Ինչո՞ւ են ներում խնդրում

ԵԿԵՂԵՑՈՒ՝ սեփական մեղքերի համար զղջալու և վերափոխության գաղափարը նոր չէ։ «Կրոններ և առասպելներ» («Religioni e miti») կրոնագիտական բառարանում ասվում է, որ Միջին դարերի ընթացքում շատ ժողովուրդներ հրապուրված էին վաղ եկեղեցու կարծեցյալ անարատությամբ, և դա դրդեց շատերին վերափոխության առաջարկներ անելու։

Երբ Մարտին Լյութերը Հռոմի հետ խզեց իր հարաբերությունները, 1523–ին Ադրիանոս VI պապը փորձեց հարթեցնել այս պառակտումը՝ հետևյալ նամակն ուղարկելով Նյուրեմբերգյան պառլամենտին. «Մեզ շատ լավ հայտնի է, որ տարիներ շարունակ գարշանքի արժանի ամեն ինչ կենտրոնացել է Սուրբ աթոռի շուրջը.... Ամեն ջանք կգործադրենք վերափոխելու հռոմեական կուրիան (հռոմի պապին ենթակա հիմնարկների ամբողջություն), որտեղից էլ, թերևս, սկիզբ են առել այս բոլոր չարիքները»։ Այս ճանաչումը, սակայն, չհարթեցրեց պառակտումը, ոչ էլ կարողացավ պապական կուրիայում վերջ դնել ապականությանը։

Ոչ այնքան վաղուց եկեղեցիները քննադատվեցին հրեաների մասսայական ջարդերի ժամանակ լուռ մնալու համար։ Նրանք մեղադրվեցին նաև այն բանում, որ եկեղեցու անդամներին ետ չեն պահել ջարդերին մասնակցելուց։ 1941–ին, երբ Համաշխարհային երկրորդ պատերազմը կատաղի ընթացքի մեջ էր, Պրիմո Մազոլարի անունով մի քահանա հետևյալ հարցը տվեց. «Ինչո՞ւ Հռոմը նույնքան խստությամբ չարձագանքեց կաթոլիկ դավանանքի շեղումներին, ինչպես սովորաբար արձագանքում էր նվազ վտանգավոր ուսմունքների դեպքում և այժմ էլ շարունակում է նման ձևով վարվել»։ Ինչի՞ց նվազ վտանգավոր։ Խոսքը պատերազմի հրահրող նացիոնալիզմի մասին էր, որն այդ ժամանակ քայքայում էր քաղաքակրթությունը։

Սակայն փաստն այն է, որ մինչև վերջերս կրոնականների մեղք գործելը բացառություն էր, ոչ թե օրենք։ 1832–ին, ի պատասխան ոմանց, ովքեր պահանջում էին, որ Կաթոլիկ Եկեղեցին «վերածնվի», Գրիգոր XVI պապն ասաց. «[Եկեղեցու] ապահովության և զարգացման համար որոշակի ‘վերականգնում կամ վերածնունդ առաջադրելը բացահայտ անհեթեթություն է և վիրավորական, քանի որ վերջինս արատավոր լինելու ենթակա կհամարվի»։ Իսկ ի՞նչ կարելի է ասել այն աչքի զարնող արատների մասին, որոնք անկարելի է ժխտել։ Դրանք արդարացնելու համար զանազան ստրատեգիաներ են որդեգրվել։ Օրինակ՝ որոշ աստվածաբաններ պաշտպանել են այն տեսակետը, թե եկեղեցին և՛ սուրբ է, և՛ մեղավոր։ Համաձայն այս տեսակետի՝ հաստատությունն ինքը սուրբ է համարվում՝ ցանկացած մեղքից Աստծուց պաշտպանություն գտած. մինչդեռ նրա անդամները մեղավորներ են։ Ուստի, երբ եկեղեցու անունով կոպիտ սխալներ են թույլ տրվում, ոչ թե հաստատությունը պետք է պատասխանատվություն կրի, այլ նրա անհատական անդամները։ Տրամաբանակա՞ն է։ Համենայն դեպս, կաթոլիկ աստվածաբան Հանս Կյունգն այդ կարծիքին չէ. վերջինս գրում է. «Մարդկանց աշխարհից զերծ գոյություն ունեցող իդեալական եկեղեցի հասկացողություն չկա»։ Նա բացատրում է. «Գոյություն չունի մի եկեղեցի, որը խոստովանելու մեղքեր չունենա»։

