-
“Not Kahana Ena King” Dokona Negana AiGima Kohorona (Stadi)—2020 | May
-
-
STADI ATIKOL 19
“Not Kahana Ena King” Dokona Negana Ai
“Nega ena dokona ai saut kahana ena king be ia [not kahana ena king] ida do ia doria lao mai.”—DAN. 11:40, NWT.
ANE 150 Mauri Abia Totona Dirava Do Oi Tahua
INAI ATIKOL ENA POINT BADANAa
1. Baibel ena peroveta herevadia ese ita idia durua dahaka ita dibaia totona?
IEHOVA ena taunimanima dekenai kahirakahira dahaka do ia vara? Unai henanadai ena haere ita diba. Baibel ena peroveta herevadia amo ita dekenai do idia vara gaudia ita dibaia. Peroveta herevana ta ese ita do ia durua, siahu bada gavamani haida ese tanobada ai do idia karaia gaudia ita dibaia totona. Unai be Daniela karoa 11 ai ia noho peroveta herevana, bona ia be do idia tuari heheni king rua—not kahana ena king bona saut kahana ena kingb ia herevalaia. Unai peroveta herevana ena kahana badana be ia guguru vadaeni, unai dainai ita diba momokani ena kahana orena be do ia guguru.
2. Genese 3:15 bona Apokalupo 11:7 bona 12:17 edia hereva bamona, Daniela ena peroveta herevana ita stadilaia neganai, dahaka ita laloatao be namo?
2 Daniela karoa 11 ena peroveta herevana ita lalopararalaia totona, namona be ita laloatao ia be Dirava ena taunimanima momo idia noho tanodia idia lohiaia eiava idia tuari henia king taudia ia herevalaia. Danu, ena be tanobada ibounai lalonai Dirava ena hesiai taudia be momo lasi, to idia dekenai hekwakwanai momo idia vara noho. Dahaka dainai? Badina Satani bona ena taunimanima edia ura badana be, Iehova bona Iesu idia hesiai henia taudia idia hadikaia ore. (Genese 3:15 bona Apokalupo 11:7; 12:17 duahia.) Danu, Daniela ese ia torea peroveta herevana bona Baibel ai idia noho peroveta hereva ma haida idia hegeregere be namo. Oibe, Daniela ena peroveta herevadia ita lalopararalaia namonamo diba bema Revareva Helagadia ena kahana ma haida ida ita hahegeregerea.
3. Inai atikol bona atikol 20 ai dahaka do ita herevalaia?
3 So hari ita ese Daniela 11:25-39 do ita herevalaia. Bona do ita itaia lagani 1870 ia lao 1991 ai, daika be not kahana ena king bona daika be saut kahana ena king ai ia lao, danu do ita itaia dahaka dainai inai peroveta herevana ena kahana haida ai iseda laloparara dalana ita hamaoromaoroa be namo. Stadi atikol 20 ai ita ese Daniela 11:40–12:1 do ita herevalaia, bona unai peroveta herevana ai iseda laloparara dalana ita hamaoromaoroa be namo. Unai peroveta herevana ena kahana ta be lagani 1991 amo ela bona Aramagedono tuarina ia herevalaia. Inai atikol oi stadilaia neganai, namona be “Dokona Negana ai Idia Tuari King Rua” edia chart oi itaia danu. Ginigunana, unai peroveta herevana ese ia gwauraia king rua ita dibaia be namo.
NOT KAHANA BONA SAUT KAHANA ENA KING BE DAIKA?
4. Dahaka gaudia toi ese ita do ia durua not kahana ena king bona saut kahana ena king ita dibaia totona?
4 Inai dagi ladadia “not kahana ena king” bona “saut kahana ena king” be idaunegai Israela ena not kahana bona saut kahana ai idia noho hanuadia idia lohiaia king taudia ia herevalaia. Dahaka dainai unai bamona ita hereva? Aneru ese Daniela dekenai ia gwauraia herevana mani oi laloa, ia gwau: “Hari lau mai badina korikori be, dokona neganai oiemu bese taudia dekenai do idia vara gaudia do lau hedinaraia totona.” (Dan. 10:14) Pentekoste 33 C.E. ai, Israela besena be Dirava ena taunimanima. To, unai nega amo Iehova ese ia hahedinaraia Iesu ena abidadama hahediba taudia be iena taunimanima. Unai dainai Daniela karoa 11 ai ia noho peroveta herevana ese Israela bese korikorina ia herevalaia lasi, to Keriso ena murinai idia raka taudia ia herevalaia. (Kara 2:1-4; Roma 9:6-8; Gal. 6:15, 16) Bona nega idauidau ai not kahana ena king bona saut kahana ena king ia idau. To, unai king taudia idia ura karaia gaudia haida be hegeregere. Ginigunana, idia ese Dirava ena taunimanima momo idia noho tanodia idia lohiaia eiava idia dagedage henia. Iharuana, idia ese Dirava ena taunimanima idia kara henia dalana amo idia hahedinaraia, Dirava korikorina, Iehova idia inai henia. Ihatoina, unai king rua be siahu abia totona idia tuari heheni.
