ՔԱՎՈՒԹՅԱՆ ՕՐ

Քավության օրը (եբր.՝ յոմ հակկիպպուրիմ, նշանակում է «ծածկելու օր») հաշտության կամ մեղքերը ծածկելու օր էր, որը Իսրայելի ազգը նշում էր սուրբ տարվա յոթերորդ ամսվա տասներորդ օրը՝ տիշրիի 10-ին (տիշրին համապատասխանում է սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին)։ Այդ օրը Իսրայելի քահանայապետը մեղքերը ծածկելու համար զոհեր էր մատուցում իր, մյուս ղևտացիների և ողջ ժողովրդի համար։ Դա նաև մի ժամանակ էր, երբ մեղքի պղծող ազդեցությունից մաքրագործվում էր խորանը, իսկ հետագայում՝ տաճարը։

Քավության օրը սուրբ հավաքույթ էր լինում։ Բացի այդ՝ իսրայելացիները «պետք է որոշ բաներից զրկեին իրենց», այսինքն՝ պետք է ծոմ պահեին։ Դա միակ ծոմապահությունն էր, որ պահանջվում էր Մովսիսական օրենքով։ Այդ օրը նաև «Շաբաթ էր՝ հանգստի հատուկ օր», երբ անհրաժեշտ էր հեռու մնալ առօրյա գործերից (Ղև 16։29-31; 23։26-32; Թվ 29։7; Գրծ 27։9)։

Քահանայապետը կարող էր մտնել խորանի կամ տաճարի Սրբությունների Սրբություն տարվա մեջ միայն մեկ օր՝ Քավության օրը (Եբ 9։7; Ղև 16։2, 12, 14, 15)։ Հոբելյանական տարին սկսվում էր Քավության օրից (Ղև 25։9)։

Երբ մ.թ.ա. 16-րդ դարում Սինայի թերակղզու անապատում պատվեր տրվեց նշել Քավության օրը, Իսրայելի քահանայապետը Մովսեսի եղբայր Ահարոնն էր։ Հետագայում Քավության օրը նշվում էր համաձայն այն հրահանգների, որ ստացել էր Ահարոնը։ Քավության օրը տեղի ունեցող իրադարձությունները պատկերացնելը կօգնի ավելի լավ հասկանալ, թե այդ օրը ինչ նշանակություն ուներ իսրայելացիների համար։ Անշուշտ, Քավության օրը օգնում էր նրանց ավելի հստակ գիտակցել, որ մեղավոր վիճակում են և փրկագնվելու կարիք ունեն, ինչպես նաև ավելի շատ գնահատել Եհովայի մեծ գթասրտությունը, ինչից մղված՝ նա միջոց էր ձեռնարկել ծածկելու նախորդ տարի իրենց գործած մեղքերը։

