Աստվածաշնչի ուսումնասիրության լրացուցիչ նյութեր

Դաս համար 7. Աստվածաշունչը մեր օրերում

Աստվածաշնչյան ընկերությունների պատմությունը, «Դիտարան ընկերության» ներդրումը Աստվածաշնչեր տպագրելու և հրատարակելու գործում, «Նոր աշխարհ թարգմանության» ստեղծումը։

1. ա) Ինչո՞ւ էր Աստված տեղեկություններ տալիս մարդկանց, և ինչո՞ւ դրանցից մի քանիսը գրի չեն առնվել։ բ) Ի՞նչ կոնկրետ պատվեր էր տալիս Եհովան շատ մարգարեների, և ինչո՞վ են դրանք օգտակար մեզ համար «վերջին օրերում»։

ՍՈՒՐԲ ԳԻՐՔԸ՝ բաղկացած 66 գրքերից, այսօր հայտնի է Աստվածաշունչ անունով և «Եհովայի խոսքը» պարունակում է գրավոր տեսքով (Ես. 66։5)։ Դարերի ընթացքում Եհովան այդ «խոսքը» փոխանցել է երկրի վրա ապրող իր մարգարեներին ու ծառաներին։ Աստծուց տրված տեղեկությունները ծառայել են իրենց նպատակին այդ ժամանակ և լույս են սփռել այն իրադարձությունների վրա, որ պետք է կատարվեին հեռավոր ապագայում։ Միշտ չէ, որ Աստծու մարգարեներին պատվեր է տրվել գրի առնել «Եհովայի խոսքը»։ Օրինակ՝ իրենց ժամանակակիցներին ուղղված Եղիայի ու Եղիսեի ասածներից մի քանիսը գրավոր կերպով չեն պահպանվել։ Մյուս կողմից՝ Մովսեսը, Եսայիան, Երեմիան, Ամբակումը և ուրիշներ կոնկրետ պատվեր են ստացել «գրել» գրքի մեջ «Եհովայի խոսքը», որը հայտնվել էր իրենց (Ելք 17։14; Ես. 30։8; Երեմ. 30։2; Ամբ. 2։2; Հայտն. 1։11)։ Այդպես պահպանվեցին «այն խոսքերը, որոնք նախապես ասվեցին սուրբ մարգարեների կողմից», և այլ սուրբ գրվածքներ, որպեսզի արթնացնեն Եհովայի ծառաների առողջ մտածողությունը, ինչպես նաև առաջնորդություն տան «վերջին օրերում» (2 Պետ. 3։1–3)։

2. Ի՞նչ ժամանակահատվածներում է Աստվածաշնչի տարածումը և թարգմանությունը թափ առել։

² Ներշնչված Եբրայերեն Գրությունների շատ օրինակներ արվել են Եզրասի օրերից։ Սկսած մ.թ. 1-ին դարից՝ վաղ քրիստոնյաները սկսեցին արտագրել և բազմացնել Աստվածաշունչը։ Նրանք օգտագործում էին այն, երբ վկայություն էին տալիս Քրիստոսի վերաբերյալ Եհովայի նպատակների մասին այն ժամանակ հայտնի ողջ աշխարհում։ Իսկ երբ զարգացավ շարժական տառերով տպագրությունը (սկսած 15-րդ դարից), մեծ թափ ստացան Աստվածաշնչի բազմացումը և տարածումը։ 16-րդ և 17-րդ դարերի ընթացքում առանձին խմբեր նախաձեռնեցին թարգմանության և տպագրության մեծածավալ գործը։ 1800-ականներին արդեն Աստվածաշունչը մասամբ կամ ամբողջությամբ մատչելի էր 71 լեզուներով։

ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉՅԱՆ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

3. Աստվածաշնչի տարածման գործում ի՞նչը մեծ ներդրում ունեցավ՝ սկսած 19-րդ դարից։

³ Այս աշխատանքը ավելի մեծ թափ ստացավ 19-րդ և 20-րդ դարերում, երբ նոր կազմավորված աստվածաշնչյան ընկերությունները նախաձեռնեցին Աստվածաշունչը տարածելու տիտանական գործը։ Աստվածաշնչյան ընկերություններից առաջինը՝ Աստվածաշնչի բրիտանական և արտասահմանյան ընկերությունը, ստեղծվեց 1804-ին Լոնդոնում։ Այդպիսով սկիզբ դրվեց նման շատ այլ ընկերություններիa։

4. Ո՞ր տվյալներն են ցույց տալիս, որ կենարար խոսքը իրոք տարածվել է ողջ երկրով։

⁴ Աստվածաշնչյան այս ընկերությունների շնորհիվ Աստվածաշնչի տարածման գործը ծաղկունք ապրեց։ 1900թ.-ին արդեն Աստվածաշունչը մասամբ կամ ամբողջությամբ հասանելի էր 567 լեզուներով, իսկ 1928-ին՝ 856 լեզուներով։ 1938թ.-ին արդեն այն տպագրվում էր ավելի քան 1000 լեզուներով, իսկ այսօր Աստվածաշունչը մատչելի է ավելի քան 2400 լեզուներով։ Եհովայից ճառագող այս կենարար խոսքը տարածվել է ողջ երկրով։ Այդ պատճառով բոլոր ազգերի մարդիկ կարող են արձագանքել հետևյալ կոչին. «Գովաբանե՛ք Եհովային, ո՛վ բոլոր ազգեր, և թող բոլոր ժողովուրդները գովաբանեն նրան» (Հռոմ. 15։11)։

5. Աստվածաշունչը տարածելուց բացի, ի՞նչն է ավելի կարևոր, ու Եհովայի վկաները ինչի՞ համար են երախտապարտ։