5. Lagani 100 ia lao lagani 1870 huanai, not kahana ena king bona saut kahana ena king ta ia noho, a? Herevalaia.
5 Lagani 200 C.E. bamona ai, Keristani taudia koikoidia be Keristani kongrigeisen ai idia vareai, idia ese tomadiho koikoi ena lalohadai idia hadibaia bona Baibel ai idia noho hereva momokani idia hunia. Unai nega amo ela bona lagani 1900, tanobada ai Dirava ena hesiai taudia edia orea ta ia noho lasi. Keristani taudia koikoidia idia momo herea dainai ia auka taunimanima ese Keristani taudia korikoridia idia dibaia totona. (Mat. 13:36-43) Dahaka dainai unai ita diba be namo? Badina ia hahedinaraia, lohia tauna ta eiava basileia ta be hegeregere lasi, lagani 100 ia lao lagani 1870 huanai, not kahana ena king bona saut kahana ena king ai ia lao totona. Unai negai Dirava ena taunimanima edia orea ta ia noho lasi idia tuari henia totona.c To, ita gwau diba lagani 1870 murinai, not kahana ena king bona saut kahana ena king do idia hedinarai lou. Edena dala ai unai ita diba?
6. Edena negai, Dirava ena taunimanima idia hedinarai lou? Herevalaia.
6 Lagani 1870 amo, Dirava ena taunimanima be orea ta bamona idia haboua matamaia. Unai lagani ai Charles T. Russell bona ena bamodia be Baibel stadi klas ta idia hamatamaia. Tadikaka Russell bona ena bamodia be idia perovetalaia hesiai tauna bamona, Mesia Basileiana ia do gini lasi neganai ‘dala idia karaia hegaegae.’ (Mal. 3:1) Unai negai Dirava ena taunimanima idia hedinarai lou! To, gavamani haida idia noho Dirava ena hesiai taudia idia dagedage henia totona, a? Mani badina haida ita itaia.
DAIKA BE SAUT KAHANA ENA KING?
7. Daika be saut kahana ena king ai ia lao ela bona Tanobada Tuarina Ginigunana?
7 Lagani 1870 ai, Britain be basileia badana ai ia lao, bona ena tuari oreana be goada momokani. Unai basileia be doa maragina ia laulaulaia, unai doa ese doa ma toi ia kokidia—France, Spain, bona Netherlands. (Dan. 7:7, 8) Bona ia be saut kahana ena king ai ia lao ela bona Tanobada Tuarina Ginigunana. Unai nega tamona lalonai, United States of America be taga bada tanona ai ia lao bona Britain ida ia gaukara hebou.
8. Dina gabedia lalonai daika be saut kahana ena king?
8 Tanobada Tuarina Ginigunana lalonai, United States bona Britain be idia gaukara hebou bona tuari orea goadana ai idia lao. Unai negai, Britain bona United States be Anglo-America Basileia Badana ai idia lao. Daniela ena peroveta herevana bamona, unai king ena tuari oreana be “bada herea, bona mai goada danu.” (Dan. 11:25) Inai dina gabedia lalonai, Anglo-America oreana be saut kahana ena king.d To, daika be not kahana ena king ai ia lao?
NOT KAHANA ENA KING IA HEDINARAI LOU
9. Not kahana ena king be edena negai ia hedinarai lou, bona edena dala ai Daniela 11:25 ena hereva ia guguru?
9 Lagani 1871 ai, Russell bona ena bamodia be edia Baibel stadi grup idia hamatamaia murinai, not kahana ena king ia hedinarai lou. Unai lagani ai Otto von Bismarck ese German Basileiana ia haginia. Prussian ena King Wilhelm I, be pavapava ginigunana ai ia lao, bona ia ese Bismarck ia abia hidi chancellor ginigunana ai ia lao totona.e Lagani haida murinai, Germany be basileia goadana ta ai ia lao, Africa bona Pacific Ocean ai idia noho tano haida ia biagua, bona ia ura Britain ena siahu ia hereaia. (Daniela 11:25 duahia.) German Basileiana be tuari orea goadana ta ia haginia, to ena goada ese Britain ena tuari oreana ia hereaia lasi. Germany be tanobada tuarina ginigunana ai, ena tuari oreana ia gaukaralaia ena inai taudia ia tuari henia totona.
10. Edena dala ai Daniela 11:25b, 26 ena hereva ia guguru?
10 German Basileiana bona ia haginia tuari oreana dekenai do ia vara gauna be Daniela ese ia perovetalaia. Unai peroveta herevana ese ia hahedinaraia not kahana ena king be “do ia kwalimu lasi.” Dahaka dainai? “Badina ia hamasea totona palani idia karaia vadaeni. Ia ida aniani namodia idia ania taudia ese ia do idia hadikaia.” (Dan. 11:25b, 26a, NWT.) Daniela ena negai, “king ena gaukara” idia karaia dagi bada taudia (royal officials), be “king ese ia ania gaudia” idia ania. (Dan. 1:5) Unai peroveta herevana be daika ia herevalaia? Ia be German ena dagi bada taudia, hegeregere king ena jeneral haida bona sisiba henia taudia ia herevalaia, idia dainai king be ena dagi ia haboioa.f Peroveta herevana ese unai basileia ena moru ia gwauraia sibona lasi, to saut kahana ena king ida ia tuari neganai do idia vara gaudia ia herevalaia danu. Baibel ese not kahana ena king be inai bamona ia herevalaia: “Iena tuari taudia momo herea do idia mase, bona iena tuari orea do idia haorea.” (Dan. 11:26b) Unai peroveta herevana bamona, tanobada tuarina ginigunana ai Germany ena tuari taudia momo idia “mase” bona idia “haorea.” Unai tuari sibona lalonai taunimanima momo idia mase.
