Gima Kohorona INTANET LAIBRI
Gima Kohorona
INTANET LAIBRI
Hiri Motu
  • BAIBEL
  • PABLIKEISEN
  • HEBOUDIA
  • rs rau 113-120
  • Evolusen

Oi abia hidi kahana ena vidio ia noho lasi.

Sori, hekwakwanai ia vara vidio ia loud totona.

  • Evolusen
  • Buka Helaga Herevalaia
  • Sinado maragidia
  • Inai Bamona Atikol
  • Bema Ta Ia Gwau​—⁠
  • Evolusen Idia Kota Henia
    1994 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
  • Baibel be Evolusen Lalohadaina Ia Hamomokania, A?
    2008 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
  • Mauri Gaudia Iboudiai be Gau Tamona amo Idia Vara Matamaia, A?
    Mauri Ia Matamaia Dalana—Henanadai Badadia Faiv
Buka Helaga Herevalaia
rs rau 113-120

Evolusen

Anina: Evolusen herevana idia abia dae taudia edia lalohadai be inai: Mauri gauna ginigunana be mauri lasi gauna amo ia vara kava. Bena ia ese ia havaradia gaudia be uru ta ta amo idia idau idia lao, ela bona tanobada ai idia noho gaudia iboudiai, tubutubu gaudia idauidau iboudiai bona animal idauidau iboudiai, be idia edia amo idia vara. Idia momo idia gwau Dirava ese unai ibounai ia havaraia lasi, to idia ma haida idia gwau Dirava ese evolusen amo gau iboudiai ia havaradia; anina be, mauri gaudia haida ia havaradia bena edia bese idia havaradia neganai, evolusen amo idia senisi loulou ela bona mauri gaudia idaudia ai idia lao, bona taunimanima edia bese danu be unai dala amo idia vara. Unai be Baibel ena hahediba herevana lasi.

Evolusen be saiens dalana maorona hegeregerena, a?

“Saiens dalana” be inai bamona: Saiens taudia ese idia vara gaudia idia itaia namonamo, bena unai gau idia lalohadailaia, idia gwau lalohadai maorona be reana idia davaria unai. Bena unai lalohadai ena maoro tohoa totona, gau ma haida idia itaia namonamo bona tohodia karadia idia karaia; unai lalohadai hegeregerena idia gwauhamata, bena idia naria; idia ura do idia diba, unai gwauhamata edia anina do idia vara eiava. Vadaeni, evolusen herevana idia abia dae bona idia hadibaia taudia ese unai dala idia badinaia, eiava?

Hisiu edia oromana ia stadilaia tauna, Robert Jastrow, ia gwau: “[Saiens taudia] idia hemarailaia bona idia lalohisihisilaia gauna be inai: Haere maorona idia davaria lasi, badina be mauri lasi gaudia amo mauri gaudia idia havaradia diba lasi. Idia diba lasi edena bamona mauri gaudia be gunaguna mauri lasi gaudia amo idia vara.”​—⁠The Enchanted Loom: Mind in the Universe (New York, 1981), p. 19.

Evolusen herevana ia abia dae tauna, Loren Eiseley, ia gwau: “Saiens taudia ese tomadiho taudia idia gwau henidia badina gori herevadia bona hoa karadia sivaraidia idia abia dae, bena unai murinai idia ese sibodia edia gori idia havaraia. Edia gori herevana be inai: Ena be nega daudau lalonai evolusen herevana be hari inai negai idia vara gaudia amo idia hamomokania diba lasi, to idia gwau idaunegai momokani unai kara be momokani ia vara.”​—⁠The Immense Journey (New York, 1957), p. 199.

New Scientist magasin ia gwau: “Saiens taudia momo, evolusen herevana idia abia dae taudia bona ma haida danu, . . . be idia gwau, Darwin ese ia halasia evolusen herevana be saiens herevana korikorina lasi. . . . Unai bamona idia hereva taudia momo edia diba be bada herea momokani.”​—⁠June 25, 1981, p. 828.

Saiens tauna H. S. Lipson, ia gwau: “Gau iboudiai be matamana neganai idia vara dalana tamona be, Dirava ese ia havaradia. Lau diba inai hereva be hereva dikana saiens taudia dekenai bona lau dekenai danu, to bema edia tahua karana amo idia davaria gaudia ese idia hamomokania, namona be ita dadaraia lasi.”​—⁠Physics Bulletin, 1980, Vol. 31, p. 138.

