Դեզիդերիուս Էրազմ

ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՆ ՈՒ ՀԱՄՈԶՄՈՒՆՔՆԵՐԸ

Էրազմը կատարելապես տիրապետում էր հունարենին և լատիներենին, ինչի շնորհիվ կարողացավ Աստվածաշնչի լատիներեն թարգմանությունները, այդ թվում «Վուլգատան» համեմատել Քրիստոնեական Հունարեն Գրությունների, այսինքն՝ Նոր Կտակարանի հին ձեռագրերի հետ։ Արդյունքում նա եկավ այն համոզման, որ անչափ կարևոր է լավ իմանալ, թե ինչ է սովորեցնում Աստվածաշունչը։ Ուստի հայտարարեց, որ անհրաժեշտ է Սուրբ Գիրքը թարգմանել այդ օրերում տարածված լեզուներով։

Էրազմը նաև կարծում էր, որ անհրաժեշտ է բարեփոխել կաթոլիկ եկեղեցին, քանի որ հավատացած էր, որ քրիստոնություն դավանողը պետք է այն իր ապրելակերպը դարձնի, ոչ թե պարզապես անիմաստ ծիսակատարությունների մասնակցի։ Այդ պատճառով, երբ ռեֆորմատորները բողոքի ալիք բարձրացրին ու պահանջեցին, որ Հռոմի եկեղեցու մեջ փոփոխություններ մտցվեն, կաթոլիկները սկսեցին կասկածանքով վերաբերվել Էրազմին։

Իր գրվածքներում Էրազմը կծու հեգնանքով դատապարտում էր հոգևորականների կողմից իշխանության չարաշահումը, նրանց պերճաշուք ապրելակերպը և փառատենչ պապերին, որոնք թիկունք էին կանգնում պատերազմներին։ Նա դեմ էր այն շահամոլ հոգևորականներին, ովքեր շահագործում էին մարդկանց՝ օգտագործելով եկեղեցական տարբեր սովորույթներ, օրինակ՝ մեղքերի թողությունը, սրբերի երկրպագությունը և ուխտագնացությունները։ Նա նաև չէր ընդունում եկեղեցական այնպիսի սովորություններ, ինչպիսիք էին ինդուլգենցիաների վաճառքը և պարտադիր կուսակրոնությունը։

ՆՈՐ ԿՏԱԿԱՐԱՆԻ ՀՈՒՆԱՐԵՆ ՏԵՔՍՏԸ

1516 թ.-ին Էրազմը լույս ընծայեց Նոր Կտակարանի իր առաջին հրատարակությունը՝ հունարենով. դա Քրիստոնեական Հունարեն Գրությունների առաջին տպագիր օրինակն էր։ Էրազմի աշխատությունը ներառում էր ծանոթագրություններ, ինչպես նաև Քրիստոնեական Հունարեն Գրությունների՝ իր լատիներեն թարգմանությունը, որը տարբերվում էր լատիներեն «Վուլգատայից»։ Հետո նա որոշ ժամանակ շարունակեց աշխատել իր թարգմանության վրա և արդյունքում լույս ընծայեց մի նոր վերանայված տարբերակ, որը ավելի շատ էր տարբերվում «Վուլգատայից»։

Տարբերություններից մեկը 1 Հովհաննես 5։7 համարն էր։ Երրորդության հակասուրբգրային ուսմունքին թիկունք կանգնելու նպատակով՝ «Վուլգատայի» մեջ ավելացվել էր մի հատված, որը հայտնի է որպես «comma Johanneum» (Հովհաննեսի օտարամուծություն)։ Այդ հատվածը հետևյալն է. «Երկնքում. Հայրը, Խոսքը և սուրբ ոգին, և այս երեքը մեկ են»։ Էրազմը այդ խոսքերը հանել էր Նոր Կտակարանի իր առաջին երկու հրատարակություններից, քանի որ իր ուսումնասիրած հունարեն ձեռագրերից ոչ մեկում դրանք չկային։ Սակայն հետագայում եկեղեցու ճնշման տակ նա այդ հատվածն ավելացրեց Նոր Կտակարանի իր երրորդ հրատարակության մեջ։

Էրազմի լույս ընծայած հունարեն Նոր Կտակարանի վերանայված հրատարակությունները հիմք հանդիսացան եվրոպական այլ լեզուներով ավելի ճշգրիտ թարգմանությունների համար։ Մարտին Լյութերը, Վիլյամ Թինդալը, Անտոնիո Բրուչոլին և Ֆրանցիսկո դե Էնսինասը օգտվեցին դրանցից Հունարեն Գրությունները համապատասխանաբար գերմաներեն, անգլերեն, իտալերեն և իսպաներեն թարգմանելու համար։

Ապրելով կրոնական վայրիվերումների և խառնաշփոթի շրջադարձային մի ժամանակաշրջանում՝ Էրազմը անցավ շատ դժվարությունների միջով և հրատարակեց հունարեն Նոր կտակարանը, որն անգնահատելի օգնություն եղավ բողոքական ռեֆորմատորների համար։ Ոմանք Էրազմին էլ էին համարում ռեֆորմատոր, մինչև որ Ռեֆորմացիան դարձավ իրականություն։ Այդ ժամանակ Էրազմը որոշեց չեզոքություն պահել և աստվածաբանական բուռն բանավեճերի մեջ ոչ ոքի կողմը չբռնեց։ Ավելի քան հարյուր տարի առաջ գիտնական Դեյվիդ Շաֆը Էրազմի մասին գրեց. «Նա մահացավ միայնության մեջ՝ չունենալով որևէ կրոնական պատկանելություն։ Կաթոլիկները չէին ցանկանում նրան իրենց դավանակիցը համարել, իսկ բողոքականները չէին կարող»։