Iehova—Iena Siahu be Bada Herea
“Iena siahu be bada herea dainai, hisiu ta ia boio diba lasi.”—ISAIA 40:26.
1, 2. (a) Edena siahu havaraia gauna badana be mai anina bada ita dekenai? (b) Mani oi hahedinaraia dahaka dainai Iehova be siahu ibounai ena Badina.
ITA momo be siahu ita laloa bada lasi. Hegeregere, ita dekenai diari bona siahu ia henia paua eiava paua masini ta be paua amo ita gaukaralaia haraga diba be ita laloa bada lasi. To gau ta dainai paua be lasi neganai sibona ita lalo-parara momokani, bema paua be lasi taunimanima edia siti be mase bamona. Dala ta ai, ita dekenai unai mai anina bada paua bada herea be tanobada ena siahu ia henia hanaihanai gauna—dina—amo ia mai.a Sekeni ta ta ai unai dina siahuna ese niuklia muramura edia metau ton milioni ima ia gaukaralaia, bena tanobada dekenai siahu ia siaia gau idauidau idia mauri noho totona.
2 Unai dina ena siahu badana be edeseni amo ia mai? Daika ese guba dekenai unai siahu henia gauna ia havaraia? Iehova Dirava ese. Salamo 74:16 ese Iehova ia herevalaia, ia gwau: “Oi ese dina bona hua, be edia gabu dekenai oi atodia.” Oibe, Iehova be siahu ibounai ena Badina, ia be mauri ibounai ena Badina hegeregerena. (Salamo 36:9) Namona be ena siahu do ita laloa bada. Peroveta tauna Isaia amo Iehova ese ita ia hagoadaia guba dekenai idia noho gaudia, hegeregere dina bona hisiu, ita itaia bona idia vara dalana do ita lalohadailaia. “Emui matana do umui negea, guba do umui itaia. Daika ese hisiu ia karaia? Dirava ese edia orea be ta ta, dekena amo idia ia mailaia hedinarai, bona idia ta ta ibounai edia ladana ia atoa noho. Iena siahu be bada herea dainai, hisiu ta ia boio diba lasi.”—Isaia 40:26; Ieremia 32:17.
3. Iehova ena siahu idia hahedinaraia gaudia amo, edena bamona namo ita davaria?
3 Iehova ena siahu be bada herea dainai, ita diba momokani dina ese iseda mauri lalonai mai anina bada diari bona siahu be do ia havaraia noho. To, ita dekenai Dirava ena siahu be mai anina bada tauanina dalanai sibona lasi. Iehova ese siahu ia gaukaralaia dalana be mai anina bada kara dika bona mase amo ita roho mauri dekenai, iseda vaira negana ena helaro dekenai, bona Iehova ita abidadama henia karana dekenai. (Salamo 28:6-9; Isaia 50:2) Iehova be mai ena siahu gau ta ia havaraia bona ia hanamoa lou totona bona iena taunimanima ia hamauria bona ena inai taudia ia hadikaia totona, bona Baibel lalonai unai idia hamomokania gaudia be momo herea.
Dirava Ena Siahu be Ia Havaraia Gaudia Dekenai Ia Hedinarai
4. (a) Davida ese hanuaboi lalonai guba ia itaia dainai dahaka ia laloa? (b) Guba gaudia ese dahaka idia hahedinaraia Dirava ena siahu dekenai?
