lahi ia hiriria neganai lahi ia habadaia bamona.’ Unai be Timoteo ia abia lauma ena harihari gauna ta. (2 Timoteo 1:6) Israela taudia edia ruma dekenai, nega momo lahi dekenai gida sibona idia hururu. Idia ese hodahoda amo idia “habadaia” diba bena do idia hururu badabada bona siahu bada idia havaraia. Unai amo ita idia hagoadaia iseda kudouna bona iseda goada ibounai amo ita abia gaukarana ita karaia, ita abia lauma harihari gaudia be lahi bamona ita habadaia.
Lauma Harihari Gaudia Ita Henia
Paulo be Roma tadikaka ia lalokau henia dainai idia ia tore henia, ia gwau: “Lau ura bada umui lau itaia gwauraia, bona umui dekenai Lauma Helaga ena hanamoa [khaʹri·sma] do lau henia, vadaeni Lauma ena goada do umui abia. Anina be inai bamona: Lau ura umui emui abidadama ese ia durua lau, bona lauegu abidadama ese ia durua umui. Inai bamona be goada ita abia nega tamona.” (Roma 1:11, 12) Paulo ia laloa iseda hereva amo ma haida edia abidadama ita hagoadaia karana be lauma harihari gauna bamona. Unai bamona lauma harihari gaudia ta ta dekenai ita henia karana amo iseda abidadama do ia goada bona ita ta ta be goada ita abia.
Bona unai be gau badana. Hari ita noholaia tanobada dikana ai, ita ibounai be dala idauidau ai lalohisihisi ita davaria. To, hanaihanai ita ta ta ita hagoadaia heheni ese ita ia durua ita haheauka totona. Ita hagoadaia heheni—ita henia bona ita abia—lalohadaina be gau badana lauma dalanai ita goada noho totona. Momokani, nega ta ta dala badana ai ita idia hagoadaia be namo, to nega ibounai ta ta ita hagoadaia heheni diba.
Bema idia daradoko tadikaka ita itaia haraga, reana ‘hisihisi idia abia noho taudia be ita ese ita durua diba. Dirava ese ita dekenai ia henia durua, be ita ese ma ita henia noho idia dekenai.’ (2 Korinto 1:3-5) Greek herevana, iniseniai idia hahanaia durua (pa·raʹkle·sis), ena anina be “ta ese ma ta ia boiria ena badinai do ia noho.” Bema iseda tadikaka eiava taihu ese heduru ia abia be namo neganai, idia badinai ita noho bona ita durudia, ita be unai bamona heduru ita abia be namo neganai, do ita abia danu.—Hadibaia Tauna 4:9, 10; ma danu Kara 9:36-41 itaia.
Elda taudia ese mai edia lalokau ida idia karaia vadivadi be mai anina bada danu. Ena be nega haida unai vadivadi idia karaia edia badina be ia vara gauna ta dainai Baibel ena sisiba idia henia be namo, to unai vadivadi momo be hagoadaia totona, “lalona do idia goada totona” idia karaia. (Kolose 2:2) Kongregesen naria taudia ese unai bamona abidadama hagoadaia vadivadi idia karaia neganai, idia ese lauma harihari gauna idia henia unai. Paulo bamona, idia mamia unai henia karana amo namo idia davaria bona edia tadikaka do idia ‘ura henia bada.’—Roma 1:11.
Spain dekenai unai ia vara elda tauna ta dekenai, ia ese inai ekspiriens ia gwauraia, ia gwau: “Ricardo, mauri lagani 11 merona, ese hebou bona kongregesen ia ura henia bada lasi. Unai dainai lau ese Ricardo ena tamana bona sinana lau noia bema edia natuna mero lau vadivadi henia diba, bona idia gwau ia namo. Edia ruma be ororo gabuna ai bona egu ruma amo ena daudau be hora tamona bamona motuka ai lau lao neganai. Lau itaia Ricardo ese egu kara ia moalelaia, bona maoromaoro kara namodia ia karaia matamaia. Nega sisina murinai, bapatiso lasi pablisa bona kongregesen tauna mai goadana ai ia lao. Guna ia be hemarai merona, to hari mai moale ida ia gaukara bona ia hemarai lasi. Kongregesen taudia haida idia henanadai: ‘Dahaka ia vara Ricardo dekenai?’ Toana be nega ginigunana ai ia idia itaia. Unai vadivadi lau lalohadailaia neganai, lau laloa reana Ricardo ese namo ia davaria to lau ese namo bada lau abia. Kingdom Hall ia vareai neganai, ena vairana ia diari, bona karaharaga ia mai lau ia hedavari henia totona. Lau moale bada, badina lau itaia lauma dalanai ia tubu.”