11. Not kahana ena king bona saut kahana ena king be dahaka idia karaia?
11 Tanobada tuarina ginigunana ia kahirakahira noho lalonai, Daniela 11:27, 28 ese do idia vara gaudia be inai bamona ia herevalaia, ia gwau not kahana ena king bona saut kahana ena king be “aniani pata tamona dekenai do idia helai hebou, to ta ta hadikaia totona do idia hereva koikoi gwauraia.” Danu, ia gwau not kahana ena king be “kohu momo herea” do ia haboua. Bona unai be ia vara momokani. Germany bona Britain idia ura maino idia karaia, to idia gwauraia herevadia be koikoi badina lagani 1914 ai tuari ia vara. Bona lagani 1914 ai, tanobada ibounai lalonai Germany be taga tanona iharuana ai ia lao. Bena, Germany be saut kahana ena king ida ia tuari bona ia kwalimu lasi, unai ese Daniela 11:29 bona siri 30 ena kahana ginigunana ena hereva ia hagugurua.
KING RUA ESE DIRAVA ENA TAUNIMANIMA IDIA TUARI HENIA
12. Tanobada tuarina ginigunana ai, not kahana ena king bona saut kahana ena king be dahaka idia karaia?
12 Lagani 1914 amo, unai king rua be ta ta idia inai henia karana idia habadaia, bona Dirava ena taunimanima idia inai henia danu. Hegeregere, tanobada tuarina ginigunana ai, Dirava ena hesiai taudia be tuari lalonai idia vareai lasi dainai German bona British ena gavamani ese idia dagedage henia. Bona U.S. ena gavamani ese haroro gaukara idia gunalaia taudia be dibura ruma ai idia atoa. Unai dagedage karana ese Apokalupo 11:7-10 ai ia noho peroveta herevana ia hagugurua.
13. Lagani 1930 bona tanobada tuarina iharuana lalonai, not kahana ena king be dahaka ia karaia?
13 Bena lagani 1930 bona tanobada tuarina iharuana lalonai, not kahana ena king ese mai hebogahisi lasi ida Dirava ena taunimanima ia tuari henia. Nazi oreana ese Germany idia gunalaia neganai, Hitler bona ena taunimanima be Dirava ena taunimanima edia gaukara idia taravatua. Idia ese Iehova ena taunimanima handred momo idia hamasea bona tausen momo be dibura kamepa dekenai idia siaia lao. Idia vara gaudia be Daniela ese ia perovetalaia. Not kahana ena king ese Dirava ena hesiai taudia ia taravatua Iehova ena ladana do idia harorolaia lasi neganai, ia ese ‘dubu helaga ena helaga bada gabuna ia hadikaia’ bona ‘dina ibounai idia karaia boubou gauna ia hadokoa.’ (Dan. 11:30b, 31a) Germany ia gunalaia tauna Hitler, ia gwauhamata Dirava ena taunimanima Germany dekenai do ia alaia ore.
NOT KAHANA ENA KING MATAMATA TA IA HEDINARAI
14. Tanobada tuarina iharuana murinai, daika be not kahana ena king ai ia lao? Herevalaia.
14 Tanobada tuarina iharuana murinai, Soviet Union ena Komiunis gavamani be Germany ena siahu henunai idia noho tano momo ia abia, bona ia be not kahana ena king ai ia lao. Nazi gavamani bamona, Soviet Union gavamani ese Dirava momokanina idia tomadiho henia taudia ibounai idia dagedage henia.
15. Tanobada tuarina iharuana ia ore murinai, not kahana ena king be dahaka ia karaia?
15 Tanobada tuarina iharuana ia ore murinai, not kahana ena king matamatana, Soviet Union bona ena durua tanodia be Dirava ena taunimanima idia tuari henia. Apokalupo 12:15-17 ai ia noho peroveta herevana hegeregerena, unai king ese iseda haroro gaukara ia taravatua bona Iehova ena taunimanima momo be gabu ma haida dekenai idia siaia lao. Oibe, inai dina gabedia ai, not kahana ena king be dala idauidau ai Dirava ena taunimanima ia dagedage henia noho, to edia gaukara ia koua diba lasi.g
16. Edena dala ai Soviet Union be Daniela 11:37-39 ena peroveta herevana idia hagugurua?
16 Daniela 11:37-39 duahia. Inai peroveta herevana ia guguru, not kahana ena king be “iena sene taudia edia dirava” ia laloa lasi. Edena dala ai? Soviet Union ia ura tomadiho ibounai ia hadikaia, unai dainai edia tomadiho daladia ia hadikaia. Unai ia hagugurua totona, lagani 1918 ai Soviet gavamani be oda ia henia Dirava ia noho lasi ena lalohadai (atheism) be sikuli ai idia hadibaia totona. Edena dala ai not kahana ena king be “tuari gima kohorona ia naria dirava dekenai do ia tomadiho henia”? Soviet Union be ena siahu ia hahedinaraia totona, moni momo ia gaukaralaia ena tuari orea badana ia haginia bona tuari kohudia tausen momo ia karaia. Not kahana ena king bona saut kahana ena king be taunimanima bilioni idia hamasea diba tuari kohudia momo idia haboua!
IDIA INAI HEHENI KING RUA IDIA GAUKARA HEBOU
17. “Hadikaia dika rohoroho gauna” be dahaka?
17 Not kahana ena king be saut kahana ena king ia durua badina idia ura “hadikaia dika rohoroho gauna do idia haginia.” (Dan. 11:31) Unai “dika rohoroho gauna” be United Nation.
