Եհովայի օգնությամբ եմ մեծացրել հինգ երեխաներիս

Ես մեծացել եմ փոքր ագարակում։ Մեր ընտանիքը մեծ էր՝ ծնողներս, երկու եղբայրներս, երկու քույրերս ու ես։ Ապրուստի համար անհրաժեշտ գրեթե ամեն բան ստանում էինք հենց մեր ագարակից։ Հավեր, խոզեր ու կովեր էինք պահում։ Ինչ խոսք, շատ գործ ունեինք անելու, բայց երջանիկ էինք։

Մեթոդիստական եկեղեցի էինք հաճախում։ Քանի որ հայրս հրաշալի ձայն ուներ և ընդգրկված էր եկեղեցական երգչախմբում, այդ տարածքի այլ եկեղեցիներ էլ էր գնում երգելու։ Հաճախ ես էլ էի գնում նրա հետ։ Այդ եկեղեցիները մեծ քարե շինություններ էին, որտեղ ձմռանը շատ ցուրտ էր լինում։ Հայրս կանգնում էր եկեղեցու առջևի հատվածում ու երգում։ Բայց ես ստիպված հետևի մասում էի նստում, քանի որ առջևի շարքերը միայն ազդեցիկ, բարձրաստիճան մարդկանց համար էին։ Այդուհանդերձ, սիրում էի լսել նրա երգեցողությունը։

Հորական տատիկս ամեն կիրակի այցելում էր մեզ։ Ցավոք, երբ մոտ 16 տարեկան էի, նա մահացավ։ Դա ծանր հարված էր ինձ համար։ Մտածում էի՝ «Տեսնես հիմա որտե՞ղ է, երբևէ նորից կտեսնե՞մ նրան»։ Հարցերիս պատասխանները ստանալու համար մի քանի անգամ ոգեհարցի մոտ գնացի։ Նրա տունը ցուրտ էր ու կեղտոտ և մի տեսակ վախեցնող էր։ Ես ընդամենը ուզում էի իմանալ՝ որտեղ է տատիկս, բայց ոգեհարցը այդպես էլ չկարողացավ տալ պատասխանը։

Տարիներ անց հորս բարեկամներից մեկը, ով Եհովայի վկա էր, ինձ հրավիրեց իրենց ժողով։ Որոշեցի գնալ, թեև լսել էի, որ Վկաների կրոնը տարօրինակ է։ Այնտեղ մի սիրալիր կին հարցրեց, թե արդյոք չեմ ցանկանա իր օգնությամբ Աստվածաշունչ ուսումնասիրել։ Ես համաձայնեցի և այդպես ոտք դրեցի դեպի կյանք տանող ուղու վրա։ Սկզբում օգտվում էի իմ ունեցած «Ջեյմս թագավորի թարգմանությունից», քանի որ կարծում էի, թե Վկաների Աստվածաշունչը փոխված է. մայրս էր ինձ այդպես ասել։ Բայց շուտով հասկացա, որ դա ճիշտ չէ։

Ինձ խորապես տպավորում էին իմ սովորած նոր բաները, հատկապես այն, որ տատիկս պարզապես «քնած է» մահվան քնով, և ես նորից կտեսնեմ նրան հարության ժամանակ։a Ուսումնասիրության ընթացքում հասկացա, որ գրեթե ոչինչ չգիտեմ Աստծու և Աստվածաշնչի մասին։ Եվ հայրս էլ, որ այդքան տարի եկեղեցի էր գնացել, նույնպես, ըստ էության, ոչինչ չգիտեր Աստծու մասին։ Մենք տարիներով երգել էինք «Ուղղորդիր ինձ, մեծափա՛ռ Եհովա» հոգևոր երգը, բայց չէինք էլ իմացել, թե ում մասին ենք երգում։

Ամուսնություն և հակառակություն

Ընկերոջս՝ Իենին, հետաքրքրեց ճշմարտությունը, և նա սկսեց Աստվածաշունչ ուսումնասիրել։ Նա առաջադիմում էր և նույնիսկ թողեց ծխելը։ 1971-ին մենք ամուսնացանք։ Բայց կարճ ժամանակ հետո մեր հավատը լուրջ փորձության ենթարկվեց։ Սկեսուրս հանկարծակի մահացավ, և մեր բարեկամներն ու մոտ ընկերները այդ կապակցությամբ տարբեր հավաքույթներ կազմակերպեցին։ Նրանք ուզում էին, որ մենք էլ գնանք։ Բայց այդ հավաքույթների ժամանակ նրանցից շատերը ծխում էին ու չարաշահում ալկոհոլը։ Այդ միջավայրը շատ վատ ազդեց Իենի վրա, ու նրա մեջ գայթակղություն առաջացավ վերադառնալու նախկին սովորություններին։

