Saiens ese Baibel Ena Hereva Ia Hamomokania, A?
Baibel ena haere
Ena be Baibel be saiens bukana ta lasi, to saiens gaudia dekenai ena hereva be maoro. Haheitalai haida ese idia hahedinaraia saiens bona Baibel ena hereva be idia hegeregere, bona Baibel ai saiens ia hamomokania herevadia idia noho, unai be Baibel idia torea negana ai idia noho taunimanima momo ese idia abia dae herevadia amo ia idau.
Iunives be mai ena matamana. (Genese 1:1) To, sivarai gunadia momo ai idia gwau iunives be ta ese ia havaraia lasi, bona ia vara kava sibona. Babulonia taudia idia abia dae iunives idia havaraia diravadia be davara badadia rua amo idia mai. Gori sivaraidia haida idia gwau iunives be gatoi badana ta amo ia vara.
Iunives be dina ta ta ai taravatu haida ia badinaia, bona dirava haida ese idia biagua lasi. (Iobu 38:33; Ieremia 33:25) Tano momo edia gori sivaraidia ese idia hahedinaraia, dirava haida ese edia tomadiho taudia idia doria gau haida idia karaia, bena gabeai idia dagedage henia.
Tanobada be gau ta latanai ia noho lasi. (Iobu 26:7) Idaunegai idia noho taudia momo idia laloa, tanobada be flet bona taunimanima badana ta eiava animal ta latanai ia noho, hegeregere boromakau o matabudi badana.
Davara amo ranu be ia daekau guba, bena tanobada dekenai medu, sinou eiava aisi nadi bamona ia diho, bena unai amo sinavai badadia bona maragidia edia ranu ai ia lao. (Iobu 36:27, 28; Hadibaia Tauna 1:7; Isaia 55:10; Amosa 9:6) Idaunegai Greek taudia idia laloa sinavai ena ranu be tano henunai ia noho davara amo ia mai, unai lalohadai idia abia dae ema bona be lagani 300 bamona gunanai.
Hari idia noho ororodia be guna ranu lalonai idia noho. (Salamo 104:6, 8) To gori sivarai haida ai idia gwau, ororo be dirava haida ese idia karaia bona unai ororo edia toana be idia idau lasi ema bona hari.
Tauanina bona gabu idia goeva karana ese iseda helt ia gimaia. Dirava ese Israela taudia dekenai Taravatu ia henia, hegeregere mase tauanina idia dogoatao neganai, idia digu be namo, ta be ia hanaia diba gorere ia abia neganai, taunimanima amo ia noho daudau be namo, bona ta ia kukuri neganai, tano amo ia koua be namo. (Levitiko 11:28; 13:1-5; Deuteronomi 23:13) To, Israela taudia be unai Taravatu idia abia neganai, Aigupito taudia ese kukuri be gau haida ida idia mikisia bona edia bero ai idia atoa, ia be muramura ta bamona.
Baibel ese ia gwauraia gaudia haida be saiens dalanai ia kerere, a?
Baibel idia tahua namonamo neganai, idia davaria unai henanadai ena haere be lasi. Baibel be saiens dalanai ia maoro, to taunimanima ese idia abia lalohadai be koikoi. Haheitalai haida be inai:
Lalohadai koikoi: Baibel ia gwau iunives be dina 6, dina ta ta be hora 24 lalonai ia vara.
Momokani: Baibel ai, Dirava ese tanobada ia karaia dinana ia gwauraia lasi. (Genese 1:1) Danu, Genese karoa 1 ese ia herevalaia havaraia dinadia edia daudau be ia gwauraia hedinarai lasi. To danu, Dirava ese tanobada bona guba ia karaia negadia edia daudau ia gwauraia, “dinana.”—Genese 2:4.
Lalohadai koikoi: Baibel ia gwau Dirava ese dina ia do karaia lasi neganai, tubutubu gaudia ia karaia guna.—Genese 1:11, 16.
Momokani: Baibel ia hahedinaraia Dirava ese tubutubu gaudia ia do karaia lasi neganai, “guba” ai idia noho hisiu ia karaia, unai hisiu ta be dina. (Genese 1:1) “Dina” ginigunana ai, tanobada dekenai dina ena diari sisina ia hedinarai. Dina ihatoina ai, dina ena diari be ia goada bona unai ese tubutubu gaudia ia durua idia tubu totona. (Genese 1:3-5, 12, 13) To gabeai dina be tanobada ai ia hedinarai namonamo.—Genese 1:16.
Lalohadai Koikoi: Baibel ia gwau dina ese tanobada ia hagegea.
Momokani: Hadibaia Tauna 1:5 ia gwau: “Dina ia daekau bona dina ia diho, bena ia daekau gabuna dekenai ma ia giroa lou haraga.” To, unai siri be tanobada amo dina ena marere dalana ita itaia karana sibona ia herevalaia. Hari inai negai danu, tau ta ia gwau diba “dina ia daekau” bona “dina ia diho,” to ia diba tanobada be dina ia hagegea noho.
Lalohadai koikoi: Baibel ia gwau tanobada be flet.
Momokani: Baibel ese inai hereva “tanobada ena dokona” ia gaukaralaia ena anina be, “tanobada ena daudau momokani gabudia,” unai ese ia hahedinaraia lasi tanobada be ia flet eiava mai ena doko gabuna. (Kara 1:8; futnout) Unai hegeregerena, inai hereva “tanobada ena kona 4” ese ia hahedinaraia lasi tanobada be mai ena kona 4. Unai hereva be tanobada ibounai ia herevalaia.—Isaia 11:12; Luka 13:29.