⁵ Թեև երկրի բոլոր բնակիչների համար Աստվածաշունչը հասանելի դարձնելը գովելի գործ է, սակայն էլ ավելի կարևոր է օգնել մարդկանց հասկանալու այդ գիրքը և կիրառելու կյանքում։ Ինչպես հին հրեաների և վաղ քրիստոնյաների ժամանակներում, երբ դեռ Աստվածաշնչի մի քանի օրինակ կար, այսօր էլ շատ կարևոր է մարդկանց հաղորդել այս գրքում գրված խոսքերի «իմաստը» (Մատթ. 13։23; Նեեմ. 8։8)։ Այսօր մարդկանց Աստծու Խոսքը ուսուցանելու գործը առաջ է ընթանում Աստվածաշնչի լայն տարածման շնորհիվ։ Եհովայի վկաները, ովքեր մասնակցում են Աստվածաշնչի կրթական համաշխարհային գործունեությանը, երախտապարտ են, որ շատ երկրներում և շատ լեզուներով առկա են Աստվածաշնչի միլիոնավոր օրինակներ։

ԵՀՈՎԱՅԻ ՎԿԱՆԵՐԸ՝ ՈՐՊԵՍ ԱՍՏՎԱԾԱՇՈՒՆՉ ՀՐԱՏԱՐԱԿՈՂՆԵՐ

6. Ինչո՞վ են միշտ աչքի ընկել Եհովայի վկաները։

⁶ Եհովայի վկաները հայտնի են որպես Աստվածաշունչ հրատարակողներ։ Այդպես է եղել նաև Եզրասի օրերում։ Այդպես էր նաև Հիսուս Քրիստոսի վաղ աշակերտների օրերում, ովքեր մեծ հարստություն են թողել մեզ՝ փոխանցելով ձեռագիր օրինակներ, որոնք այսօր ավելի շատ են, քան մեզ հասած հին գրական ստեղծագործությունների ցանկացած օրինակ։ Մեր օրերում Եհովայի վկաները նույնպիսի եռանդով Աստվածաշունչ են հրատարակում։

7. ա) Ի՞նչ միավորում ստեղծեցին Եհովայի վկաները և ե՞րբ։ բ) Ի՞նչ ծառայություն նրանք սկսեցին կատարել այդ ժամանակ։

⁷ 1884թ.-ին Եհովայի վկաները միավորում ստեղծեցին Աստվածաշունչ հրատարակելու աշխատանքը առաջ տանելու համար, որը հայտնի է «Աստվածաշնչի և թերթիկի Դիտարան ընկերություն» անունով (Փենսիլվանիա)։ Սկզբում Վկաները Աստվածաշունչը գնում էին այլ աստվածաշնչյան ընկերություններից։ Այդ ժամանակ նրանք նոր էին սկսում ծառայել տնից տուն, ինչը հետագայում նրանց բնորոշ առանձնահատկությունը դարձավ։ Աստվածաշնչի ուսումնասիրության համար հիմնականում նրանք օգտագործում էին 1611թ.-ին անգլերեն լեզվով լույս տեսած «Ջեյմս թագավորի թարգմանությունը»։

8. ա) Ինչպե՞ս «Աստվածաշնչի և թերթիկի Դիտարան ընկերությունը» հավատարիմ մնաց իր անվանը։ բ) Ինչպե՞ս է Ընկերությունը օգտագործել տարբեր թարգմանություններ և ի՞նչ նպատակով։

⁸ Իր անվանը ներդաշնակ «Աստվածաշնչի և թերթիկի Դիտարան ընկերությունը» խորամուխ եղավ Աստվածաշնչերի տարածման գործի մեջ, նաև սկսեց հրատարակել գրքեր, թերթիկներ և քրիստոնեական այլ հրատարակություններ։ Այս ամենի նպատակը մարդկանց Աստծու Խոսքի ճշգրիտ ուսմունքները սովորեցնելն էր։ Աստվածաշնչյան կրթությունը օգնել է արդարություն սիրողներին խզելու իրենց կապերը կեղծ կրոնի և աշխարհիկ փիլիսոփայության հետ ու ձեռք բերելու ազատություն, որը տալիս է աստվածաշնչյան ճշմարտությունը, որը բացահայտվել է Հիսուսի և Եհովայի այլ նվիրված ծառաների միջոցով (Հովհ. 8։31, 32)։ Այն ժամանակից, երբ 1879թ.-ին սկսվեց հրատարակվել «Դիտարան» պարբերագիրը, «Դիտարան ընկերության» հրատարակություններում մեջբերվում էին ու նշվում Աստվածաշնչի տարբեր թարգմանություններ։ Այդպիսով Ընկերությունը արժեքավորել է այդ բոլոր թարգմանությունները և լավագույնս օգտագործել է դրանք ու այն ամենը, ինչը օգնել է Աստծու մասին լուրը զատելու կրոնական խառնաշփոթից։

9. Ինչպե՞ս Ընկերությունը հանդես եկավ Աստվածաշնչեր հրատարակողների դերում։

⁹ Ռոդերհամի և Հոլմանի Աստվածաշնչերը։ 1890թ.-ին Եհովայի վկաները «Դիտարան ընկերության» միջոցով հանդես եկան Աստվածաշնչեր հրատարակողների և տարածողների դերում։ Այդ ժամանակ արդեն Ընկերությունը բրիտանացի թարգմանիչ Ջոզեֆ Ռոդերհամից իրավունք էր ձեռք բերել ԱՄՆ-ում հրատարակելու Նոր Կտակարանի նրա երկրորդ հրատարակությունը։ Տիտղոսաթերթի վրա գրված էր «Աստվածաշնչի և թերթիկի Դիտարան ընկերություն» անունը, որի գլխավոր վարչությունը այն ժամանակ գտնվում էր Ալեգեյնիում (Փենսիլվանիա)։ 1901-ին նախապատրաստական աշխատանքներ սկսվեցին հրատարակելու համար մի հատուկ թողարկում՝ Հոլմանի Աստվածաշունչը՝ 2 զուգահեռ թարգմանություններով։ Այդ հրատարակության մեջ լուսանցքներում հղումներ կային Ընկերության՝ 1895–1901 թվականների հրատարակություններին։ Տեքստը տպագրվեց Եբրայերեն և Հունարեն Գրությունների «Ջեյմս թագավորի թարգմանության» և «Վերանայված թարգմանության» հիման վրա։ 1903թ.-ին ողջ տպաքանակը 5000 օրինակով արդեն տարածվել էր։

