Գլուխ 1

Ինչո՞ւ Եհովան վկաներ ունի

ԵՀՈՎԱՅԻ ՎԿԱՆԵՐԸ ամբողջ աշխարհում հայտնի են նրանով, որ ամենուրեք մարդկանց հետ խոսում են Եհովա Աստծու և նրա Թագավորության մասին։ Նրանք նաև հայտնի են որպես հաստատակամ մարդիկ, ովքեր չեն դավաճանում իրենց հավատալիքներին հակառակությունների, նույնիսկ մահվան սպառնալիքի ներքո։

«20-րդ դարում Միացյալ Նահանգներում կրոնական հողի վրա հիմնականում Եհովայի վկաներն են հալածանքների ենթարկվել»,— ասում է Արչիբոլդ Քոքսը իր՝ «Դատարանը և սահմանադրությունը» գրքում (The Court and the Constitution, 1987)։ «Եհովայի վկաները.... ահաբեկվել և հալածվել են աշխարհի տարբեր երկրների կառավարությունների կողմից,— նշում է Թոնի Հոդջեսը։— Նացիստական Գերմանիայում նրանց հավաքեցին և ուղարկեցին համակենտրոնացման ճամբարներ։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին [Դիտարան] Ընկերությունը արգելքի տակ էր Ավստրալիայում և Կանադայում.... Հիմա [1970-ականներին] Եհովայի վկաները հետապնդվում են Աֆրիկայում» (Jehovah’s Witnesses in Africa, 1985-ի թողարկում)։

Իսկ ինչո՞ւ են նրանք հալածվում։ Ո՞րն է նրանց քարոզչության նպատակը։ Իսկապե՞ս Եհովայի վկաները այդ հանձնարարությունը ստացել են Աստծուց։ Եվ ի վերջո, ինչո՞ւ են Եհովային հարկավոր վկաներ, այն էլ անկատար։ Պատասխանները կապված են մի դատական գործում բարձրացված հարցերի հետ, որոնք առնչվում են բոլոր բանական էակներին։ Դա երբևէ եղած ամենավճռորոշ դատական գործն է։ Մենք պետք է քննենք այս հարցերը, որպեսզի հասկանանք, թե ինչու Եհովան վկաներ ունի, և թե ինչու են այս վկաները պատրաստ դիմագրավելու նույնիսկ ամենասաստիկ հակառակությանը։

Եհովայի գերիշխանությունը հարցականի տակ է դրվում

Այդ կարևոր հարցերը առնչվում են Եհովա Աստծու գերիշխանության իրավունքին։ Նա Տիեզերքի Գերիշխանն է, քանի որ նա է Արարիչը, Աստվածը և Ամենակարողը (Ծննդ. 17։1; Ելք 6։3; Հայտն. 4։11)։ Այդ իսկ պատճառով իրավունք ունի իշխելու երկնքում և երկրի վրա եղող ամեն բանի վրա (1 Տար. 29։12)։ Այնուհանդերձ, իր իշխանությունը գործի դնելիս նա սեր է դրսևորում (համեմատի՛ր Երեմիա 9։24)։ Իսկ փոխարենը ի՞նչ է ակնկալում իր ստեղծած բանական էակներից։ Եհովա Աստված ուզում է, որ նրանք սիրեն իրեն ու գնահատանք դրսևորեն իր գերիշխանության հանդեպ (Սաղ. 84։10)։ Սակայն հազարավոր տարիներ առաջ Աստծու գերիշխանության իրավունքը հարցականի տակ դրվեց։ Ինչպե՞ս։ Ո՞ւմ կողմից։ Աստվածաշնչի առաջին գիրքը՝ «Ծննդոցը», լույս է սփռում այս հարցերի վրա։

Այդ գրքում ասվում է, որ Աստված ստեղծեց առաջին մարդկային զույգին՝ Ադամին ու Եվային, և նրանց մի հիասքանչ պարտեզում բնակեցրեց։ Եհովան նրանց պատվիրեց. «Պարտեզի ամեն ծառից կարող ես ուտել, որքան ուզում ես։ Բայց ինչ վերաբերում է բարին ու չարը գիտենալու ծառին, դրանից չուտես, քանի որ այն օրը, երբ դրանից ուտես, անշուշտ, պիտի մեռնես» (Ծննդ. 2։16, 17)։ Ի՞նչ էր «բարին ու չարը գիտենալու ծառը», և ի՞նչ էր նշանակելու այդ ծառի պտղից ուտելը։

