Զարմանահրաշ հանդիպում մոխրագույն կետերի հետ

Զարմանահրաշ հանդիպում մոխրագույն կետերի հետ

Մեր թղթակիցը՝ Մեքսիկայից

«Երբ մոտենում ես նիրհող կետին, ամենաարտասովոր զգացումներն ես ունենում։ Հսկայի տեսքից սիրտդ թուլանում է։ Երբեմն լսում ես նրա շնչառությունը, քեզ վրա են ցայտում նրա ռնգերից արձակվող ջրի կաթիլները։ Այդ պահին մարդը գիտակցում է, որ իր առջև աներևակայելի, խորհրդավոր մի արարած է՝ անհավանական, սև սկավառակի մեջ»։ Ժակ Իվ Կուստո (ծովախույզ)

ԱՅՍ խոսքերը բավական լավ են արտահայտում այն զգացումները, որ ունեցանք, երբ մեր փոքրիկ մոտորային նավակը մոտենում էր Մագդալենա ծովածոցի (Ներքին Կալիֆորնիա, Մեքսիկա) պսպղուն ջրերում լողացող մոխրագույն կետերին։ Արդեն երկար ժամանակ էր, ինչ ցանկանում էինք տեսնել այս հրաշալի արարածներին, որ ամեն տարի գալիս են Ներքին Կալիֆորնիայի ծոցերը՝ բազմանալու։

Էքսկուրսավարն անջատեց շարժիչը և սկսեց հանգիստ թիավարել։ Թվում էր, թե կետերը ոչինչ չեն նկատում։ Մենք դիտում էինք նրանց հարսանեկան խաղերը՝ թե ինչպես են հսկաները գալարվում, ջրի շիթեր արձակում և հանկարծակի սուզվում՝ ցուցադրելով իրենց լողակները։ Նրանցից ոմանք զբաղվում էին «հետախուզությամբ»՝ ջրից դուրս հանելով իրենց գլուխները և դիտելով շրջակայքը։

Էքսկուրսավարն ասաց, որ թեպետ օրենքով չի թույլատրվում 30 մետրից ավել մոտենալ կետերին, հետաքրքրասեր մայր–կետերը իրենց ձագերի հետ հաճախ են լողում դեպի նավակները ու նույնիսկ թույլ են տալիս, որ իրենց շոյեն։

Գոյատևման պայքար

Կետերին հանդիպելուց հետո մեր մեջ ցանկություն առաջացավ որոշ տեղեկություններ ձեռք բերել նրանց վերաբերյալ։ Իմացանք, որ 19-րդ դարի ընթացքում կետորսները անխնա ոչնչացրել են Խաղաղ օվկիանոսի արևելյան շրջաններում բնակվող կետերի մեծ մասին։ Ժամանակի ընթացքում կետի ճարպի ու ոսկորի հանդեպ պահանջարկը նվազեց, ինչի շնորհիվ նրանք նորից սկսեցին շատանալ։ Սակայն 20–րդ դարի սկզբին, երբ նավերը վերածվեցին «լողացող գործարանների», և կետորսները հնարավորություն ստացան կետի մարմինը մշակել հենց նավի վրա, կետորսությունը վերսկսվեց։ Խաղաղ օվկիանոսի արևելքում բնակվող մոխրագույն կետը նորից հայտնվեց անհետացման եզրին։

1947 թ.–ին Միջազգային կետորսության հանձնաժողովը իր պաշտպանության տակ առավ մոխրագույն կետին։ Իսկ վերջին տարիներին Մեքսիկայի կառավարությունը նույնիսկ ստեղծեց կետերի որսարգելոցներ, ինչպես նաև Վիսկաինոյի արգելանոցը։a Այժմ մոխրագույն կետերին, որոնց թիվը հասնում է մոտ 26 000–ի, ոչնչացման վտանգ չի սպառնում։

Նրանց զարմանալի գաղթը

Մոխրագույն կետի ամառային «արոտավայրերը» հեռավոր հյուսիսում գտնվող Բերինգի և Չուկոտյան ծովերն են։ Այնտեղ նրանք սնվում են փոքրիկ խեցգետնակերպերով, որոնց կուլ են տալիս անհամար քանակությամբ։ Շնորհիվ դրա՝ կետերը բավականաչափ ճարպ են կուտակում, որպեսզի կարողանան կատարել 16 000 կիլոմետր երկարությամբ իրենց ճանապարհորդությունը դեպի հարավ՝ Ներքին Կալիֆորնիայի ծոցերը, և հետո այնտեղից նորից ետ վերադառնալ։ Լողալով 5–10 կիլոմետր–ժամ արագությամբ՝ նրանք իրենց նշանակման վայրն են հասնում 2–3 ամսից։ Իրենց կշռի մեծ մասը հսկաները կորցնում են գաղթի ժամանակ, ինչպես նաև Ներքին Կալիֆորնիայում անցկացրած ամիսների ընթացքում, որովհետև մոխրագույն կետը իր գոյությունը գրեթե ամբողջապես պահպանում է կուտակած ճարպի հաշվին։