18. Dahaka dainai United Nation idia gwauraia “dika rohoroho gauna”?
18 Unai “dika rohoroho gauna” be United Nation oreana, badina ia laloa tanobada ai maino do ia havaraia to unai be Dirava ena Basileia sibona ese do ia havaraia. Bona peroveta herevana ese ia hahedinaraia unai dika rohoroho gauna ese gau momo ia “hadikaia” badina United Nation ese tomadiho koikoi ibounai do ia hadikaia.—Chart ladana “Dokona Negana ai Idia Tuari King Rua” itaia.
DAHAKA DAINAI UNAI HISTORI ITA DIBA BE NAMO?
19-20. (a) Dahaka dainai unai histori ita diba be namo? (b) Stadi atikol 20 ai, edena henanadai do ita haerelaia?
19 Unai histori ita diba be namo badina ia hahedinaraia lagani 1870 ia lao 1990 lalonai, Daniela ese ia perovetalaia not kahana ena king bona saut kahana ena king ena peroveta herevana be ia guguru vadaeni. Unai dainai ita abia dae momokani peroveta herevana ena kahana oredia be do idia guguru.
20 Lagani 1991 ai, Soviet Union ia moru. Unai dainai daika be not kahana ena king ena gabu ia abia? Stadi atikol 20 ese unai henanadai do ia haerelaia.
ANE 128 Haheauka ela Bona Dokona
a Hamomokania gaudia amo ita itaia, Daniela ena peroveta herevana “not kahana ena king” bona “saut kahana ena king” totona be ia guguru noho. Edena dala ai unai ita hamomokania diba? Bona dahaka dainai unai peroveta herevadia ita lalopararalaia be namo?
b Inai atikol bona murina atikol ai, toretore ginigunadia hegeregerena Daniela karoa 11 amo ai torea hanai Baibel siridia lalonai, “Aigupito ena king” ena gabu ai “saut kahana ena king” bona “Suria ena king” ena gabu ai “not kahana ena king” ai atoa.
c Inai badina dainai Roma ena Pavapava Aurelian (270-275 C.E.) be “not kahana ena king” eiava Kwini Zenobia (267-272 C.E.) be “saut kahana ena king” ai ia lao lasi. Unai laloparara matamata ese Daniela Ena Peroveta Herevana Oi Laloa Namonamo! bukana ena karoa 13 bona 14 ai idia noho hereva ia haidaua.
d Maua ladana “Baibel ese Anglo-America Basileia Badana Ia Perovetalaia” itaia.
e Lagani 1890 ai, Kaiser Wilhelm II ese Bismarck be ena dagi amo ia kokia.
f Gau momo idia karaia dainai king be kara haraga ena dagi ia rakatania. Hegeregere, idia ese king idia durua lasi, ma haida dekenai tuari ena hunia herevadia idia gwauraia, bona king idia doria ena dagi ia rakatania totona.
g Daniela 11:34 ese ia hahedinaraia bamona, not kahana ena king be nega kwadogi lalonai Keristani taudia ia dagedage henidia lasi. Unai be lagani 1991 ai, Soviet Union ia moru neganai ia vara.
-
-
Hari Inai Negai Daika be “Not Kahana Ena King?Gima Kohorona (Stadi)—2020 | May
-
-
STADI ATIKOL 20
Hari Inai Negai Daika be “Not Kahana Ena King”?
“Iena mase negana do ia ginidae, bona tau ta ese do ia durua lasi.”—DAN. 11:45.
ANE 95 Diari Ia Bada Noho
INAI ATIKOL ENA POINT BADANAa
1-2. Inai atikol ai dahaka do ita herevalaia?
GAU MOMO ese idia hamomokania ita be nega dokona ena dina gabedia ai ita noho. Kahirakahira, Iehova bona Iesu Keriso ese Basileia idia inai henia gavamani ibounai do idia hadikaia ore. Unai ia do vara lasi lalonai, not kahana ena king bona saut kahana ena king be do idia inai heheni bona Dirava ena taunimanima do idia inai henia danu.
2 Inai atikol ai Daniela 11:40–12:1 ena peroveta herevana do ita herevalaia. Ita ese hari inai negai ia noho not kahana ena king do ita dibaia bona do ita itaia dahaka dainai mai gari lasi ida vaira negai do idia vara hahetoho ita haheaukalaia diba.
NOT KAHANA ENA KING MATAMATA IA HEDINARAI
3-4. Daika be not kahana ena king ai ia lao? Herevalaia.
3 Lagani 1991 ai Soviet Union ia moru murinai, Dirava ena taunimanima be ‘heduru’ sisina idia abia. (Dan. 11:34) Unai ia vara dainai mai gari lasi ida idia haroro diba, bona daudau lasi Soviet Union ena tano haida ai idia noho pablisa edia namba be handred momo amo ia daekau tausen momo. Lagani haida murinai, Russia bona ena durua tanodia be not kahana ena king ai ia lao. Stadi atikol 19 ai ita herevalaia bamona, gavamani ta be not kahana ena king eiava saut kahana ena king ai ia lao totona, gau toi ia karaia: (1) Dirava ena taunimanima ia dagedage henia, (2) iena kara amo ia hahedinaraia ia be Iehova bona ena taunimanima ia inai henia, bona (3) ia inai henia king ida do ia kara helulu.
4 Badina idauidau dainai ita gwau diba Russia bona ena durua tanodia be hari inai negai not kahana ena king ai ia lao. (1) Idia ese Dirava ena taunimanima idia kara auka henia, haroro gaukara idia taravatua bona edia tano ai idia noho tadikaka bona taihu tausen momo idia dagedage henia. (2) Idia karaia karadia ese ia hahedinaraia, Iehova bona ena taunimanima idia inai henia. (3) Idia be saut kahana ena king, Anglo-America Basileia Badana ida idia kara helulu. Mani ita itaia, edena dala ai Russia bona ena durua tanodia be not kahana ena king ai ia lao.
