Կրծքագեղձի քաղցկեղ. ապրելու հույս, պայքարելու ուժ

ԿՈՆՉԻՏԱՆa ոչ մի նախանշան չէր ունեցել։ Նա 40 տարեկան էր, առողջ, և նրա ընտանիքում այդպիսի հիվանդության պատմություն չէր եղել։ Կանոնավորաբար մամոգրաֆիկ հետազոտություն անցնելուց հետո ոչ մի արտասովոր բան երբեք չէր հայտնաբերվել։ Բայց մի օր լոգանք ընդունելիս նա շոշափեց կրծքերը և ինչ-որ կոշտ գոյացություն զգաց։ Պարզվեց, որ դա քաղցկեղ է։ Մինչ բժիշկը առաջարկում էր բուժման տարբերակները, Կոնչիտան և նրա ամուսինը անզգայացած նստած էին։

Անցյալում կրծքագեղձի քաղցկեղից տառապող կնոջը բժիշկը կասեր, որ միակ հույսը կաթնագեղձի մաստէկտոմիան է՝ վիրահատություն, որի ժամանակ հեռացվում են կուրծքը, կրծքավանդակի ու թևատակի ավշային հանգույցները և կրծքամկանները։ Քիմիաբուժության ու ճառագայթման պատճառով հաճախ տառապանքները երկար էին տևում։ Ուստի հասկանալի է, թե ինչու էին շատերն ավելի շատ սարսափում «բուժումից», քան հիվանդությունից։

Կրծքագեղձի քաղցկեղի դեմ անընդմեջ պայքար է մղվել. ինչպես բուժել այս ագրեսիվ մարդասպանին և ինչպես խուսափել մարմնի անտեղի տձևացումից ու ցավալի հակազդեցություններից։ Ինչպեսև Կոնչիտան, այնպես էլ կրծքագեղձի քաղցկեղ ունեցող հիվանդները այսօր բուժման մի քանի տարբերակ ընտրելու հնարավորություն ունենb։ Բժշկական անվերջ հետազոտությունները և հաշվետվությունները մարդկանց հույս են տալիս, որ մի օր տարբեր բուժումների, գենետիկ նախատրամադրվածությունը բացահայտող թեստերի ու հատուկ սննդակարգերի շնորհիվ ի վերջո այս հիվանդությունը պարտության կմատնվի։

Սակայն, չնայած բժշկության նվաճումներին, կրծքագեղձի քաղցկեղը շարունակում է մնալ կանանց մահացության հիմնական պատճառըc։ Հյուսիսային Ամերիկայի և Արևմտյան Եվրոպայի զարգացած երկրներում այս հիվանդությունից տառապող մարդկանց ցուցանիշը ամենաբարձրն է, բայց Ասիայում և Աֆրիկայում նույնպես մեծանում է այս հիվանդությունն ունեցող մարդկանց թիվը, որտեղ, ըստ հետազոտությունների, ավելի ցածր ցուցանիշներ են գրանցված։ Իրականում, մահվան ցուցանիշը Ասիայում և Աֆրիկայում ավելի բարձր է։ Ինչո՞ւ։ Աֆրիկայում ապրող մի բժիշկ ասում է. «Հազվադեպ է լինում, որ հիվանդությունը վաղ շրջանում հայտնաբերվի։ Շատ հիվանդներ դիմում են մեզ այն ժամանակ, երբ քաղցկեղը արդեն խորացած փուլում է լինում»։

Ռիսկի գործոնը մեծանում է տարիքի հետ մեկտեղ։ Դեպքերի 80 տոկոսը նկատվում է 50-ն անց կանանց մոտ։ Սակայն լավն այն է, որ կրծքագեղձի քաղցկեղը քաղցկեղի ամենաբուժելի տեսակներից մեկն է։ Իրականում, կանանց 97 տոկոսը, որոնց կրծքագեղձի քաղցկեղը հայտնաբերվել է առաջնային փուլում, ախտորոշումից հինգ տարի անց դեռ շարունակում են ապրել։ Կոնչիտայի ախտորոշումից նույնպես անցել է հինգ տարի։

Ընդհանուր տեղեկություն կրծքագեղձի քաղցկեղի մասին

Ինչպես Կոնչիտայի պարագայում էր, հաճախ, երբ հայտնաբերվում է քաղցկեղը, այն կոշտ գնդի տեսք է ունենում։ Բարեբախտաբար, այսպիսի ուռուցքների մոտ 80 տոկոսը բարորակ է, մեծ մասը պարզապես հեղուկով լցված բշտեր են, որոնք կոչվում են կիստաներ։