4 Aposetolo Paulo ia gwau Havaraia Tauna ‘ena siahu be ia doko diba lasi,’ bona unai ‘ita diba, badina be eda matana dekenai Dirava ese ia karaia gaudia ibounai ita itaia.’ (Roma 1:20) Lagani handred momo gunanai, salamo torea tauna Davida be mamoe naria tauna neganai hanuaboi momo lalonai guba ia itaia, bona ia ese unives ena bada bona ia Havaraia Tauna ena siahu ia lalo-pararalaia. Ia gwau: “Oiemu guba lau itaia, oi ese oiemu imana dekenai oi karaia. Hua bona hisiu danu be oi ese oi atoa. Taunimanima be dahaka, oi ese idia oi laloa noho? Taunimanima be maragi herea, dahaka dainai oi ese oi naridia noho?” (Salamo 8:3, 4) Ena be guba gaudia dekenai Davida ena diba be bada lasi, to ia lalo-parara ia sibona be iseda unives badana ia Havaraia Tauna ida ia hahegeregerea neganai ia be anina lasi bamona. Hari inai negai, guba gaudia idia tahua taudia edia diba unives ena bada bona ia naria siahuna dekenai be ia bada. Hegeregere, ita idia hadibaia sekeni iboudiai eda dina ese ia halasia siahuna be TNT megaton 100,000 milioni ia pou neganai ia halasia siahuna hegeregerena.b Unai siahu ibounai amo kahana sisina sibona be tanobada dekenai ia mai; to ia hegeregere iseda tanobada dekenai gau idauidau idia mauri noho totona. To, guba dekenai idia noho hisiu momo edia siahu ese iseda dina ena siahu idia hanaia. Hisiu haida ese sekeni tamona sibona lalonai idia halasia siahuna be iseda dina ese dina tamona lalonai ia halasia siahuna ia hanaia. Vadaeni, unai bamona guba gaudia ia havaraia Diravana ena siahu be mani oi laloa! Elihu ena hereva be maoro, ia gwau ‘Siahu Ibounai Diravana ita lalo-pararalaia diba lasi, iena siahu be bada herea.’—Iobu 37:23, NW.
5. Edena dala ai Iehova ese ia havaraia gaudia be iena siahu idia hamomokania?
5 Bema ‘Dirava ena kara ita tahua’ Davida ia tahua bamona, iena siahu idia hahedinaraia gaudia be gabu iboudiai ita itaia diba—lai bona hurehure dekenai, guba ena boiboi bona kevaru dekenai, sinavai bona ororo badadia dekenai. (Salamo 111:2; Iobu 26:12-14) Danu, Iehova ese Iobu ia hamaoroa hegeregerena, animal ese Iena siahu idia hamomokania. Idia ta be Behemoto, eiava hippopotamus. Iehova be Iobu ia hamaoroa, ia gwau: “Iena tauanina be goada herea momokani . . . bona iena aena ruaosi be auri korikori bamona.” (Iobu 40:15-18) Uda boromakau tau edia gari havaraia siahuna be Baibel negadiai idia diba danu, bona Davida ia guriguri, “Laiona edia uduna dekena amo, lau do oi hamauria. Uda boromakau tau edia doana dekena amo, lau do oi veria mauri.”—Salamo 22:21; Iobu 39:9-11.
6. Baibel lalonai boromakau tau ese dahaka ia laulaulaia, bona dahaka dainai? (Futnout itaia.)
6 Boromakau tau ena goada dainai, Baibel ese ia gaukaralaia Iehova ena siahu ia laulaulaia totona.c Aposetolo Ioane ena matahanai lalonai Iehova ena terona ia itaia bona mauri gaudia hani ia herevalaia, idia ta ena vairana be boromakau tau ena vairana bamona. (Apokalupo 4:6, 7) Ia hedinarai goevagoeva, Iehova ena kara badadia hani, unai kerubi ese idia laulaulaia karadia, amo ta be siahu. Idia ma toi be lalokau, aonega, bona hahemaoro maoromaoro. Siahu be Dirava ena kara badana ta dainai, iena siahu bona ia gaukaralaia dalana ita lalo-pararalaia goevagoeva neganai ia kahirakahira ita lao bona ita ia durua, ia ita tohotohoa bona ita abia siahu ibounai be dala namona ai ita gaukaralaia totona.—Efeso 5:1.