Evolusen herevana idia abia dae taudia idia lalo-tamona, a? Inai sivarai dainai oi ese edia hadibaia herevadia edena bamona oi laloa?

Darwin ese ia torea bukana ladana Origin of Species be lagani 1956 ai idia halasia lou neganai, halasia taudia ese inai hereva buka ena matamanai idia torea: “Ita diba vadaeni, tubutubu gaudia bona mauri gaudia idia stadilaia taudia edia lalohadai be idauidau, unai gau edia bese idauidau be evolusen amo idia vara dalana dekenai. Edia lalohadai be idauidau, badina be idia davaria gaudia ese edia hereva idia hamomokania lasi. Unai dainai namona be ai ese saiens idia diba lasi taudia ai hadibadia, evolusen herevana idia abia dae taudia ese unai hereva idia lalo-tamonalaia lasi.”​—⁠W. R. Thompson ena hereva unai; unai negai ia be Commonwealth Institute of Biological Control ena gunalaia tauna, Ottawa, Canada dekenai.

“Darwin ia mase negana amo ema bona hari, lagani 100 idia ore vadaeni, to evolusen ia vara dalana dekenai lalohadai maorona ta, taunimanima ese do idia hamomokania diba lalohadaina, be ita do davaria lasi​—⁠bona unai dainai hanaia laganidia lalodiai hepapahuahu momo idia vara. . . . Evolusen herevana idia abia dae taudia idia hepapahuahu heheni. Orea maragidia dekenai idia parara, bona unai orea ta ta be evolusen herevana haidaua daladia matamatadia ta ta idia harorolaia goadagoada.”​—⁠C. Booker (London Times writer), The Star, (Johannesburg), April 20, 1982, p. 19.

Saiens magasin ladana Discover ia gwau: “Baibel ena hereva iboudiai idia abia dae Keristen taudia sibodia lasi, to ladana bada saiens taudia danu idia gwau evolusen herevana idia abia dae diba lasi. Idaunegai gaudia edia turiadia, tano lalonai idia davaridia gaudia, idia stadilaidia taudia momo ese evolusen herevana idia hamomokania lasi.”​—⁠October 1980, p. 88.

Idaunegai gaudia edia turiadia, tano lalonai idia davaria gaudia, ese edena lalohadai idia hamomokania?

Darwin ia gwau: “Bema matamana neganai mauri gaudia momo edia bese idauidau . . . be nega tamona idia vara, unai ese evolusen herevana ia hakoikoia vaitani.” (The Origin of Species, New York, 1902, Part Two, p. 83) Vadaeni, idia davaria vadaeni gaudia ese idia hahedinaraia “mauri gaudia momo edia bese idauidau” be nega tamona idia vara matamaia a, eiava idia hahedinaraia unai bese ta ta ena nega ena nega ai metairametaira idia vara, evolusen herevana hegeregerena a?

Idaunegai gaudia edia turiadia momo tano lalonai idia davaria vadaeni dainai, lalohadai maorona idia davaria diba, a?

Smithsonian Institution ena saiens tauna ta, Porter Kier, ia gwau: “Tanobada hegegemadai, miusiam momo lalodiai, idaunegai gaudia edia turiadia, tano lalonai idia davaridia gaudia, 100 milion idia noho.” (New Scientist, January 15, 1981, p. 129) Buka ta ladana A Guide to Earth History be ia gwau: “Idaunegai gaudia edia turiadia idia davaria dainai, idia stadilaidia taudia ese unai gau edia mauri toana idia gwauraia hedinarai goevagoeva diba.”​—⁠(New York, 1956), Richard Carrington, Mentor edition, p. 48.

Idaunegai gaudia edia turiadia ese dahaka idia hahedinaraia?

Chicago’s Field Museum of Natural History ena magasin ladana Bulletin ia gwau: “Nega ibounai Darwin ena lalohadai [evolusen dekenai] idia gwauraia negadiai, idaunegai gaudia edia turiadia idia herevalaia, bona taunimanima momo idia laloa unai turia ese Darwin ena lalohadai [evolusen dekenai] idia hamomokania. To unai be momokani lasi. . . . unai turia ese idia hahedinaraia lasi unai mauri gaudia edia bese be evolusen dalana ai metairametaira idia idau idia lao.”​—⁠January 1979, Vol. 50, No. 1, pp. 22, 23.