Կրծքագեղձի քաղցկեղը առաջանում է, երբ ախտահարված բջիջը ոչ նորմալ ձևով է բաժանվում՝ աստիճանաբար ուռուցք ձևավորելով։ Ուռուցքը դառնում է չարորակ, կամ՝ քաղցկեղային, երբ բջիջները ներխուժում են այլ հյուսվածքներ։ Որոշ ուռուցքներ զարգանում են արագ, մյուսները գուցե տասը տարի հետո ախտորոշվեն։

Կոնչիտային ստուգելիս բժիշկը բարակ ասեղի միջոցով ուռուցքից հյուսվածքի կտոր վերցրեց։ Այն պարունակում էր քաղցկեղային բջիջներ։ Հետևաբար նրան վիրահատեցին, որպեսզի հեռացնեն ուռուցքը, կրծքի շրջակա հյուսվածքները և որոշեն, թե ինչ փուլում է գտնվում ուռուցքը (չափը, տեսակը և ճյուղավորումները) ու որքան վտանգավոր է (զարգացման արագությունը)։

Վիրահատությունից հետո շատ հիվանդներ լրացուցիչ բուժումներ են ստանում, որոնց նպատակն է կանխել քաղցկեղի կրկնվելու հավանականությունը կամ տարածումը։ Քաղցկեղային բջիջները կարող են անջատվել ուռուցքից, ներաճել արյան կամ ավշային անոթներում, այնուհետև արյան կամ ավշի հոսքով տարածվելով օրգանիզմում՝ նստել տարբեր օրգաններում ու հյուսվածքներում՝ ուղեղում, լյարդում, ոսկրածուծում, թոքերում։ Արդյունքում առաջանում են ճյուղավորումներ, կամ՝ մետաստազներ, որոնց պատճառով քաղցկեղը դառնում է մահացու։

Կոնչիտան ընդունեց ճառագայթաբուժություն և քիմիաբուժություն, որոնք անում են սկզբնական տարածքում և ողջ օրգանիզմում քաղցկեղային բջիջները ոչնչացնելու նպատակով։ Քանի որ նրա քաղցկեղը առաջացել էր էստրոգեն հորմոններից, նա նաև ընդունեց հակահորմոնալ բուժում՝ նոր քաղցկեղային բջիջների աճը կանխելու համար։

Կախված տարիքից, առողջությունից, քաղցկեղի հիվանդության պատմությունից և քաղցկեղի տեսակից՝ բժշկությունը հիվանդներին այլ տարբերակներ էլ է առաջարկում։ Օրինակ՝ Առլետ անունով կնոջ պարագայում թեստերը ախտորոշեցին քաղցկեղ, նախքան այն կտարածվեր կաթնածորաններում։ Ուստի հեռացվեց միայն ուռուցքը։ Ալիսը քիմիաբուժություն ընդունեց նախքան վիրահատությունը՝ ուռուցքի չափերը փոքրացնելու նպատակով։ Իսկ մի տղամարդու՝ Ջանիսի վիրաբույժը հեռացրեց ուռուցքը և միայն ավշային հանգույցը՝ առաջին հանգույցը, որի մեջ թափվում է ուռուցքի հեղուկը։ Քանի որ հանգույցը քաղցկեղային բջիջներ չէր պարունակում, մյուս հանգույցները մնացին անձեռնմխելի, ինչը նվազեցրեց լիմֆեդեմայի՝ ձեռքի ավշայտուցի առաջացման հավանականությունը, որն առաջանում է այն ժամանակ, երբ ավշային շատ հանգույցներ են հեռացվում։

Շատ բան է հայտնի կրծքագեղձի քաղցկեղի մասին, սակայն կարևոր հարց է ծագում. «Ինչո՞ւ և ինչպե՞ս է այդ հիվանդությունն առաջանում»։

Պատճառները

Կրծքագեղձի քաղցկեղի պատճառները առեղծված են մնում։ Քննադատները ասում են, որ ավելի շատ ուսումնասիրություններ արվում են բուժման ձևերի և ընտրույթային հետազոտության (սքրինինգ) վերաբերյալ, ինչը մեծ եկամուտ է բերում, քան պատճառների և կանխարգելիչ միջոցների։ Այդուհանդերձ, գիտնականները նշում են մի քանի կարևոր պատճառներ։ Մի քանիսը այն կարծիքին են, որ կրծքագեղձի քաղցկեղը առաջանում է բարդ, մի քանի փուլեր ունեցող պրոցեսի արդյունքում, որը սկսվում է փոփոխված գենից, ինչը պատճառ է դառնում, որ բջիջները սխալ գործեն՝ բաժանվեն՝ ներխուժելով մյուս հյուսվածքներ, խուսափելով իմուն համակարգի հարձակումից և աստիճանաբար ու աննկատ ձևով քայքայելով կարևոր օրգանները։