Քավության օրվա առանձնահատկությունները։ Ահարոնը պետք է սուրբ վայր մտներ՝ իր հետ վերցնելով մատղաշ ցուլ՝ որպես մեղքի զոհ, և արու ոչխար՝ որպես ողջակեզ (Ղև 16։3)։ Քավության օրը նա հանում էր իր ամենօրյա քահանայական հագուստը, լողանում էր և հագնում կտավե երկար սուրբ զգեստը (Ղև 16։4)։ Այնուհետև քահանայապետը վիճակ էր գցում երկու մատղաշ արու այծի համար, որոնք հավասարապես անարատ էին ու առողջ։ Այդ այծերին բերում էին իսրայելացիները (Ղև 16։5, 7)։ Նա երկու այծի համար վիճակ էր հանում՝ տեսնելու, թե որ մեկը պետք է զոհաբերվեր Եհովայի համար որպես մեղքի զոհ, և որը պետք է արձակվեր դեպի անապատ «ազազելի համար», այսինքն՝ ժողովրդի մեղքը իր հետ տանելու համար (Ղև 16։8, 9, ծնթ.; հմմտ. Ղև 14։1-7; տես ԱԶԱԶԵԼ)։ Դրանից հետո քահանայապետը մատղաշ ցուլը զոհաբերում էր որպես մեղքի զոհ իր և իր տան համար, այսինքն՝ Ղևիի ամբողջ ցեղի համար, որին պատկանում էր իր ընտանիքը (Ղև 16։6, 11)։ Ապա նա վերցնում էր անուշահոտ խունկն ու կրակամանը, որը լցված էր զոհասեղանի այրվող ածուխներով, և տանում էր վարագույրից ներս՝ Սրբությունների Սրբություն։ Նա խունկը այրում էր այդ խորքի սենյակում, որտեղ գտնվում էր Վկայության տապանակը։ Խնկի ծուխը պարուրում էր տապանակի՝ ոսկուց պատրաստված կափարիչը, որի վրա երկու ոսկե քերովբեներ կային (Ղև 16։12, 13; Ելք 25։17-22)։ Այդ բոլոր գործողություններն անելուց հետո միայն Ահարոնը կարող էր կրկին Սրբությունների Սրբություն մտնել առանց իր կյանքի համար վախենալու։

Սրբությունների Սրբությունից դուրս գալուց հետո Ահարոնը վերցնում էր ցլի արյունից, վերադառնում էր այնտեղ և այդ արյունից իր մատով յոթ անգամ ցողում էր տապանակի դիմաց՝ դրա արևելյան կողմում։ Այդպիսով ավարտվում էր քահանաների համար արվող քավությունը, ինչի շնորհիվ նրանք մաքրագործվում էին և կարող էին միջնորդ լինել Եհովայի ու ժողովրդի միջև (Ղև 16։14)։

Այն այծը, որը վիճակով ընտրվում էր Եհովայի համար, մատուցվում էր որպես մեղքի զոհ ժողովրդի համար (Ղև 16։8-10)։ Այնուհետև քահանայապետը Եհովայի համար ընտրված այծի արյունը տանում էր Սրբությունների Սրբություն և այնտեղ քավություն էր անում Իսրայելի 12 ցեղերի համար, որոնք քահանայական ցեղեր չէին։ Նա այդ արյունը ցողում էր տապանակի առաջ, ինչպես որ ցլի արյունը (Ղև 16։15)։

Այդպես Ահարոնը քավություն էր անում նաև Սրբությունների Սրբության ու հանդիպման վրանի համար։ Այնուհետև նա վերցնում էր ցլի արյունից ու Եհովայի համար ընտրված այծի արյունից և քավություն էր անում ողջակեզի զոհասեղանի համար՝ արյունը քսելով զոհասեղանի եղջյուրներին։ Նա նաև այդ արյունից իր մատով «յոթ անգամ ցողում էր դրա վրա, այն մաքրում իսրայելացիների անմաքրությունից ու սրբագործում» (Ղև 16։16-20)։

Այդ ամենից հետո քահանայապետն իր ուշադրությունը կենտրոնացնում էր մյուս այծի՝ ժողովրդի մեղքը տանելու համար այծի վրա։ Նա իր ձեռքերը դնում էր այծի գլխին և «խոստովանում էր իսրայելացիների բոլոր օրինազանցությունները, հանցանքներն ու մեղքերը՝ դրանք ասես դնելով այծի գլխին»։ Այնուհետև նա «կենդանուն հանձնում էր նշանակված մարդու ձեռքը, որ նա տանի անապատ»։ Այսպիսով՝ այծը իսրայելացիների բոլոր անօրենությունները իր հետ տանում էր անապատ, որտեղ էլ անհետանում էր (Ղև 16։20-22)։ Այն մարդը, ով բաց էր թողել այծին, նախքան ճամբար մտնելը պետք է լվանար իր հագուստները և լողանար (Ղև 16։26)։