NOT KAHANA ENA KING BONA SAUT KAHANA ENA KING IDIA DORIA LAO MAI
5. Daniela 11:40-43 ese dahaka ia herevalaia, bona unai negai dahaka do ia vara?
5 Daniela 11:40-43 duahia. Inai peroveta herevana ese dokona negana ai do idia vara gaudia ia herevalaia. Ia hahedinaraia not kahana ena king bona saut kahana ena king do idia inai heheni. Daniela ena peroveta herevana hegeregerena, dokona negana ai saut kahana ena king bona not kahana ena king be do idia “doria lao mai.”—Dan. 11:40, NWT.
6. Dahaka hamomokania gauna ese ia hahedinaraia king rua be idia kara helulu?
6 Not kahana ena king bona saut kahana ena king be idia kara helulu noho, badina idia ura tanobada ai gavamani goadana ai idia lao. Hegeregere, Tanobada Tuarina Iharuana murinai Soviet Union bona ena durua tanodia be Europe ena tano momo idia abia neganai ia vara gauna mani oi laloa. Not kahana ena king be unai ia karaia dainai saut kahana ena king be tuari orea ta ladana, “North Atlantic Treaty Organization” ia haginia. Not kahana ena king bona saut kahana ena king be idia kara helulu dainai moni momo idia gaukaralaia edia tuari oreadia idia hagoadaia totona. Not kahana ena king be Africa, Asia, bona Latin America dekenai haida ia gaukaralaia saut kahana ena king idia tuari henia totona. Vanegai laganidia ai, Russia bona ena durua tanodia be tanobada ibounai lalonai goada herea tanona ai ia lao. Danu, ia be kompiuta ia gaukaralaia noho saut kahana ena king ia tuari henia totona. Unai king rua be ta ta idia bleim badina idia laloa, idia ta be kompiuta program ia karaia unai amo ma ta ena moni abia dalana bona politikol karadia ia hadikaia. Bona Daniela ia peroveta bamona, not kahana ena king be Dirava ena taunimanima ia dagedage henia noho.—Dan. 11:41.
NOT KAHANA ENA KING BE “HAIRAI BADA HEREA TANONA” AI IA VAREAI
7. “Hairai Bada Herea tanona” be dahaka?
7 Daniela 11:41 ia gwau, not kahana ena king be “Hairai Bada Herea tanona” ai do ia vareai. Unai tano be dahaka? Idaunegai, Israela tano korikorina be “namo herea momokani, tano ibounai ia hereaia tanona.” (Ese 20:6) Unai tano ia namo herea badina unuseniai taunimanima ese Iehova idia tomadiho henia. Bona Pentekoste 33 C.E. amo, unai “tano” be gabu korikori tamona ia herevalaia lasi; badina Iehova ena taunimanima be tanobada ena kahana ibounai dekenai idia noho. To, hari inai negai “Hairai Bada Herea tanona” be Dirava ena taunimanima edia mauri dalana ia herevalaia, hegeregere hebou ai Iehova idia tomadiho henia bona haroro gaukara idia karaia.
8. Edena dala ai not kahana ena king be “Hairai Bada Herea tanona” ai ia vareai?
8 Dina gabediai, not kahana ena king be nega momo “Hairai Bada Herea tanona” ai ia vareai. Hegeregere, tanobada tuarina iharuana ai, Nazi Germany be not kahana ena king ai ia lao neganai, unai king be “Hairai Bada Herea tanona” ai ia vareai badina Dirava ena taunimanima ia dagedage henia bona ia hamasea. Tanobada Tuarina Iharuana murinai Soviet Union danu be not kahana ena king ai ia lao neganai, unai king be “Hairai Bada Herea tanona” ai ia vareai badina Dirava ena taunimanima ia dagedage henia bona gabu ma haida dekenai ia siaidia lao.
9. Vanegai laganidia ai, edena dala ai Russia bona ena durua tanodia be “hairai bada herea tanona” ai idia vareai?
9 Vanegai laganidia ai, Russia bona ena durua tanodia danu be “Hairai Bada Herea tanona” ai idia vareai. Edena dala ai? Lagani 2017 ai, unai not kahana ena king matamatana ese Iehova ena taunimanima edia gaukara ia taravatua, bona iseda tadikaka taihu haida be dibura ruma ai ia atodia. Danu, iseda pablikeisen haida bona New World Translation ia taravatua. Bona, Russia dekenai iseda brens ofesi, Kingdom Hall bona Assembly Hall ia abia. Unai gaudia idia vara murinai, lagani 2018 ai, Hakaua Oreana ese ia hahedinaraia Russia bona ena durua tanodia be not kahana ena king. Herevana Iehova ena taunimanima be dagedage bada idia davaria, to kara ta idia karaia lasi gavamani idia gwau-edeede henia eiava idia haidaua totona. To, idia ese Baibel ena sisiba idia badinaia bona “dagi bada taudia” totona idia guriguri, bema unai taudia idia karaia abia hidi ese tomadiho karana ia koua.—1 Tim. 2:1, 2.
NOT KAHANA ENA KING ESE SAUT KAHANA ENA KING DO IA HALUSIA, A?