Որտեղի՞ց են ի հայտ գալիս փոփոխված գեները։ Դեպքերի 5-ից 10 տոկոսը ցույց է տալիս, որ կանայք ծնվում են ուռուցքի հանդեպ գենետիկ նախատրամադրվածությամբ։ Բայց շատ դեպքերում առողջ գեները փոփոխվում են արտաքին քաղցկեղածին նյութերից, հիմնականում ճառագայթումից ու քիմիական նյութերից։ Ապագա հետազոտությունները գուցե հաստատեն այս տեսակետների ճշմարտացիությունը։

Մեկ ուրիշ տեսակետի համաձայն՝ պատճառը կարող է լինել էստրոգեն հորմոնը, որը նպաստում է կրծքագեղձի քաղցկեղի զարգացմանը։ Հետևաբար ռիսկի գործոնը կարող է մեծանալ, եթե դաշտանային ցիկլը շատ վաղ տարիքում է սկսվել, դաշտանադադարը սովորականից ավելի ուշ է սկսվել, առաջին հղիությունը տեղի է ունեցել ուշ, կինը բացարձակապես չի հղիացել կամ հորմոնային բուժում է ընդունել։ Քանի որ ճարպային բջիջները արտադրում են էստրոգեն, ճարպակալումը կարող է մեծացնել ռիսկի գործոնը դաշտանադադար ունեցող կանանց մոտ, որոնց ձվարանները դադարում են հորմոններ արտադրելուց։ Այլ գործոններից են ինսուլին հորմոնի ավելցուկային արտադրությունը և քնի հորմոն մելատոնինի անբավարար արտադրությունը, ինչը հաճախ նկատվում է գիշերային աշխատանք ունեցողների մոտ։

Հավանականություն կա՞, որ մոտ ապագայում կրծքագեղձի քաղցկեղի ավելի արդյունավետ, քիչ ցավալի բուժման մեթոդներ կհայտնաբերվեն։ Հետազոտողները մշակում են բուժման ձևեր, որոնք ներառում են մարդու իմուն համակարգի օգտագործումը, և դեղանյութեր, որոնք կկանխեն այն մոլեկուլային ուղիները, որոնք նպաստում են քաղցկեղի զարգացմանը։ Իսկ մինչ այդ ժամանակակից տեխնոլոգիաների օգնությամբ բժիշկները ավելի ճշգրտորեն և արդյունավետորեն են իրականացնում ճառագայթաբուժությունը։

Գիտնականները նույնպես պայքարում են քաղցկեղի այլ դրսևորումների դեմ, օրինակ՝ նրանք ուզում են իմանալ, թե ինչ են մետաստազները, ինչու քիմիաբուժությունը չի ազդում քաղցկեղային բջիջների վրա, ինչու են աճում քաղցկեղային բջիջները ու ինչպես կարող են փոխել այդ գործընթացը, նաև ինչպես կարող են ուռուցքի ամեն տեսակի հանդեպ առանձնակի մոտեցում ունենալ։

Սակայն, միևնույնն է, հիվանդությունները երբեք չեն վերանա այս աշխարհից, իսկ մահը շարունակ կսպառնա մարդկանց (Հռոմեացիներ 5։12)։ Միայն մեր Արարիչը կարող է փոխել այս տխուր իրականությունը։ Իսկ կանի՞ արդյոք։ Աստվածաշունչը պատասխանում է՝ այո։ Կգա այն օրը, գրված է Սուրբ Գրքում, երբ «ոչ մի բնակիչ չի ասի. «Ես հիվանդ եմ»»d (Եսայիա 33։24)։ Ի՜նչ թեթևացում կզգանք այդ ժամանակ։

[ծանոթագրություններ]

[շրջանակ 17-րդ էջի վրա]

ՀԵՏԵՎԵԼ ՆԱԽԱՆՇԱՆՆԵՐԻՆ

Վաղ ախտորոշումը շատ կարևոր է։ Սակայն ըստ որոշ ուսումնասիրությունների՝ խորհուրդ չի տրվում, որ ավելի երիտասարդ կանայք կրծքագեղձի զննում և մամոգրաֆիկ հետազոտություն անցնեն, քանի որ արդյունքը կլինի անտեղի բուժումն ու անհանգստությունները։ Այդուհանդերձ, մասնագետները խորհուրդ են տալիս կանանց պարբերաբար շոշափել կուրծքը և տեսնել, թե արդյոք կրծքագեղձի և ավշային հանգույցների մեջ կան գոյացություններ։ Ահա մի քանի նախանշաններ։