Ցավոք, Իենը տեղի տվեց շրջապատի ճնշմանը, և նրա համար ճշմարտության համաձայն ապրելը արդեն շատ դժվար էր։ Նա սկսեց բաց թողնել ուսումնասիրությունները և ժողովները։ Իսկ ես հաճույքով էի ուսումնասիրում Աստվածաշունչը, գնում հանդիպումների ու մասնակցում ծառայությանը։ 1972 թ. մարտի 9-ին ես մկրտվեցի։ Իենը եկավ իմ մկրտությանը, բայց հետագայում աստիճանաբար սկսեց հակառակվել ճշմարտությանը։ Սկզբում նա մեր գրականությանն էր դեմ, հետո նաև՝ իմ ծառայության գնալուն։ Բացի այդ՝ պարտադրում էր, որ Սուրբ Ծննդին և ծննդյան տարեդարձներին իր հետ գնամ տեղի բարեր։ Երբ էլ որ, նրա գլխավորությունը հարգելով, գնում էի, զգույշ էի լինում, որ Աստվածաշնչին հակասող որևէ բանի մասնակից չլինեմ։b Այդ ընթացքում մի քանի անգամ գնում էի լվացասենյակ և աղոթում Եհովային, որ օգնի հավատարիմ մնամ իրեն ու խիղճս մաքուր պահեմ։ Միշտ զգում էի, որ Եհովան իսկապես օգնում է ինձ։

Մենք երեք որդի ունեցանք՝ Ֆիլիպը, Նիգելը և Էնդրյուն։ Ես ամեն ինչ անում էի, որ Իենի համար լավ կին լինեմ և միևնույն ժամանակ հնարավորինս շատ ծառայեմ Եհովային։ Իենը հեռագնաց բեռնատարի վարորդ էր և մեծ մասամբ տանը չէր լինում։ Ուստի ծառայության էի գնում նրա բացակայության ժամանակ, իսկ շաբաթ-կիրակին նրա հետ էի անցկացնում։ Նաև վճռել էի, որ երբևէ նրա մասին բացասական բան չասեմ երեխաներին։

Ժողովում շատ ընկերներ ձեռք բերեցի։ Նրանցից ոմանց հետ գնում էի հորս ու մորս այցելելու։ Այդպես ծնողներս աստիճանաբար մտերմացան իմ նոր ընկերների հետ ու նրանց շատ սիրեցին։ Ու երբ այդ թանկ ընկերներից մեկը՝ մեր ժողովից մի եղբայր, մահացավ, մայրս եկավ Թագավորության սրահ նրա թաղման ելույթին։ Շատ չանցած՝ մայրս, հայրս, եղբայրս՝ Սթենլին, ու նրա կինը՝ Ավերիլը, սկսեցին Աստվածաշունչ ուսումնասիրել և հետագայում մկրտվեցին։

Սթենլին ու Ավերիլը մի տղա ու մի աղջիկ ունեին։ Ես ու Ավերիլը հաճույքով ծառայում էինք միասին՝ մեզ հետ տանելով մեր երեխաներին։ Մեզնից ոչ մեկը մեքենա չուներ, դրա համար ոտքով էինք գնում ծառայության։ Մենք, մանկասայլակները հրելով, երկար կիլոմետրեր էինք անցնում և մեծ ուրախություն էինք ստանում ծառայությունից։ Էնդրյուին նստեցնում էի մանկասայլակի մեջ, Նիգելին նստեցնում դրա վերնամասում, իսկ Ֆիլիպը, մանկասայլակից բռնած, քայլում էր մեր կողքով։

Ուսուցանում եմ երեխաներիս

Մենք ևս երկու երեխա ունեցանք՝ Կարոլինը և Դեբին։ Իմ նպատակն էր երեխաներիս ուսուցանել Եհովայի չափանիշները։ Նաև ցանկանում էի կիրառել ծնողներին ուղղված բոլոր աստվածաշնչյան խորհուրդները։ Ես իմ կյանքը նվիրել էի Եհովային և ուզում էի՝ երեխաներս տեսնեն, որ պահում եմ նրան նվիրվածաբար ծառայելու խոստումս և ամեն ինչ անում եմ նրա սովորեցրած ձևով։