Ճիշտ է, դա իրական ծառ էր, բայց Աստված նրան խորհրդանշական իմաստ էր տվել։ Քանի որ Եհովան կոչեց այն «բարին ու չարը գիտենալու ծառ» և պատվիրեց առաջին մարդկային զույգին չուտել դրանից, ուստի այն խորհրդանշում էր Աստծու իրավունքը որոշելու, թե մարդկանց համար ինչն է «բարի» (Աստծուն հաճելի), և ինչն է «չար» (Աստծուն տհաճ)։ Հետևաբար, այս ծառը միջոց էր, որով փորձվում էր մարդու հարգանքը Աստծու գերիշխանության հանդեպ։ Ցավոք, առաջին մարդկային զույգը չհնազանդվեց Աստծուն և կերավ արգելված պտուղը։ Նրանք իրենց հնազանդությունը և գնահատանքը ցույց տալու այս պարզ, բայց կարևոր փորձությունը չանցան (Ծննդ. 3։1–6)։

Աննշան թվացող այս արարքը իրականում ըմբոստություն էր Եհովայի գերիշխանության դեմ։ Ինչո՞ւ։ Եթե հասկանանք, թե մենք՝ մարդիկս, ինչպես ենք ստեղծված, կհասկանանք Ադամի ու Եվայի արարքի լրջությունը։ Երբ Եհովան ստեղծեց առաջին զույգին, նա նրանց մի հիանալի պարգև տվեց՝ կամքի ազատություն։ Այս պարգևի հետ մեկտեղ՝ Աստված նրանց տվեց մտային կարողություններ՝ ըմբռնելու, վերլուծելու և դատելու ունակություն (Եբր. 5։14)։ Նրանք նման չէին ռոբոտների, որոնք չունեն մտածելու ունակություն, ոչ էլ նման էին կենդանիների, որոնք առաջնորդվում են բնազդով։ Նրանց ազատությունը, սակայն, հարաբերական էր, այսինքն՝ նրանք պետք է ենթարկվեին Աստծու օրենքներին (համեմատի՛ր Երեմիա 10։23, 24)։ Ադամն ու Եվան որոշեցին ուտել արգելված պտուղը։ Այդպիսով նրանք չարաշահեցին իրենց ազատությունը։ Ինչո՞ւ նրանք այդպես վարվեցին։

Սուրբ Գիրքը բացատրում է, որ Աստծու ստեղծած ոգեղեն էակներից մեկը գիտակցաբար դուրս էր եկել նրա դեմ և սկսել էր հակառակվել նրան։ Նա, ով հետագայում ճանաչվեց Սատանա անունով, Եդեմում խոսեց օձի միջոցով ու Եվային, նրա միջոցով էլ Ադամին դրդեց չհնազանդվելու Աստծու գերիշխանությանը (Հայտն. 12։9)։ Ուտելով ծառի պտղից՝ Ադամն ու Եվան ցույց տվեցին, որ իրենց դատողությունը Աստծու դատողությունից վեր են դասում։ Դա նշանակում էր, որ ցանկանում էին ինքնուրույն որոշել, թե ինչն է բարի, և ինչը՝ չար (Ծննդ. 3։22)։

Բարձրացված վիճաբանական հարցը հետևյալն էր. Եհովան իրավունք ունի՞ իշխելու մարդկանց վրա, և արդյո՞ք նա իր գերիշխանությունը բանեցնում է՝ ի բարօրություն իր հպատակների։ Այս հարցը հստակ ուրվագծվում է Օձի խոսքերում, որն ասաց Եվային. «Իսկապե՞ս Աստված ասաց, որ պարտեզի ոչ մի ծառից չպետք է ուտեք»։ Այս խոսքերով նա ակնարկում էր, թե Աստված անարդարացիորեն ինչ-որ լավ բան է թաքցնում Եվայից ու նրա ամուսնուց (Ծննդ. 3։1)։