● Գոյացության առկայություն կամ կոշտացում կրծքագեղձի մեջ և անութային փոսում (թևի տակ)

● Բացի կաթից, այլ արտադրություն պտուկից

● Մաշկի գույնի կամ հյուսվածքի փոփոխություն

● Արտասովոր կերպով ներքաշված կամ զգայուն պտուկ

[շրջանակ 17-րդ էջի վրա]

ԵԹԵ ՀԱՅՏՆԱԲԵՐՎԵԼ Է ԿՐԾՔԱԳԵՂՁԻ ՔԱՂՑԿԵՂ

● Ակնկալիր, որ մեկ տարի կամ ավել պետք է բուժվես ու վերականգնես ուժերդ։

● Հնարավորության դեպքում դիմիր փորձառու բժիշկների, ովքեր կհարգեն քո տեսակետն ու համոզմունքները։

● Ընտանիքով որոշեք, թե ում և երբ կհայտնեք այդ մասին։ Այդպես ձեր ընկերները առիթ կունենան իրենց սերը ցույց տալու ձեր հանդեպ և աղոթելու ձեզ հետ ու ձեր մասին (1 Հովհաննես 3։18)։

● Պայքարիր էմոցիոնալ լարվածության դեմ՝ ընթերցելով Աստվածաշունչը, աղոթելով և շինիչ բաների մասին խորհրդածելով (Հռոմեացիներ 15։4; Փիլիպպեցիներ 4։6, 7)։

● Խոսիր նրանց հետ, ովքեր նույնպես ունեցել են կամ ունեն կրծքագեղձի քաղցկեղ և կքաջալերեն քեզ (2 Կորնթացիներ 1։7)։

● Փորձիր կենտրոնանալ ոչ թե վաղվա, այլ այսօրվա մտահոգությունների վրա։ Հիսուսն ասաց. «Երբեք մի՛ մտահոգվեք վաղվա օրվա մասին, որովհետև վաղվա օրը կունենա իր մտահոգությունները» (Մատթեոս 6։34)։

● Շատ էներգիա մի՛ ծախսիր։ Դու բավականաչափ հանգստի կարիք ունես։

[շրջանակ 18-րդ էջի վրա]

ԽՈՍԻՐ ԲԺՇԿԻԴ ՀԵՏ

● Յուրացրու կրծքագեղձի քաղցկեղի վերաբերյալ հիմնական բժշկական բառապաշարը։

● Նախքան բժշկի մոտ գնալը գրի առ քո հարցերը և խնդրիր կողակցիդ կամ ընկերոջդ գալ քեզ հետ և օգնել նշումներ անելու։

● Եթե բժիշկդ ասում է բաներ, որ չես հասկանում, խնդրիր նրան բացատրել։

● Հարցրու բժշկիդ, թե քո հիվանդությունից տառապող քանի հոգու է բուժել։

● Հնարավորության դեպքում երկրորդ բժշկի դիմիր։

● Եթե բժիշկները բուժման տարբեր ձևեր են առաջարկում, հաշվի առ նրանց փորձը։ Խնդրիր նրանց, որ քո հարցը քննարկեն միասին։

[շրջանակ 19-րդ էջի վրա]

ՊԱՅՔԱՐ ԱՆՑԱՆԿԱԼԻ ՀԱԿԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԴԵՄ

Բուժման պրոցեսի ընթացքում լինում են հակազդեցություններ, որոնք արտահայտվում են սրտխառնոցով, մազաթափությամբ, քրոնիկ թուլությամբ, ցավով, վերջույթների ընդարմացումով կամ ծակոցով և մաշկի գրգռվածությամբ։ Հետևյալ պարզ քայլերը գուցե նվազեցնեն այս երևույթները։

● Սնունդը պետք է լինի լիարժեք, վիտամիններով հարուստ՝ իմուն համակարգդ ամրացնելու համար։

● Գրի առ էներգիայիդ տատանումները և ուտելիքի հանդեպ նկատվող հակազդեցությունները։

● Տե՛ս, թե արդյոք դեղամիջոցները, ասեղնաբուժությունը կամ մերսումը նվազեցնում են սրտխառնոցը և ցավերը։

● Կենսուրախությունդ բարձրացնելու, քաշդ վերահսկելու և իմուն համակարգի հակազդեցությունները բարելավելու համար վարժություններ արա՝ չմոռանալով դա անել ողջամտության սահմաններումe։