10. Ընկերությունը Հունարեն Գրությունների ի՞նչ թարգմանություն հրատարակեց 1902-ին։

¹⁰ «Էմֆաթիք դայագլոթ»։ 1902թ.-ին «Դիտարան ընկերությունը» ձեռք բերեց «Էմֆաթիք դայագլոթ» աշխատությունը հրատարակելու և տարածելու բացառիկ իրավունքը։ Քրիստոնեական Հունարեն Գրությունների այս թարգմանությունը արել է Բենջամին Ուիլսոնը, որը ծագումով անգլիացի էր, սակայն ապրում էր Ջենիվայում (ԱՄՆ, Իլինոյս)։ Նա այս թարգմանությունը հրատարակել էր 1864թ.-ին։ Այն ընդգրկում էր Յ. Յ. Գրիսբախի տեքստը և տողացի անգլերեն թարգմանությունը, իսկ աջ կողմում Ուիլսոնի սեփական թարգմանությունն էր, որում նա օգտագործել էր իր իսկ հատուկ նշանները տեքստային շեշտադրության համար։

11. Ե՞րբ Ընկերությունը հրատարակեց «Աստվածաշունչ ուսումնասիրողների հրատարակությունը», և ի՞նչ էր այն պարունակում։

¹¹ «Աստվածաշունչ ուսումնասիրողների հրատարակություն»։ 1907թ.-ին «Դիտարան ընկերությունը» լույս ընծայեց «Աստվածաշունչ ուսումնասիրողների հրատարակությունը»։ Այս հրատարակության մեջ մտնում էին «Ջեյմս թագավորի թարգմանությունը» հրաշալի լուսանցքային ծանոթագրություններով և շատ արժեքավոր հավելված՝ կազմված Եհովայի վկաների կողմից։ Այդ հավելվածը (հետագայում այն կազմեց ավելի քան 550 էջ) կոչվում էր «Աստվածաշնչի բերիական ուսուցիչների ձեռնարկ», որը հրատարակվեց նաև որպես առանձին գիրք։ Այս աշխատությունը պարունակում էր աստվածաշնչյան համարների վերաբերյալ կարճ մեկնաբանություններ «Դիտարանի» և Ընկերության գրքերի հղումներով, ինչպես նաև սուրբգրային ուսմունքների համառոտ կոնսպեկտ գլխավոր համարներով, որոնց օգնությամբ հնարավոր էր այս ուսմունքները ներկայացնել մարդկանց։ Ձևով այս հրատարակությունը նման էր ավելի ուշ Ընկերության կողմից հրատարակված «Հավաստիացեք ամեն ինչում» գրքին։ Այն ընդգրկում էր նաև թեմատիկ ցանկ, դժվար համարների բացատրություն, կասկածելի հատվածների ցանկ, աստվածաշնչյան համարների ցանկ, համեմատական ժամանակագրություն և 12 քարտեզներ։ Եհովայի վկաները տասնամյակներ շարունակ օգտագործել են այս հրաշալի Աստվածաշունչը քարոզչական ծառայության ժամանակ։

ԱՍՏՎԱԾԱՇՈՒՆՉ ՀՐԱՏԱՐԱԿՈՂ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆ

12. Ե՞րբ Ընկերությունը սկսեց Աստվածաշունչ հրատարակել։

¹² 30 տարիների ընթացքում «Դիտարան ընկերությունը» Աստվածաշնչեր է հրատարակել կոմերցիոն տպագրատներում։ Սակայն 1926թ. դեկտեմբերին «Էմֆաթիք դայագլոթ» թարգմանությունը դարձավ առաջինը, որ Ընկերությունը հրատարակեց սեփական տպագրահաստոցներով, որոնք գտնվում էին Բրուքլինում (Նյու Յորք)։ Քրիստոնեական Հունարեն Գրությունների այս հրատարակությունը հույս ներշնչեց, որ մի օր Ընկերության տպագրահաստոցներով կհրատարակվի ամբողջական Աստվածաշունչը։

13. ա) Ո՞ր հրատարակությունը դարձավ Ընկերության կողմից տպագրված առաջին ամբողջական Աստվածաշունչը, և ե՞րբ այն թողարկվեց։ բ) Ի՞նչ լրացուցիչ նյութեր էին ընդգրկված դրա մեջ։

¹³ «Ջեյմս թագավորի թարգմանություն»։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը ցույց տվեց, որ հարկավոր է Աստվածաշունչ հրատարակել բոլորից անկախ։ Պատերազմը թեժանում էր, իսկ Ընկերությունը ձեռք բերեց տպաձևեր «Ջեյմս թագավորի թարգմանության» ամբողջական հրատարակության համար։ 1942թ. սեպտեմբերի 18-ին Եհովայի վկաների՝ «Նոր աշխարհ» վերնագրով աստվածապետական համաժողովի ժամանակ (Քլիվլենդ, Օհայո) Ընկերության նախագահը հանդես եկավ «Ներկայացնում ենք «ոգու սուրը»» ելույթով։ Ելույթը իր գագաթնակետին հասավ, երբ հայտարարվեց ամբողջական Աստվածաշնչի առաջին հրատարակության մասին՝ տպագրված «Դիտարան ընկերության» բրուքլինյան տպագրատանը։ Այս Աստվածաշնչի հավելվածում ընդգրկված էին հատուկ անունների մի ցանկ՝ իրենց նշանակություններով, ինչպես նաև հատուկ այս հրատարակության համար պատրաստված «Աստվածաշնչյան բառերի և արտահայտությունների համաբարբառ» ու այլ նյութեր։ Յուրաքանչյուր էջում կային ճշմարտությանը համապատասխան էջախորագրեր։ Օրինակ՝ Դատավորներ 11-րդ գլխում «Հեփթայեի հապճեպ երդումը» էջախորագրի փոխարեն գրվեց «Հեփթայեի անկեղծ երդումը», իսկ Հովհաննես 1-ին գլխում հայտնվեց «Աստծու Խոսքի մինչմարդկային գոյությունը և նրա ծնունդը երկրի վրա» էջախորագիրը։