“Tuari Oreadia Edia Iehova, Israela Ena Dirava Goadana”
7. Dahaka dainai ita diba momokani namo do ia kwalimu bona dika be do ia ore?
7 Buka Helaga lalonai, Iehova idia gwauraia “Siahu Ibounai Dirava,” bona unai ladana ese ita ia hadibaia namona be ena siahu ena bada ita laloa maragi lasi eiava ena inai taudia do ia hadikaia ore totona ena siahu ia hegeregere ita daradaralaia lasi. (Genese 17:1; Esodo 6:3) Reana toana be Satani ena tanobada dikana ia goada noho, to Iehova ena matana ai “tanobada besedia be ranu ena hetuturu tamona bamona” bona “edia metau, Lohiabada dekenai be tano ena kahu maragidia bamona.” (Isaia 40:15) Dirava ena siahu be unai bamona dainai ia ita tanikiu henia diba, badina ita diba momokani namo do ia kwalimu bona dika be do ia ore momokani. Dika gaudia momo idia vara neganai, do ita goada noho diba, badina ita diba “tuari oreadia edia Iehova, Israela ena Dirava Goadana” ese dika do ia haorea ela bona hanaihanai.—Isaia 1:24, NW; Salamo 37:9, 10.
8. Iehova ese edena guba tuari oreadia ia gunalaia, bona edia siahu dekenai dahaka ita diba?
8 Inai hereva “tuari oreadia edia Iehova,” Baibel lalonai nega 285 idia gaukaralaia herevana, be Dirava ena siahu ia hahedinaraia herevana ma ta. Unai “tuari oreadia” be Iehova ese ia biagua lauma taudia. (Salamo 103:20, 21; 148:2) Hanuaboi tamona lalonai, unai aneru tamona ese Ierusalema idia tuari henia Asuria tuari taudia 185,000 ia hamasea. (2 King Taudia 19:35) Bema Iehova ena guba tuari oreadia edia siahu ita diba, dagedage taudia ese ita do idia hagaria haraga lasi. Peroveta tauna Elisaia ia laloa momo lasi ena be tuari oreana ibounai be ia idia hagegea, badina ia be ena hesiai tauna bamona lasi, to abidadama ena matana ai ia itaia, guba oreadia ese ia idia durua.—2 King Taudia 6:15-17.
9. Dahaka dainai namona be, Iesu bamona, ita abia dae momokani Dirava ese ita do ia gimaia?
9 Getesemane umana dekenai mai edia kaia bona au ida idia mai taudia edia orea ese Iesu idia dogoatao neganai, Iesu ia diba aneru ese ia do idia durua diba. Petero ia hamaoroa ena kaia be ena gabu dekenai ia atoa lou murinai, Iesu ia gwau bema Ia ura neganai, Ia be ena Tamana ia noia diba bena “aneru orea 12, bona ma haida danu do ia siaia.” (Mataio 26:47, 52, 53) Bema Dirava ese ia siaia diba guba tuari oreadia be unai bamona ita laloa bada danu, Dirava ese ita ia durua be do ita abia dae momokani. Aposetolo Paulo ia gwau: “Inai gaudia be edena bamona ma do ita herevalaia? Bema Dirava ese ita ia durua neganai, daika ese ita do ia hadikaia diba?”—Roma 8:31.
10. Iehova be daidia totona ena siahu ia gaukaralaia?
10 Vadaeni, mai badina namona dainai ita abia dae diba Iehova ese ita do ia gimaia. Hanaihanai ia ese iena siahu be namo havaraia totona bona iena kara ma haida—hahemaoro maoromaoro, aonega, bona lalokau—hegeregerena ia gaukaralaia. (Iobu 37:23; Ieremia 10:12) Ena be siahu taudia ese hanaihanai ogogami bona manau taudia idia hadikaia sibona edia namo idia abia totona, to Iehova ese “[manau] taudia, be tano ena kahu dekena amo ia abia isi noho” bona “ia be mai ena siahu momokani, taunimanima do ia hamauria totona.” (Salamo 113:5-7; Isaia 63:1) Iesu ena sinana, manau bona sibona ia laloa bada lasi hahinena Maria, ia lalo-parara hegeregerena, “Siahu Diravana” ese ia idia gari henia taudia totona iena siahu ia gaukaralaia, bona hekokoroku taudia ia hadihoa bona manau taudia ia abia isi.—Luka 1:46-53.