Ապա Ահարոնը մտնում էր հանդիպման վրան, իր հագից հանում էր կտավե հագուստները, լողանում էր և հագնում իր սովորական հագուստները։ Հետո նա մատուցում էր իր ողջակեզն ու ժողովրդի ողջակեզը (դրա համար օգտագործում էր այն արու ոչխարները, որոնց մասին նշված է Ղև 16։3, 5 համարներում), քավություն էր անում ու զոհասեղանի վրա այրում էր որպես մեղքի զոհ մատուցված կենդանու ճարպը (Ղև 16։23-25)։ Եհովա Աստված միշտ պահանջում էր, որ զոհի ճարպը իրեն տրվեր, և իսրայելացիներին չէր թույլատրվում ուտել այն (Ղև 3։16, 17; 4։31)։ Ինչ որ մնում էր որպես մեղքի զոհեր մատուցված ցլից ու այծից, հանում էին խորանի գավիթից, ճամբարից դուրս էին տանում և այնտեղ այրում։ Այդ ամենն այրողը պետք է լվանար իր հագուստները, լողանար և դրանից հետո կարող էր ճամբար մտնել (Ղև 16։27, 28)։ Քավության օրը մատուցվող մյուս զոհերի ու ընծաների մասին հիշատակվում է Թվեր 29։7-11-ում։

Դադարեցվում է Քավության օրը նշելը։ Հուդայականության հետևորդները մինչ օրս նշում են Քավության օրը, թեև շատ քիչ նմանություններ կան այդ և Աստծու կողմից հաստատված Քավության օրվա ընթացակարգի միջև, քանի որ նրանք չունեն խորան, զոհասեղան, ուխտի տապանակ, չեն զոհաբերում ցլեր ու այծեր, և այլևս չկան ղևտացի քահանաներ։ Մինչդեռ Եհովայի ծառաները հասկանում են, որ այսօր իրենցից չի պահանջվում նշել Քավության օրը (Հռ 6։14; Եբ 7։18, 19; Եփ 2։11-16)։ Բացի այդ՝ մ.թ. 70-ին Երուսաղեմի տաճարի կործանմամբ դադարեց ղևտացի քահանաների ծառայությունը, ուստի այժմ հնարավոր չէ հստակ ասել, թե ովքեր իրավունք ունեն ծառայելու որպես քահանա։ «Ամերիկյան հանրագիտարանում» ղևտացիների մասին գրված է. «Տաճարի կործանումից հետո նրանք ցրվեցին ու անհետացան պատմության էջերից՝ միաձուլվելով Հռոմեական ողջ կայսրությունով մեկ սփռված բազմաթիվ գերիներին» (The Encyclopedia Americana, 1956, հտր XVII, էջ 294)։

Նախապատկեր։ Երբ Քավության օրը նշվում էր Աստծու հրահանգներին ներդաշնակ, այն (ինչպես և Մովսիսական օրենքով պահանջվող մյուս բաները) նախապատկերում էր շատ ավելի մեծ բան։ Ուշադիր ուսումնասիրելով այդ օրվա ընթացակարգը և միևնույն ժամանակ հաշվի առնելով դրա վերաբերյալ Պողոս առաքյալի խոսքերը՝ հասկանում ենք, որ Իսրայելի քահանայապետն ու այդ օրը զոհաբերվող կենդանիները նախապատկերում էին Հիսուս Քրիստոսին և այն, ինչ նա արեց մարդկությանը փրկագնելու համար։ Պողոսը եբրայեցիներին գրած իր նամակում բացատրեց, որ Հիսուս Քրիստոսը մեծն Քահանայապետն է (Եբ 5։4-10)։ Առաքյալը նաև ասաց, որ քահանայապետի՝ տարին մեկ անգամ զոհաբերվող կենդանիների արյունով Սրբությունների Սրբություն մտնելը նախապատկերում էր այն, որ Հիսուս Քրիստոսը իր սեփական արյունով մտավ հենց երկինք, որպեսզի քավություն անի նրանց համար, ովքեր հավատ են դրսևորում իր զոհի քավիչ զորության հանդեպ։ Ինչ խոսք, ի տարբերություն Իսրայելի քահանայապետների՝ Քրիստոսը մեղքից զերծ էր, ուստի կարիք չուներ զոհ մատուցելու իր մեղքերի համար (Եբ 9։11, 12, 24-28)։