14. Աստվածաշնչի ի՞նչ թարգմանություն հրատարակվեց 1944-ին, և ինչո՞վ էր այն ուշագրավ։

¹⁴ «Ամերիկյան միասնական թարգմանություն»։ Մեկ ուրիշ կարևոր թարգմանություն է 1901թ. «Ամերիկյան միասնական թարգմանությունը»։ Այն ուշագրավ է նրանով, որ Եբրայերեն Գրություններում մոտ 7000 անգամ օգտագործում է Աստծու անունը՝ «Եհովա»։ 1944-ին երկար բանակցություններից հետո «Դիտարան ընկերությունը» կարողացավ իրավունք ձեռք բերել օգտագործելու տպաձևեր ամբողջական «Ամերիկյան միասնական թարգմանության» համար, որպեսզի այն տպագրի սեփական տպագրահաստոցներով։ 1944թ. օգոստոսի 10-ին Բուֆալոյում (Նյու Յորք) տեղի ունեցած համաժողովի ժամանակ, որին հեռախոսային կապով միացած էին Եհովայի վկաների ևս 16 համաժողովներ, Ընկերության նախագահը, հուրախություն մեծ թվով ներկաների, հայտարարեց «Ամերիկյան միասնական թարգմանության» թողարկման մասին՝ տպագրված «Դիտարան ընկերության» կողմից։ Հավելվածն ընդգրկում էր «Աստվածաշնչյան բառերի, անունների և արտահայտությունների համաբարբառ», որը շատ արժեքավոր էր և ավելի ընդարձակ։ 1958-ին հրատարակվեց այս նույն թարգմանության գրպանի Աստվածաշունչ։

15. Ի՞նչ թարգմանություն հրատարակեց Ընկերությունը 1972-ին։

¹⁵ «Աստվածաշունչ կենդանի անգլերենով»։ 1972-ին «Դիտարան ընկերությունը» հրատարակեց «Աստվածաշունչ կենդանի անգլերենով» թարգմանությունը՝ արված Ստիվեն Թ. Բայինգտոնի կողմից։ Այս Աստվածաշնչում Աստծու անունը հետևողականորեն գրված է «Եհովա»։

16. Ի՞նչ երկու կարևոր գործ են անում Եհովայի վկաները։

¹⁶ Այսպիսով՝ Եհովայի վկաները ոչ միայն քարոզում են Աստծու հաստատված Թագավորության մասին բարի լուրը ավելի քան 200 երկրներում և կղզիներում, այլև տպագրում են մեծ տպաքանակով անգին մի Գիրք, որում կա Թագավորության մասին այս լուրը՝ Սուրբ Գիրք՝ ներշնչված Եհովա Աստծու կողմից։

«ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉԻ ՆՈՐ ԱՇԽԱՐՀ ԹԱՐԳՄԱՆՈՒԹՅՈՒՆ»

17. ա) Ինչո՞վ են օգտակար եղել Աստվածաշնչի բազմաթիվ թարգմանությունները, բայց ի՞նչ թերի կողմեր են ունեցել։ բ) Արդեն 1946թ.-ին ինչի՞ մասին էր մտածում Ընկերության նախագահը։

¹⁷ Եհովայի վկաներն ընդունում են, որ պարտական են այն բազմաթիվ աստվածաշնչյան թարգմանություններին, որոնք օգտագործում են Աստծու Խոսքն ուսումնասիրելիս։ Սակայն այս բոլոր թարգմանությունները, անգամ ամենավերջին թարգմանությունները ունեն իրենց թերի կողմերը։ Դրանք միշտ չէ, որ հետևողական են ու ճշգրիտ, ինչը պայմանավորված է կեղծ կրոնի ավանդույթների և աշխարհիկ փիլիսոփայության ազդեցությամբ, այդ պատճառով էլ ամեն հարցում չէ, որ համապատասխանում են սուրբ ճշմարտություններին, որոնք Եհովան գրել է տվել իր Խոսքում։ Արդեն 1946-ին «Աստվածաշնչի և թերթիկի Դիտարան ընկերության» նախագահը մտածում էր, որ Աստվածաշնչի ճշգրիտ թարգմանության կարիք կա, որը կթարգմանվի բնագիր լեզուներից, թարգմանություն, որը կլինի հասկանալի այսօրվա ընթերցողի համար, ինչպես որ բնագիր տեքստն էր այն ժամանակ հասկանալի հասարակ մարդկանց համար։

18. Ինչպե՞ս Ընկերությունը սկսեց հրատարակել և տպագրել «Նոր աշխարհ թարգմանությունը»։

¹⁸ 1949թ. սեպտեմբերի 3-ին Բրուքլինի գլխավոր վարչությունում անցկացվող տնօրենների խորհրդի նիստին նախագահը հայտարարեց, որ Աստվածաշնչի «Նոր աշխարհ թարգմանության» կոմիտեն ավարտել է Քրիստոնեական Հունարեն Գրությունների թարգմանությունը ժամանակակից անգլերենով։ Ընթերցվեց կոմիտեի հայտարարությունը, որում ասվում էր, որ կոմիտեն ընդունում է Ընկերության դերը ողջ երկրով աստվածաշնչյան գիտելիքներ տարածելու գործում ու այդ պատճառով Ընկերությանը իրավունք է տալիս ունենալու թարգմանության ձեռագիրը և հրատարակելու այն։ Ընթերցվեցին նաև այդ ձեռագրից հատվածներ՝ թարգմանության բնույթի ու որակի մասին պատկերացում կազմելու համար։ Տնօրենների խուրհուրդը միաձայն ընդունեց այս թարգմանությունը որպես նվեր և միջոցներ ձեռնարկեց, որ անմիջապես սկսվի այն տպագրելու գործը։ 1949թ. սեպտեմբերի 29-ին սկսվեց շարվածքի աշխատանքը, և 1950թ. ամռան սկզբին հրատարակվեցին այդ նոր թարգմանության տասնյակ հազարավոր օրինակներ։