Iehova ese Iena Hesiai Taudia Dekenai Iena Siahu Ia Hahedinaraia
11. Lagani 1513 B.C.E. ai, Dirava ena siahu idia hahedinaraia gaudia haida Israela taudia ese idia itaia be dahaka?
11 Nega momo, Iehova ese ena hesiai taudia dekenai ena siahu ia hahedinaraia. Unai bamona ia karaia negana ta be lagani 1513 B.C.E. ai Sinai Ororona dekenai. Unai lagani lalonai, Israela taudia ese Dirava ena siahu idia hamomokania gaudia badadia idia itaia vadaeni. Hisihisi dikadia ten ese Iehova ena siahu idia hahedinaraia bona idia hahedinaraia Aigupito taudia edia dirava be siahu lasi. Nega sisina murinai, Davara Kakakakana be hoa dalanai idia hanaia bona Farao ena ami taudia idia mase karadia ese Dirava ena goada idia hamomokania danu. Hua toi murinai, Sinai Ororona badinai, Iehova ese Israela taudia ia boiria ‘bese ibounai edia huanai iena abia hidi besena’ ai do idia lao totona. Bona idia be idia gwauhamata: “Ai be Lohiabada ena hereva ibounai do ai karaia.” (Esodo 19:5, 8) Bena, Iehova ese dala ta ai ena siahu ia hahedinaraia goevagoeva. Guba ia boiboi, kevaru idia hedinarai, bona kibi regena idia kamonai lalonai, Sinai Ororona amo kwalahu ia daekau bona ia mareremarere. Taunimanima be sisina daudau idia gini bona idia gari bada. To Mose ese idia ia hamaoroa namona be unai gauna ese idia dekenai Dirava gari henia karana ia hadibaia, unai gari ese do ia veridia edia siahu bada Diravana momokanina tamona, Iehova, do idia kamonai henia totona.—Esodo 19:16-19; 20:18-20.
12, 13. Dahaka gaudia dainai Elia ese ena gaukara ia rakatania, to edena dala ai Iehova ese ia hagoadaia?
12 Lagani handred momo murinai, Elia ena negai, Dirava ese Sinai Ororona dekenai iena siahu ia hahedinaraia lou. Unai peroveta tauna ese Dirava ena siahu ia itaia vadaeni. Lagani toi mai kahana lalonai, Dirava ena ura dainai “medu ia diho lasi,” badina be Israela besena ese hereva momokani idia negea. (2 Sivarai 7:13) Unai medu lasi negana lalonai, galo manudia ese Keriti ena sinavai maragina dekenai Elia idia ubua, bona gabeai vabu ta ena paraoa bona dehoro, hoa dalanai idia ore lasi gaudia, amo Elia ese aniani ia abia. Danu, Iehova ese Elia dekenai siahu ia henia unai vabu ena natuna mero ia hatoreaisi lou totona. Dokonai, Karamele Ororona dekenai daika be Dirava momokanina idia hamomokania neganai, lahi be guba amo ia diho bona Elia ena boubou gauna ia gabua ore. (1 King Taudia 17:4-24; 18:36-40) To, nega sisina murinai, Elia ia gari bona ia lalo-manoka badina Iesebele ese ia hamasea gwauraia. (1 King Taudia 19:1-4) Unai tano amo ia heau, bona ia laloa ena peroveta gaukarana ia ore. Iehova ese ia hagoadaia totona, dala ta ai ia dekenai ena siahu ia hahedinaraia.