10. Not kahana ena king ese saut kahana ena king do ia halusia, a? Herevalaia.
10 Daniela 11:40-45 ai ia noho peroveta herevana be not kahana ena king ese do ia karaia gaudia ia herevalaia. Unai ena anina be saut kahana ena king do ia halusia, a? Lasi. Iehova bona Iesu ese Aramagedono tuarina ai tanobada gavamani ibounai idia haorea neganai, saut kahana ena king be do ia “mauri noho.” (Apok. 19:20) Dahaka dainai unai ita diba momokani? Daniela bona Apokalupo bukana ese idia perovetalaia herevadia mani ita laloa.
Aramagedono ai, Dirava ena Basileia be nadi goadana bamona taunimanima edia lohia dalana do ia haorea, laulau ese ia hahedinaraia bamona (Paragraf 11 itaia)
11. Daniela 2:43-45 ese dahaka ia hahedinaraia? (Rau 1 ena laulau itaia.)
11 Daniela 2:43-45 duahia. Peroveta tauna Daniela be Dirava ena taunimanima idia dagedage henia tanobada gavamanidia ia herevalaia. Kaivakuku badana ena kahana haida ese unai gavamani idia laulaulaia. Tanobada ena gavamani ginigabena be kaivakuku ena aena, auri bona raro ida ia mikisia gauna ese ia laulaulaia. Unai kaivakuku ena aena ese Anglo-America Basileia Badana ia herevalaia. Unai peroveta herevana ese ia hahedinaraia Iehova bona Iesu ese tanobada gavamani ibounai idia haorea neganai, Anglo-America Basileia Badana be do ia gini noho.
12. Dagedage animal ena kwarana namba seven ese dahaka ia laulaulaia, bona dahaka dainai unai be mai anina bada?
12 Danu, aposetolo Ioane be Iehova ena taunimanima idia dagedage henia tanobada basileia badadia ia herevalaia. Ioane ese ia hahedinaraia unai gavamani idauidau be dagedage animal ta mai ena kwarana seven ese ia laulaulaia. Bona dagedage animal ena kwarana namba seven ese Anglo-America Basileia Badana ia laulaulaia. Unai be mai anina bada badina dagedage animal ena kwarana ai kwarana ma haida idia tubu lasi. Dagedage animal ena kwarana namba seven be ia do lohia noho lalonai, Keriso bona ena guba tuari oreana ese ia bona dagedage animal ibounai do idia hadikaia ore.b—Apok. 13:1, 2; 17:13, 14.
NOT KAHANA ENA KING BE VAIRA NEGAI DAHAKA DO IA KARAIA?
13-14. “Goga, Magoga tano tauna” be daika, bona dahaka dainai ia ura Dirava ena taunimanima ia hadikaia?
13 Esekiela ena peroveta herevana ta ese dokona neganai, not kahana ena king bona saut kahana ena king dekenai do idia vara gaudia haida ia gwauraia. Toana be Esekiela 38:10-23; Daniela 2:43-45; 11:44–12:1; bona Apokalupo 16:13-16, 21 ai idia noho peroveta herevadia ese gau tamona idia herevalaia. Unai ese ia hahedinaraia do idia vara gaudia be momokani.
14 Hisihisi badana ia matamaia neganai, “tanobada ibounai edia king taudia” ese tanobada besedia do idia haboua. (Apok. 16:13, 14; 19:19) Baibel ese unai tanobada besedia ia gwauraia “Goga, Magoga tano tauna.” (Ese. 38:2) Idia haboua tanobada besedia be do idia ura Dirava ena taunimanima ibounai idia hadikaia. Dahaka dainai unai do idia karaia? Aposetolo Ioane ese unai nega ia herevalaia neganai, ia itaia aisi nadi badadia be Dirava ena inai taudia latanai idia moru. Unai aisi nadi be Iehova ena taunimanima ese idia gwauraia hahemaoro sivaraina ia laulaulaia. Toana be unai sivarai ese Magoga tauna Goga ia habadua dainai do ia ura tanobada ai Dirava ena taunimanima ia hadikaia ore.—Apok. 16:21.
15-16. (a) Daniela 11:44, 45 ese dahaka ia herevalaia? (b) Not kahana ena king bona Magoga tauna Goga idia durua besedia dekenai dahaka do ia vara?
15 Toana be unai hahemaoro sivaraina bona Dirava ena inai taudia ese do idia karaia tuari be Daniela 11:44, 45 ese ia herevalaia gaudia ida idia hegeregere. (Duahia.) Unai siri ai Daniela ia gwau: “Dina ia daekau kahana dekena amo bona mirigini kahana dekena amo hereva ia mai” dainai not kahana ena king be mai “badu dikadika” ida do ia raka lao. Not kahana ena king do ia ura ‘taunimanima momo ia hadikaia.’ Inai hereva, “momo,” ese Iehova ena taunimanima ia herevalaia.c Toana be Daniela ese Dirava ena taunimanima do idia tuari henia karana ia herevalaia noho.
16 Not kahana ena king bona gavamani ma haida be Dirava ena taunimanima idia tuari henia neganai, Siahu Ibounai Diravana do idia habadua bona Aramagedono tuarina do ia matamaia. (Apok. 16:14, 16) Unai negai, not kahana ena king bona Magoga tauna Goga idia durua besedia be do idia hadikaia ore, badina “ta ese do ia durua lasi.”—Dan. 11:45.
