Հրատարակիչ, որը նպաստեց Աստվածաշնչի տարածմանը

ՁԵՌԱԳԻՐ մատյաններն ու մագաղաթները հազարավոր տարիների պատմություն ունեն։ Իսկ տպագրված գրքերն այդքան էլ հին չեն։ Առաջին տպագրված գիրքը հրատարակվել է Չինաստանում 868թ.- ին փորագրված փայտե տախտակների օգնությամբ։ Մոտավորապես 1455​թ.-ին Գերմանիայում Յոհան Գուտենբերգը ստեղծեց շարժական մետաղյա տպաձևեր և հրատարակեց առաջին տպագրված Աստվածաշունչը լատիներենով։

Որոշ ժամանակ անց տպագրությունը դարձավ արդյունաբերության մի ճյուղ։ Այդ ժամանակ Աստվածաշունչ և այլ գրքեր տարածելու գործը վերելք ապրեց։ Գերմանիայի տպագրական կենտրոնը դարձավ Նյուրնբերգ քաղաքը, և այդ քաղաքի բնիկներից մեկը՝ Անտոն Կոբերգերը, կարելի է ասել, առաջին մարդն էր, որ սկսեց Աստվածաշունչը մեծ քանակությամբ հրատարակել միջազգային շուկայի համար։

Անտոն Կոբերգերը Աստվածաշնչի այն առաջին հրատարակիչներից է, որոնց գործը մեծ գնահատանքի է արժանի։ Եկեք մոտիկից ծանոթանանք նրա կյանքին ու աշխատանքին։

Աստվածաշնչի հանդեպ հատուկ վերաբերմունք

1470​թ.-ին Կոբերգերը բացեց Նյուրնբերգի առաջին տպարանը։ Նրա տպագրական ձեռնարկությունը ժամանակի ընթացքում ընդլայնվեց։ Այնտեղ գործում էր 24 տպագրահաստոց։ Կոբերգերը նաև ուներ 100 տպագրիչներ, արհեստավորներ և այլ աշխատողներ, որոնցից ոմանք աշխատում էին Բազելում, Ստրասբուրգում, Լիոնում և այլ եվրոպական քաղաքներում։ Կոբերգերը հրատարակել է միջնադարյան լատիներեն գրքեր և իր ժամանակների գիտական գրականության մեծ մասը։ Ընդհանուր առմամբ նա հրատարակել է 236 առանձին աշխատություններ։ Դրանց մեջ կային նաև գրքեր, որոնք մի քանի հարյուր էջերից էին կազմված։ Յուրաքանչյուր գիրք առանձին էր տպվում՝ ձեռքով աշխատեցվող տպագրահաստոցների օգնությամբ։

Բարձրորակ, գեղեցիկ և դյուրընթեռնելի տառատեսակների շնորհիվ Կոբերգերի գրքերը հանրաճանաչ դարձան։ «Կոբերգերը պահանջում էր, որ թանաքը միշտ թարմ լիներ և որ բոլոր տառերը հստակ լինեին,— գրում է պատմաբան Ալֆրեդ Բյորկելը։— Նա թույլ չէր տալիս օգտագործել մաշված տպաձևեր»։ Կոբերգերի գրքերից և Աստվածաշնչերից շատերում կային նաև պատկերներ, որոնք արվում էին փորագրված փայտե տախտակների օգնությամբ։

Կոբերգերի ողջ կյանքը քննելով՝ ակնհայտ է դառնում, որ նա «հատուկ վերաբերմունք է ունեցել մի գրքի՝ Աստվածաշնչի նկատմամբ»,— գրել է նրա կենսագիր Օսկար Հեյզը։ Կոբերգերն ու իր գործընկերները շատ ջանքեր թափեցին, որ ձեռք բերեն իրենց ժամանակների ամենաճշգրիտ աստվածաշնչյան ձեռագրերը։ Դա հեշտ չէր, քանի որ շատ մագաղաթներ գանձերի պես պահվում էին վանքերում։ Իսկ եթե հաջողվում էր դրանք վերցնել կրկնօրինակելու նպատակով, ապա միայն շատ կարճ ժամանակով։