Առաջին սկզբունքներից մեկը, որ միշտ փորձել եմ մտքումս վառ պահել, 1 Կորնթացիներ 15։33-ն է, որտեղ ասվում է. «Վատ ընկերակցությունները քայքայում են օգտակար սովորությունները»։ Համաժողովներից մեկի ժամանակ մի քույր պատմեց, որ միշտ իր երեխաներին հորդորել է դպրոցի ընկերներին թողնել դպրոցում։ Ես էլ որոշեցի նույնը հորդորել երեխաներիս, բայց դժվար էր հետևել, որ նրանք հենց այդպես վարվեն։ Երբեմն նրանք թաքուն դուրս էին գալիս տնից ու ֆուտբոլ խաղում դասընկերների հետ, որոնցից շատերը վատ երեխաներ չէին, բայց չէին ապրում Եհովայի չափանիշներով, ու դա ակնհայտ էր նրանց խոսքերից ու վարքից։

Մի անգամ տղաներիս ասացի, որ եթե ուզում են դասերից հետո ֆուտբոլ խաղալ, ե՛ս կխաղամ նրանց հետ։ Բայց դա այդքան էլ լավ միտք չէր. պարզվեց, որ ինձնից ֆուտբոլ խաղացող դուրս չի գա։ Սակայն ես չհանձնվեցի։ Շարունակում էի ջանքեր գործադրել, որ երեխաներիս օգնեմ հասկանալ ճիշտ ընկերներ ընտրելու կարևորությունը։ Եվ ի վերջո տղաներս սովորեցին այնպիսի ժամանց ընտրել, որը չէր ներառում Եհովային չսիրող մարդկանց հետ ընկերակցություն։

Մեկ այլ սկզբունք, որ միշտ մտքումս եմ պահել, 1 Հովհաննես 2։17-ն է, որտեղ ասվում է. «Այս աշխարհն անցնում է, և նրա ցանկությունն էլ, բայց Աստծու կամքը կատարողը մնում է հավիտյան»։ Գիտեի, որ Սատանայի աշխարհը անցողիկ է, և ջանում էի օգնել երեխաներիս, որ հոգևոր նպատակներ դնեն ու միշտ Եհովայի հավանությունը ունենան։ Երբ խնդիրներ էին ծագում՝ մեծ թե փոքր, օգնության համար Եհովային էի աղոթում ու միշտ դրանց վերաբերյալ սկզբունքներ էի գտնում Աստվածաշնչից։ Երբ երեխաներիս ցույց էի տալիս՝ ինչ է գրված Աստվածաշնչում, նրանք տեսնում էին, որ դա իմ ասածը չէ, այլ Եհովայի։ Ես ձգտում էի նրանց ճիշտն անելու մղել թե՛ խոսքով, թե՛ իմ օրինակով, ու դա լավ արդյունքներ բերեց։ Օրինակ՝ դեռ մանկուց երեխաներիցս յուրաքանչյուրը անձամբ էր վերայցելություն անում իր քարոզած մարդուն, այդպես նրանք մեծ ուրախություն էին ստանում ու ոգևորվում։

Ես հասկանում էի, որ հանդիպումներին հաճախելը անչափ կարևոր է։ Մի օր նկատեցի, որ երեխաներս հոգնած են լինում միջշաբաթյա հանդիպումների ժամանակ։ Ուստի որ օրը հանդիպում ունեինք, նրանց մեքենայով էի բերում դպրոցից, թեթև ուտելիք էի տալիս, ու հետո բոլորս մի քիչ քնում էինք։ Այդպես խնդիրը լուծվեց։ Մենք հանդիպումներին չէինք գնում միայն այն դեպքում, երբ մեզնից մեկը հիվանդ էր լինում։ Այդ ժամանակ ժողովի ծրագիրը միասին տանն էինք ուսումնասիրում։ Իսկ հեռուստացույց կարելի էր դիտել միայն դրանից հետո։ Բայց երբեմն Իենը անսպասելի տուն էր վերադառնում։ Այդ ժամանակ շուտափույթ թաքցնում էինք գրքերը և միացնում հեռուստացույցը։

Մեզ համար առաջնային էր նաև ընտանեկան երկրպագությունը։ Ժամանակ առ ժամանակ խոսում էինք Բեթելի մասին ու քննարկում, թե երեխաները որ բաժնում կուզեին ծառայել։

Մեր նպատակն էր ռահվիրա ծառայել

Երբ ավագ որդիս՝ Ֆիլիպը, 16 տարեկան էր, առաջարկ ստացավ լրիվ դրույքով աշխատելու որպես ավտոմեխանիկ։ Նա նաև հնարավորություն ուներ աշխատելու կես դրույքով որպես պատուհան մաքրող։ Բայց չէր ուզում կես դրույքով գործն անել, քանի որ մտածում էր, որ լրիվ դրույքով աշխատելու դեպքում կկարողանար ֆինանսապես օգնել ընտանիքին։ Ես նրան բացատրեցի, որ ընտանիքին նյութապես ապահովելը հոր պարտականությունն է, ոչ թե իր։ Նաև ասացի, որ մենք միշտ էլ բավարար միջոցներ ենք ունեցել մեր ապրուստը հոգալու համար։ Եվ նշեցի, որ եթե կես դրույքով գործն անի, կկարողանա անմիջապես ռահվիրայություն սկսել։