13 Elia be nadi matuna dekenai ia hunia neganai, hoa dalanai Iehova ese ia biagua siahu badadia ia itaia: lai bada herea, tano mareremarere, bona lahi. To, Iehova be Elia ia hereva henia neganai, “gado maragina, hereva manoka” amo ia hereva. Ia ese Elia dekenai ma gaukara ia henia bona ia hadibaia mai kamonai ida Iehova idia tomadiho henia taudia 7,000 be tano dekenai idia do noho. (1 King Taudia 19:9-18) Bema iseda haroro gaukara ese anina ia havaraia lasi dainai Elia bamona ita lalo-manoka, Iehova ita noia diba “siahu badana” ita ia henia totona—unai siahu ese ita ia hagoadaia diba sivarai namona ita harorolaia noho totona.—2 Korinto 4:7.
Iehova Ena Siahu ese Ia Hamomokania Iena Gwauhamata be Do Idia Guguru
14. Iehova ena ladana ese dahaka ia hahedinaraia, bona edena dala ai iena siahu be mai anina bada ena ladana dekenai?
14 Iehova ena siahu be mai anina bada ena ladana bona ena ura ia hagugurua karana dekenai danu. Unai ladana idauna Iehova, ena anina be “Ia ese Ia Halaoa,” ese ia hahedinaraia ia be gwauhamata Hagugurua Tauna ai ia sibona ia halaoa. Gau ta eiava tau ta ia hegeregere lasi Dirava ese ena ura ia hagugurua karana do ia koua, herevana daradara taudia idia laloa unai gwauhamata be idau momokani. Nega ta Iesu be ena aposetolo taudia ia hamaoroa hegeregerena, “Dirava ese gau ibounai be ia karaia diba.”—Mataio 19:26.
15. Edena dala ai Aberahamo bona Sara idia lalo-parara Iehova ese ia karaia diba lasi gauna ta ia noho lasi?
15 Haheitalai ta be inai, nega ta Iehova be Aberahamo bona Sara ia gwauhamata henia edia tubudia be bese badana ai do idia lao. To, lagani momo lalonai idia be natudia lasi. Idia ruaosi idia buruka momokani neganai, Iehova ese idia ia hamaoroa unai gwauhamata ena guguru negana be kahirakahira bona Sara ia kiri. Unai dainai, aneru ia gwau: “Be, hoa kara ia noho, Lohiabada ia karaia diba lasi, a?” (Genese 12:1-3; 17:4-8; 18:10-14) Lagani handred hani murinai, Mose ese Moaba ena tano palakana ai Aberahamo ena tubudia—hari idia be bese badana—ia haboua neganai, idia ia hamaoroa Dirava ese ena gwauhamata ia hagugurua vadaeni. Mose ia gwau: “[Iehova] ese emui sene taudia ia ura henidia dainai, ia ese umui ia abia hidi. Bona mai ena siahu badana danu, ia sibona ese Aigupito dekena amo umui ia hakaua mai. Bese badadia bona bese goadadia, emui goada idia hanaia besedia, be umui emui vairana dekenai Lohiabada ese ia luludia. Inai bamona ia karaia, edia tano dekenai umui do ia hakaua vareai totona, bona edia tano do umui abia totona. Hari dina inai tano be umui emui.”—Deuteronomi 4:37, 38.
16. Dahaka dainai Sadukea taudia idia kerere bona mase taudia edia toreisi lou idia abia dae lasi?
16 Lagani handred momo murinai, Iesu ese toreisi lou idia abia dae lasi Sadukea taudia ia gwau henia. Dahaka dainai Dirava ena gwauhamata mase taudia do ia hatoreaisi lou dekenai idia abia dae lasi? Iesu ese idia ia hamaoroa: “Buka Helaga umui diba lasi, bona Dirava ena siahu umui diba lasi.” (Mataio 22:29) Buka Helaga ese ita ia hamaoroa ‘mase guria gabu dekenai idia noho taudia ibounai ese Taunimanima ena Natuna ena gadona do idia kamonai, bena guria gabu dekena amo do idia toreisi.’ (Ioane 5:27-29) Bema Baibel ena hereva toreisi lou dekenai ita diba, iseda abidadama Dirava ena siahu dekenai ese ita ia hagoadaia, bena ita abia dae momokani mase taudia be do idia toreisi lou. Dirava ese “mase do ia haorea momokani ela bona hanaihanai. . . . Badina be Lohiabada be inai bamona ia hereva vadaeni.”—Isaia 25:8.