Saiens tauna Alfred Romer ia gwau: “Guna ai laloa, unai [Cambrian] negana tanona henunai, tano uduna hereana lalonai, Cambrian mauri gaudia edia tubudia do ai davaria, to ai davaria lasi. Unai henu tanona gunana lalonai mauri ena toana ia hedinarai momokani lasi; unai ese Dirava be Cambrian negana ena matamana ai mauri gaudia ia havaradia herevana ia hamomokania.”​—⁠Natural History, October 1959, p. 467.

Carl Sagan be ena buka ladana Cosmos lalonai ia gwau: “Idaunegai gaudia edia turiadia tano lalonai idia davaria ese idia hahedinaraia, reana Dirava ese ia havaradia bona edia oromana ia henidia.”​—⁠(New York, 1980), p. 29.

Maniki badadia bamona taudia, idia edia laulau be sikuli bukadia, ensaiklapidia bona miusiam lalodiai idia hahedinaraia gaudia, be edena bamona?

“Unai bamona laulau idia torea taudia be sibodia edia lalohadai hegeregeredia unai gau edia kopina bona edia huina edia toana idia torea. . . . Unai idaunegai taudia, sibodia edia sivarai idia torea diba lasi taudia unai, edia kopina ena kala, bona edia huina ena kala bona ena toana, be ita diba lasi momokani.”​—⁠The Biology of Race (New York, 1971), James C. King, pp. 135, 151.

“Ita be metairametaira inai ita lalo-pararalaia: Idaunegai taudia be diba lasi momokani taudia lasi; unai hegeregerena, namona be inai danu ita diba: Aisi Negana taudia gunadia be maniki badadia bamona taudia lasi bona lalo-duhu taudia lasi. Unai dainai, Neanderthal taudia eiava Peking taudia [gunaguna momokani idia noho taudia unai] edia oromana idia laloa davari toho bona edia laulau idia torea toho taudia be idia kavakava momokani.”​—⁠Man, God and Magic (New York, 1961), Ivar Lissner, p. 304.

Hahediba bukadia ese idia hahedinaraia evolusen herevana be momokani, ani?

“Saiens taudia momo ese idia herevalaia mai edia goada bona mai edia hekokoroku ida . . . hegeregere mauri gaudia edia bese idauidau idia vara dalana idia diba goevagoeva vadaeni bamona. Unai be koikoi bada herea. . . . To idia be unai bamona idia hereva noho, bona edia kara amo saiens ena ladana idia hadikaia.”​—⁠The Guardian, London, England, December 4, 1980, p. 15.

Dirava ese dina 6 lalodiai tanobada gaudia iboudiai ia havaradia sivaraina ita abia dae be hegeregere, a?

Tomadiho oreadia haida idia gwau, dina 6, unai dina ta ta edia daudau be hora 24, lalodiai Dirava ese gau iboudiai ia havaradia. To Baibel ena hereva be unai bamona lasi.

Genese 1⁠:​3-31 ena sivarai be inai: Dirava ese ia karaia vadaeni tanobadana be taunimanima ese do idia noholaia totona ia hegaegaelaia. Unai siri idia gwau dina 6 lalodiai unai gaukara ia karaia, to idia gwau lasi unai dina ta ta edia daudau be hora 24. Baibel ena siri momo lalodiai “dina” ena anina be hora 24 lasi, to nega daudau herea. (Petero Iharuana 3⁠:8 itaia.) Unai hegeregerena, Genese karoa 1 ese ia gwauraia ‘dinadia’ edia daudau be lagani tausen momo reana.

Ma anina haida tahua totona, rau 129 itaia.

Bema Ta Ia Gwau​—⁠

‘Evolusen herevana lau abia dae’

Reana inai bamona oi haere henia diba: ‘Oi laloa Dirava ese mauri gaudia ia havaradia, eiava oi laloa mauri be ia vara kava? (Bena ena haere hegeregerena oi hereva henia.)’