Aramagedono tuarina ai, Iesu Keriso bona ena guba tuari oreana ese Satani ena tanobada dikana do idia hadikaia ore bona Dirava ena taunimanima do idia hamauria (Paragraf 17 itaia)
17. Daniela 12:1 ese ia herevalaia “lohia” badana Mikaela be daika, bona ia be dahaka do ia karaia?
17 Daniela 12:1 duahia. Inai siri ese not kahana ena king bona ena durua tanodia do idia hadikaia ore dalana, bona iseda roho mauri dalana ia herevalaia. Unai siri ena anina be dahaka? Mikaela be iseda King, Iesu Keriso ena ladana ma ta. Iesu be lagani 1914 amo guba dekenai Dirava ena Basileia ena king ai ia lao, bona Dirava ena taunimanima “gimaia tauna” ai ia lao. Vaira negana ai, ia be do ia “toreisi” bona Aramagedono tuarina ai ena inai taudia do ia hadikaia ore. Unai be tuari ginigabena bona Daniela ese ia gwauraia histori lalonai do ia vara “dika bada herea.” Ioane ena peroveta herevana Apokalupo bukana ai ese unai nega ia gwauraia “hisihisi badana.”—Apok. 6:2; 7:14.
EMU LADANA BE “BUKA LALONAI” IDIA TOREA, A?
18. Dahaka dainai mai moale ida vaira negai do idia vara gaudia ita haheaukalaia diba?
18 Mai moale ida vaira negai do idia vara gaudia ita haheaukalaia diba, badina Daniela bona Ioane ese idia hahedinaraia Iehova bona Iesu idia hesiai henia taudia be hisihisi badana amo do idia roho mauri. Daniela ia gwau idia roho mauri taudia be “buka lalonai edia ladana idia torea.” (Dan. 12:1) Edena dala ai unai buka lalonai iseda ladana idia torea diba? Namona be ita hamomokania ita ese Iesu, Dirava ena Mamoe Natuna ita abidadama henia. (Ioa. 1:29) Danu, Dirava dekenai iseda mauri ita gwauhamatalaia bona bapatiso ita abia. (1 Pet. 3:21) Bona ma haida ita durua Iehova idia dibaia totona, unai amo ita hahedinaraia Dirava ena Basileia ita durua noho.
19. Hari dahaka ita karaia be namo, bona dahaka dainai?
19 Hari be nega namona Iehova bona ena orea taudia ita abidadama henia totona. Danu, Dirava ena Basileia ita durua be namo. Bema unai bamona ita karaia, Dirava ena Basileia ese not kahana ena king bona saut kahana ena king ia hadikaia ore neganai, do ita roho mauri diba.
ANE 149 Kwalimu Anena
a Hari inai negai daika be “not kahana ena king,” bona edena bamona do idia hadikaia ore? Unai henanadai ena haere ita dibaia karana ese iseda abidadama do ia hagoadaia, bona ita do ia durua vaira negai do idia vara hahetoho idauidau ita haheaukalaia totona.
b Daniela 2: 36-45 bona Apokalupo 13:1, 2 ena hereva ma haida oi diba totona Gima kohorona, June 15, 2012 par. 7-19 itaia.
c Diba ma haida abia totona, May 15, 2015, ena Gima Kohorona, rau 29-30 itaia.
-
-
Dokona Negana ai Idia Inai Heheni King RuaGima Kohorona (Stadi)—2020 | May
-
-
Dokona Negana ai Idia Inai Heheni King Rua
Inai chart ese ia herevalaia peroveta herevadia haida be nega tamona lalonai idia vara. Unai peroveta herevadia ese idia hahedinaraia, ita be “dokona negana” ai ita noho.—Dan. 12:4.
Baibel siridia Apok. 11:7; 12:13, 17; 13:1-8, 12
Peroveta herevana “Dagedage animal” be lagani momo tanobada ai ia lohia. Dokona negana ai ena kwara namba seven idia haberoa. Gabeai, unai kwarana ena bero ia namo bona “tanobada taudia ibounai” ese unai dagedage animal idia badinaia. Satani ese unai dagedage animal ia gaukaralaia “hahine ena garana oredia ia tuari henia” totona.
Ia guguru Abata murinai, Iehova idia inai henia tanobada gavamanidia idia hedinarai. Lagani handred momo murinai, Tanobada Tuarina Ginigunana lalonai, Britain Basileia ena goada ia ore. To, United States ida ia gaukara hebou neganai ena goada ia abia lou. Bona dokona negana lalonai, Satani ese iena tanobada ena politikol oreadia ia gaukaralaia Dirava ena taunimanima idia dagedage henia totona.
Baibel siri Dan. 11:25-45
Peroveta herevana Nega dokona lalonai not kahana ena king bona saut kahana ena king be do idia inai heheni.
Ia guguru Germany bona Anglo-America idia tuari heheni. Lagani 1945 lalonai, Soviet Union bona ena durua tanodia be not kahana ena king ai idia lao. Lagani 1991 ai, Soviet Union ia moru, bena gabeai, Russia bona ena durua tanodia ese not kahana ena king ena gabu idia abia.
Baibel siridia Isa. 61:1; Mal. 3:1; Luka 4:18
Peroveta herevana Iehova ese Mesia Basileia ia do haginia lasi neganai, ena “hereva gwauraia tauna” ia siaia “dala do ia karaia hegaegae” totona. Unai orea ese manau taudia dekenai “sivarai namona” do idia harorolaia.
Ia guguru Lagani 1870 amo, C. T. Russell bona ena bamodia be idia gaukara goada Baibel ena hereva momokani idia hahedinaraia totona. Lagani 1880 lalodiai, idia hahedinaraia Dirava ena hesiai taudia ese haroro gaukara idia karaia be namo. Idia ese inai atikol rua, “Haroro Taudia 1,000 Ai Tahua” bona “Ia Horodia Idia Haroro Totona” idia halasia.