17. Edena nega ai, Iehova do ita abidadama henia goada be mai anina bada?
17 Nega sisina murinai, ita ta ta ese dala idauna ai Dirava ena hamauria siahuna do ita abidadama henia be namo. Satani Diabolo ese Dirava ena taunimanima, toana be ta ese ia gimaia lasi taudia, do ia tuari henia. (Esekiela 38:14-16) Unai neganai Dirava ese ena siahu badana be ita totona do ia hahedinaraia, bona taunimanima ibounai do idia diba ia be Iehova. (Esekiela 38:21-23) Hari iseda abidadama Siahu Ibounai Diravana dekenai ita hagoadaia be namo, unai mai anina bada negana ai do ita moru lasi totona.
18. (a) Iehova ena siahu ita lalohadailaia karana amo dahaka namo ita abia? (b) Hereva gabena ese edena henanadai do ia herevalaia?
18 Ita daradara lasi, Iehova ena siahu ita lalohadailaia ena badina be momo. Ia karaia gaudia ita laloa neganai, mai manau ida ita ia Havaraia Tauna Badana ita hanamoa bona ita tanikiu henia, badina aonega bona lalokau dalanai ena siahu ia gaukaralaia. Bema tuari oreadia edia Iehova ita abidadama henia, ita do idia hagaria diba lasi. Iseda abidadama iena gwauhamata dekenai be do ia goada. To, mani oi laloatao, Dirava be iena toana hegeregerena ai ita ia havaraia. Unai dainai ita danu be mai eda siahu—ena be iseda siahu be mai ena hetoana. Iseda siahu ita gaukaralaia dalana ai, ita ia Havaraia Tauna be edena bamona ita tohotohoa diba? Hereva gabena ese unai do ia herevalaia.
[Footnotes]
a Taunimanima momo idia abia dae siahu havaraia gaudia, hegeregere oela bona coal—paua steiseni ai idia gaukaralaia siahu havaraia gaudia badadia—be dina amo edia siahu idia abia.
b To, idia tohoa niuklia bomu badana momokani ia pou ena siahu be TNT megaton 57 bamona.
c Toana be Baibel ese ia herevalaia uda boromakau tau be aurochs (Latin urus). Lagani 2000 gunanai, unai animal be Gaul (hari France) dekenai idia davaria, bona Julius Caesar ese inai bamona ia gwauraidia: “Unai uri edia bada be elefant edia bada bamona, to edia kara, kala, bona toana be boromakau tau edia bamona. Edia goada be bada, bona edia heau be haraga: taunimanima bona animal idia itaia neganai idia dagedage henia.”
Inai Henanadai Oi Haerelaidia Diba, A?
• Edena dala ai Iehova ia havaraia gaudia ese iena siahu idia hamomokania?
• Edena tuari oreadia be Iehova ese ia gaukaralaia diba, ena taunimanima ia durua totona?
• Iehova ese ena siahu ia hahedinaraia karadia haida be dahaka?
• Dahaka ese ita dekenai ia hamomokania Iehova ese ena gwauhamata herevadia do ia hagugurua?
[Pictures on page 10]
“Emui matana do umui negea, guba do umui itaia. Daika ese hisiu ia karaia?”
[Credit Line]
Photo by Malin, © IAC/RGO 1991
[Pictures on page 13]
Iehova ena siahu idia hahedinaraia gaudia ita lalohadailaia karana ese iseda abidadama iena gwauhamata herevadia dekenai ia hagoadaia