Ահարոնը ցուլը զոհաբերում էր քահանաների և մյուս ղևտացիների համար ու ցլի արյունից ցողում էր Սրբությունների Սրբությունում (Ղև 16։11, 14)։ Նմանապես՝ Քրիստոսը իր արյան արժեքը երկնքում ներկայացրեց Աստծուն, որ այն կիրառվի հօգուտ նրանց, ովքեր իր հետ իշխելու են որպես քահանաներ ու թագավորներ (Հտն 14։1-4; 20։6)։ Ահարոնը Եհովայի համար ընտրված այծը նույնպես զոհաբերում էր և դրա արյունը ցողում էր տապանակի առաջ՝ Սրբությունների Սրբությունում. նա անում էր դա Իսրայելի ոչ քահանայական ցեղերի համար (Ղև 16։15)։ Նույն ձևով էլ Հիսուս Քրիստոսի զոհը (թեև մատուցվեց մեկ անգամ) օգուտներ է բերում ոչ միայն հոգևոր Իսրայելին, այլև ողջ մարդկությանը։ Քավության օրվա համար անհրաժեշտ էր երկու այծ, քանի որ հնարավոր չէր միևնույն այծը և՛ զոհաբերել, և՛ արձակել դեպի անապատ, որ այն իր հետ տաներ Իսրայելի մեղքերը։ Երկու այծերի մասին խոսվում է որպես մեկ «մեղքի զոհի» (Ղև 16։5)։ Քանի դեռ այդ այծերի համար վիճակ չէր հանվել, դրանց միջև ոչ մի տարբերություն չկար, ինչը ցույց է տալիս, որ դրանք միասին մեկ բան էին խորհրդանշում։ Հիսուս Քրիստոսը ոչ թե պարզապես զոհեց իր կյանքը, այլ իր վրա կրեց այն մարդկանց մեղքերը, որոնց համար մահացավ։

Պողոս առաքյալը բացատրեց, որ ցլերի և այծերի արյունով անհնար է վերացնել մեղքերը, ուստի Աստված մի մարմին պատրաստեց Հիսուսի համար (մկրտվելով Հիսուսը ցույց տվեց, որ պատրաստակամ է զոհաբերել այն), և համաձայն Նրա կամքի՝ Քրիստոսի հետևորդները «սրբագործվեցին շնորհիվ այն բանի, որ Հիսուս Քրիստոսը զոհաբերեց իր մարմինը մեկ անգամ և ընդմիշտ» (Եբ 10։1-10)։ Առաքյալը նաև ասաց, որ ինչպես Քավության օրը զոհաբերված ցլի ու այծի մարմինները տանում էին ճամբարից դուրս և այրում, այնպես էլ Քրիստոսը չարչարանքներ կրեց (երբ նրան սյանը գամեցին) Երուսաղեմի դարպասից դուրս (Եբ 13։11, 12)։

Այսպիսով՝ թեև Քավության օրը նշելով՝ իսրայելացիները լիովին ու վերջնականապես չէին մաքրվում մեղքից, սակայն այդ տարեկան արարողության տարբեր առանձնահատկություններ որոշ բաների նախապատկերն էին։ Դրանք նախապատկերում էին այն մեծ քավությունը, որ արեց Հիսուս Քրիստոսը՝ մեծն Քահանայապետը, որին քրիստոնյաները հանրորեն դավանում են (Եբ 3։1; տես ՔԱՎՈՒԹՅՈՒՆ; ՓՐԿԱԳԻՆ)։