Եդեմում բարձրացված ըմբոստությունը մեկ այլ հարց առաջ քաշեց. կարո՞ղ են մարդիկ փորձության ներքո հավատարիմ մնալ Աստծուն։ Այս հարցը, որը կապված է վիճաբանական հարցի հետ, ավելի հստակ դարձավ 24 դար անց՝ հավատարիմ Հոբի ժամանակներում։ Օձի բերանով «խոսողը»՝ Սատանան, բացահայտորեն մարտահրավեր նետեց Եհովային՝ ասելով. «Մի՞թե Հոբը շահից դրդված չէ վախենում Աստծուց»։ Ամբաստանելով Եհովային՝ նա շարունակեց. «Չէ՞ որ դու ցանկապատ ես դրել, որ պաշտպանես նրան, նրա տունն ու ողջ ունեցվածքը։ Նրա ձեռքի գործը դու օրհնել ես, իսկ նրա հոտերը տարածվել են երկրով մեկ»։ Այսպիսով Սատանան ուզում էր ասել, որ Հոբի ուղղամտությունը սեփական շահից էր բխում։ Կարճ ժամանակ անց նա շարունակեց իր ամբաստանությունները՝ ասելով. «Մորթի փոխարեն մորթ. մարդն իր ողջ ունեցվածքը կտա իր հոգու փոխարեն»։ Եհովան մինչ այդ նշել էր, որ երկրի վրա Հոբի նման մարդ չկա, ուստի այդ խոսքերով Սատանան իրականում պնդում էր, թե կարող է Աստծու ցանկացած ծառայի հեռացնել նրանից (Հոբ 1։8–11; 2։4)։ Փաստորեն՝ անուղղակիորեն հարցականի տակ դրվեց Աստծու բոլոր ծառաների անարատությունը և նվիրվածությունը նրա գերիշխանության հանդեպ։

Բարձրացված հարցերը լուծում էին պահանջում։ Արդեն 6000 տարի է անցել, և մարդկային իշխանությունների ձախողումը հստակ ցույց է տալիս, որ մարդիկ Աստծու գերիշխանության կարիքն ունեն։ Բայց նրանք ցանկանո՞ւմ են դա։ Կա՞ն մարդիկ, որոնք ցույց կտան, որ սրտանց ընդունում են Եհովայի արդար գերիշխանությունը։ Այո՛, Եհովան ունի՛ վկաներ։ Սակայն մինչ նրանց վկայությունը լսելը, եկեք նախ իմանանք, թե ինչ է նշանակում լինել վկա։

Ինչ է նշանակում լինել վկա

Բնագիր լեզուներում գործածված այն բառերը, որ թարգմանվել են «վկա», օգնում են հասկանալու, թե ինչ է նշանակում լինել վկա Եհովայի համար։ Եբրայերեն Գրություններում գործածված գոյականը (էդհ), որը թարգմանվել է «վկա», ծագում է մի բայից (ուդհ), որը նշանակում է «վերադառնալ» կամ «կրկնել, անել նորից»։ Այս գոյականի (էդհ) վերաբերյալ «Հին Կտակարանի աստվածաբանական բառարանում» ասվում է. «Վկան նա է, ով կրկնելով՝ համոզվածությամբ հաստատում է իր վկայությունը։ Այս բառը [էդհ] օգտագործվում է դատաիրավական ոլորտում» (Theological Wordbook of the Old Testament)։ Եբրայերեն լեզվի ստուգաբանական մի բառարանում հետևյալն է ասվում. «[Ուդհ բայը] սկզբ[ում] հավան[աբար] նշանակել է «նա կրկին ու կրկին համոզվածությամբ ասաց»» (A Comprehensive Etymological Dictionary of the Hebrew Language for Readers of English)։

Քրիստոնեական Հունարեն Գրություններում «վկա» (մարտիս) և «վկայություն տալ» (մարտիրեո) բառերը նույնպես գործածվում են իրավաբանական ոլորտում, թեև ժամանակի ընթացքում բառիմաստի ընդլայնում է տեղի ունեցել։ Համաձայն «Նոր կտակարանի աստվածաբանական բառարանի»՝ ««վկա» հասկացությունը [օգտագործվում է] թե՛ հիմնավոր փաստերի և թե՛ ճշմարտությունների մասին վկայելու առնչությամբ, այսինքն՝ համոզմունքների մասին հայտնապես խոսելու կամ դրանք դավանելու առնչությամբ» (Theological Dictionary of the New Testament)։ Հետևաբար, վկան հայտնում է փաստեր, որոնց մասին անձամբ է իմացել, կամ կարծիքներ ու ճշմարտություններ, որոնցում անձամբ համոզված էa։