Առաջին հերթին հղի էգերն են հասնում ծովածոցերը, որոնց խաղաղ ջրերում էլ ծննդաբերում են։ Ձագերը լույս աշխարհ են գալիս իրենց պոչամասով։ Անհրաժեշտ է լինում հնարավորին չափ արագ նրանց բարձրացնել ջրի մակերևույթ, որպեսզի նորածինները կարողանան շնչել։ Ծննդաբերության ժամանակ իրենց օգնությունն են ցույց տալիս «մորաքույր» կոչվող երկու էգեր, որոնք մանկաբարձուհու դեր են կատարում։ Հղիության շրջանը տևում է 12–13 ամիս, ուստի նրանք ձագ են ունենում միայն երկու կամ երեք տարին մեկ։ Պատկերացնո՞ւմ եք. մի ծննդաբերություն, որի ժամանակ լույս աշխարհ է գալիս 680 կիլոգրամ կշռող 5 մետր երկարությամբ «մանկիկ»։

Ձագերը կերակրվում են մոտ 8 ամիս այնպիսի կաթով, որի յուղայնությունը 53 տոկոս է. տասը անգամ ավելի հարուստ, քան կովի կաթը։ Կետերը ծովածոցերում մնում են երկու-երեք ամիս՝ հունվարից մինչև մարտի կեսերը, ինչի շնորհիվ ձագերը բավական ճարպ են կուտակում։ Այդ ճարպը նրանց հնարավորություն է տալիս կատարելու իրենց ճանապարհորդությունը դեպի հյուսիս և պաշտպանում է ցրտից Արկտիկայի սառը ջրերում։

Մոխրագույն կետի մասին այս մանրամասները, ինչպես նաև բնական միջավայրում նրանց հետ մեր անմոռանալի հանդիպումը աննկարագրելի տպավորություն գործեցին մեզ վրա։ Այդ արարածները մեր մեջ ցանկություն առաջացրին կրկնելու Սաղմոս 148։7–ում գրված խոսքերը. «Օրհնեցէք Տիրոջը երկրիցս, ով վիշապներ եւ ամեն անդունդներ»։

[Ծանոթագրություններ]

a Միջազգային կետորսության հանձնաժողովը թույլատրում է կետորսությամբ զբաղվել միայն Ալյասկայի և Սիբիրի բնիկներին, քանի որ դա նրանց ապրուստի միջոցն է։ Ձեռնարկված այս քայլերը դրական արդյունքներ են բերել։ Տեղացիներն այժմ բարեկամաբար են վերաբերվում մոխրագույն կետին. չէ՞ որ նա, ինչպես պատմել էր մեր էքսկուրսավարը, խաղաղասեր է։

[Շրջանակ 25–րդ էջի վրա]

Ինչպես են սնվում

Ատամների փոխարեն՝ մոխրագույն կետը, որ պատկանում է բեղավոր կետերի ենթակարգին, ունի բաց դեղնավուն եղջերավոր թիթեղներ՝ բեղեր (երևում են նկարում)։ 2–10 մատնաչափ երկարությամբ այդ բեղերը կախ են ընկած նրա վերին ծնոտի երկու կողմերից։ Թիթեղները կերատինից են՝ այն նույն նյութից, որից կազմված են մեր եղունգները։ Մոխրագույն կետը սնվում է ջրի հատակում, այսինքն՝ նա փորում է ծովի հատակը՝ կլանելով տիղմն ու խեցգետնակերպերին։ Ապա իր բեղերի միջոցով քամում, դուրս է թափում ջուրը։

[Թույլտվությամբ]

Courtesy Gray whales with Winston

[Շրջանակ 26–րդ էջի վրա]

ՏՎՅԱԼՆԵՐ՝ ՄՈԽՐԱԳՈՒՅՆ ԿԵՏԻ ՄԱՍԻՆ

◼ Մոխրագույն կետի մաշկը պատված է սպիտակ բծերով, որոնց պատճառը բեղոտանի խեցգետնակերպերն են և մակաբույծները։

◼ Արուները հասնում են մինչև 14 մետրի. ավելի երկար են, քան քաղաքային ավտոբուսը։ Էգերը մի փոքր ավելի մեծ են։

◼ Մոխրագույն կետն իր պարանոցին ունի երկուսից հինգ ծալք, ինչի շնորհիվ ուտելու ժամանակ նրա կոկորդը լայնանում է։

◼ Մոխրագույն կետը միջին հաշվով կշռում է 16 տոննա, իսկ որոշ առանձնյակներ հասնում են 30–40 տոննայի։

◼ Մոխրագույն կետը ջրի մակերես է բարձրանում ամեն 3–5 րոպեն մեկ, որպեսզի շնչի։ Սակայն ջրի տակ կարող է մնալ 15 րոպե։

[Թույլտվությամբ]

[Նկար 25–րդ էջի վրա]

«Հետախուզություն»

[Թույլտվությամբ]

[Թույլտվությամբ 24–րդ էջի վրա]