19. ա) Ինչպե՞ս մաս առ մաս ստեղծվեց «Նոր աշխարհ թարգմանությունը»։ բ) Ի՞նչ ջանքեր են թափվել այդ հատորները պատրաստելու համար։

¹⁹ «Նոր աշխարհ թարգմանությունը» հրատարակվում է մաս առ մաս։ 1950թ. օգոստոսի 2-ին՝ չորեքշաբթի՝ «Յանկի» մարզադաշտում (Նյու Յորք) անցկացվող Եհովայի վկաների միջազգային համաժողովի չորրորդ օրը, 82075 հոգուց բաղկացած ունկնդիրները սրտանց ընդունեցին «Քրիստոնեական Հունարեն Գրությունների նոր աշխարհ թարգմանության» լույսընծայման մասին հայտարարությունը։ Քաջալերվելով համաժողովի պատվիրակների մեծ ոգևորությունից, ինչպես նաև գնահատանքի խոսքերից, որոնք հետագայում ստացավ ընթերցողներից՝ կոմիտեն ջանասիրությամբ նախաձեռնեց Եբրայերեն Գրությունների թարգմանության հսկայական աշխատանքը։ Այդ աշխատությունը հրատարակվեց հինգ առանձին հատորներով 1953–1960թթ. ընթացքում։ Վեց հատորով լույս ընծայվեց ողջ Աստվածաշունչը ժամանակակից անգլերենով։ Յուրաքանչյուր հատոր պարունակում էր լրացուցիչ արժեքավոր նյութ Աստվածաշնչի ուսումնասիրության համար։ Ժամանակակից Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները ձեռք բերեցին աստվածաշնչյան տեղեկությունների իսկական մի գանձարան։ Թարգմանիչները մեծ ջանքեր էին թափել՝ օգտագործելու տեքստային ինֆորմացիայի վստահելի աղբյուրներ, որպեսզի «Նոր աշխարհ թարգմանության» մեջ հստակ և ճշգրտորեն փոխանցվեր այն կարևոր տեղեկությունը, որ եղել էր Սուրբ Գրքի բնագրերում։

20. Ի՞նչ արժեքավոր առանձնահատկություններ է ունեցել «Նոր աշխարհ թարգմանությունը»։

²⁰ Վեց հատորից բաղկացած «Նոր աշխարհ թարգմանության» առաջին հրատարակության մեջ ընդգրկվել էին տարբեր օժանդակ միջոցներ Աստվածաշնչի ուսումնասիրության համար, օրինակ՝ բազմաթիվ արժեքավոր տեքստային ծանոթագրություններ, որոնցում բերվում էին հիմքեր բառերը թարգմանելու տարբերակների համար։ Դրանք համոզիչ փաստարկներ էին՝ ի պաշտպանություն Աստվածաշնչի։ Բացի այդ, մշակվել էր հղումների համակարգ, որը նույնպես շատ արժեքավոր էր։ Այդ շղթայված համակարգը, որի մեջ ընդգրկվել էին աստվածաշնչյան ուսմունքները բացահայտող կարևոր բառեր, ուսումնասիրողին մի գլխավոր համարից տանում էր մյուս համարին։ Լուսանցքներում կային բազմաթիվ զուգահեռ հղումներ։ Դրանք ընթերցողի ուշադրությունը հրավիրում էին ա) զուգահեռ բառերի, բ) միանման մտքերի, գաղափարների և դեպքերի, գ) կենսագրական տեղեկությունների, դ) աշխարհագրական տեղեկությունների, ե) մարգարեությունների կատարման, զ) տվյալ համարից Աստվածաշնչի մյուս գրքերում մեջբերումների և է) տվյալ համարում Աստվածաշնչի մյուս գրքերից մեջբերումների վրա։ Այդ հատորներում կային կարևոր նախաբաններ, որոշ հին ձեռագրերի լուսանկարներ, օգտակար հավելվածներ, ցանկեր, աստվածաշնչյան երկրների ու տեղանքների քարտեզներ։ «Նոր աշխարհ թարգմանության» առաջին հրատարակությունը մի անսպառ աղբյուր էր, որից Եհովայի վկաները անգին տեղեկություններ էին հանում Աստվածաշնչի անձնական ուսումնասիրության ժամանակ և ազնվասիրտ մարդկանց ուսուցանելու համար։ Հետագայում՝ 1963թ. հունիսի 30-ին, Միլուոկիում (ԱՄՆ, Վիսքոնսին) Եհովայի վկաների՝ «Հավիտենական ավետիս» խորագրով համաժողովի բացման ժամանակ հայտարարվեց «Նոր աշխարհ թարգմանության» մեկ հատորանոց հատուկ թողարկման մասին, որը նախատեսված էր ուսումնասիրություններ անելու համար։ Այս հրատարակության տպաքանակը կազմեց 150000 օրինակ։

21. ա) Ե՞րբ լույս ընծայվեց «Նոր աշխարհ թարգմանության» վերանայված հրատարակությունը։ բ) Ի՞նչ առանձնահատկություններ ուներ այն։

²¹ Մեկ հատորանոց վերանայված հրատարակություն։ 1961թ. ամռանն անցկացվող Եհովայի վկաների համաժողովների ժամանակ, որոնք տեղի ունեցան ԱՄՆ-ում և Եվրոպայում, հայտարարվեց «Աստվածաշնչի նոր աշխարհ թարգմանության» մեկ հատորանոց վերանայված հրատարակության մասին՝ նախատեսված տարածելու համար։ Հարյուր հազարավոր ներկաներ մեծ ցնծությամբ ընդունեցին այդ լուրը։ Այն կանաչ կազմով էր, որի 1472 էջերում տպագրվել էին նաև հրաշալի համաբարբառ, աստվածաշնչյան թեմաների հավելված և քարտեզներ։

22, 23. Ուրիշ ի՞նչ հրատարակություններ լույս տեսան, ու ինչո՞վ էին դրանք տարբերվում։

²² Այլ հրատարակություններ։ 1969թ.-ին լույս տեսավ «Հունարեն Գրությունների՝ Թագավորության տողացի թարգմանությունը», իսկ 1985-ին՝ դրա երկրորդ հրատարակությունը։ Այն պարունակում է Վեստկոտի ու Հորտի հունարեն տեքստի բառացի անգլերեն թարգմանությունը, ինչպես նաև 1984թ. «Նոր աշխարհ թարգմանության» տեքստը՝ ժամանակակից անգլերենով։ Այս աշխատությունը հնարավորություն է տալիս տեսնելու, թե բառացի ինչ է գրված հին հունարեն տեքստում։

²³ 1970թ.-ին լույս տեսավ «Նոր աշխարհ թարգմանության» երկրորդ վերանայված հրատարակությունը, իսկ 1971-ին՝ երրորդը, որի մեջ ընդգրկվել էին ծանոթագրություններ։ Եհովայի վկաների՝ «Թագավորության աճը» մարզային համաժողովների ժամանակ, որոնք տեղի ունեցան 1984թ.-ին, հայտարարվեց, որ անգլերեն լեզվով լույս է տեսել վերանայված հրատարակությունը՝ ծանոթագրություններով։ Այն պարունակում է լիովին վերանայված ու թարմացված զուգահեռ հղումներ, որոնք այս թարգմանության անգլերեն հրատարակության մեջ հայտնվել էին 1950–1960թթ. ընթացքում։ Նախատեսված լինելով Աստվածաշնչի լուրջ ուսումնասիրության համար՝ այս հրատարակությունն ընդգրկում է ավելի քան 125000 զուգահեռ հղումներ, ավելի քան 11000 ծանոթագրություններ, մեծ համաբարբառ, քարտեզներ ու հավելված 43 թեմաներով։ 1984թ.-ին լույս տեսավ նաև 1984 թվականի վերանայված հրատարակությունը սովորական չափով, որը ուներ հղումներ, բայց ոչ ծանոթագրություններ։

24. ա) Որո՞նք են «Նոր աշխարհ թարգմանության» երկու հրատարակությունների առավելությունները։ բ) Ցույց տուր, թե ինչպես կարելի է օգտվել էջախորագրերից։

²⁴ Որոշ առավելություններ։ Ինչպես որ «Նոր աշխարհ թարգմանության» ստանդարտ հրատարակության, այնպես էլ ծանոթագրություններով հրատարակության մեջ յուրաքանչյուր էջի վերևում իմաստալից էջախորագրեր կան։ Դրանց շնորհիվ ընթերցողը կարողանում է արագ գտնել իրեն անհրաժեշտ տեղը։ Էջախորագրերը հնարավորություն են տալիս իմանալու, թե այս կամ այն էջում ինչի մասին է խոսվում, և նախատեսված են օգնելու քարոզչին արագ գտնելու աստվածաշնչյան համարները, երբ անհրաժեշտ է պատասխանել մարդկանց հարցերին։ Օրինակ՝ հարկավոր է գտնել երեխաների դաստիարակության հետ կապված խորհուրդ։ Թերթելով Աստվածաշունչը՝ «Առակներ» գրքում տեսնում ես էջախորագիր՝ «Ձգձգվող ակնկալիքը», «Խրատի գավազանը»։ Դա նշանակում է, որ ձգձգվող ակնկալիքի մասին համարը ավելի շուտ է հանդիպում այդ էջում, քան խրատի մասին համարը։ Առաջին արտահայտությունը քարոզիչը կարող է գտնել Առակներ 13։12-ում, իսկ երկրորդը՝ Առակներ 13։24-ում։ Այդ էջախորագրերը կարող են շատ օգտակար լինել քարոզիչների համար, ովքեր գիտեն, թե մոտավորապես որտեղ են գտնվում անհրաժեշտ համարները։ Էջախորագրերի շնորհիվ քարոզիչները կարող են հաջողությամբ օգտվել Աստվածաշնչից ծառայության ժամանակ։

25. Ի՞նչ բառացանկ է ընդգրկված «Նոր աշխարհ թարգմանության» մեջ, և ինչպե՞ս կարելի է այն օգտագործել գործնականում։

²⁵ «Նոր աշխարհ թարգմանության» երկու հրատարակությունների վերջում կա «Աստվածաշնչի բառացանկ», որը պարունակում է հազարավոր կարևոր բառեր՝ իրենց համատեքստով։ Սա մի համաբարբառ է, որն ընդգրկում է բազում նկարագրական բառեր, որոնց հանդիպում ենք «Նոր աշխարհ թարգմանության» մեջ։ Այս ցանկը օգնում է Աստվածաշնչում գտնելու այն համարները, որոնցում կան ուսմունքային կարևոր տերմիններ, օրինակ՝ «հոգի», «փրկանք» բառերը, ինչի շնորհիվ կարելի է մանրազնին ուսումնասիրել այդ հավատալիքը հենց աստվածաշնչյան համարներով։ Եթե ծառայության ժամանակ քարոզիչը պետք է բացատրի կարևոր ուսմունքներից մեկը, ապա կարող է արագ գտնել համապատասխան համարները ցանկում համատեքստից բերված համառոտ քաղվածքի միջոցով։ Բացի այդ, ցանկում բերված են հիմնական համարները, որոնցում հանդիպում են հայտնի հատուկ անունները, այդ թվում աշխարհագրական անունները և Աստվածաշնչում նշված մարդկանց անունները։ Հետևաբար, «Աստվածաշնչի բառացանկը» պարունակում է անգին տեղեկություններ բոլոր Աստվածաշունչ ուսումնասիրողների համար, ովքեր օգտվում են «Նոր աշխարհ թարգմանությունից»։

26. Բեր օրինակ, թե ինչո՞վ է «Նոր աշխարհ թարգմանության» հավելվածը օգտակար։

²⁶ Ճշգրիտ և ուսուցանելու համար օգտակար տեղեկություններ կարելի է գտնել նաև հավելվածում։ Հավելվածի հոդվածները այնպես են կազմված, որ հնարավոր լինի դրանք օգտագործել աստվածաշնչյան հիմնական ուսմունքները և դրանց հետ կապված հարցերը բացատրելու համար։ Օրինակ՝ «Հոգի» թեմայի մեջ կան ութ ենթավերնագրեր, և դրանցից յուրաքանչյուրի տակ գրված են աստվածաշնչյան համարներ, որոնք ցույց են տալիս, թե ինչ տարբեր իմաստներով է Աստվածաշնչում օգտագործվում «հոգի» (եբրայերեն՝ նեֆեշ) բառը։ Ավելին, հավելվածում կան նաև աղյուսակներ և քարտեզներ։ «Ծանոթագրություններով Աստվածաշնչում» հավելվածը ստանդարտ հրատարակության հավելվածից ավելի մեծ է, ինչպես նաև կան օգտակար ծանոթագրություններ, որոնք պարզ լեզվով գրված կարևոր տեքստային տեղեկություններ են պարունակում։ Փաստորեն, «Նոր աշխարհ թարգմանությունը» ունի այն ամենը, ինչ անհրաժեշտ է ընթերցողին արագ կերպով ճշգրիտ տեղեկություններ գտնելու համար։

27. Արդյոք «Նոր աշխարհ թարգմանությունը» ավելի վաղ արված թարգմանությունների խմբագրո՞ւմ է, և ո՞ր ապացույցներն են հաստատում քո պատասխանը։

²⁷ Նոր թարգմանություն։ «Նոր աշխարհ թարգմանությունը» նոր թարգմանություն է՝ արված Աստվածաշնչի բնագիր լեզուներից՝ եբրայերենից, արամերենից, հունարենից։ Այն որևէ ուրիշ անգլերեն թարգմանության խմբագրում չէ, ոչ էլ իր ոճով, բառապաշարով կամ ռիթմով է նման մեկ ուրիշ թարգմանության։ Եբրայերեն-արամերեն հատվածը թարգմանելու համար հիմք են ծառայել Ռուդոլֆ Կիթելի «Եբրայերեն Աստվածաշնչի»՝ 7-րդ, 8-րդ և 9-րդ լայն ճանաչում գտած հրատարակությունները (1951–1955թթ.)։ Իսկ «Աստվածաշնչի նոր աշխարհ թարգմանություն՝ ծանոթագրություններով» հրատարակության ծանոթագրություններում բերված տեղեկությունները թարմացնելու համար օգտագործվել է Եբրայերեն Գրությունների տեքստի նոր հրատարակությունը, որը լույս է տեսել 1977-ին «Շտուտգարտի Եբրայերեն Աստվածաշունչ» անվանումով։ Քրիստոնեական Հունարեն Գրությունները թարգմանվել են հիմնականում Վեստկոտի և Հորտի պատրաստած հունարեն քննախոսական տեքստից՝ հրատարակված 1881-ին։ Աստվածաշնչի «Նոր աշխարհ թարգմանության» կոմիտեն օգտվել է նաև այլ հունարեն տեքստերից, մասնավորապես Նեսթլեի հունարեն տեքստից (1948)։ Այս հրաշալի քննախոսական տեքստերի մասին մանրամասնորեն խոսվում է այս գրքի 5-րդ և 6-րդ դասերում։ Կոմիտեն արել է Աստվածաշնչի վառ ու ճշգրիտ թարգմանություն։ Տեքստը պարզ է ու կենդանի, ինչի շնորհիվ խորությամբ ես հասկանում Աստծու Խոսքը և բավականության զգացում ես ունենում այն ուսումնասիրելիս։

28. Ի՞նչ է ասել այս թարգմանության մասին մի քննադատ։

²⁸ Ահա թե ինչպես է արտահայտվել այս թարգմանության մասին քննադատ Ալեքսանդր Թոմսոնը. «Եբրայերեն Գրությունների անգլերեն թարգմանությունները հազվադեպ են առանձնանում յուրօրինակությամբ։ Այդ պատճառով ուրախությամբ ողջունում ենք «Նոր աշխարհ թարգմանության» [Եբրայերեն Գրությունների] առաջին մասի հրատարակությունը՝ «Ծննդոց»-ից մինչև «Հռութ».... Ակնհայտ է, որ հատուկ ջանքեր են թափվել, որպեսզի տեքստը դյուրընթեռնելի լինի։ Ոչ ոք չի ասի, որ պակասում է թարմությունը և յուրօրինակությունը։ Իսկ տերմինաբանությունը հիմնված չէ ավելի վաղ արված թարգմանությունների վրա»b։

29. Ի՞նչ է ասել «Նոր աշխարհ թարգմանության» մասին մի եբրայագետ։

²⁹ «Դիտարան ընկերության» ներկայացուցչի հետ հարցազրույցի ժամանակ իսրայելացի եբրայագետ պրոֆեսոր Բենջամին Կեդարը «Նոր աշխարհ թարգմանության» վերաբերյալ ասել է հետևյալը. «Եբրայերեն Աստվածաշնչի և թարգմանությունների հետ կապված իմ լեզվաբանական փնտրտուքների ժամանակ հաճախ եմ օգտվում անգլերեն մի հրատարակությունից, որը կոչվում է «Նոր աշխարհ թարգմանություն»։ Ամեն անգամ համոզվում եմ, որ այս աշխատությունը անկեղծ ջանքերի արդյունք է, որի նպատակն է եղել հնարավորինս ավելի ճշգրիտ հասկացողություն ձեռք բերել։ Բնագրի բառերը մեկ ուրիշ լեզվով թարգմանված են հասկանալի ձևով՝ առանց անտեղի շեղելու եբրայերենին հատուկ կառույցից.... Բնագրի յուրաքանչյուր արտահայտություն որոշակի ազատություն է տալիս այն մեկնելու կամ թարգմանելու համար։ Ուստի յուրաքանչյուր դեպքում լեզվաբանական լուծումը կարող է բանավեճերի առարկա դառնալ։ Սակայն «Նոր աշխարհ թարգմանության» մեջ ես ոչ մի անգամ չեմ նկատել, որ միտումնավոր մտադրություն է եղել տեքստ մտցնել որևէ բան, ինչը իրականում այն չի պարունակել»։

30. Որքա՞ն է «Նոր աշխարհ թարգմանությունը» բառացի, և ինչո՞վ է դա օգտակար։

³⁰ Բառացի թարգմանություն։ «Նոր աշխարհ թարգմանության» կոմիտեն ջանք է թափել աստվածաշնչյան տեքստը բառացի թարգմանել։ Այն դեպքերում, երբ ժամանակակից անգլերենը թույլ է տվել այդպես վարվել, թարգմանիչները ձգտել են, որ եբրայերեն և հունարեն տեքստի թարգմանությունը լինի գրեթե բառացի։ Բացի այդ, նրանք ուշադրություն են դարձրել նաև եբրայերեն ու հունարեն տեքստի բառերի հերթականությանը, ինչի շնորհիվ թարգմանության մեջ աչքի են ընկել միևնույն մտքերը, որոնք կան բնագրում։ Բառացի թարգմանությունը հնարավորություն է տվել ճշգրտությամբ անգլերեն փոխանցելու բնագրի երանգները, գույները և ռիթմը, ինչի արդյունքում հիմք է դրվել այլ լեզուներով թարգմանության համար։

31. Ծանոթագրություններով հրատարակության մեջ ինչպե՞ս են նշված այն հատվածները, որոնք թարգմանիչները բառացի չեն թարգմանել։

³¹ Եբրայերեն ու հունարեն բարդ դարձվածները հասկանալի ձևով թարգմանելու համար թարգմանիչները երբեմն խուսափել են բառացի թարգմանելուց։ Այդուհանդերձ, այդ արտահայտությունների բառացի թարգմանությունը կարելի է գտնել «Աստվածաշնչի նոր աշխարհ թարգմանության» ծանոթագրություններով հրատարակության ծանոթագրություններում։

32. ա) Ինչի՞ է հանգեցնում բառացի թարգմանության վերաբերյալ անլուրջ մոտեցումը։ բ) Բեր օրինակ։

³² Հաճախ Աստվածաշնչի թարգմանիչները խուսափում են բառացի թարգմանությունից ոչ միայն ճշգրտության, այլև լեզվի ոճի ու գեղեցկության պատճառով։ Նրանք պնդում են, որ բառացի թարգմանությունը կոպիտ է, դժվարհասկանալի ու սահմանափակ։ Սակայն բառացի թարգմանության հանդեպ նման վերաբերմունքը հանգեցնում է նրան, որ տեքստը մեկնելու կամ վերաշարադրելու հետևանքով կորում է ճշմարտության սկզբնական խոսքերի ճշգրիտ իմաստը։ Իրականում, այդպես նրանք խեղաթյուրում են Աստծու մտքերը։ Օրինակ՝ ամերիկյան մի խոշոր համալսարանի դեկան մի անգամ Եհովայի վկաներին մեղադրեց այն բանի մեջ, որ նրանք զրկել են Աստվածաշունչը գեղեցկությունից և վայելչությունից։ Աստվածաշունչ ասելով՝ նա նկատի ուներ «Ջեյմս թագավորի թարգմանությունը», որը երկար ժամանակ համարվել է որպես գեղեցիկ անգլերեն լեզվով թարգմանության չափանիշ։ Նա ասել է. «Տեսեք, թե ինչ եք արել 23-րդ սաղմոսը։ Դուք ավերել եք «Je/ho/vah is/ my/ shep/herd» [Եհովան իմ հովիվն է] արտահայտության գեղեցկությունն ու ռիթմը։ Յոթ վանկ՝ վեցի փոխարեն։ Ահավոր է։ Հավասարակշռությունից դուրս է եկել։ Չկա ռիթմ։ Ջեյմս թագավորի Աստվածաշնչում ամեն բան ճշգրտորեն է փոխանցված. այնտեղ վեց համաչափ վանկեր են՝ «The/ Lord/ is/ my/ shep/herd» [Տերը իմ հովիվն է]»։ Սակայն պրոֆեսորին առարկել են՝ ասելով, որ շատ ավելի կարևոր է միտքը արտահայտել այնպես, ինչպես Դավիթն է ասել, նա, ով գրել է այդ խոսքերը Աստվածաշնչում։ Արդյոք Դավիթը օգտագործե՞լ է «Տեր» տիտղոսը, թե՞ Աստծու անունն է օգտագործել։ Պրոֆեսորը համաձայնվել է, որ Դավիթը Աստծու անունն է օգտագործել, սակայն մնացել է իր այն կարծիքին, որ հանուն գեղեցկության և վայելչության, միևնույնն է, պետք է գրվեր «Տեր»։ Ի՜նչ թույլ փաստարկ հօգուտ այն բանի, որ Եհովայի փառավորված անունը հանվեր սաղմոսից, որը գրվել է նրան փառաբանելու համար։

33. Ինչո՞ւ պետք է երախտապարտ լինենք Աստծուն և ի՞նչ հույս ունենք։

³³ Թարգմանված հազարավոր արտահայտություններ այսպես զոհել են լեզվի գեղեցկության վերաբերյալ մարդկային տեսակետի զոհասեղանի վրա, ինչի արդյունքում Աստվածաշնչի շատ թարգմանություններ ճշգրիտ չեն։ Երախտապարտ ենք Աստծուն պարզ ու ճշգրիտ «Նոր աշխարհ թարգմանության» համար։ Թող որ նրա մեծ անունը՝ Եհովա, սրբացվի բոլոր մարդկանց սրտերում, ովքեր կընթերցեն այս թարգմանությունը։

[ծանոթագրություններ]