Առաջին դարի քրիստոնյաների հավատարիմ ընթացքը մի կարևոր նշանակություն ևս հաղորդեց «վկա» բառին։ Նրանցից շատերը վկայություն էին տալիս հալածանքների ներքո և նույնիսկ նայելով մահվան աչքերին (Գործ. 22։20; Հայտն. 2։13)։ Արդյունքում մ.թ. մոտ երկրորդ դարում վկա բառը (մարտիս, որից ծագել է «մարտիրոս» բառը) ձեռք բերեց մի իմաստ, որը կիրառվում էր այն մարդկանց դեպքում, ովքեր պատրաստ էին «մահանալ հանուն իրենց վկայության կամ դավանանքի»։ Նրանք վկաներ էին ոչ թե այն պատճառով, որ մահանում էին, այլ մահանում էին այն պատճառով, որ հավատարիմ վկաներ էին։

Իսկ ովքե՞ր էին Եհովայի առաջին վկաները։ Ովքե՞ր էին պատրաստ իրենց խոսքերով և ապրելակերպով «կրկին ու կրկին համոզվածությամբ» հռչակել, որ Եհովան արժանի է և իրավունք ունի Գերիշխան լինելու։ Ովքե՞ր էին պատրաստ պահելու իրենց անարատությունը նույնիսկ մինչև մահ։

Եհովայի առաջին վկաները

Պողոս առաքյալը գրեց. «Մեր շուրջը վկաների այսպիսի մեծ բազմություն [հունարեն՝ նեֆոս, բառացի՝ ամպ] ունենք» (Եբր. 12։1)։ Վկաների այս «ամպը» սկսեց գոյանալ Աստծու գերիշխանության դեմ Եդեմում բարձրացված ըմբոստությունից կարճ ժամանակ անց։

Եբրայեցիներ 11։4-ում Պողոսը նշում է, որ Եհովայի առաջին վկան Աբելն էր՝ ասելով. «Հավատով Աբելը Աստծուն ավելի արժեքավոր զոհ մատուցեց, քան Կայենը, և այդ հավատի շնորհիվ նա վկայություն ստացավ իր մասին, որ արդար է, երբ Աստված վկայեց, որ ընդունել է նրա ընծաները։ Եվ հավատի միջոցով նա դեռ խոսում է, թեպետև մահացել է»։ Ի՞նչ առումով Աբելը ծառայեց որպես վկա Եհովայի համար։ Պատասխանը կապված է այն հարցի հետ, թե ինչու էր նրա զոհը «ավելի արժեքավոր», քան Կայենինը։

Պարզ ասած՝ Աբելը ճիշտ զոհ մատուցեց՝ ճիշտ մղումներով, ինչը երևում էր նրա ճիշտ գործերից։ Որպես ընծա՝ նա Եհովային մատուցեց մի զոհ, որի մեջ կար արյուն՝ կյանք. նա զոհաբերեց իր հոտի առաջնեկներից, սակայն Կայենի մատուցածը անկենդան պտուղներ էին (Ծննդ. 4։3, 4)։ Կայենի զոհը ցույց տվեց, որ հավատը չէր մղել նրան այդ քայլին։ Մինչդեռ հավատն էր, որ Աբելի զոհը ընդունելի դարձրեց։ Կայենը պետք է փոփոխություններ աներ իր երկրպագության մեջ։ Բայց այդպես վարվելու փոխարեն՝ նա ցույց տվեց իր սրտի սխալ տրամադրվածությունը՝ մերժելով Աստծու խորհուրդն ու զգուշացումը և սպանելով հավատարիմ Աբելին (Ծննդ. 4։6–8; 1 Հովհ. 3։11, 12)։

Աբելն այնպիսի հավատ դրսևորեց, որ իր ծնողները չունեին։ Հավատարիմ ապրելակերպով նա ցույց տվեց իր համոզվածությունը, որ Եհովան արժանի է և իրավունք ունի Գերիշխան լինելու։ Մոտ մեկ դար տևած իր կյանքի ընթացքում Աբելը ցույց տվեց, որ մարդը կարող է հավատարիմ մնալ Աստծուն և նույնիսկ մահանալ հանուն իր վկայության։ Աբելի արյունը «դեռ խոսում է», քանի որ նրա մարտիրոսության մասին ներշնչված արձանագրությունը պահպանվել է Աստվածաշնչում հետագա սերունդների համար։

Աբելի մահից մոտ հինգ դար անց Ենոքը սկսեց քայլել Աստծու հետ՝ ապրելով այնպիսի կյանքով, որը ներդաշնակ էր բարու և չարի վերաբերյալ Եհովայի սահմանած չափանիշներին (Ծննդ. 5։24)։ Նրա ժամանակներում Աստծու գերիշխանությունը մերժելու հետևանքով մարդկությունը արդեն մխրճվել էր անօրեն գործերի մեջ։ Ենոքը համոզված էր, որ Գերիշխանը քայլեր կձեռնարկի անաստված մարդկանց դեմ, և Աստծու ոգին մղում էր նրան մարդկանց հայտնելու նրանց սպասող բնաջնջման մասին (Հուդա 14, 15)։ Ենոքը մնաց հավատարիմ վկա մինչև մահ, երբ Աստված «փոխադրեց» նրան՝ թույլ չտալով, որ նա դաժանորեն սպանվի թշնամիների ձեռքով (Եբր. 11։5)։ Ուստի Ենոքը կարող էր իրավամբ դասվել այն մարդկանց շարքին, ովքեր կազմում են նախաքրիստոնեական ժամանակներում ապրած «վկաների.... մեծ բազմությունը»։

Ամբարշտությունը տարածվել էր ամենուրեք։ Նոյը, որը ծնվել էր Ենոքի մահից 70 տարի անց, ականատես եղավ այն բանին, որ Աստծու որդիները՝ հրեշտակները, եկան երկիր և, ակներևաբար, նյութական մարմիններ հագնելով՝ բնակվեցին գեղեցիկ կանանց հետ։ Նրանցից ծնված սերունդը հսկաներ էին, և կոչվում էին նեֆիլիմներ (Ծննդ. 6։1–4)։ Ի՞նչ հետևանքներ ունեցավ ոգեղեն էակների և մարդկանց այս անբնական միությունը ու խառնածին սերնդի առաջ գալը։ Աստվածաշնչի ներշնչյալ խոսքերը հայտնում են. «Եհովան տեսավ, որ մարդկանց չարությունը շատացել է երկրի վրա, և նրանց սրտի մտքերը ամեն ժամանակ հակված են միայն դեպի չարը։ Աստված նայեց երկրին ու տեսավ, որ այն ապականված էր, որովհետև ամեն մարմին ապականել էր իր ճանապարհը երկրի վրա» (Ծննդ. 6։5, 12)։ Որքա՜ն ցավալի է, որ երկիրը՝ Աստծու ոտքերի պատվանդանը, լցվել էր բռնությամբ (Ծննդ. 6։13; Ես. 66։1)։

Ի տարբերություն իր օրերի մարդկանց՝ «Նոյը արդար մարդ էր» և «անարատ էր իր ժամանակակիցների մեջ» (Ծննդ. 6։9)։ Նա ցույց տվեց, որ ենթարկվում է Աստծու գերիշխանությանը՝ անելով այն, ինչ Աստված պատվիրել է իրեն (Ծննդ. 6։22)։ Հավատով նա «իր ընտանիքի փրկության համար տապան կառուցեց» (Եբր. 11։7)։ Սակայն Նոյը ոչ միայն տապան կառուցեց, այլև որպես «արդարության քարոզիչ [կամ՝ հռչակող]»՝ նախազգուշացրեց գալիք կործանման մասին (2 Պետ. 2։5)։ Չնայած Նոյի համարձակ վկայությանը՝ չար սերունդը «ուշադրություն չդարձրեց, մինչև որ ջրհեղեղը եկավ ու սրբեց նրանց բոլորին» (Մատթ. 24։37–39)։

Նոյի օրերից հետո էլ Եհովան վկաներ ունեցավ։ Նրանց թվում էին Ջրհեղեղից հետո ապրած նահապետները՝ Աբրահամը, Իսահակը, Հակոբը և Հովսեփը, որոնք նախաքրիստոնեական վկաների շարքում առաջիններից էին (Եբր. 11։8–22; 12։1)։ Նրանք իրենց հավատարմությամբ ցույց տվեցին, որ Եհովայի գերիշխանության կողմնակիցներն են (Ծննդ. 18։18, 19)։ Այդպիսով նպաստեցին Եհովայի անվան սրբացմանը։ Երկրային թագավորների մոտ ապահովություն գտնելու փոխարեն՝ այս հավատարիմ մարդիկ «հրապարակավ հռչակեցին, որ իրենք օտարներ և ժամանակավոր բնակիչներ են այդ երկրում», քանի որ հավատով «սպասում էին իսկական հիմքեր ունեցող քաղաքին, որի կառուցողն ու ստեղծողը Աստված է» (Եբր. 11։10, 13)։ Նրանք Եհովային ընդունում էին՝ որպես իրենց Ղեկավար և հույս էին կապում խոստացված երկնային Թագավորության հետ, որը Աստծու լիիրավ գերիշխանության դրսևորումն է։

Մ.թ.ա. 16-րդ դարում Աբրահամի ժառանգները ստրուկներ էին Եգիպտոսում և ազատագրման կարիք ունեին։ Այդ ժամանակ էր, որ Մովսեսն ու իր եղբայր Ահարոնը նշանակալից դեր ունեցան «աստվածների պատերազմում»։ Նրանք կանգնեցին փարավոնի առաջ և հայտնեցին Եհովայի խիստ հրամանը. «Արձակի՛ր իմ ժողովրդին»։ Բայց հպարտ փարավոնը խստացրեց իր սիրտը. նա չէր ցանկանում կորցնել ստրուկների մի հսկայական ազգ։ Փարավոնը հանդգնորեն պատասխանեց. «Եհովան ո՞վ է, որ հնազանդվեմ նրա ձայնին ու արձակեմ Իսրայելին։ Ես Եհովային չե՛մ ճանաչում և Իսրայելին էլ չե՛մ արձակի» (Ելք 5։1, 2)։ Այս արհամարհական պատասխանով փարավոնը, որը նույնպես աստված էր համարվում, մերժեց ընդունել Եհովային՝ որպես Աստված։

Բարձրացվել էր աստվածության հարցը։ Եհովան գործի անցավ ապացուցելու համար, որ ինքն է ճշմարիտ Աստվածը։ Փարավոնը մոգությամբ զբաղվող բոլոր քրմերի միջոցով համախմբեց Եգիպտոսի աստվածների ողջ ուժն՝ ընդդեմ Եհովայի զորության։ Բայց Եհովան տասը պատուհասներ բերեց, որոնցից յուրաքանչյուրի մասին Մովսեսն ու Ահարոնը նախապես զգուշացրին։ Դրանց միջոցով նա ցույց տվեց, որ իր ձեռքում են երկրի բոլոր ուժերն ու արարածները, և որ ինքը գերակա է Եգիպտոսի աստվածներից (Ելք 9։13–16; 12։12)։ Տասներորդ պատուհասից հետո Եհովան «զորավոր ձեռքով» Իսրայելին հանեց Եգիպտոսից (Ելք 13։9)։

Մովսեսը՝ «բոլոր մարդկանցից ամենահեզը», պետք է շատ քաջ լիներ ու անսասան հավատ ունենար, որ կանգներ փարավոնի առաջ, այն էլ ոչ թե մեկ, այլ շատ անգամներ (Թվեր 12։3)։ Մովսեսը, սակայն, երբեք չմեղմեց այն խոսքերը, որ Եհովան պատվիրեց նրան հայտնել փարավոնին։ Նույնիսկ մահվան սպառնալիքը չլռեցրեց այս հավատարիմ վկայի ձայնը (Ելք 10։28, 29; Եբր. 11։27)։ Մովսեսը բառի բուն իմաստով վկա էր. նա «կրկին ու կրկին համոզվածությամբ» վկայեց, որ Եհովան է Աստված։

Մ.թ.ա. 1513 թ.-ին Եգիպտոսից դուրս գալուց հետո Մովսեսը գրեց «Ծննդոց» գիրքը։ Այդպիսով սկսվեց մի նոր ժամանակաշրջան՝ Աստվածաշունչը գրելու ժամանակաշրջանը։ Քանի որ Մովսեսը գրել է նաև «Հոբ» գիրքը, նա որոշ չափով գիտեր այն հարցի մասին, որ ծագել էր Աստծու և Սատանայի միջև։ Մինչ շարունակում էր գրվել Աստվածաշունչը, Աստծու գերիշխանությանն ու մարդու անարատությանն առնչվող վիճաբանական հարցերը ավելի հստակ էին ուրվագծվում Սուրբ Գրքի էջերում, ուստի այդ խնդրի մեջ ներգրավված բոլոր անձինք կարող էին լիարժեքորեն հասկանալ դրանց նշանակությունը։ Այսպիսով՝ մ.թ.ա. 1513-ին, Եհովան հիմք պատրաստեց վկաների մի ազգ կազմավորելու համար։

Վկաների մի ազգ

Եգիպտոսից դուրս գալուց հետո երրորդ ամսում Եհովան իսրայելացիների հետ առանձնահատուկ փոխհարաբերություններ հաստատեց՝ ուխտ կնքելով և նրանց իր «հատուկ սեփականությունը» դարձնելով (Ելք 19։5, 6)։ Մովսեսի միջոցով նա իսրայելացիներից մի ազգ կազմեց՝ սահմանելով աստվածապետական իշխանություն՝ հիմնված Օրենքի ուխտի վրա, ինչը ծառայեց որպես ազգային սահմանադրություն (Ես. 33։22)։ Նրանք Եհովայի ընտրյալ ժողովուրդն էին և կազմակերպված էին նրան որպես իրենց Գերիշխան Տեր ներկայացնելու համար։

Սակայն հետագա դարերի ընթացքում այս ազգը միշտ չէ, որ ենթարկվում էր Աստծու գերիշխանությանը։ Ավետյաց երկիր մտնելուց հետո իսրայելացիները ժամանակ առ ժամանակ պաշտում էին շրջակա ազգերի դիվային աստվածներին։ Քանի որ նրանք չէին հնազանդվում Եհովային՝ որպես լիիրավ Գերիշխանի, նա թույլ էր տալիս, որ նրանք կողոպտվեին, ինչն այնպիսի տպավորություն էր ստեղծում, թե ազգերի աստվածներն ավելի զորեղ են, քան Եհովան (Ես. 42։18–25)։ Սակայն մ.թ.ա. 8-րդ դարում Եհովան բացահայտորեն մարտահրավեր նետեց ազգերի աստվածներին, որպեսզի ջնջի այդ թյուր տպավորությունը և հստակ ցույց տա, թե ով է ճշմարիտ Աստված։

Եսայիա մարգարեի միջոցով Եհովան մարտահրավեր նետեց. «Նրանցից [ազգերի աստվածներից] ո՞վ կարող է հայտնել դա [ճշգրտորեն մարգարեանալ]։ Կարո՞ղ են նրանք մեզ լսել տալ առաջիկայում կատարվելիք բաների մասին։ Թող նրանք [որպես աստվածներ] իրենց վկաներին բերեն, որ կարողանան արդար հայտարարվել, կամ թող [ազգերի] մարդիկ լսեն ու ասեն՝ ճիշտ է» (Ես. 43։9)։ Այո՛, թող ազգերի աստվածները վկաներ բերեն իրենց համար, որ վկայեն իրենց մարգարեությունների մասին՝ ասելով՝ ճիշտ է։ Բայց այդպիսի ոչ մի աստված իր աստվածությունը փաստելու համար չէր կարող ճշմարիտ վկաներ բերել։

Եհովան իսրայելացիներին հստակորեն ցույց տվեց, թե ինչ պատասխանատվություն ունեն նրանք «ո՞վ է ճշմարիտ Աստված» հարցին պատասխանելու մեջ։ Նա ասաց. «Դուք եք իմ վկաները.... իմ ծառան, որին ես ընտրել եմ, որպեսզի իմանաք ու հավատաք ինձ և հասկանաք, որ ես նույնն եմ։ Ինձնից առաջ ոչ մի Աստված գոյություն չի ունեցել և ինձնից հետո էլ չի եղել։ Ես, ես Եհովան եմ, և ինձանից բացի, ուրիշ փրկիչ չկա։ Ես ասացի ու փրկեցի և դրա մասին լսել տվեցի այն ժամանակ, երբ ձեր մեջ օտար աստված չկար։ Դուք իմ վկաներն եք.... իսկ ես Աստված եմ» (Ես. 43։10–12)։

Այսպիսով՝ Իսրայելը՝ Եհովայի ժողովուրդը, վկաների մի ազգ էր։ Նրանք կարող էին համոզվածությամբ հաստատել, որ Եհովան իրավունք ունի և արժանի է Գերիշխան լինելու։ Իրենց անցյալի փորձից նրանք կարող էին անվարան հռչակել, որ Եհովան Մեծ Ազատարարն է և այն Աստվածն է, որը ճշմարիտ մարգարեություններ է հայտնում։

Մեսիային վերաբերող վկայություններ

Չնայած նախաքրիստոնեական բազմաթիվ վկաների տված մեծ վկայությանը՝ Աստծու տեսանկյունից՝ վիճաբանական հարցերը դեռ ամբողջությամբ չէին լուծվել։ Ինչո՞ւ։ Որովհետև Աստծու նշանակած ժամանակին, երբ ակնհայտ լինի, որ մարդիկ Եհովայի կառավարության կարիքն ունեն, և որ նրանք չեն կարող ինքնուրույն հաջողության հասնել, Եհովան դատաստան կիրագործի բոլոր նրանց դեմ, ովքեր հրաժարվում են նրա լիիրավ գերիշխանությունը հարգելուց։ Բացի դրանից, բարձրացված վիճաբանական հարցերը միայն մարդկանց չէ, որ առնչվում են։ Եդեմի ըմբոստության մեջ ներգրավված էր նաև հրեշտակներից մեկը։ Ուստի Աստծու գերիշխանության հանդեպ հավատարմության հարցը վերաբերում է նաև Աստծու ոգեղեն որդիներին։ Այդ իսկ պատճառով Եհովան որոշեց իր ոգեղեն որդիներից մեկին ուղարկել երկիր, որտեղ Սատանան լիարժեքորեն կկարողանար նրան փորձել։ Այս ոգեղեն որդուն կտրվեր հնարավորություն կատարյալ ձևով պատասխան տալու այն հարցին, թե արդյոք ինչ-որ մեկը Աստծուն հավատարիմ կմնա ցանկացած փորձության ժամանակ։ Փաստելով իր հավատարմությունը՝ Աստծու այս որդին մի կարևոր առանձնաշնորհում կունենար՝ լինել Եհովայի անվան մեծագույն սրբացնողը. նա կվերացներ չարությունը և լիովին կիրականացներ Աստծու սկզբնական նպատակը երկրի առնչությամբ։

Իսկ ինչպե՞ս էին ճանաչելու այդ որդուն։ Եդեմում Եհովան խոստացավ, որ մի «սերունդ» առաջ կգա, որը կջախջախի Օձի՝ այդ նենգ Հակառակորդի գլուխը և կհաստատի Եհովայի գերիշխանությունը (Ծննդ. 3։15)։ Եբրայեցի մարգարեների միջոցով Եհովան բազմաթիվ մանրամասնություններ հայտնեց մեսիական «սերնդի» մասին, որոնք վերաբերում էին նրա մանկությանը, գործունեությանը և նույնիսկ նրա հայտնվելու ժամանակին (Ծննդ. 12։1–3; 22։15–18; 49։10; 2 Սամ. 7։12–16; Ես. 7։14; Դան. 9։24–27; Միք. 5։2)։

Մ.թ.ա. հինգերորդ դարի կեսերին ամբողջացան Եբրայերեն Գրությունները, որոնցում արձանագրված էին մարգարեությունները, որոնք պետք է կատարվեին Մեսիայի միջոցով։ Աստծու այս մեծագույն վկայի տված վկայության մասին կխոսվի հաջորդ գլխում։

[ծանոթագրություն]

[մեջբերում 11-րդ էջի վրա]

Եհովայի գերիշխանության կողմը բռնելու և օրհնություններ ստանալու համար մարդիկ նախ պետք է իմանան այդ մասին

[մեջբերում 13-րդ էջի վրա]

Աբելը Եհովայի առաջին վկան էր

[մեջբերում 14-րդ էջի վրա]

Ենոքը վկայություն տվեց ամբարիշտների դեմ Աստծու դատաստանի մասին

[մեջբերում 17-րդ էջի վրա]

Եհովան Իսրայել ազգին հստակորեն ցույց տվեց, թե որպես իր վկաներ ինչ պատասխանատվություն ունեն

[մեջբերում 18-րդ էջի վրա]

«Դուք իմ վկաներն եք.... իսկ ես Աստված եմ»

[նկար 10-րդ էջի վրա]

Եդեմում կարևոր հարցեր բարձրացան. արդյո՞ք Եհովան իրավունք ունի Գերիշխան լինելու, և նրա ստեղծած էակները հավատարիմ կմնա՞ն նրան

[նկար 15-րդ էջի վրա]

Նոյը ծառայում էր որպես արդարության քարոզիչ, մինչ Աստված Ջրհեղեղով կկործաներ աշխարհը

[նկար 16-րդ և 17-րդ էջերի վրա]

Մովսեսն ու Ահարոնը փարավոնի առաջ հաստատակամորեն վկայեցին, որ Եհովան է Աստված