● Հաճախ հանգստացիր, բայցև հաշվի առ, որ երկար ժամանակ անկողնում գտնվելը կարող է հոգնեցնել և ուժասպառ անել քեզ։

● Թույլ մի՛ տուր, որ մաշկդ չորանա։ Ազատ հագուստ կրիր։ Լոգանք ընդունիր գոլ ջրով։

[ծանոթագրություն]

[շրջանակ 20-րդ էջի վրա]

ԵԹԵ ՍԻՐԵԼԻ ՀԱՐԱԶԱՏԴ ՏԱՌԱՊՈՒՄ Է ՔԱՂՑԿԵՂԻՑ

Ինչպե՞ս կարող ես օգնել հարազատիդ, որը տառապում է քաղցկեղից։ Կիրառիր աստվածաշնչյան հետևյալ սկզբունքը. «Ուրախացողների հետ ուրախացեք, լաց լինողների հետ լաց եղեք» (Հռոմեացիներ 12։15)։ Քո սերն ու անհանգստությունը կարող ես արտահայտել՝ զանգահարելով, էլ. նամակներ կամ բացիկներ գրելով, կարճ այցելություններ անելով։ Աղոթիր նրա հետ և մխիթարական համարներ կարդա Աստվածաշնչից։ «Մի՛ խոսիր նրանց մասին, ովքեր մահացել են քաղցկեղից»— խորհուրդ է տալիս Բերիլը՝ Եհովայի վկաների շրջագայող ծառայողի կինը։ Իսկ Ջենիսը, որը մի ժամանակ քաղցկեղ է ունեցել, ասում է. «Պարզապես գնա ու գրկիր ընկերոջդ։ Եթե նա ուզում է խոսել այդ թեմայի շուրջ, կխոսի»։ Ամուսինները հատկապես պետք է վստահեցնեն կանանց իրենց սիրո մեջ։

Ջեֆը պատմում է. «Ժամանակ առ ժամանակ մոռանում էինք քաղցկեղի մասին։ Կինս որոշել էր, որ իր առողջությունը չպետք է մեր գլխավոր մտահոգությունը դառնա։ Այդ պատճառով որոշել էինք ամբողջ օրը քաղցկեղից չխոսել։ Դրա փոխարեն՝ կենտրոնանում էինք մեր կյանքի դրական կողմերի վրա, ասես մի որոշ ժամանակով հիվանդությունից արձակուրդ էինք վերցնում»։

[շրջանակ 20-րդ էջի վրա]

ԻՆՉ ԵՆ ԱՍՈՒՄ ԿԱՆԱՅՔ

Երբ իմանում են ախտորոշումը

Շերոն. Կյանքս մի ակնթարթում փոխվեց։ «Վե՛րջ»,— մտածեցի ես։

Դժվարին պահերին

Սանդրա. Քո ապրումներն ու մտահոգությունները ավելի ծանր են, քան բուժման պրոցեսը։

Մարգարետ. Երկրորդ բուժումից հետո ասում ես. «Ես իրոք չեմ ուզում սա անել»։ Բայց, միևնույնն է, անում ես։

Ընկերներ

Առլետ. Մեր ընկերներին ասացինք, որ աղոթեն մեզ համար։

Ջենի. Նույնիսկ մի ժպիտը, գլխի շարժումը կամ ողջույնի խոսքը աննկատ չէր մնում։

Աջակցող ամուսիններ

Բարբարա. Ամուսինս ծիծաղեցնում էր ինձ։ Օրինակ՝ որոշեցի նախքան մազերս թափվելը գլուխս խուզել։ Երբ Քոլինը տեսավ ինձ, ասաց. «Դու շատ գեղեցիկ գլուխ ունես»։

Սանդրա. Միասին նայեցինք մեզ հայելու մեջ։ Հետևում էի Ջոյի հայացքին ու զգացի, որ ամեն բան լավ է։

Սաշա. Կառլը ուրիշներին ասում էր. «Մենք քաղցկեղ ունենք»։

Ջենի. Ջեֆի սերը անսպառ էր։ Նրա հոգևոր լինելը մխիթարում էր ինձ և ուժ տալիս։

[նկար 19-րդ էջի վրա]

Քաղցկեղային բջիջները նորմալ չեն զարգանում և բազմանում են ու ներխուժում այլ հյուսվածքներ

Կաթնածորան՝ նորմալ բջիջներով

Ծորանային կարցինոմա

Ինվազիվ (ագրեսիվ ներթափանցող) ծորանային քաղցկեղ

[նկար 20-րդ էջի վրա]

Քաղցկեղի բուժման կարևոր գործոններից է ընտանիքի ու ընկերների սիրալիր աջակցությունը