Ita daradara lasi, unai bamona vadivadi ese hahenamo idia havaraia. Unai bamona vadivadi be Iesu ena noinoi hegeregerena, ia gwau: “Lauegu mamoe do oi naria.” (Ioane 21:16) Momokani, elda taudia sibona ese unai bamona lauma harihari gaudia idia henia lasi. Kongregesen taudia ibounai ese ta ta idia hagoadaia heheni diba, lalokau bona gaukara namona idia karaia totona. (Heberu 10:23, 24) Ororo idia daekau taudia be varo amo idia kwatua hebou bamona, lauma varodia amo ita idia kwatua hebou danu. Unai dainai, ita karaia bona gwauraia gaudia be mai edia siahu ma haida dekenai. Hevaseha hereva dikana eiava sisiba hereva aukana ese ita idia haboua varo idia hamanokaia diba. (Efeso 4:29; Iamesi 3:8) To, hagoadaia hereva namodia bona mai lalokau ida ita henia heduru ese tadikaka idia durua, edia hekwakwanai idia hanaia totona. Unai dala ai ita ese lauma harihari gaudia, edia anina idia noho daudau gaudia, ita henia.—Aonega Herevadia 12:25.
Dirava Ena Hairai Ita Hadiaria Bada
Ia hedinarai goevagoeva Keristani taudia ibounai be mai edia karisma sisina. Mauri hanaihanai helarona namo hereana ita abia. Ita ta ta dekenai ita henia diba lauma harihari gaudia ita abia danu. Bona ma haida ita hagoadaia bona hauraia diba, gau namodia idia tahua totona. Haida be harihari gaudia ma haida idia abia, hesiai gaukara idauidau unai. Unai ibounai ese Dirava ena hariharibada idia hamomokania. Bona ita abia harihari gaudia ibounai be Dirava ese ia henia dainai, ita hekokoroku ena badina ta be lasi.—1 Korinto 4:7.
Ita be Keristani taudia dainai, namona be sibona ita nanadaia, ‘Lau dekenai ia noho karisma be Iehova, “gau namodia ibounai, bona harihari gaudia namodia momokani ibounai” ia Henia Tauna lau hanamoa totona lau gaukaralaia, a? (Iamesi 1:17) Iesu do lau tohotohoa bona egu diba bona noho hegeregerena ma haida do lau durua, a?’
Aposetolo Petero ese unai kara dekenai iseda maduna ia herevalaia, ia gwau: “Iena hariharibada dekena amo, Dirava ese umui ta ta ibounai dekenai harihari gaudia [khaʹri·sma] idauidau ia henia vadaeni. Unai dainai, umui ese inai harihari gaudia do umui gaukaralaia, emui Keristani varavara taudia do umui durua totona. Unai dekena amo umui be Dirava ena hesiai taudia namodia, bona iena hariharibada idauidau umui hedinaraia noho. Bema tau ta ena diba be haroro, Dirava ena sivarai do ia gwauraia. Bema tau ta ena diba be taunimanima durua, vadaeni inai diba, Dirava ese ia henia gauna do ia gaukaralaia mai ena goada ibounai, taunimanima durua totona. Unai dala dekenai, emui kara ibounai dainai, taunimanima ese Dirava do idia hanamoa henia, Iesu Keriso dainai.”—1 Petero 4:10, 11.
[Footnote]
a Taunimanima 913 idia mase, Jim Jones danu.
[Picture Credit Line on page 23]
Corbis-Bettmann
UPI/Corbis-Bettmann