Ֆիլիպը դպրոցն ավարտելուն պես ռահվիրայություն սկսեց, ես էլ ենթառահվիրայություն սկսեցի։ Երբ իմ երկրորդ որդին՝ Նիգելն էլ դպրոցն ավարտելուց հետո ռահվիրայություն սկսեց, ես լիաժամ ծառայության դիմում լրացրի։ Մտածեցի, որ եթե գոնե մեկ տարի ռահվիրա ծառայեմ, կկարողանամ տղաներիս աջակցել ծառայության մեջ և սովորել ռահվիրայական դպրոցում։ Եվ այդպես էլ եղավ. ես ռահվիրայական դպրոց անցա, ընդ որում՝ Նիգելի հետ։

Հենց սկզբից էլ ես հաճույքով էի ռահվիրա ծառայում և գիտակցում էի, որ Եհովային լիաժամ ծառայելով՝ լավ օրինակ կլինեմ երեխաներիս համար։ Եհովայի շնորհիվ արդեն 35 տարի է՝ լիաժամ ծառայության մեջ եմ։ Եթե Իենը իմանար, որ ռահվիրա եմ ծառայում, կփորձեր խանգարել ինձ։ Դրա համար էլ գրաֆիկս այնպես էի ծրագրում, որ ծառայեմ շաբաթվա ընթացքում, երբ Իենը գործի էր լինում, իսկ երբ նա տանն էր, նրա հետ էի ժամանակ անցկացնում։

Հետագայում Նիգելը Բեթելի դիմում լրացրեց և հրավիրվեց այնտեղ ծառայելու։ Նա հիանալի ընկերակցություն վայելեց և օգտակար ուսուցում ստացավ, ինչն էլ նպաստեց, որ հոգևորապես հասունանա։ Իսկ Ֆիլիպը և Էնդրյուն սովորեցին Ծառայության կատարելագործման դպրոցում։c Իմ աչքին նրանք երեխա էին, երբ գնացին այդ դպրոց, բայց վերադարձան որպես հասուն տղամարդ (1 Պետրոս 5։10)։ Եհովայի կազմակերպության մեջ գործող բոլոր աստվածապետական կրթական ծրագրերն էլ հրաշալի են։ Երախտապարտ եմ Եհովային և իր կազմակերպությանը տղաներիս ստացած կրթության համար։

Ծանր դժվարություններ

Տարիների ընթացքում նաև շատ դժվարությունների եմ բախվել։ Ամենամեծ հարվածը ամուսնուս դավաճանությունն էր։ 33 տարի հետո նա լքեց ինձ և գնաց ուրիշի հետ ապրելու։ Մեկ այլ դժվարություն էր ծնողներիս ծերությունը։ Ցավոք, 1997 թ. մարտին հայրս մահացավ։ Մայրս շատ տխուր էր և իրեն միայնակ էր զգում։ Նա առանձին էր ապրում և մեքենա վարել չգիտեր։ Ուստի ես հաճախ էի նրան զանգահարում և ասում. «Կուզե՞ս մեքենայով քեզ վերցնեմ, գնանք մի քանի վերայցելություններ անենք»։ Տարիներ անց նա նույնպես որոշեց ռահվիրայություն սկսել։ Այդ որոշումը նրա կյանքը նոր իմաստով լցրեց և օգնեց, որ իրեն պիտանի զգա։ Մայրս հավատարմորեն և ուրախությամբ ռահվիրա ծառայեց մոտ տասը տարի՝ մինչև իր մահ։

Հետ նայելով իմ ապրած կյանքին՝ կարող եմ ասել, որ հեշտ չէր հինգ երեխա մեծացնել ու ճշմարտությունը նրանց մեջ սերմանել։ Միշտ էլ գիտակցում էի, որ երեխաներս պետք է ինքնուրույն որոշեն՝ ծառայել Եհովային, թե ոչ։ Ես չէի կարող նրանց փոխարեն որոշել թե ինչ անեն, բայց կարող էի որոշել, թե ե՛ս ինչ կանեմ։ Ուստի պարզապես հնազանդվում էի Եհովայի տված խորհուրդներին և իմ ձեռքից եկածն անում էի, որ երեխաներիս կրթեմ թե՛ խոսքով, թե՛ իմ օրինակով։ Ուրախ եմ, որ նրանք ընտրեցին Աստծուն ծառայելը։d Վստահությամբ կարող եմ ասել, որ Եհովայի օգնությամբ եմ մեծացրել նրանց։