Էկումենականությունը և բարոյական դիրքը

Թերևս զարմանաք, թե այդ ո՞ր հանգամանքների բերումով են եկեղեցիներն այժմ ներում խնդրում։ Նախ՝ դավանությունների միջև եղած «անցած բաժանումների» համար իրենց պատասխանատվությունն ընդունեցին բողոքականներն ու ուղղափառները։ Դա տեղի ունեցավ 1927–ին՝ Լոզանի (Շվեյցարիա) «Հավատ և Կանոն» տիեզերական համագումարում։ Այդ օրինակին հետևեց Հռոմեական Կաթոլիկ Եկեղեցին։ Հատկապես Վատիկանի II տիեզերական ժողովից ի վերa աստիճանավոր պրելատները՝ այդ թվում նաև պապերը, ավելի ու ավելի հաճախ սկսեցին ներում խնդրել քրիստոնեության մեջ գոյություն ունեցող պառակտվածությունների համար։ Ո՞րն էր դրա նպատակը։ Ակներևաբար, նրանք ցանկանում էին առավել միասնական տեսնել քրիստոնեությունը։ Կաթոլիկ պատմաբան Նիկոլինո Սառալեն նշեց, որ Հովհաննես Պողոս II–ի «մեա կուլպա»–ների նախագիծն ինքնին ստրատեգիա է, այսինքն՝ էկումենականություն։

Սակայն միայն քրիստոնեական եկեղեցիները միավորելու ցանկությունը չէր, որ դրդում էր այդպիսի քայլի դիմելու։ Օրինակելի լինելուց հեռու քրիստոնեության պատմությունն այսօր ամենուր է հայտնի։ «Կաթոլիկը չի կարող պարզապես անտեսել այս պատմությունը,— նշում է աստվածաբան Հանս Ուրս ֆոն Բալտազարը,— եկեղեցին ինքը, որին պատկանում է պապը, թույլատրել կամ կատարել է բաներ, որոնց մենք, անշուշտ, մեր օրերում հավանություն չէինք տա»։ Ուստի պապը հանձնարարել է «լույս սփռել եկեղեցու սև էջերի վրա, որպեսզի.... հնարավոր լինի ներում խնդրել»։ Մյուս պատճառը դա իր բարոյական դիրքը վերականգնելու ձգտումն է, որը եկեղեցուն մղեց անձնատուր լինելու ինքնաքննադատման։

Համանման կերպով պատմաբան Ալբերտո Մելոնին, եկեղեցու ներման խնդրագրի վերաբերյալ մեկնաբանություն տալով, գրում է. «Իրականում, երբեմն եկեղեցիների խնդրագրերի մեջ են մտնում մեղադրանքներ հետաձգելու հայցեր»։ Այո՛, թվում է, թե Կաթոլիկ Եկեղեցին ջանում է թեթևացնել անցյալի մեղքերը հասարակության աչքում դրանք արդարացնելու նպատակով։ Ամենայն անկեղծությամբ կարելի է ասել, որ այնպիսի տպավորություն է ստեղծվում, թե եկեղեցին առավել ձգտում է խաղաղություն հաստատել աշխարհի հետ, քան՝ Աստծու։