Eiava inai bamona oi hereva diba: ‘Saiens taudia ese idia hamomokania vaitani gauna ita dadaraia be maoro lasi, ani? . . . Mani saiens taudia edia hereva haida evolusen dekenai inai buka lalonai oi itaia. (Rau 113-4 dekenai inai sinado maragina “Evolusen be saiens dalana maorona hegeregerena, a?” henunai idia noho herevadia oi hahedinarai henia, eiava rau 114-5 dekenai inai sinado maragina “Evolusen herevana idia abia dae taudia idia lalo-tamona, a?” henunai idia noho herevadia.)’

Ma haere ta: ‘Bema hereva ta hamomokania vaitani gaudia be idia noho, namona be ita ibounai ese unai hereva ita abia dae, ani? . . . Lau laloatao, lauegu sikuli bukadia lalodiai, idaunegai gaudia edia turiadia, tano lalonai idia davaria gaudia, edia laulau idia hahedinaraia, evolusen herevana hamomokania totona. To sikuli lau rakatania murinai, saiens taudia edia hereva haida, unai turia herevadia, be lau duahia, bona lau laloa idia be mai anina bada. Mani hari hereva haida inai buka lalonai oi itaia. (Rau 115-6 dekenai inai sinado maragina “Idaunegai gaudia edia turiadia, tano lalonai idia davaria gaudia, ese edena lalohadai idia hamomokania?” henunai idia noho herevadia be oi hahedinarai henia.)’

Ma lalohadai ta: ‘Lau laloa oi be momokani gaudia sibodia abia dae tauna ta. . . . Lau danu be unai bamona.’ Bena reana ma oi gwau: ‘Gunika dekenai lau raka neganai bema ruma ta lau davaria, lau diba lau do ginidae lasi neganai ta ese unai ruma ia haginia guna, badina be ruma be sibona ia vara kava lasi. Unai be lalohadai maorona, ani? Unai hegeregerena, palaoapalaoa lau itaia neganai, lau diba ena oromana namona ia vara kava lasi, to Dirava ese ena diba amo ena oromana ia laloa davari guna bena ia karaia. Baibel ese unai lalohadai ia hamomokania, Heberu 3⁠:4 dekenai.’

Eiava inai bamona oi hereva (burukana ta dekenai): ‘Evolusen herevana ta be, taunimanima be evolusen dalana amo idia vara dainai edia bese be idia namo idia lao hanaihanai, ani?’ Bena reana ma oi gwau: (1) ‘Hari oi buruka. To oi maragi neganai, taunimanima edia mauri be edena bamona? Raskol karadia be momo, hari inai nega bamona, a? . . . Unai neganai emu ruma ena iduara oi lokaia hanaihanai, a? . . . Oi laloa unai negai idia noho taudia ese edia dekena taudia bona buruka taudia idia lalodia bona idia durudia bada, to hari inai negai idia durudia maragi, a? Ena be dala haida dekenai taunimanima edia mauri dalana ia namo ia lao​—⁠masini matamatadia idauidau momo idia abia dainai​—⁠to edia kara namodia haida idia boio. Dahaka dainai?’ (2) ‘Lau davaria taunimanima edia mauri dalana ese inai hereva Roma 5⁠:12 dekenai ia hamomokania. . . . Vadaeni, taunimanima edia mauri dalana ia namo ia lao lasi, to ia dika ia lao.’ (3) ‘To Baibel ese ia hahedinaraia edena bamona unai do ia idau. (Dan. 2⁠:44; Apok. 21⁠:​3, 4)’

‘Lau laloa evolusen dalana amo Dirava ese taunimanima ia havaradia’

Reana inai bamona oi haere henia diba: ‘Lau hereva henidia taudia ma haida danu be unai bamona idia laloa. Oi ese Dirava oi abidadama henia, ani? . . . Unai dainai oiemu abidadama be mai anina emu mauri lalonai; emu abidadama ese oi ia hakaua hegeregerena, gau idauidau oi lalohadailaia maoromaoro toho, ani? . . . Lau danu be unai bamona lau karaia.’ Bena reana ma oi gwau: (1) ‘Lau diba, bema lau abia dae herevadia be momokani, idia be saiens herevadia maorodia, idia hamomokania vaitani herevadia, hegeregeredia. Ma danu, lau diba Dirava ena Hereva lau dadaraia be kara kava, badina Dirava ese ia karaia gaudia be ia diba momo, to ita be unai ita diba sisina sibona. Dirava ena Buka Helaga lalonai, inai siri Genese 1⁠:21 lalonai lau laloa bada (inai hereva, “ta ta edia orea hegeregerena,” be oi duahia mai emu goada ida).’ (2) ‘Bona Genese 2⁠:7 ia gwau Dirava ese tau ginigunana be tano kahuna amo ia karaia, animal gunadia amo ia karaia lasi.’ (3) ‘Bona siri Gen 2 21, 22 idia gwau Dirava ese Adam ena ruduna turiana ta amo Eva ia karaia, animal ta amo ia karaia lasi.’