Լատիներեն և գերմաներեն Աստվածաշնչեր

Կոբերգերը 15 անգամ հրատարակեց «Բիբլիա Լատինան» (այսինքն՝ լատիներեն Աստվածաշունչ), որն առաջին անգամ լույս տեսավ 1475-ին։ Որոշ հրատարակություններում պատկերված էին Նոյի տապանը, Տասը պատվիրանները և Սողոմոնի տաճարը։ Իսկ 1483​թ.-ին Կոբերգերը հրատարակեց «Բիբլիա Գերմանիկան» (այսինքն՝ գերմաներեն Աստվածաշունչ) 1500 օրինակով, ինչը այդ ժամանակվա համար մեծ տպաքանակ էր։ Այդ հրատարակության մեջ ընդգրկված էին հարյուրից ավել նկարազարդումներ և պատկերներ, որոնք ընթերցողների հետաքրքրությունն էին շարժում, պարզաբանում էին Աստվածաշնչի որոշ հատվածներ և կարդալ չիմացող մարդկանց հիշեցնում աստվածաշնչյան ծանոթ պատմությունները։ Այս պատկերները կարևոր դեր խաղացին Աստվածաշնչի հետագա նկարազարդողների համար, հատկապես գերմաներեն Աստվածաշնչերը նկարազարդողների։

1483​թ.-ին լույս տեսած Կոբերգերի գերմաներեն Աստվածաշունչը մեծ ճանաչում ձեռք բերեց, սակայն դա գերմաներեն Աստվածաշնչի նրա միակ հրատարակությունը եղավ։ Նրա խմբագիրները տեքստի մեջ հարկ եղած փոփոխություններն էին արել, որպեսզի այն համահունչ լիներ եկեղեցու կողմից ընդունված լատիներեն «Վուլգատային»։ Սակայն նրա հրատարակության հիմքում ընկած էր 14-րդ դարի վալդենսների թարգմանությունը, որն արգելվում էր օգտագործելa։ Հաջորդ տարի Իննովկենտիոս VIII պապը սկսեց ոչնչացնել վալդենսների համայնքները։ Դրանից հետո եկեղեցին սկսեց ավելի մեծ հակառակություն ցույց տալ ժողովրդի համար հասկանալի լեզվով թարգմանված Աստվածաշնչերի հանդեպ։ 1485​թ. մարտի 22-ին Գերմանիայի Մայնց քաղաքի արքեպիսկոպոս Բերթոլդը մի հրամանագիր արձակեց, որով դատապարտեց գերմաներեն Աստվածաշնչի թարգմանչությունը։ Հաջորդ տարի հունվարի 4-ին նա այդ հրամանագիրը վերահաստատեց։ Թշնամանքով հագեցած այդ մթնոլորտում Կոբերգերը այլևս չհամարձակվեց գերմաներեն Աստվածաշունչ տպագրել։

Սակայն Անտոն Կոբերգերի աշխատանքը զուր չէր։ Նա աննախադեպ գործ կատարեց տպագրության պատմության այս նոր փուլում, և նրա աշխատանքի շնորհիվ համայն Եվրոպայում բազմապիսի գրքեր մատչելի դարձան։ Եվ այսպես, Կոբերգերի շնորհիվ Աստվածաշունչը հասարակ մարդկանց համար հասանելի դարձավ։

[Ծանոթագրություն]

[Նկարներ 26–րդ էջի վրա]

ՁԱԽԻՑ ԱՋ. ՓՈՐԱԳՐՎԱԾ ՓԱՅՏԵ ՏԱԽՏԱԿՈՎ ՏՊՎԱԾ ՊԱՏԿԵՐ՝ ԴԱՆԻԵԼԸ ԱՌՅՈՒԾՆԵՐԻ ԳՈՒԲՈՒՄ, ՈՍԿԵԶՕԾ ՍԿԶԲՆԱՏԱՌ, ՀՍՏԱԿ ՏԱՌԱՏԵՍԱԿ

[Նկար 26–րդ էջի վրա]

ԿՈԲԵՐԳԵՐ

[Նկարներ 26–րդ էջի վրա]

ԿՈԲԵՐԳԵՐԻ ԼԱՏԻՆԵՐԵՆ ԵՎ ԳԵՐՄԱՆԵՐԵՆ ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉԵՐՈՒՄ ԱՐՎԱԾ ԶԱՐԴԱՆԱԽՇԵՐ ԵՎ ԾՆՆԴՈՑ 1։1-Ի ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

[Նկար 26–րդ էջի վրա. թույլտվությամբ]

All Bible photos։ Courtesy American Bible Society Library; Koberger։ Mit freundlicher Genehmigung der Linotype GmbH