Նման վարվելակերպը հիշեցնում է Իսրայելի առաջին թագավոր Սավուղին (Ա Թագաւորաց 15։1—12)։ Երբ վերջինիս գործած կոպիտ սխալը բացահայտվեց, առաջին հերթին նա փորձեց ազատվել կրած պատասխանատվությունից՝ արդարացնել իր արարքն Աստծո հավատարիմ մարգարե Սամուելի առաջ (Ա Թագաւորաց 15։13—21)։ Վերջիվերջո, թագավորը ստիպված էր խոստովանել Սամուելին. «Մեղք գործեցի՝ որ Տիրոջ հրամանները.... զանց արի» (Ա Թագաւորաց 15։24, 25)։ Այո՛, նա ընդունեց իր սխալը, սակայն Սամուելին ուղղված Սավուղի հաջորդ խոսքերը ցույց են տալիս նրա գլխավոր նպատակը. «Մեղք գործեցի. աղաչում եմ՝ հիմա ժողովրդի ծերերի առաջին ու Իսրայէլի առաջին ինձ պատուիր» (Ա Թագաւորաց 15։30)։ Ինչպես երևում է, Սավուղն ավելի մտահոգված էր Իսրայելի առջև ունեցած իր դիրքի, քան թե Աստծո հետ հաշտվելու համար։ Նման վարքի պատճառով Աստված ներում չշնորհեց Սավուղին։ Գտնո՞ւմ եք արդյոք, որ նման վարվելակերպ ունեցող եկեղեցիները կարող են ստանալ Աստծո թողությունը։

Ոչ բոլորն են համամիտ

Ոչ բոլորն են համամիտ եկեղեցիների հրապարակայնորեն ներում խնդրելուն։ Օրինակ՝ մի շարք հռոմեական կաթոլիկներին տհաճ է լսելը, թե ինչպես է պապը թողություն խնդրում ստրկատիրությանը իր աջակցելու համար կամ թե ինչպես է վերականգնում Հուսի և Կալվինի նման «հերետիկոսների» անունները։ Ըստ Վատիկանի աղբյուրների՝ կարդինալներին ուղղված այն փաստաթուղթը, որտեղ առաջադրվել էր անցած հազարամյակի պատմության ընթացքում կաթոլիկության դրսևորած «խղճի քննումը», արժանացավ 1994 թ. հունիսին կայացած կոնսիստորիային ներկա գտնվող կարդինալների քննադատությանը։ Այնուհանդերձ, երբ պապը ցանկացավ այդ առաջարկի բովանդակությունն ընդգրկել էնցիկլիկայում, Իտալիայի կարդինալ Ջակոմո Բիֆին հովվական մի գրություն հրատարակեց, որտեղ նա պնդում էր. «Եկեղեցին մեղքից զերծ է»։ Բայց նաև ընդունեց. «Անցած դարերի եկեղեցու սխալների համար թողություն խնդրելու օգուտը գուցե այն լինի, որ մեր հանդեպ առաջացած հակակրանքը թուլանա»։

«Մեղքերի խոստովանությունը Կաթոլիկ Եկեղեցու ամենավիճաբանական հարցերից մեկն է,— ասում է Վատիկանի մեկնաբան Լուիջի Ակատոլին,— պապն ընդունում է միսիոներների սխալները, բայց դրանից զայրանում են որոշ անկեղծ միսիոներներ»։ Այնուհետև, հռոմեական կաթոլիկ մի թղթակից գրում է. «Եթե պապն իսկապես այդչափ սարսափելի պատկերացում ունի եկեղեցու պատմության մասին, ապա դժվար է հասկանալ, թե ինչպես է նա այժմ ներկայացնելու ճիշտ նույն եկեղեցին որպես «մարդկային իրավունքների» կողմնակից, միակ «մայրն ու ուսուցիչը», որը կարող է մարդկությանն առաջնորդել դեպի լուսավոր երրորդ հազարամյակ»։