Eiava inai bamona oi hereva diba: ‘(Atai herevana oi gwauraia guna, bena oi gwau:) Taunimanima haida idia gwau, Adam ena sivarai Baibel lalonai be parabole sibona. Bema unai be momokani, Baibel ena hereva ma haida be edena bamona?’ (1) ‘Mani Roma 5⁠:19 oi itaia, ia gwau: “Tau tamona [Adam] ese Dirava ia kamonai henia lasi dainai taunimanima hutuma be kara dika taudia idia halaoa, unai bamona danu, tau tamona [Iesu Keriso] ena kamonai dainai hutuma be do idia maoromaoro Dirava vairanai.” Unai hegeregerena, 1 Korinto 15⁠:22 ia gwau: “Badina be taunimanima ibounai Adam dainai idia mase vadaeni, unai bamona danu Keriso idia abidadama henia dainai ibounai do idia mauri.” To bema hari “tau tamona” ladana Adam be lasi, unai kara dika ia karaia lasi. Bema ia kara dika lasi bona kara dika be ena natuna ia henidia hanai lasi, Keriso ese ena mauri ia henia taunimanima dainai be anina lasi. Bema Keriso ese ena mauri ia henia lasi ita dainai, mauri gabena do ita abia diba lasi. Bema unai bamona, Keristen dalana be anina lasi.’ (2) ‘To, Keristen dalana lalonai be taravatu hereadaedia, idia ese taravatu idaudia iboudiai idia hereaia. Vadaeni, unai hereva momokani hereadaedia be koikoi gauna dekenai idia matamaia diba, a?’ (Rau 28-31 itaia danu, inai sinado badana “Adam bona Eva” henunai.)

‘To sikuli bada taudia ese evolusen herevana idia abia dae’

Reana inai bamona oi haere henia diba: ‘Momokani, to lau davaria, ena be idia gwau idia abia dae, to evolusen herevana idia abia dae taudia ma haida edia lalohadai idia abia dae lasi. (Haida edia hereva rau 114-5 dekenai oi gwauraia hedinarai.) Unai dainai, namona be ita ta ta ese idia hedinarai goevagoeva gaudia ita tahua namonamo, bena do ita diba edena be maoro​—⁠gau iboudiai be evolusen dalana amo idia vara sivaraina, eiava Dirava ese ia havaradia sivaraina.’

Eiava inai bamona oi hereva diba: ‘Unai be momokani. To lau diba sikuli bada taudia ma haida ese idia abia dae lasi.’ Bena reana ma oi gwau: (1) ‘Dahaka dainai haida ese idia abia dae bona haida be lasi? Idia iboudiai be idia hedinarai vadaeni gaudia idia diba, to reana edia lalona edia ura be idauidau, ani?’ (2) ‘Edena bamona ita diba daika ena hereva do ita abia dae be maoro? Lau ese taunimanima ta lau gwauraia dika lasi, to mani inai oi laloa, edena taudia idia hereva momokani be haraga​—⁠idia laloa Dirava ese taunimanima ia havaradia bona edia kara dainai do ia kota henidia taudia a, eiava idia gwau taunimanima edia bese ia vara kava dainai do ia kota henidia Diravana be lasi taudia, a?’ (3) ‘Vadaeni, namona be ita ta ta ibounai ese idia hedinarai vadaeni gaudia ita tahua namonamo, bena do ita diba edena hereva ese mauri ena anina korikori ia hahedinaraia​—⁠Dirava ese gau iboudiai ia havaradia herevana, eiava evolusen dalana amo gau iboudiai idia vara herevana.’

    Hiri Motu Pablikeisen (1987-2026)
    Log aut
    Login
    • Hiri Motu
    • Ta dekenai siaia
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gaukaralaia Taravatudia
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Ta dekenai siaia