Baibel siridia Mat. 13:24-30, 36-43
Peroveta herevana Inai tauna ta ese witi ena uma dekenai ava dikadia ia hadoa unai amo witi do idia koua ela bona gogoa negana ia ginidae: bena ava dikadia be witi amo idia hapararaia.
Ia guguru Lagani 1800 amo, Keristani taudia momokanidia bona Keristani taudia koikoidia edia idau ia hedinarai. Dokona negana ai, Keristani taudia momokanidia idia haboua bona Keristani taudia koikoidia amo idia parara.
Baibel siridia Dan. 2:31-33, 41-43
Peroveta herevana Kaivakuku ena aena be auri bona raro amo idia karaia
Ia guguru Raro be Anglo-America Basileia Badana ese ia lohiaia taudia ia laulaulaia, idia ese unai gavamani idia gwau-edeede henia. Edia gwau-edeede karana dainai unai gavamani be idia goada lasi.
Baibel siridia Mat. 13:30; 24:14, 45; 28:19, 20
Peroveta herevana “Witi” be “haboua rumana” dekenai idia haboua, bona “igui hesiai tauna mai ena kamonai bona mai ena kara maoromaoro” ia abia hidi “hesiai taudia” ia naria totona. “Basileia ena sivarai namona” harorolaia gaukarana be “tanobada ibounai dekenai” idia karaia matamaia.
Ia guguru Lagani 1919 ai, igui hesiai tauna mai ena kamonai ia abia hidi Dirava ena taunimanima ia hakaua totona. Unai nega amo, Bible Student taudia be edia haroro gaukara idia habadaia. Hari, Iehova ena Witnes taudia be tano 200 mai kahana dekenai idia haroro noho, bona gado 1,000 mai kahanai dekenai Baibel pablikeisen idia halasia.
Baibel siridia Dan. 12:11; Apok. 13:11, 14, 15
Peroveta herevana Doana rua dagedage animal ese taunimanima ia hadibaia “dagedage animal . . . ena laulau do idia karaia” totona, bona “dagedage animal ginigunana ena laulau dekenai laga do ia henia.”
Ia guguru Anglo-America Basileia Badana ese League of Nation idia haginia. Inai orea be tano ma haida ese idia durua. Gabeai, not kahana ena king be League ia durua, to lagani 1926 ia lao 1933 lalonai unai ia karaia. United Nation (UN) bamona, taunimanima idia laloa League ese maino do ia havaraia, to Dirava ena Basileia sibona ese unai do ia havaraia.
Baibel siri Dan. 8:23, 24
Peroveta herevana King dika rohorohona ta ese “dika bada herea do ia havaraia.”
Ia guguru Anglo-America Basileia Badana ese dika bada ia havaraia. Hegeregere, Tanobada Tuarina Iharuana ai, United States ese edia inai taudia dekenai atomic bomb rua idia negea neganai, dika bada ia havaraia.
Baibel siridia Dan. 11:31; Apok. 17:3, 7-11, 16
Peroveta herevana “Dagedage animal kakakakana” be guri dobu masemase amo ia daekau bona ia be king namba eit. Iena doana 10 ese “ariara hahine” ia hadikaia, bena unai dagedage animal idia hadikaia. Daniela bukana ese unai king ia gwauraia “hadikaia dika rohoroho gauna.”
Ia guguru Tanobada Tuarina Iharuana lalonai League of Nation idia koua. Tuari murinai UN idia “haginia.” Guna League bamona, UN idia hanamoa badina idia laloa maino do ia havaraia, to Dirava ena Basileia sibona ese unai do ia havaraia. UN ese tomadiho do ia tuari henidia.
Baibel siridia 1 Tes. 5:3; Apok. 17:16
Peroveta herevana Tanobada besedia ese “maino bona noho namo” herevana do idia gwauraia, bona “doana 10” bona “dagedage animal” ese “ariara hahine” do idia hadikaia. Unai murinai tanobada besedia do idia haorea.
Ia guguru Tanobada besedia do idia laloa maino bona noho namo ia vara vadaeni. Bena UN idia durua besedia ese tomadiho koikoi oreadia do idia hadikaia. Unai negai hisihisi badana do ia matamaia. Unai hisihisi badana be Aramagedono tuarina ese inai tanobada oromana ia hadikaia ore murinai do ia doko.
Baibel siridia Ese. 38:11, 14-17; Mat. 24:31
Peroveta herevana Goga ese Dirava ena taunimanima do ia tuari henia. Bena, aneru ese “abia hidi taudia” idia haboua.
Ia guguru Not kahana ena king bona gavamani ma haida ese Dirava ena taunimanima do idia tuari henia. Unai tuari ia hamatamaia murinai, horoa taudia oredia be guba dekenai do idia haboua.
Baibel siridia Ese. 38:18-23; Dan. 2:34, 35, 44, 45; Apok. 6:2; 16:14, 16; 17:14; 19:20
Peroveta herevana “Hosi kurokurona” ena latanai “ia helai tauna” be “ia kwalimu” badina Goga bona ena tuari oreana ia hadikaia ore. “Dagedage animal” be “lahi gohuna lalonai idia negea diho,” bona nadi ta ese kaivakuku badana ia hamakohia.
Ia guguru Iesu, Dirava ena Basileia ena King, ese Dirava ena taunimanima do ia hamauria. Bena Iesu, 144,000 taudia, bona ena aneru oreadia ese tanobada besedia, Satani ena politikol oreana ibounai unai, do idia hadikaia ore.
-