Աստվածաշունչը զգուշացնում է հանցանքը հայտնաբերելիս միայն ամոթի զգացումից դրսևորած զղջման մասին։ Ապաշխարող անհատին նման զղջումը հազիվ թե որևէ կայուն փոփոխություն բերի (համեմատել Բ Կորնթացիս 7։8—11)։ Աստծո աչքում արժեք ունեցող զղջումն ուղեկցվում է «ապաշխարութեան արժանի պտուղներով», այն է՝ անկեղծ զղջումը ցույց տվող գործերով (Ղուկաս 3։8)։

Աստվածաշունչն ասում է, որ զղջացող և ապաշխարող անհատը պետք է թողնի իր սխալ գործերը, վերջ դնի սխալ վարքին (Առակաց 28։13)։ Եղե՞լ են նման դեպքեր։ Իսկ հռոմեական Կաթոլիկ Եկեղեցու, ինչպես նաև ուրիշ եկեղեցիների ապաշխարությունից հետո վերջերս ի՞նչ տեղի ունեցավ Կենտրոնական Աֆրիկայում և Արևելյան Եվրոպայում ծագած քաղաքական վեճերի ժամանակ, որտեղ բնակչության մեծամասնությունը համարվում է «քրիստոնյա»։ Խաղաղություն բերելու ջանք թափեցի՞ն արդյոք եկեղեցիները։ Իրենց եկեղեցու անդամների կատարած գազանությունների դեմ կրոնական առաջնորդները մեկ բառ անգամ արտասանեցի՞ն։ Ինչո՜ւ չէ. նույնիսկ որոշ քարոզիչներ հենց իրենք մասնակցեցին այդ արյունահեղությանը։

Աստծո դատաստանը

Խոսելով պապի շարունակական «մեա կուլպա»–ների մասին՝ կարդինալ Բիֆին հեգնանքով հարցրեց. «Անցած մեղքերի համար ճիշտ չէ՞ր լինի, արդյոք, սպասել համընդհանուր դատաստանին»։ Համայն մարդկության դատաստանն արդեն մոտ է։ Եհովա Աստծուն քաջածանոթ են կրոնի պատմության մութ էջերը։ Շատ շուտով նա պատասխանատվության կկանչի բոլոր մեղավորներին (Յայտնութիւն 18։4—8)։ Հնարավո՞ր է ներկայումս գտնել պաշտամունքի մի ձև, որն արատավորված չլինի արյունահեղությամբ, դաժան անհանդուրժողությամբ և ուրիշ այնպիսի հանցանքներով, որոնց համար ապաշխարում են քրիստոնեական աշխարհի եկեղեցիները։ Այո՛, հնարավոր է։

Իսկ ինչպե՞ս գտնել։ Հիմնվելով Հիսուսի տված խորհրդի վրա, որն է՝ «իրանց պտուղներիցը նորանց ճանաչեցէք»։ Պատմության արձանագրությունը, որի մասին որոշ կրոններ կցանկանային, որ մոռացված լիներ, օգնում է մեզ ճանաչելու ոչ միայն նրանց, ում Հիսուսն անվանեց «սուտ մարգարէներ», այլև նրանց, որոնք «բարի պտուղ» են բերում (Մատթէոս 7։15—20, ԱԹ)։ Ովքե՞ր են նրանք։ Եհովայի վկաների հետ Սուրբ Գիրքն ուսումնասիրելով՝ կստանաք այս հարցի պատասխանը։ Կտեսնեք, թե ովքեր են նրանք, որոնք իսկապես ջանում են հետևել Աստծո Խոսքին՝ փոխանակ պայքարելու աշխարհում ինչ–​որ տեղ իրենց ազդեցությունը պահպանելու համար (Գործք 17։11)։

[ծանոթագրություն]

[նկար 5–րդ էջի վրա]

Եկեղեցիները ներում են խնդրում նման դաժանությունների համար

[թույլտվությամբ]

The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck